Morgunblaðið - 27.07.1990, Síða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 27. JÚLÍ 1990
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 27. JÚLÍ 1990
21

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
HaraldurSveinsson.
MatthíasJohannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122.
Áskriftargjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakið.
Frelsi í gjaldeyr
isviðskiptum
Lengi hefur verið á döfínni
að auka frelsi okkar íslend-
inga til að stunda fjármálavið-
skipti erlendis og eignast þar
fasteignir. Andstöðu við þetta
frelsi hefur mátt rekja til sjónar-
miða, sem ekki eiga lengur við,
þegar rætt er um samskipti og
samvinnu þjóða. Þessarar and-
stöðu hefur þó gætt innan þeirr-
ar ríkisstjórnar, sem enn situr
hér á landi. Þrátt fyrir hana er
líklegt, að Jón Sigurðsson við-
skiptaráðherra kynni einhvem
næstu daga reglugerð um ný-
skipan gjaldeyris- og viðskipta-
mála.
Eins og skýrt er frá í við-
skiptablaði Morgunblaðsins í
gær er gert ráð fyrir að íslensk-
ir einstaklingar og verðbréfa-
sjóðir geti keypt erlend verðbréf
fyrir takmarkaðar fjárhæðir. Þá
á að hækka hámarksfjárhæð
ferðamannagjaldeyris í 200 þús-
und krónur og vegna viðskipta-
ferða í 400 þúsund krónur og
gilda þessar takmarkanir til 1.
janúar 1993. Heimilt er að fjár-
festa í atvinnurekstri, opna má
bankareikninga í útlöndum,
kaupa má fasteignir erlendis og
erlend hlutabréf, skuldabréf og
markaðsverðbréf. Allar þessar
heimildir eru takmarkaðar við
ákveðnar fjárhæðir. Þá verða
heimildir erlendra aðila til að
fjárfesta hér rýmkaðar mjög og
þeim leyft að flytja út arð eða
tekjur af fjárfestingunni.
Ollu þessu ber að fagna. Hin-
ar nýju reglur ijúfa fjármálalega
einangmn. Á hinn bóginn ganga
þær of skammt. Hvers vegna
má ekki strax afnema öll þök
af ferðamannagjaldeyri? Hvaða
ástæða er til að binda heimildir
við þessa fjárhæð, þegar menn
geta til dæmis farið í kringum
hana með því að nota greiðslu-
kort í útlöndum? Hvers vegna
mega íslendingar ekki eiga
meira en svarar til 750 þúsunda
ÍSK á bankareikningi í erlendri
mynt í útlöndum? Hvers vegna
mega þeir ekki kaupa fasteignir
erlendis fyrir meira en 3,75
milljónir ÍSK?
Ríkisstjómin hefur fylgt fyrir-
varastefnu erlendis, til dæmis á
vettvangi Norðurlandaráðs,
þegar rætt hefur verið um aukið
fijálsræði í ijármálaviðskiptum
og íjármagnshreyfingum. Ef til
vill eiga reglurnar um þök á
frelsinu í gjaldeyrismálum rætur
að rekja til málamiðlunar innan
ríkisstjórnarinnar, en þar hefur
Ólafur Ragnar Grímsson ijár-
málaráðherra viljað setja frels-
inu skorður.
Hvarvetna í nágrannalöndun-
um er verið að afnema höft í
gjaldeyrismálum. Þessi stefna
byggist á þeirri skoðun, að sam-
keppni í fjármálaþjónustu milli
landa skili miklum fjárhagsleg-
um ávinningi. í gildi er efna-
hagsáætlun Norðurlanda 1989-
1992, þar sem gert er ráð fyrir
að heimiidir gjaldeyrisreglna
verði rýmkaðar á öllum sviðum.
Er gert ráð fyrir í áætluninni,
að tilgreindum áföngum í fijáls-
ræðisátt skuli náð fyrir árslok
1992. íslensk stjómvöld eiga
aðild að þessari áætlun — með
fyrirvara. Til að skapa hér festu
á þessu sviði þannig að einstakl-
ingar og fyrirtæki geti gert
áætlanir fram í tímann á grund-
velli almennra skilyrða á ríkis-
stjórnin að lýsa því afdráttar-
laust yfír, að hún fylgi ákveð-
inni áætlun í þessum fijálsræðis-
málum, til dæmis hinni nor-
rænu, og starfa síðan í samræmi
við hana.
Sovétmenn
á undan?
Stjómmálamenn sem vilja
nota aðstöðu sína til geð-
þóttaákvarðana í skjóli heimatil-
búinna reglna eru andvígir al-
mennum eða alþjóðlegum regl-
um, sem hefta svigrúm þeirra
til að láta eigin duttlunga ráða.
Miðstýringarvald er hvarvetna á
undanhaldi. Sama dag og fréttin
birtist um að íslenski viðskipta-
ráðherrann sé að undirbúa
reglugerð um fijálsræði í gjald-
eyrismálum birtist önnur frá
Moskvu þess efnis, að sovéska
stjórnin vilji sporna gegn braski
með gjaldeyri með því að veita
aukið frelsi til viðskipta með
hann. Þá vilja Sovétmenn einnig
hneppa viðskipti sín við útlönd
úr fjötrum. Það er því ekki
seinna vænna fyrir íslenska
vinstrisinna, jafnvel alþýðu-
bandalagsmenn, að líta í eigin
barm og endurskoða afstöðu
sína til ríkisforsjár í gjaldeyris-
málum.
Færi vel á því að viðskiptaráð-
herra notaði þá glufu sem hann
hefur fengið í ríkisstjórninni til
að draga úr opinherum hömlum
á viðskiptum við útlönd og veitti
frelsi í olíuviðskiptum - við
verðum að minnsta kosti að vera
samstiga helstu viðskiptaþjóð-
inni, Sovétmönnum, í því efni.
Nú eru þeir farnir að selja okk-
ur bensín frá Rotterdam!
AF INNLENDUM
VETTVANGI
GUÐMUNDUR SV. HERMANNSSON '
14 mánaða gömul ummæli borgarsljóra um samning BHMR og ríkisins:
Eiiis efSttað sameim markmið
samningsins og olíu og vatn
FYRIR 14 mánuðum lýstu Ólafur Ragnar Grímsson fjármálaráðherra
og Steingrímur Hermannsson forsætisráðherra yfír ánægju sinni í
yfir að náðst hefðu samningar milli BHMR og ríkisins sem myndu
tryggja frið næstu árin. Nú hafa þessir sömu ráðherrar sagt samningn-
um upp og lýst honum sem óskapnaði. Hér á eftir er saga þessara
samninga síðustu 14 mánuði lauslega rakin, með tilvitnunum í um-
mæli sem birtust í Morgunblaðinu.
Þegar samningurinn var undirrit-
aður 18. maí á síðasta ári, höfðu
flest félög BHMR verið í 6 vikna
verkfalli. I samningnum voru ákvæði
um að nefnd skyldi bera saman kjör
háskólamenntaðra ríkisstarfsmanna
og háskólamanna á almennum
markaði. Síðan yrði starfsheitum
endurraðað í launaflokka í jöfnum
áföngum á næstu þremur árum, 1.
júlí ár hvert, og að hækkunin skuli
nema að minnsta kosti einum, en í
mesta lagi þremur launaflokkum í
hvert sinn. Einnig var ákvæði um,
að ef þessi nefnd hefði ekki skilað
áliti fyrir 1. júlí 1990 yrði greitt upp
í væntanlega hækkun, sem svaraði
1 'fa launaflokki. Hver launaflokkur
var metinn á 3%.
Að auki voru í samningnum
ákvæði um að laun BHMR tækju
sömu áfangahækkunum árið 1989
og samið var um í almennum kjara-
samningum fyrr á árinu, og að auki
ættu laun BHMR að hækka um 1,5%
bæði 1. janúar og 1. maí árið 1990.
Einnig var ákvæði um að ef laun
annara launþega hækkuðu umfram
þetta, gæti BHMR krafist samsvar-
andi launahækkana.
Þá er ógetið þess ákvæðis kjara-
samningsins sem einna lengst var
tekist á um orðalag. Niðurstaðan
varð sú, að 1. grein hans segir:
Standa skal að umræddum breyting-
um (á launakerfinu) með þeim hætti
að ekki valdi röskun á hinu almenna
launakerfi í landinu.
Vinnusáttmáli
amningsaðilar lýstu ánægju með
samninginn eftir að hann var
undirritaður. Ólafur Ragnar
Grímsson sagði við Morgunblaðið,
að þetta hefði ekki eingöngu verið
kjarasamningar heldur vinnusátt-
máli við samtök sem iengi hefðu
deilt við ríkisvaldið. „Einn af kostun-
um við þennan samning er að hann
er til 1994 hvað alla meginþætti
snertir. Ég held að svo langur samn-
ingstími sé nánast einsdæmi,“ sagði
Ólafur og bætti við að hann teldi
mjög brýnt að tímabil sátta og sam-
stillingar hefðist á ný.
Steingrímur Hennannsson for-
sætisráðherra sagði að menn gætu
náttúrlega deilt um þær hækkanir
sem framundan væru hjá BHMR
síðar á samningstímabilinu, en bætti
svo við: „Það er auðvitað afar mik-
ils virði að fá með þessum samning-
um jafnvel allt að fimm ára frið í
skólum.“
Páll Halldórsson formaður BHMR
sagði það merk tímamót að tekist
hefði að varða leiðina að bættum
kjörum háskólamenntaðra ríkis-
starfsmanna. En ef BHMR ætlaði
að tryggja að þær hækkanir, sem
þeir ættu 1. júlí ár hvert leiddi þá
nær launum á almennum markaði,
en yrðu ekki bara verðbólguhækkan-
ir, þýddi það að mjög vel yrði að
fylgjast ineð launaþróun og halda
utan um samninginn að öðru leyti.
BHMR hefði orðið að taka áhættu
og gera samning til langs tíma til
að ná fram þessum leiðréttingum,
þrátt fyrir að einkenni samskiptanna
við ríkisvaldið væri tortryggni.
Innistæðulaus ávísun á
framtíðina
En ýmsir aðrir urðu til að lýsa
yfir efasemdum með samninginn.
Ásmundur Stefánsson forseti ASÍ
sagði raunar að sér væri ekki ljós
þýðing ákvæðisins um samræmingu
launa háskólamanna í ríki og á al-
mennum markaði. Hins vegar virtist
sem auka ætti greiðslur til lang-
skólagenginna ríkisstarfsmanna og
það benti ti! aukins launamunar inn-
an BHMR. Þannig virtist launastefn-
an, sem kæmi fram í samningnum,
stynga í stúf við þá launastefnu sem
mörkuð hefði verið annarsstaðar,
þar sem mest hækkun virtist eiga
að koma á hæstu launin.
Reykjavíkurborg var aðili að
samningnum, en Davíð Oddsson
borgarstjóri var ekki hrifinn og sagði
að flestum átakaatriðum samninga-
viðræðnanna væri varpað yfir á
næstu ár. „Þegar á þessum atriðum
verður tekið, samkvæmt samningi,
þá koma menn til með að sjá, að
samningurinn er uppfullur af þver-
stæðum, Annars vegar er gert ráð
fyrir því, að á tilteknu árabili nái
viðsemjendur hins opinbera í þessum
samningum miklu meiri hækkunum
en þeir aðilar sem verða með lausa
samninga á næsta ári. Á hinn bóg-
inn er sagt um leið, að þessar hækk-
anir, sem samkvæmt orðanna hljóð-
an, gera orðið mjög miklar, megi
ekki raska hinum almenna launa-
ramma í þjóðfélaginu. Ég óttast að
það verði jafn erfitt að sameina þessi
markmið og vatn og olíu.“
Þorsteinn Pálsson formaður Sjálf-
stæðisflokksins tók í sama streng.
„Þessi ákvæði [um markaðsviðmið-
un launa háskólamanna] virðast
STUTT MATARHLE
í deilum eins og þeirri sem ríkið á nú við BHMR
fer ekki hjá því að ráðherrafúndir dragist úr hófi.
Einn þessara löngu funda stóð yfif þegar ljósmynd-
ari Morgunblaðsins tók þessa mynd fyrir framan
Sjávarútvegsráðuneytið á Skúlagötu 4 á þriðjudag-
inn. Hungurtilfinningin hefur greinilega verið farin
að sækja að ráðherrunum og þeir því brugðið á
það ráð að senda eftir pizzum til að seðja sárasta
hungrið áður hafist væri handa að nýju. Til vinstri
á myndinni sést ritari í ráðuneytinu búa sig undir
að taka á móti ílatbökunum.
vera mjög óljós og sennilega veit
hvorugur aðilinn um hvað er verið
að semja. En þó bendir flest til þess
að ríkisstjómin hafi í þessum máli,
eins og ýmsum upp á síðkastið, ver-
ið að koma sér út úr ógöngum, með
því að gefa út innistæðulausa ávísun
á framtíðina."
í forustugrein Morgunblaðsins 20.
maí segir að ljóst sé að í samkomu-
laginu felist ákvörðun um að hækka
laun háskólamenntaðra ríkisstarfs-
manna verulega á næstu árum og
verði fróðlegt að sjá hvort aðrir opin-
berir starfsmenn sætti sig við það
án þess að fá sambærilegar hækkan-
ir. Hefur einhver trú á því? er síðan
spurt.
Tímasprengjan
Þegar samningurinn við BHMR
var gerður, var verðbólguhraðinn á
bilinu 25-35%, og Þjóðhagsstofnun
spáði liðlega 20% verðbólgu innan
ársins. I Ijósi þess voru launahækk-
anirnar sem BHMR hafði samið um,
ef til vill ekki stórkostlegar. En þeg-
ar líða fór á árið var sú skoðun æ
oftar sett fram af atvinnurekendum
og ráðherrum, að þýðingarlaust
væri að semja um kauphækkanir í
næstu almennu kjarasamningum;
slíkt væri aðeins ávísun á verðbólgu
og lakari lífskjör. Og þá komu
BHMR samningarnir skyndilega aft-
ur upp á yfirborðið.
Einar Oddur Kristjár.sson, sem
þá var nýlega orðinn formaður
Vinnuveitendasambandsins, lýsti því
yfir á aðalfundi Samtaka fisk-
vinnslustöðva í endaðan september,
að ríkisstjórnin hefði með samningi
sínum við BHMR sett af stað tíma-
sprengju sem myndi springa í júní
1990 og ef takast ætti að skapa fisk-
vinnslunni viðunandi rekstrarskilyrði
yrði ríkisstjórnin að taka þessa tíma-
sprengju úr sambandi.
„Það er ekki gaman að tilkynna
því fólki, sem í dag er áð taka á sig
verulega lífskjaraskerðingu, að
kaupið muni ekki hækka, en það
væri enn voðalegra að fara einn
hringinn ennþá,“ sagði Einar Oddur.
En ljóst var að samtök launafólks
myndi ekki sætta sig við minni
launahækkanir árið 1990 en há-
skólamenn höfðu þegar samið um
við ríkið. Ásmundur Stefánsson lýsti
m.a. þessari kröfu í í desember, og
sagði að þær forsendur gætu ekki
verið til, sem réttlættu meiri kaup-
máttaraukningu til þeirra sem hærra
eru launaðir.
Jón Sigurðsson viðskiptaráðherra
sagði þá, að mönnum bæri ekki sam-
an um tengsl samninga BHMR og
samninga á almennum vinnumark-
aði. „Mér virðist ekki einsýnt að þær
hækkanir sem ákveðnar eru í þess-
um samningi fjármálaráðherra við
BHMR séu ávísun á hækkun um-
fram það sem gerist á hinum al-
menna vinnumarkaði. Þvert á móti
tel ég, og það er að minnsta kosti
túlkun fjármálaráðherra, að þessar
hækkanir komi á móti hækkunum á
hinum almenna markaði og það sé
fyrst þegar fram út þeim sé farið
sem samanburður verði við almenna
markaðinn.“
Ekki sjálfkrafa launahækkun
Fjármálaráðherra vildi um þessar
mundir ekki ræða þetta mál við
Morgunblaðið, en í febrúarbyijun,
eftir að þjóðarsáttarsamningarnir
höfðu verið gerðir, sagði hann hins
vegar, að í kjarasamningi BHMR
stæði ekkert um að háskólamenntað-
ir ríkisstarfsmenn ættu rétt á ein-
hvetju umfram þá kjarasamninga,
heldur hafi verið ákveðið í þeim að
bera saman kjör á almennum mark-
aði við kjör og réttindi BHMR.
„Þessum samanburði er ekki lok-
ið, og það er útbreiddur misskilning-
ur að það sé búið að bóka, að út
úr honum komi miklar kjarabætur
fyrir BHMR. Þar að auki eru í upp-
hafsgrein kjarasamnings ríkisins og
BHMR skýr ákvæði um það að þær
breytingar, sem verða á kjörum há-
skólamenntaðara ríkisstarfsmanna,
megi ekki raska almennri launaset-
efnu eða almennum kjarasamning-
um í landinu."
Það mun hafa verið nær samdóma
álit sérfræðinga fjármálaráðuneytis-
ins, að þetta ákvæði dygði til þess
að fresta launaflokkahækkuninni
sem vofði yfir 1. júlí. Einar Oddur
Kristjánsson hefur undanfarið sagt,
að hann hafi ekki haft trú á þessu
ákvæði samningsins en samt haft
ástæðu til að ætla að samningur
BHMR kæmi aldrei til framkvæmda,
og virðist þar með vera að gefa í
skyn, að ráðherrar hafi heitið því
að búa svo um hnútana.
En það var samt á grundvelli
áðurnefndrar 1. greinar, sem ríkis-
stjórnin ákvað um miðjan júní, að
fresta launahækkuninni, sem átti að
koma til BHMR 1. júlí. Halldór
Ásgrímsson starfandi forsætisráð-
herra sagði þá, að ljóst væri, að
aðilar vinnumarkaðarins myndu
krefjast samsvarandi launahækk-
ana, fengi BHMR launaflokkahækk-
un 1. júlí, og við það myndi hið al-
menna launakerfi í landinu raskast.
Það þýddi um leið, að ekki væri
hægt að framkvæmda launaflokka-
hækkunina, samkvæmt ákvæðum
1. greinar kjarasamningsins.
Og Ólafur Ragnar Grímsson
sagði: „Fyrsta grein samningsins er
orðuð þannig, að hún skyldar ríkis-
stjórnina til að bregðast við með
þeim hætti, að það valdi ekki röskun
á almennum vinnumarkaði."
Nokkrum vikum seinna kvað Fé-
lagsdómur upp úr um að þessi túlk-
un á samningsákvæðinu væri röng.
Grindavík;
Ríkið festir kaup á
helmingi Víðihlíðar
Grindavík.
NÝLEGA var undirritaður
starfssamningur milli heilbrigð-
isráðuneytis og fjármálaráðu-
neytis annarsvegar og sveitarfé-
laganna á Suðurnesjum uin
áframhaldandi framkvæmdir við
öldrunarheimilið Víðihlíð í
Grindavík, sem var tekið í notkun
á sjómannadaginn.
Með þesgu kaupir ríkið liðlega
hélming hússins af öldrunarráði
Grindavíkur á hagstæðu verði og
gerir um leið samstarfssamning við
sveitarfélögin á Suðumesjum um
að ljúka við byggingu hússins. Hlut-
ur ríkisins verður notaður sem
hjúkrunarheimili.
Guðmundur Bjarnason heilbrigð-
isráðherra og Ólafur Ragnar
Grímsson fjármálaráðherra undir-
rituðu samninginn af hálfu ríkisins
Morgunblaðið/Frímann Ólafsson
Samningurinn undirritaður. Fv. Ólafúr Björnsson stjórnarformaður
Sjúkrahúss Keflavíkurlæknishéraðs, Guðmundur Bjarnason heilbrigð-
isráðherra, Ólafur Ragnar Grímsson Qármálaráðherra og Guðmundur
Einarsson, formaður öldrunarráðs Grindavíkur.
lagi hefðu hugmyndir um D-álmu
við Sjúkrahúsið í Keflavík verið stór
og kostnaðarsöm aðgerð sem tæki
langan tíma að hrinda í framkvæmd
og í þriðja lagi hefði þessi bygging
verið risin hér í Grindavík og ekki
séð fyrir um framhald. Því hefði
Víðihlíð í Grindavík.
en Guðmundur Einarsson formaður
öldrunarráðs fyrir hönd seljenda og
Ólafur Björnsson stjórnarformaður
fyrir hönd Sjúkrahúss Keflavíkur-
læknishéraðs. Samningurinn öðlast
gildi þegar stjórnir sveitarfélaganna
á Suðurnesjum hafa undirritað
hann.
Guðmundur Bjarnason sagði við
þetta tækifæri að 3 atriði læjgju bak
við samstarfssamninginn. 1 fyrsta
lagi væri brýn þörf á rými fyrir
aldraða hér á Suðurnesjum, í öðru
verið skipuð samstarfsnefnd sem
komst að þeirri niðurstöðu að halda
áfram með þessa byggingu. Guð-
mundur sagði að áfram verði haldið
með hugmyndir um D-álmu í
Keflavík og lagfæringar unnar á
Garðvangi í Garði.
Ólafur Ragnar Grímsson fjár-
málaráðherra lýsti ánægju með
undirritun samkomulagsins. Hann
sagði m.a. að góð samstaða milli
sveitarfélaganna hér á Suðurnesj-
um væru sterk rök fyrir því að veita
fjármagni í bygginguna og ljúka
henni á skemmri tíma en hefur
þekkst.
í máli Guðmundar kom fram að
fræmkvæmdir ættu að geta hafist
sem allra fyrst því fjármagn er fyr-
ir hendi fyrir þetta ár. Aframhald
framkvæmda er þó háð velvilja fjár-
veitingavalds. Stefnt er á því að
Ijúka við bygginguna á árinu 1992.
Jón Gunnar Stefánsson bæjar-
stjóri í Grindavík þakkaði ráðherr-
unum og öðrum gestum fyrir kom-
una. Hann sagði við Morgunblaðið
að samningurinn fæli m.a. í sér að
Grindavíkurbær ábyrgðist lán fyrir
öldrunarráð.
Gestum var að lokum boðið að
skoða bygginguna en nú er búið
að selja 10 íbúðir af 12 og nú þeg-
ar flutt inn í 4 þeirra.
FÓ
ENN UM ALVER
Ræður stofhkostnaður eða þjóðhagsleg hagkvæmni?
eftirÁrna
Gunnarsson
í samkomulagi ríkisstjórnar
Steingríms Hermannssonar um
stjórnarsamstarf frá 10. september
1989 segir meðal annars: „Ríkis-
stjórnin mun fylgja framsækinni at-
vinnustefnu. Sérstök áhersla verður
lögð á tækniframfarir og æskilega
þróun byggðar í landinu. í málefna-
samningi ríkisstjórnar Steingríms
Hermannssonar frá 28. september
1988 er langur kafli um byggðamál
þar sem segir, að ríkisstjórnin muni
beita sér fyrir jafnvægi í byggðaþró-
un. Fjölmargar yfirlýsingar og heit-
strengingar ráðherra stefna í sömu
átt
Á þetta er nú minnst vegna þeirr-
ar miklu umræðu, sem spunnist hef-
ur um staðarval fyrir nýtt álver á
íslandi. Af eðlilegum ástæðum hafa
byggðasjónarmið mjög blandast inn
í umræðuna, sem hefur mótast af
áhuga forystumanna byggðarlaga á
efiingu atvinnulífs og atvinnuörygg-
is. Orðin „stofnkostnaður" og „hag-
kvæmnissjónarmið“ hafa æ meira
*verið notuð í samanburðaleikjum
áhugamanna.
Enginn vafi leikur þó á því, að
mikill meirihluti landsmanna telur
rétt og eðlilegt, að verksmiðjan rísi
utan suð-vesturhorns landsins. Mikill
meirihluti þingmanna er þessarar
skoðunar og ætla má að ríkisstjórnin
„Enginn vafi leikur þó
á því, að mikill meiri-
hluti landsmanna telur
rétt og eðlilegt,að verk-
smiðjan rísi utan suð-
vesturhorns landsins.
Mikill meirihluti þing-
manna er þessarar
skoðunar og ætla má
að ríkisstjórnin sé það
einnig“.
sé það einnig. Ef tekið er mið af
stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar,
þá á hún engan annan kost en að
stuðla að því með ráðum og dáð að
nýtt álver rísi í Eyjafirði eða Reyðar-
fírði. Ráðherrum má vera ljóst, að
mjög mun fjara undan stuðningi við
ríkisstjórnina, ef álveri verður valinn
staður á Keilisnesi. Ég leyfi mér að
fullyrða,að þá mun hún glata meiri-
hluta sínum á þingi.
Mér er ljóst, að álitamálin eru
margvísleg, þegar taka þarf ákvörð-
un um staðarval milljarðafyrirtækis
á borð við 200 þúsund tonna álver.
Auðvitað vilja forraðamenn draga
úr stofnkostnaði, stytta flutninga-
leiðir og hafa þær tryggar, draga
úr kostnaði við mengunarvarnir og
starfa í sátt við væntanlega ná-
granna sína. Það er ugglaust rétt,
að kostnaðarauki við að reisa verk-
smiðju við Eyjafjörð eða við Reyðar-
fjörð geti verið á bilinu 20 til 40
milljónir dollara, eða 1,2 til 2,4 millj-
arðar íslenskra króna umfram stofn-
kostnað á Keilisnesi. (hefur þá ’verið
reiknað með kostnaði við tvöföldun
Reykjanesbrautar og fleira?)
Þessar tölur kunna að virðast
nokkuð háar. Þær eru þó smáaurar
miðað við þann gífurlega kostnað,
sem þjóðfélagið í heild yrði fyrir
vegna fyrirsjáanlegrar byggðarösk-
unar, sem yrði umfangsmeiri en
nokkurn gi-unar, ef álverið risi á
Keilisnesi. Það er ekki fullnægjandi
að reikna út stofnkostnað og hag-
kvæmni. Slíkur útreikningur í þessu
dæmi lýsir nokkurri þröngsýni og
að ekki er tekið mið af áhrifum á
þjóðarheildina.
Talnaglöggir menn ættu nú að
taka sig til og finna út efnahagsleg
áhrif brottflutnings hundruða jafnvel
þúsunda manna inn á Stór-Reykja-
víkursvæðið, aukins atvinnuleysis á
Norður- og Austurlandi, aukins jafn-
vægisleysis milli helstu byggða-
kjarna landsins og geta sér til um
hinar pólitísku afleiðingar vísvitandi
byggðaröskunar. Niðurstaðan verður
auðvitað sú, að það er vægast sagt
óskynsamlegt að reisa enn eitt tröl-
laukið atvinnufyrirtæki á suð-vestur-
horninu. Þá væri viljandi verið að
reyna að sporðreisa landinu í at-
vinnulegu tilliti.
Höhmdur er alþingismadur fyrir
Alþýðuflokk í
Norðurlandskjördæmi eystra.
Árni Gunnarsson
Þótt hin erlendu fyrirtæki í Atl-
antsál-hópnum hafi mikið að segja
um staðarvalið, þá getur ríkisstjórnin
haft mikil áhrif á það. Það er í henn-
ar valdi hvort hún er tilbúin að leggja
fram einhveija Ijármuni til að koma
álveri í Eyjafjörð eða Reyðarfjörð.
Þeir fjármunir kæmu fljótlega til
endurgreiðslu og myndu spara kostn-
að við fyrirsjáanlega byggðaröskun,
sem yrði þjóðfélaginu mjög dýr-
keypt. Og ríkisstjórnin stendur ekki
við fyrri yfírlýsingar og stór orð um
æskilega þróun í landinu, ef hún er
ekki fús til að greiða þennan mis-
mun, sem yrði framlag til eðlilegrar
byggðaþróunar. Ríkisstjórnin á að-
eins einn kost í stöðunni. Það er
hagkvæmara fyrir þjóðarheildina að
reisa álver utan suð-vesturhornsins.