Morgunblaðið - 29.06.1990, Side 12

12
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 29. JÚNÍ 1990
Norður og suð-
ur á sama bátí
eftir Steingrím
Gunnarsson
Áhrif mengunar á gróður og
umhverfi er í dag eitt helzta
vandamálið sem bíður úrlausnar á
alþjóðavettvangi. Umhverfismál,
sem menn leiddu vart hugann að
fyrir um tveimur áratugum, ná
nú athygli flestra, jafnt almenn-
ings sem stjórnmálamanna.
Mengun og misnotkun, þar með
talin ofnotkun náttúruauðlinda
sem er sameign allra þjóða, eru
komin á slíkt stig að öllu lífi stafar
ógn af og eina leiðin til bjargar
er alþjóðleg samvinna. Erfitt verð-
ur að finna leið til lausnar vandan-
um, fyrst og fremst vegna mis-
munandi hefða þjóða, sjálfsá-
kvörðunarréttar ríkja og vegna
mismunarins á ríkum þjóðum og
fátækum.
Almenningur þjóðanna
Sameign okkar allra, andrúms-
loftið, hafíð og vatnið, sem við
getum kallað almenning þjóðanna,
er án landamæra og eiturefni ber-
ast oft hundruð kílómetra frá upp-
hafsstað sínum og yfir landamæri
ríkja með hörmulegum afleiðing-
um. Súrt regn hefur t.d. eytt lífí
í hundruðum vatna í Bandaríkjun-
um, Kanada og Norður-Evrópu.
Eiturúrgangur, þar á meðal geisla-
virkur úrgangur frá kjarnorkuver-
um, súrt regn, misnotkun náttúru-
auðlinda og eyðing ózonlagsins eru
alvarlegustu umhverfisvandamál-
in og ógna jafnvægi lífríkisins á
jörðinni. Þessi vandamál eru risa-
vaxin og kostnaðurinn við að
hindra frekari skaða á vistkerfi
jarðarinnar er stjarnfræðilegur.
Áður en hægt verður að finna ieið
til að fjármagna iausn á þessu
sameiginlega vandamáli jarðarbúa
verður að leysa málin á stjórn-
málalegum vettvangi. Halda þarf
margar alþjóðlegar ráðstefnur og
ganga í gegnum erfiðar samninga-
viðræður áður en samfélag þjóð-
anna kemur sér saman um hvem-
ig taka eigi á málunum. Á meðan
vex vandinn og verður sífellt erfið-
ari viðureignar.
Hver ber ábyrgðina?
Ljóst er að háþróuðu ríkin, sem
jafnframt eru þau ríkustu í veröld-
inni, hafa valdið mestri mengun
og umhverfísspjöllum. Því hefur
verið haldið fram að mengun og
daglegt líf fólks í háþróuðum sam-
félögum haldist í hendur. Horft
hefur verið fram hjá vandanum í
áratugi en nú hafa augu fólks,
einkanlega á Vesturlöndum, opn-
ast fyrír þeirri ógn sem umhverfi
þess stafar af mengun og það
gerir sér betur grein fyrir því
hvaða áhrif neyzluþjóðfélagið hef-
ur haft á umhverfið síðustu 40
árin. í dag eru ríkisstjórnir Vestur-
landa undir vaxandi þrýstingi al-
mennings að gera eitthvað sem
máli skiptir. Umhverfissamtök um
allan heim beijast gegn mengun
og fyrir bættu umhverfi, en vand-
inn er of mikill og of flókinn stjórn-
málalega til að þessi samtök ráði
við hann.
Það er aðeins með alþjóðlegri
samvinnu, og þá helst undir stjórn
Sameinuðu þjóðanna, sem mögu-
legt er að ráða við og finna lausn
á þessum vanda. Brýn þörf er á
alþjóðlegri löggjöf um umhverfís-
vernd, en fram að þessu hefur
verið lítt að gert í þeim efnum
vegna þess hve yfirgripsmikil þessi
mái eru, stjórnmála- og tæknilega.
Og þó svo samfélag þjóðanna komi
sér saman um alþjóðlega umhverf-
is- og mengunarlöggjöf þá er þó
enn ósvarað spumingunni „Hvern-
ig er hægt að framfylgja henni?“
Þetta leiðir hugann að sjálfsá-
kvörðunarrétti ríkja og rétti minna
þróaðra ríkja til iðnþróunar. Við-
ræðan milli ríkja á norður-. og
suðurhveli jarðar, þ.e.a.s. milli ríku
tæknisamfélaganna og þróun-
arríkjanna, kemur hér inn. Aðalá-
greiningsefnið í þessu sambandi
felst í því hvemig deila á kostnað-
inum vegna mengunarvama og
umhverfísverndar á milli þessara
heimshluta sem komnir em svo
mislangt í iðnþróun.
Réttur til þróunar
Þróunarríkin, sem eru óðum að
iðnvæðast, eiga við efnahags- og
þjóðfélagslegan vanda að stríða
og þau hafa fyrirvara á og tor-
tryggja jafnvel tillögur ríku þjóð-
anna um alþjóðareglur til vemdun-
ar vistkerfi jarðar. Helzta ástæðan
fyrir fyrirvara þróunarríkjanna er
að kostnaður vegna tæknibúnaðar,
sem nauðsynlegur er til verndar
umhverfinu, mun hægja á hag-
vexti þeirra.
Háþróuðu ríkin hafa miklu
fremur efni á nauðsynlegum rann-
sóknum og þeirri tækni, sem til
þarf og þær eiga líka að baki
skítugasta skeiðið í iðnvæðingu
AUGLÝSING
UMINNLAUSNARVERÐ
VERÐTRYGGÐRA
SPARISKÍRTEINA RÍKISSJÓÐS
FLOKKUR INNLAUSNARTÍMABIL INNLAUSNARVERÐ* 10.000 GKR. SKÍRTEINI
1977-2 fl. 10.09.90-10.09.91 kr. 7.940,24
1978-2 fl. 10.09.90-10.09.91 kr. 5.072,81
1979-2 fl. 15.09.90-15.09.91 kr. 3.307,03
FLOKKUR INNLAUSNARTÍMABIL INNLAUSNARVERÐ* ÁKR. 10.000,00
1985-1 .fl.A 10.07.90-10.01.91 kr. 41.894,69
1985-1. fl.B 10.07.90-10.01.91 kr. 28.876,75**
1986-1.fl.A3ár 10.07.90-10.01.91 kr. 28.877,45
1986-1. fl.A 4 ár 10.07.90-10.01.91 kr. 30.744,38
1986-1. fl.B 10.07.90-10.01.91 kr. 21.297,65**
1986-2.fl.A4ár 01.07.90-01.01.91 kr. 26.517,71
1987-1.fl.A2ár 10.07.90-10.01.91 kr. 23.139,58
‘Innlausnarverö er höfuöstóll, vextir, vaxtavextir og veröbót.
**Við innlausn fylgi ógjaldfallnir vaxtamiöarspariskírteinis.
Innlausn spariskírteina ríkissjóðs fer fram í afgreiðslu
Seölabanka íslands, Kalkofnsvegi 1, og liggja þarjafnframtframmi
nánari upplýsingar um skírteinin.
Reykjavík, júní 1990
SEÐLAB ANKIÍSLANDS
Steingrímur Gunnarsson
sinni og eru nú að undirbúa sig
undir, og sumar þeirra eru þegar
byijaðar, að bæta fyrir gamlar
syndir. Mörg háþróuð ríki hafa
sett strangar reglugerðir til að
koma í veg fyrir að eiturefni eins
og t.d. klórflúorkolefnissambönd
berist út í umhverfið. Að áliti
margra sérfræðinga era það ein-
mitt þessi efnasambönd sem eyða
ózonlaginu og era ein helzta orsök
gróðurhúsaáhrifanna svokölluðu.
Iðnaður sem hefur í för með sér
myndun þessara eyðileggjandi
efnasambanda er mikilvægur í öll-
um tækniþjóðfélögum og sum þró-
unarríki, þar á meðal Kína og Ind-
land, hafa gert ríku þjóðunum það
ljóst að þau geti ekki dregið úr
iðnframleiðslu sem felur í sér að
þessi efnasambönd verða til, nema
þróuðu ríkin veiti þeim aðstoð við
að iðnvæðast án þess að nota úr-
eltar framleiðsluaðferðir. Þetta
hefur mikinn kostnað í för með
sér og miklu meiri heldur en þró-
unarríkin geta sjálf staðið undir
og kostar ef til vill miklu meira
en þróuðu ríkin vilja greiða.
Hver á að borga?
Ríkisstjórnir þróunarríkjanna
líta margar hveijar á tillögur ríku
þjóðanna til verndar umhverfinu
sem hindrun í iðnvæðingu sinni
og teljá að ómögulegt sé að sneiða_
hjá „skítuga seiðinu" í iðnþróun-
inni vegna hins mikla kostnaðar
sem það hefði í för með sér ef
umhverfisvernd væri höfð að leið-
arljósi. Þau munu því frekar hætta
á að menga umhverfið eins og
háþróuðu ríkin gerðu á leið sinni
til nútíma velmegunar. Án hjálpar
þróuðu ríkjanna munu þróunarrík-
in því halda áfram að nota og
auka notkun skaðlegra efnasam-
banda. Þróunarríkin halda því
fram að háþróuðu ríkin eigi að
greiða stærstan hluta reikningsins
vegna hreinsunar umhverfisins
þar sem þau beri mesta ábyrgð á
því hvernig komið er. Einnig eigi
þau að láta þróunarríkjunum í té
ljárhags- og tækniaðstoð og gera
þeim þar með kleift að koma á
nauðsynlegum úrbótum.
Hagvöxtur án mengunar?
Þróunarríkin hafa um tvo kosti
að velja, að hægja á hagvexti
sínum um tíma eða halda áfram
viðteknum hætti. Að öllu óbreyttu
munu þróunarríkin grafa undan
tilraunum háþróuðu ríkjanna til
að bæta umhverfið og ástandið
mun versna frá því sem nú er.
Manníjölgunin er mikil í þróun-
arríkjunum og hagvöxtur er þeim
nauðsynlegur til að geta brauð-
fætt þegna sína og haldið friði
heima fyrir. Um 80% mannkyns
býr í þessum löndum og i þeirra
hlut fellur aðeins brot af lífsgæð-
um Vesturlanda.
Alþjóðleg stórfyrirtæki bera
M W M - W W,
3KVENNAHLAUpÁ
Guðrún Einarsdóttir og Margrét Jónsdóttir
Kvennahlaupið 30. júní
eftir Guðrúnu Einars-
dóttur og Margréti
Jónsdóttur
Við undirritaðar voram beðnar
að sitja í undirbúningsnefnd, vegna
Kvennahlaups íþróttahátíðar ISÍ.
1990, f.h. Hjúkrunarfélags íslands
og Kennarasambands Islands. í
nefndinni sitja fulltrúar frá öllum
kvennasamtökum á landinu.
Okkur langar til að vekja at-
hygli allra á Kvennahlaupinu, ekki
eingöngu kvenna. Strákar! Það
væri vel þegið að þið vilduð hvetja
eiginkonur ykkar, ömmur, mömm-
ur, dætur og systur til að taka þátt
í Kvennahlaupinu með okkur, þar
sem markmiðið er að fá sem flestar
konur í hlaupið.
Kvennahlaupið fer fram í
Garðabæ 30. júní kl. 14. Takið eft-
ir! Vegalengdin er 2 km og hver
einstaklingur fer eftir sinni eigin
getu, gengur, skokkar eða hleypur.
Stelpur! Að loknu hlaupi eru allar
slgurvegarar, í nýjum bol og með
pening um hálsinn. Markmið okkar
með þessum skrifum, er að ná til
ykkar sem hafið lítið stundað
heilsurækt og útivist. Það er von
okkar að í framhaldi af Kvenna-
hlaupi haldið þið sjálfar áfram í
göngu og/eða skokki ykkar til
ánægju og heilsubótar.
Hvers vegna erum við að hvetja
ykkur í Kvennahlaup? Jú, við höfum
stundað skokk á Seltjarnarnesi
síðastliðin 5 ár. Við erum í Trimm-
klúbbi Seltjarnarness, sem hittist
þrisvar sinnum í viku við Sundlaug
Seltjarnarness. Í Trimmklúbbnum
er'fólk á öllum aldri og báðum kynj-
um, sem nýtur góðs félagsskapar
og útiveru saman. Við vitum af
fleiri slíkum hópum t.d. við Sund-
laug Vesturbæjar og Varmárlaug.
Að lokum viljum við benda á
helstu kosti hreyfingar og útivistar.
Betri líðan andleg og líkamleg, auk-
ið þol og styrkur, aukið sjálfs-
traust, hamlar gegn þyngdaraukn-
ingu. Um leið leggjum við mikla
áherslu á að þið farið varlega af
stað og hlustið á eigin líkama með
tilliti til getu, þar sem hætta er á
álagsmeiðslum ef farið er of geyst
af stað.
Mætum allar í Garðabæinn 30.
júní, 1990. Hlökkum til að hitta
ykkur.
Guðrún Einarsdóttir cr
hjúkrunaríræðingur.
Margrét Jónsdóttir cr
íþróttakennari.