Morgunblaðið - 18.09.1990, Side 20

20
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. SEPTEMBER 1990
Málþing um hagræðingu í heilbrigðskerfínu:
Sameining sjúkrahúsa og endurskipu-
lagning sérfræðiþjónustu í brennidepli
SAMEINING stóru sjúkrahús anna í Reykjavík og endurskipulagn-
ing sérfræðiþjónustu voru mál sem mikið komu við sögu á mál-
þingi um hagræðingu í heilbrigðisþjónustunni sem var haldið að
Borgartúni 6 á laugardaginn. Það var Hjúkrunarfélag íslands sem
átti frumkvæðið að þessu málþingi, sem bar yfirskriftina „Er hægt
að spara í heilbrigðisþjónustunni án þess að draga úr gæðum þjón-
ustunnar". Einnig stóðu heilbrigðisráðuneytið og fjármálaráðuneyt-
ið að málþingingu en vel á annan tug erinda voru flutt á því.
Finnur Ingólfsson, aðstoðarmaður
heilbrigðisráðherra, nefndi sem
dæmi um þætti í heilbrigðiskerf-
inu, þar sem kostnaður hefði
hækkað mjög mikið, m.a. sérfræð-
ingakostnað og lyfjakostnað. Bar
hann saman fjölgun sérfræðinga
á árunum 1980-88 og hækkun á
sérfræðilækniskostnaði á sama
tímabili og sagði nánast fullkomið
samræmi vera þar á milli. Fólk
hefði hins vegar ekki orðið veik-
ara á sama tíma.
Hann sagði lyfjakostnað einnig
hafa hækkað meira en menn ætl-
uðu, þrátt fyrir aðgerðir sem grip-
ið hefði verið til í byrjun ársins,
m.a. sk. bestukaupa-lista og
lækkun álagningar. Þetta hefði
mistekist og stjórnvöld vildu nú
gripa til frekari aðgerða. Sam-
starfið við lyfjaverðlagsnefnd
gengi hins vegar ekki upp og
næði ráðherra ekki sínum vilja
fram.
Finnur vék einnig að sjúkrahús-
unum í ræðu sinni og lýsti því
skipulagi sem hann teldi að ætti
að koma á. Hann sagði að af þeim
23,4 milljörðum sem færu til heil-
brigðismála á þessu ári færu 54%
til sjúkrahúsanna. Þarna væri því
eftir miklu að slægjast í sparnaði
og hagræðingu. Meiri verkaskipt-
ingu yrði að koma á og mætti til
dæmis gera Landakot að öldr-
unarsjúkrahúsi. Þá bæri að hans
mati að setja á laggimar nk.
sjúkrahúsamálaráð sem væri yfir
Borgarspítalanum og Ríkis-
spítölunum. Myndi ráð þetta m.a.
sjá um allar fjárfestingar spítal-
anna og ráðningar sérfræðinga.
Björn Matthíasson, hagfræð-
ingur í fjármálaráðuneytinu, sagði
fjárlög næsta árs örugglega verða
í jafn þröngum ramma og á yfir-
standandiári. Þau yrðu mjög
líklega afgreidd með halla og lítið
rúm yrði til að taka inn nýja starf-
semi á fjárlög. Framlög til stofn-
kostnaðar yrðu í lágmarki og
framlag til rekstrar sjúkrahúsa
örugglega ekki örlátt. A sama
tíma hefði breytt verkaskipting
ríkis og sveitarfélaga leitt tii þess
að ríkið yfirtók mikilvæga þætti
heilbrigðismála sem þýddi kostn-
aðarauka en ekki aukna þjónustu
að sama skapi.
Þegar svona stæði á vaknaði
sú spuming hvort ekki væri hægt
að gera meiriháttar skipulags-
breytingar í heilbrigðisþjón-
ustunni sem losa myndu fjár-
magn. Beindist athygling þá
gjarnan að stóru sjúkrahúsunum
þremur í Reykjavík. Lokanir á
þeim vegna spamaðar samsvör-
uðu nú því sem næst að Landa-
koti yrði lokað allt árið. Það gæti
kostað um hálfan milljarð til við-
bótar að reka Landsspítala og
Borgarspítala á fullum afköstum
en rekstur Landakots kostaði
1100-1200 milljónir króna. Hér
munaði því áreiðanlega meira en
hálfum milljarði. Yrði Landakoti
breytt í hjúkrunarspítala fyrir
langlegu og tilfærsla milli sjúkra-
húsa gerð í samræmi við það
myndi sérhæfmg sjúkrahúsa fá
miklum sparnaði áorkað.
Svona skipulagsbreytingar
gætu hins vegar ekki talist sjálf-
sagðar, m.a. væri næsta víst að
starfsmenn og aðstandendur
Landakots væru þeim mótfallnir.
Taldi Bjöm útséð um að þetta
skipulagsmál myndi leysast með
samkomulagi milli þessara stofn-
ana heldur yrði málið að fá
pólitíska lausn.
Björn vék einnig að verkaskipt-
ingu milli hjúkrunarheimila og
sjúkrahúsa og spurði hvort ekki
væri æskilegra að langlegusjúkl-
ingar yrðu á hjúkrunarheimilum
en sjúkrahús sérhæfðu sig frekar
í sjúklingum sem þyrftu þyngri
læknishjálpar með. í dag væm
sjúkrahús í raun að stórum hluta
til hjúkmnarheimili og gætu oft
á móti ekki sinnt skyldum sínum
sem aðgerðastofnanir.
Afnám tilvísanakerfisins sagði
hann hafa orðið til þess að sér-
fræðikostnaður sjúkratrygginga
jókst mjög og virtist hann halda
áfram að vaxa þrátt fyrir aðhalds-
aðgerðir. Yrðu menn að velta því
fyrir sér hvort ekki bæri að taka
aftur upp tilvísanakerfi með lög-
um.
Um lyfjakostnað ságði Bjöm
m.a. að spyija mætti hvort álagn-
ing væri ekki óhófleg. Nýjustu
upplýsingar ráðuneytisins um
lyfjakostnað á árinu 1989 sýndu
að innkaupsverð allra lyfja hefði
numið 1.815 m.kr. en útsöluverð
án söluskatts 3.325 m.kr. Mis-
munurinn væri um 1.500 m.kr.
eða sem næst 24.000 krónur á
hveija íjögurra manna íjölskyldu
í landinu. Önnur spurning væri
hvort ekki væri rétt að stytta
þann tíma sem læknar mættu
ávísa lyfjaskammti. í dag væri sá
tími þrír mánuðir og hámarks-
skammti oft ávísað þótt ekkert
útlit væri fyrir að sjúklingurinn
myndi þjást af sjúkdóminum
næstu þijá mánuði.
Eina dæmið um spillingu í heil-
brigðiskerfinu sem hann vissi um
sagði Björn vera það að algengt
væri að lyfjafyrirtæki byðu lækn-
um í dýrar ferðir til útlanda til
að þeir ávísuðu frekar einhveiju
sérstöku lyfi. Nefndi hann sem
dæmi tegund af úðabrúsum fyrir
astmasjúklinga sem væri allsráð-
andi á markaðinum þrátt fyrir að
Morgunblaðið/KGA
Frá málþinginu um hagræðingu í heilbrigðisþjónustu. í ræðustól er Matthías Halldórsson, settur
aðstoðarlandlæknir. Hann ræddi almennt um hvort hægt væri að spara án þess að draga úr þjón-
ustunni og fjallaði um ýmis hugtök í því sambandi.
önnur jafn góð og mun ódýrari
tegund væri á bestukaupa-listan-
um.
Svala Jónsdóttir, hjúkrunar-
stjóri, sagði það, að margar sér-
greinar væru til staðar á öllum
stóru sjúkrahúsunum, m.a. leiða
til óeðlilegs kostnaðar vegna
tækjakaupa. Engin stefna væri til
um hvar sérgreinar ættu að vera.
Það réðist af ráðningum sérfræð-
inga en ekki öfugt.
Davíð Á. Gunnarsson, forstjóri
Ríkisspítalanna, sagði hag-
kvæmni vera mikla í heilbrigðis-
þjónustunni. Hefðu afköst aukist
gífurlega í einfaldari lækningum
og mesti kostnaðurinn færi nú í
erfiðu tilvikin. Það væri rándýrt
að bjarga fárveiku fólki og kost-
uðu sumir sjúklingar milljónatugi
enda allt lagt í sölumar fyrir þá.
Það væri fyrst og fremst þetta
sem hefði valdið „útgjaldaspreng-
ingunni".
Einkavæðingu þeirra þátta al-
menna heilbrigðiskerfisins þar
sem eftirspurn væri mjög mikil
sagðist Davíð telja vera mjög
holla.
Hann sagðist telja það vera
ranga stefnu að reka alla heilsu-
gæslu undir einum hatti. Það
ætti að hvetja til lítilla eininga,
einkareksturs og samkeppni.
Margar skýringar væru á því
að lyf hækkuðu meira en áætlað,
sagði Davíð. Taldi hann að heppi-
legast væri að gefa lyfjaverslun
fijálsa og hætta síðan að velta
fyrir sér álagningunni. „Þá skul-
um við sjá til þess að keypt verði
ódýrar inn.“
Yarðandi rekstur sjúkrahús-
anna sagði forstjóri Ríkisspítal-
anna að einn sameiginlegur spítali
undir einni stjórn væri eina lausn-
in. Það væri ekki skynsamlegt að
dreifa kröftunum of mikið. Þetta
ætti að hans mati ekki að gera
með valdboði heldur hægt og ró-
lega og vegna þess að menn sæju
að þetta væri skynsamlegast.
Annars sætum við uppi með tvo
eða þijá „hálfspítala".
Launamál væru einnig mikil-
væg. Laun í heilbrigðisgeiranum
mættu ekki verða lægri en alls
staðar annars staðar í kringúm
okkur. En þá yrði fólk í heilbrigð-
isstéttum líka að hjálpa til við að
taka á hagræðingarmálunum.
Sigríður Snæbjörnsdóttir,
hjúkrunarforstjóri, sagði of mikla
orku fara í að reyna að spara
fyrir eitt fjárhagsár en ekki væri
hugað að langtímaspamaði.
Þannig værum við að spara aur-
ana en henda krónunum.
Mjög brýnt væri að endurskipu-
leggja dreifingu sérgreina á
sjúkrahúsin en hún hefði hingað
til verið handahófskennd. Þetta
yrði að gera sama hvort sjúkra-
húsin yrðu sameinuð eða ekki.
Hún ræddi einnig lauslega hug-
myndir um umbunarkerfí og sagði
ástand mála í dag vera þannig
að meðalmennskan væri tryggð
um ókomna tíð.
Hulda S. Ólafsdóttir, sjúkraliði,
sagði að í menntun og allri leið-
sögn starfsmanna yrði að ítreka
að þeim væri trúað fýrir eigum
samfélagsins og að vel þyrfti að
fara með þær. Hún taldi ljóst að
þó einhveijar leiðir mætti finna
til sparnaðar þá yrðum við að
sætta okkur við að svipað hlutfall
þjóðartekna og nú myndi áfram
fara til heilbrigðisþjónustu.
Einar Stefánsson, prófessor,
sagði kostnað af heilbrigðisþjón-
ustunni vera skaplegan og ekki
óhóflegan. Gagnrýndi hann lokan-
ir á sjúkradeildum og sagði sparn-
að af lokun einnar deildar vera
30 m.kr. á ári. Alþingi hefði hins
vegar á síðasta þingið ákveðið að
veita 60 m.kr. aukalega til að
kaupa dagblöð inn á stofnanir
ríkisins. Sagði Einar það vera
móðgun þegar þessum blöðum
væri síðan dreift inn á deildir
sjúkrahúsa.
Afköst heilbrigðisþjónustunnar
sagði hann að yrðu að aukast og
minnti á biðlista. Það væri óraun-
hæft að ætla að minnka kostnað
frá því sem nú væri. Gæði og
afköst sagði hann fyrst og fremst
fara eftir hæfni og áhuga starfs-
manna. Heilbrigðiskerfið sjálft
hefði aldrei læknað neinn og
myndi aldrei gera það. Hús og
tæki skiptu ekki máli ef starfsfólk
væri áhugalaust. Þarna sagði
hann miðstýringuna - sósíalism-
ann - bregðast.
Einu leiðina til hagræðingar
sagði Einar vera að virkja beinlín-
is starfsfólk. Það yrði að veita því
völd til rekstrarákvarðana og
hvetja til hagræðingar. Taka ætti
upp bónusgreiðslur í ríkisrekstrin-
um og hafa einkarekstur þess
utan. Hina einkareknu þætti heil-
brigðisþjónustunnar sagði hann
skila góðri og ódýrri þjónustu.
Einkarekstur væri þó ekki allra
meina bót og væri lyijaverslunin
dæmi um það. Þar væru sam-
keppnishömlur sem ættu ekki að
vera til. Þær væri hægt að afnema
með einu pennastriki.
Nauteyrarhreppur:
Hreppsne fndarkosning-
amar úrskurðaðar ógildar
FÉLAGSMÁLARÁÐUNEYTIÐ
hefur úrskurðað að kosningar
til hreppsnefndar Nauteyrar-
hrepps, sem fram fóru 9. júní
síðastliðinn, séu ógildar, og því
skulu kosningar þar fara fram
að nýju svo fljótt sem auðið er.
Kosningarnar voru kærðar til
sýslumannsins í Norður-Isa-
Qarðarsýslu 11. júní, en kjör-
nefnd sem hann skipaði í því
sambandi kvað síðan upp þann
úrskurð að kosningarnar væru
gildar. Úrskurði kjörnefndar-
innar var síðan skotið til félags-
málaráðuneytisins 18. júlí.
Kærandi kosninganna byggði
kröfu sína meðal annars á því að
í kjörklefa á kjörstað hafi legið
frammi yfírlýsing frá fyrrverandi
hreppsnefndarmanni um að hann
gæfi ekki kost á sér sem aðalmað-
ur í hreppsnefnd. Telur kærandi
að þar hafi verið um að ræða ólög-
mætan áróður á kjörstað, þar sem
nafn viðkomandi hafi með þessu
móti verið auglýst inni í kjörklef-
anum.
í úrskurði félagsmálaráðuneyt-
isins segir að svo verði að líta á,
að sá háttur að koma fyrir auglýs-
ingu í kjörklefa þess efnis að mað-
ur gefi ekki kost á sér til endur-
kjörs sem aðalmaður, bijóti í bága
við -4. tölulið 125. greinar kosn-
ingalaga. Því líti ráðuneytið svo á
að slíkir ágallar hafi verið á fram-
kvæmd hreppsnefndarkosning-
anna í Nauteyrarhreppi, að ætla
megi að þeir hafi haft áhrif á úr-
slit kosningahna, og því beri að
ógilda úrslit þeirra af þeim sökum.
Kærandi byggði kröfu sína á
tveimur öðrum efnisatriðum, en
að mati ráðuneytisins voru þau
ekki þess eðlis að þau valdi ógild-
ingu kosninganna.