Morgunblaðið - 27.07.1990, Page 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 27. JÚLÍ 1990
Bókasafn Nixons:
Mjúkum höndum
farið um Watergate
Yorba Linda, Kaliforníu. The Daily Telegraph.
ÁSTÆÐURNAR fyrir afsögn Richards Nixons, forseta Bandaríkjanna,
árið 1974 eru skýrðar í Jöngn og dimmu herbergi í bókasafninu sem
kennt er við Nixon og opnað var í síðustu viku í Yorba Linda í Kali-
forníu. Þar er Watergate-hneykslinu lýst sem „sögulegri og blóðugri
pólitískri baráttu". Mikilvægri upptöku af samtali forsetans og sam-
starfsmanns í Hvíta húsinu hefúr verið hagrætt þannig, að áheyrand-
inn undrast hvers vegna allt þetta veður var gert út af tilraunum til
að þagga niður hleranirnar í Watergate-byggingunni.
Þrautseigja tveggja blaðamanna
við The Washington Post, Bobs
Woodwards og Carls Bemsteins, réð
úrslitum um lyktir Watergate-máls-
ins og afsögn Nixons. í safninu eru
þeir sakaðir um að hafa boðið mútur
og að hafa náð í símanúmer með
„ólögmætum hætti“. Á sýningar-
spjaldi segir, að þeir hafi „einvörð-
ungu“ með nafnlausum heimildar-
mönnum „reynt“ að „koma sök á
forsetann" í The Washington Post
og bók sinni AII the President’s
Men. Woodward neitar að þeir hafi
mútað nokkrum.
Sérfræðingar í sögu Nixon-
áranna hafa lýst vonbrigðum sínum
yfir því, hve meðferðin á Water-
gate-málinu í safninu er vilhöll Nix-
on. Safnið geymir ekki aðeins skjöl
forsetans heldur er jafnframt vett-
vangur, þar sem menn geta kynnst
ævi og störfum hans í máli og mynd-
Japanskur kenn-
ari rekinn fyrir
að valda dauða
nemanda
T6kí6. Reutcr.
KENNARI við skóla í borginni
Kobe í Japan hefúr verið rekinn
fyrir að hafa skellt skólahliði á
einn nemenda með þeim afleiðing-
um að hann dó.
Atvikið hefur verið talið til marks
um mikinn heraga í japönskum
skólum. Nemandinn, sem var 15
ára gömul stúlka, mætti sekúndu
of seint og var því ekki hleypt inn
á lóðina.
Atburðurinn varð tilefni mikilla
deilna í Japan um aga sem kennar-
ar beita nemendur sína. Skólastjóri
umrædds skóla sagði í gær, að
kennarinn sem hliðinu skellti hefði
ekki haft öryggi nemenda að leiðar-
ljósi. Skólanefndin rak hann í gær
og rannsakar lögregla nú hvort
sækja beri kennarann til saka vegna
dauða stúlkunnar.
um. Margir höfðu vonað, að safnið
yrði með sama yfirbragði og bækur
Nixons, sem sýna viðhorf hins hugs-
andi stjórnmálamanns en ekki hins
hefnigjarna.
í safninu er leitast við að gera
sem minnst úr hörku Nixons í Víet-
namstríðinu. Fyrir utan þau mildi-
legu tök og meðferðina á Water-
gate-málinu vekur safnið aðdáun
vegna snilldarlegs handbragðs í
hvívetna.
Reuter
Waldheim
hittir þjóðarleiðtoga
Vaclav Havel, forseti Tékkóslóvakíu, og Richard von Weizsácker, for-
seti Vestur-Þýskalands, urðu í gær fyrstir evrópskra þjóðarleiðtoga
til þess að hitta Kurt Waldheim Austurríkisforseta að máli frá því
hann var kjörinn forseti 1986. Vegna deilna um hlutdeild Waldheims
í voðaverkum nasista í stríðinu hefur hann verið sniðgenginn. Heims-
samtök gyðinga höfðu harðlega mótmælt för Havels og Weizsáckers
til Austurríkis. Þar eru þeir staddir vegna listahátíðar Salzborgar en
Havel var boðið að setja hátíðina formlega. Myndin var tekin við það
tækifæri og er Waldheim lengst til vinstri, þá Havel og loks Weizsácker.
Fresta máls-
sókn á hend-
ur Scargill
London. Reuter.
SAMTÖK breskra námumanna
(NUM) ákváðu í gær að fresta
málssókn á hendur Arthur Scarg-
ill, leiðtoga samtakanna. Vona
samtökin að deila þeirra við
Scargill um greiðslur í verkfalls-
sjóð leysist utan dómsstóla.
Dómari féllst í gær á að fresta
réttarhaldi í máli þessu í þijá mán-
uði og verður reynt að leiða deiluna
til lykta á þeim tíma. í fyrradag
mun hafa tekist samkomulag með
Scargill og fulltrúum NUM á 13
stunda fundi í París um að reyna
að leysa deiluna milliliðalaust.
NUM höfðaði mál á hendur Scarg-
ill og krafðist þess að félaginu yrðu
afhentar tvær milljónir dollara sem
samtök sovéskra og austur-evr-
ópskra námamanna gáfu í verkfalls-
sjóð þeirra í námumannaverkfallinu
1984-5. Að frumkvæði Scargills eru
peningamir enn í vörslu Alþjóðasam-
taka námumanna (IMO) í París en
hann er einnig formaður þeirra.
Stjórnarkreppu líklega afstýrt í Austur-Þýskalandi:
Samkomulag um alþýskar
kosningar eftír sömu reglum
Lafontaine snerist gegn sáttatillögum eigin flokksmanna
Bonn, A-Berlín. Reuter, dpa.
Á FUNDI þingnefuda beggja þýsku ríkjanna var í gær akveðið að
einar kosningar færu fram 2. desember nk. eftir sömu reglum. Ákveð-
ið var að ríkisstjórnir beggja ríkja komist að samkomulagi um kosn-
ingareglur fyrir ágústlok. Vestur-þýska þingið verður kallað saman
úr sumarfríi til að staðfesta samkomulagið. Með þessu því er hættan
á stjórnarkreppu í Austur-Þýskalandi líklega liðin hjá.
Oskar Lafontaine, leiðtogi stjóm-
"arandstöðuflokks jafnaðarmanna í
Vestur-Þýskalandi, lýsti sig and-
snúinn málamiðlunartillögu um að
breyta vestur-þýskum kosninga-
reglum til að leysa deilur í A-Þýska-
landi. Tillagan var lögð fram til að
koma í veg fyrir stjómarkreppu í
A-Þýskalandi. Fijálslyndir, sem
sögðu sig úr a-þýsku stjóminni í
vikunni, sögðust tilbúnir að ganga
inn í hana aftur ef Lothar de Maizi-
ere forsætisráðherra segði af sér.
Bentu þeir á Giinter Krause, for-
ystumann A-Þjóðveija í viðræðun-
um um sameiningu þýsku ríkjanna,
í stað de Maizieres.
Kenninq um tilurð dularfullu
ringanna í Englandi
Hagstæð skilyröi fyrir hringamyndanir:
Kyrrt, hlýtt loft heldur svölu, kyrru
næturlofti niöri viö jöröu á milli
30-50 m hárra hóla
o Kalda loftiö ve'röur
súlulaga, bólgnar
siöan og snýst í
hringi
HEIMILD:
Terence Meaöen,
New Sdentist
0 Hringlaga
ioftiö leitar
niöur og þenst út
e Loftiö hringsnýst
og sker reglulega
hringi í kornakurinn
Sextíu vísindamenn frá Japan, Bandaríkjunum, Vestur-Þýskalandi og
Bretlandi halda áfram að rannsaka dularfullu hringana, sem hafa
myndast á komökrum í suðurhluta Englands um aldaraðir og lengi
verið mönnum ráðgáta. Heimildir em um slíka hringa frá miðöldum
og þeir hafa myndast í um þijátíu löndum. Mest hefur hins vegar borið
á þeim í Suður-Englandi og í ár hafa hringamyndanirnar verið þar
fleiri en nokkm sinni fyrr, eða 400. Hringarnir myndast afar hratt,
næstum alltaf að nóttu til og enginn hefur séð þá verða til. Ýmsar
tilgátur hafa verið um tilurð þeirra. Hefur því meðal annars verið
haldið fram að þeir séu lendingarstaðir fljúgandi furðuhluta úr geimn-
um, verk djöfulsins eða staðbundinna hringvinda. Síðastnefnda kenn-
ingin er skýrð hér nánar.
Málamiðlunartillagan var lögð
fram á miðvikudag eftir að de
Maiziere, sem er kristilegur demó-
krati, féll frá kröfum sínum um
aðskildar kosningar í Austur- og
Vestur-Þýskalandi fyrir sameining-
una í byijun desember. En de Maizi-
ere taldi að lágmarksfylgi til þess
að ná þingsæti í sameiginlegum
kosningum þýsku ríkjanna beggja
yrði að vera lægra en í V-Þýska-
landi, þar sem það er 5%, því ann-
ars myndi það útiloka ýmsa austur-
þýska smáflokka frá því að hljóta
þingsæti.
„Ég held að við ættum að halda
5%-lágmarkinu,“ sagði Oskar La-
fontaine í viðtali við dagblaðið
Siiddeutsche Zeitung í gær. La-
fontaine er kanslaraefni jafnaðar-
manna og því helsti keppinautur
Helmuts Kohls, kanslara V-Þýska-
lands, um að verða fyrsti kanslari
sameinaðs Þýskalands eftir seinni
heimsstyijöld.
Lafontaine ósammála
flokksformanninum?
Flokkur Lafontaines, jafnaðar-
menn, hafði lagt til að kristilegir
og aðrir flokkar í samsteypustjóm
de MaiziereS kæmu sér saman um
samskonar kosningareglur og í
V-Þýskalandi og að lækka 5%-lág-
markið. Hans-Jochen Vogel, for-
maður flokks jafnaðarmanna, sagð-
ist á fimmtudagsmorgun vera
reiðubúinn til að endurskoða regl-
una um 5%-lágmarkið, sem hefur
stuðlað að sterkum ríkisstjórnum í
V-Þýskalandi og komið í veg fyrir
að flokksbrot og smáflokkar kæm-
ust til valda en slíkar aðstæður
voru nasistum hliðhollar þegar
Weimar-lýðveldið leið undir lok árið
1933. „Ef rök eru fyrir því að hafa
lágmarkið 4%, þá erum við tilbúnir
að hlusta á þau,“ sagði Vogel.
De Maiziere hefur tekið hug-
myndinni vel en Lafontaine, sem
ítrekað hefur gagnrýnt Kohl fyrir
að stefna of hratt að sameiningu,
segir hana auka möguleika á
margra flokka samsteypustjórnum
og bendir á Ítalíu sem víti til varnað-
ar. „Við megum ekki aðeins hugsa
um þá sem við viljum að verði á
þingi heldur einnig um þá sem við
viljum ekki fá — eins og t.d. repú-
blikana,“ sagði hann. Repúblikanar,
öfgasinnaðir hægrimenn, sem unnu
þingsæti í mörgum lýðveldum
Vestur-Þýskalands, áður en
Berlínarmúrinn hrundi í nóvember
sl., hafa u.þ.b. 2% fylgi í öllu
V-Þýskalandi en segjast njóta mun
meira fylgis austan megin.
Lutz Stavenhagen, ráðuneytis-
stjóri í v-þýska utanríkisráðuneyt-
inu, segir að ef samþýskar kosning-
ar yrðu haldnar eftir v-þýskum regl-
um, myndu allt að 40% Austur-
Þjóðveija ekki eiga fulltrúa á þingi.
Flokksbræður de Maizieres í
Vestur-Þýskalandi sögðu hann hafa
klúðrað málinu og komið löndum
sínum í mikla erfiðleika þegar
stjómvöld ættu að vera að einbeita
sér að þvi einkavæða hagkerfið og
hvetja til fjárfestinga til að beijast
gegn síauknu atvinnuleysi.
I fyrmefndu viðtali gerði La-
fontaine lítið úr auknum vinsældum
Kohls í skoðanakönnunum. Hann
sagði að raunverulegur kostnaður
Vestur-Þjóðveija af sameiningunni,
sem hann spáir að verði 100 millj-
arðar þýskra marka (3.590 milljarð-
ar ÍSK) á ári, muni brátt verða til
þess að skattgreiðendur snúi bakinu
við kanslaranum. „Ljómi Kohls mun
dofna í haust þegar félagsleg
vandamál tengd sameiningunni
fara að koma í ljós,“ sagði Lafonta-
Bretland:
Hugmyndir um að markaður-
inn leysi kennaraskortinn
St. Andrews. Frá Guðmundi H. Frímannssyni, fréttaritara Morgnnblaðsins.
Menntamálaráðherra Bretlands, John MacGregor, hefiir ákveðið
að gefa sveitarstjórnum og skólum heimild til að semja við kennara
um laun. Með þessari ráðstöfún er ætlunin að reyna að leysa kennara-
skortinn, sem helúr magnast á síðustu tveimur árum.
Fyrir rúmri viku birti mennta-
máíaráðuneytið tölur um, að tvö
þúsund fleiri kennara vantaði nú
en fyrir tveimur árum í grunnskóla
í Englandi og Wales. Helst vantar
kennara í reikningi, raunvísindum
og erlendum tungumálum. Skortur-
inn er mestur í Suðaustur-Eng-
landi, sérstaklega í London. í sum-
um kennsluumdæmum vantar
kennara í eina af hveijum átta
kennarastöðum.
Fyrr á þessu ári voru. reifaðar
hugmyndir um, að sveitarstjórnir
fengju heimild til að ráða kennara
á þeim kjörum, sem þær vildu bjóða.
Þá var þessum hugmyndum hafnað.
En reglan er nú sú, að allir skólar
verða að ráða kennara á þeim kjör-
um, sem um hefur samist við kenn-
arafélögin. Þau hafa reyndar ekki
haft samningsrétt síðustu tvö árin.
í reynd hafa því kjör kennara verið
ákveðin af fjármálaráðuneytinu og
menntamálaráðuneytinu þann tíma
við mótmæli og óánægju kennara
og samtaka þeirra.
Nú virðist ríkisstjórnin hafa
ákveðið að reyna að láta markaðinn
leysa kennaraskortinn með því að
gefa sveitarstjórnum heimild til að
semja við hvern kennara. Þetta
þýðir í reynd, að kennarar við sama
skóla, sem kenna ólíkar greinar,
kunna að fá misjöfn laun. Væri
skortur á kennurum í reikningi,
fengju reikningskennarar hærri
laun en kennarar í greinum þar sem
framboðið er nóg.
Talsmenn samtaka kennara hafa
fordæmt þessar hugmyndir og
segja þær ekki munu leysa kennara-
skortinn, einungis flytja hann til.
Talsmaður Verkamannaflokksins í
menntamálum, Jack Straw, sagði,
að þessar tillögur leystu engan
vanda, vegna þess að ekki stæði til
að auka fjármagn til menntamála.