Morgunblaðið - 16.05.1990, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 16. MAI 1990
39
Rýnt í skýrslu Afengisvam-
arráðs árin 1988 o g 1989
eftir Jón Á.
Gissurarson
Þann 1. mars 1989 var bann gegn
sölu áfengs bjórs á Islandi fellt úr
gildi. Það hafði þá staðið látlaust frá
1915 og nú eina tegund áfengis sem
ekki var á boðstólum lögum sam-
kvæmt.
Andstæðingar bjórs fóru hamför-
um gegn þessari lagabreytingu,
töldu að neysla hans yrði „hrein við-
bót“ við aðra áfengisneyslu, enda
að þeirra dómi veikur bjór meiri
skaðvaldur en sterkustu brenndir
drykkir.
Til andsvara urðu fáir, enda tald-
ir vargar í véum. Helstu rök þeirra
voru: bjór yrði veikasta tegund
áfengis á boðstólum, hann myndi
að nokkru leyti leysa sterkari drykki
af hólmi yrði hann verðlagður í sam-
ræmi við áfengisinnihald, öldrykkja
— jafnvel í óhófi — róaði menn and-
stætt brenndum drykkjum, bjór
hefði næringargildi en annað áfengi
ekki, tollfijáls innflutningur bjórs,
smygl og brugg myndi minnka en
ríkissjóður fá tekjur af sinni sölu.
Nú liggur fyrir skýrsla Áfengis-
varnarráðs ríkisins um áfengis-
neyslu íslendinga 1988 og 1989
samkvæmt heimildum frá Áfengis-
og tóbaksverslun ríkisins (ÁTVR).
í engu er getið áfengissölu á
Keflavíkurflugvelli, áhafnaáfengis
hvað þá smygls né bruggs. (Raunar
telur getspá Gallups þennan inn-
flutning lítt marktækan. Trúa þær
tugþúsundir íslendinga, sem um
Keflavíkurflugvöll komu, það sann-
leikanum samkvæmt?)
Ljóst mátti verða að ásókn í bjór
yrði mikil í fyrstu lotu. Tvennj, kom
til: annars vegar nýjabrum, hins
vegar offors bjórandstæðinga. Segja
má að þefr hafi „unnið að markaðs-
setningu" bjórs á íslandi með bæg-
slagangi sínum.
Snúum okkur nú að skýrslu
Áfengisvarnarráðs sem styðst við
sölu ÁTVR eingöngu. Sé heildar-
áfengismagni skipt jafnt á alla
landsmenn 15 ára og eldri hefur hún
aukist um liðlega einn lítra á mann
milli ára. Hins vegar minnkaði
neysla brenndra drykkja um laklega
sjöttung og léttra vína um ríflega
fjórðung. Þar með er kenning um
„hreina viðbót" að engu orðin. Sam-
kvæmt söluskýrslu ÁTVR fyrsta
ársijórðung 1990 minnkaði selt alkó-
hólmagn um 7,5% miðað við fyrra
ár, þrátt fyrir aukna bjórsölu. Þótt
of snemmt sé að draga ályktanir um
framvindu mála, þá bendir þetta þó
til að íslensk þjóð sé að ná áttum —
og síst vanþörf á.
Góðtemplarar hafa löngum þóst í
„Mönnum verður að
lærast að búa í sambýli
við áfengi án þess tjón
hljótist af.“
fylkingarbijósti áfengisvarna á ís-
landi. En spor þeirra hræða. Höfuð-
synd þeirra var áfengisbannið 1915,
sem hófsamir menn sáu fyrir að leiða
myndi í algjört öngþveiti svo sem
nú er bert orðið. Öfgafullur áróður
þeirra hefur tíðum snúist í and-
Heimilisþjónusta -
Gildismat þjóðfélagsins
eftir Þórunni
Sveinbjörnsdóttur
Á síðustu áratugum hefur íslenskt
þjóðfélag verið að breytast frá bæn-
dasamfélagi til þess samfélags sem
við búum við í dag þ.e.a.s. hver ald-
urshópur býr sér má segja. Og önn-
ur veigamikil breyting hefur einnig
orðið. Við lifum lengur. Konur á
íslandi eru með tiltölulega lengstan
meðalaldur í heimi — hæstan —
kringum 80 ár. íslenskir karlar eru
líka afar ofarlega í meðalaldri í
kringum 76 ár. Þessar tvær veigam-
iklu breytingar kalla á nýjar aðferð-
ir til að gera eldra fólki efri árin
mannsæmandi. Það að fjölga öld-
runarstofnunum, þjónustuíbúðum og
sérhæfðum íbúðum fyrir eldri stefnir
allt að sama marki, að bjóða upp á
valkosti er við eldumst. Einn valkost-
ur er þó sem langflestir aðhyllast í
dag en það er að geta verið heima
á heimili sínu eins lengi og fært er.
Þá kemur til kasta félagsmálastarfs
„Öll eldumst við og þá
kemur röðin að okkur
að þiggja heimilisþjón-
ustu. Verum því búin
að skapa þessari stétt
virðingu og aðbúnað
sem hún á skilið.“
sveitarfélaga. í öllum sveitarfélögum
er yfirsýn yfir þennan málaflokk
mjög einföld vegna íbúafjölda. End-
urbætur á heimilisþjónustu hafa víða
verið unnar t.d. í Kópavogi, Garðabæ
og víðar. Hér á höfuðborgarsvæðinu
er verið að vinna að mun stærra
verki. 1.200 heimili fá aðstoð og um
500 manns vinna heimilisþjónustu-
störf frá nokkrum klukkustundum á
viku upp í fulla vinnu. Það segir sig
sjálft að þetta er mikið skipulags-
starf. Nú á síðustu mánuðum hefur
verið u'nnið að því að hverfaskipta
heimilisþjónustunni. Bundnar eru
Þórunn Sveinbjörnsdóttir
miklar vonir við hverfaskiptinguna
fyrir starfsmennina og þá sem þjón-
ustunnar njóta. Allt starfið mun
verða markvissara og tengsl starfs-
manna aukast þar sem þeir eiga nú
Hvernig má slíkt vera?
eftir Árna Helgason
Hið góða sem ég vil, geri ég
ekki.'Hvernig má slíkt vera þegar
mælikvarði á heilbrigt líf er að
hafa hið góða með í förinni. Lífið
okkar hér á jörð byggist á því
hversu vel okkur gengur að um-
gangast hver aðra. Eins og þú
ávarpar aðra, ávarpa aðrir þig.
Óskar ekki hver maður farsældar
í lífi sínu? Auðvitað. Hvers vegna
erum við þá að gera allt svona
erfitt í kringum okkur. Til þess
þarf ei lög að læra, að lifa vel og
breyta rétt, segir Örn Arnarson
og getum við ekki öll tekið undir
það. Ef þetta gengi í reynd þyrft-
um við færri löggæslumenn og
ýmislegt annað sem við erum að
elta eða beijast á móti myndi
hverfa af sjálfu sér. En þetta er
bara svona. Guð gefur okkur í
upphafi til varðveislu heilbrigt líf
í hraustum barnslíkama. Þetta
eigum við að varðveita. En óvinur-
Árni Helgason
inn, fjandinn sjálfur, sér um að
þetta sé okkur erfitt. Hann vill
ekki' að við eigum farsælt líf og
gerir sitt. Og eiturefnin eru hans
besta vopn. Og hugsa sér að í dag
er engu að treysta. Við jafnvel
greiðum morðfjár fyrir lyf, vímu-
efni sem eyðileggja manngildið.
Hörmulegt og svo þegar við að
lokum gerum upp líf okkar og
horfum til baka, þá kemur iðranin.
Og því rniður er erfitt að iðrast
eftir misfarið lif. Og ekki hægt
að byrja á nýjan leik. Þetta er
alvara lífsins. Hlýða ekki þeim sem
benda veg heilla og hamingju. Við
tölum um unglingavandamál, sem
eru ekki til í samræmi við for-
eldra- og eldrimannavandamál.
Það er talað um fræðslu. En er
hún ekki daglega fyrir augunum?
Hvenær ætlum við að skoða eigin
verk? Itannsaki Jiver sjálfan sig.
Drottinn segir: Ég mun gefa þér
lífsins kórónu, og þetta er sagt
við allar fermingar, og hvað svo?
Nenna menn ekki að vinna fyrir
henni? Alvarlegt ástand, aum
handleiðsla.
Höfundur er fyrrverandi póst- og
símstöðvarstjóri í Stykkishólmi.
hverfu sína. Þeir ná ekki eyrum al-
mennings, síst ungs fólks, enda eng-
in fjöldahreyfing lengur, skráðir fé-
lagar 1989 873. Engum, jafnvel
ekki templurum, kemur nú til hugar
bann, enda orð Magnúsar Einarsson-
ar, dýralæknis, sígild: „áfengi hverf-
ur ekki úr heiminum, þótt því sé
bægt um stund frá íslands strönd-
um.“ Mönnum verður að lærast að
búa í sambýli við áfengi án þess tjón
hljótist af.
Að sjálfsögðu er enginn að ainast
við templurum. Þeir geta öðrum að
meinalausu skemmt sér við dans og
bingóspil, en til forystu í áfengis-
vörnum hefur reynslan dæmt þá úr
leik.
AA og SÁÁ hafa hjálpað mörgum
sem hafa orðið áfengissýki að bráð
en einskorða starf sitt við það. Þeir
hafa náð undraverðum árangri og
eiga hrós skilið.
En það skortir skelegga forystu,
framvarðarsveit sem fengi sem
flesta til að skynja hættu þá sem
áfengisneyslu fylgit', ekki með blekk-
ingum svo sem þeim, að veikir
drykkir séu hættulegri en sterkit',
heldur með skýrum rökum og skilj-
anlegum og löðuðu fólk — einkum
unglinga — til bindindis eða hóf-
semi. Tóbaksvarnarnefnd er hér
góður kostur. Á örfáum árum hefur
henni tekist að snúa almenningsáliti
gegn reykingum svo, að tóbakssala
dregst saman ár frá ári.
Ef henni yrði ágengt svo sem í
tóbaksvörnum, kynni að skapast
sama hugarfar gagnvart áfengi og
hér ríkti í byijun þessarar aldar en
bannið eyðilagði með öllu.
Höfundur er fyrrverandi skólastjóri.
í fyrsta sinn ákveðinn vettvang í
sínu hverfi. En við viljum meira. Það'
er vissulega gott sem er verið að
gera en þörfin fyrir nýtt mat á gildi
þessara starfa er nauðsynlegt.
Starfsmaður í heimilisþjónustu
gegnir mjög margháttuðu hlutverki
og er oft eini einstaklingurinn sem
kemur á heimili hjálparþegans svo
dögum skiptir. Helstu störf heimilis-
þjónustustarfsmannsins eru öll þau
störf sem hjálparþeginn getur ekki
lengur sinnt. Að ryksuga, þurrka
af, ræsting, innkaup, matargerð,
bankaferðir, þvottar, viðgerðir, lyfj-
atiltekt, umönnun og félagsleg sam-
skipti. Af þessu má sjá að miklar
kröfur eru gerðar til starfsmanna.
Þessir starfsmenn hafa meira og
minna verið eins og hulduher sem
fer á hin ýmsu heimili og liðsinnir
hinum eldri og gerir þeim kleift að
vera sem lengst á sínu heimili. En
hvaða mat er lagt á þessa þjónustu?
Þessi störf? Er þessu fólki sagt að
það sé ómissandi? Er það vel laun-
að? Er borin virðing fyrir störfum
þess? Er því hampað við hátíðleg
tækifæri? Vissulega eru margir sem
eru þakklátir fyrir störf heimilisþjón-
ustunnar og þá fyrst þeir sem henn-
ar njóta. En þjóðfélagið sem slíkt
hampar ekki þessum störfum. Þau
snerta ekki unga fólkið á uppieið.
Þetta er eitthvað sem einskorðast
við eldra fólk og erfið veikindatilfelli.
Nú er tímabært að allir sameinist
í að leggja nýtt gildismat á þessi
störf. Þau eru mikilvæg og þau eru
hluti af því velmegunarkerfi sem við
viljum lifa við. Óll eldumst við og
þá kemur röðin að okkur að þiggja
heimilisþjónustu. Verum því búin að
skapa þessari stétt virðingu og að-
búnað sem hún á skilið.
Höfundur er formaður Sóknar.

Y
GJOF
sem gleöur....
BUXNAPRESSA
Hvítar - svartar - brúnar.
Verð kr. 9.400 stgr.
Einar Farestveít&Co.hf.
BORQARTÚNI28, SÍM116995.
L«tA 4 stoppar vtA dymar
L /■/:/■/:/''/:/’/
Falleg tevél!
TA 90001
• Hellir upp á 1 - 8
bolla.
• Samowar-aðferð við
telögun.
• Valsnerill fyrir
1
SMITH&
NORLAND
Nóatúni 4 - Sími 28300
iárniðnaðarmanna
Skemmtiferð 1990,
fyrir eldri félagsmenn og maka þeirra, verður farin dag-
ana 25. til 27. maí nk.
Lagt verður af stað frá Suðurlandsbraut 30 föstudaginn
25. maí kl. 12.30 og komið heim sunnudaginn 27. maí
1990. Ferðast verður um Breiðafjörð og gist í Stykkis-
hólmi (2 nætur).
Sjá nánar heimsent bréf um ferðalagið.
Skráning er í síma 8 30 11 milli kl. 8 og 16.
Félag járniðnaðarmanna.