Morgunblaðið - 21.09.1990, Side 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 21. SEPTEMBER 1990
Atlantshafsbandalagið:
Wömer vekur máls á
að færa út kvíamar
Brussel. Reuter.
MANFRED Wörner, framkvæmdastjóri Atlantshafsbandalagsins
(NATO), lét í gær í ljós þá skoðun að bandalagið ætti að færa út
athafnasvæði sitt þannig að það yrði ekki lengur bundið við Evr-
ópu og Norður-Ameríku. Hann sagðist telja að NATO þyrfti að
vera reiðubúið að láta til sín taka í staðbundnum deilum að Persa-
flóadeilunni afstaðinni.
„Við tilheyrum helsta öryggis-
bandalagi hins vestræna heims og
getum við leyft okkur að takmarka
okkur við athafnir á landsvæði okk-
ar?“ spurði Wörner á ráðstefnu um
framtíð NATO. Ákvæði í stofnsam-
þykkt bandalagsins frá árinu 1949
bannar hemaðaraðgerðir undir
Finnar hyggjast
endurskoða frið-
arsamninginn
Helsinki. Frá Lars Lundsten, fréttaritara
FINNAR telja sig nú vera í hópi
þeirra þjóða sem töpuðu í seinni
heimsstyrjöldinni án þess að hafa
endurheimt full réttindi eftir
hana. Nefnd á vegum finnska
utanríkisráðuneytisins kannar
nú hvort hægt sé að endurskoða
friðarsáttmála Finna við Sovét-
menn og Breta. Þykir óréttlátt
að Þýskaland, sem hratt stríðinu
af stað, hafi endurheimt öll sín
réttindi en Finnum, sem lentu í
stríðinu vegna griðasáttmála
Hitlers og Stalíns, verði áfram
bannað að kaupa varahluti í flug-
vélar frá Þjóðveijum og Japön-
um, svo að dæmi sé tekið.
Finnar voru bandamenn Þjóð-
veija á stríðsárunum 1941-44 gegn
Rússum (formlega ríkti
stríðsástand einnig gegn Bretum).
Þeim vom þess vegna sett hörð
skilyrði í friðarsamningunum í París
1947. Öll önnur ríki sem tóku þátt
í stríðinu við hlið Hitlers losnuðu
undan þeim höftum fyrir um 35
ámm, en þá gengu til dæmis ítalir
í Atlantshafsbandalagið (NATO) og
Ungverjar í Varsjárbandalagið.
Morgunblaðsins.
var takmarkaður. Einnig var Finn-
um bannað að eiga kafbáta auk
eldflauga- og tundurskeytabáta.
Þeim ákvæðum hefur þegar verið
lítillega breytt. Finnar hafa t.d. fyr-
ir löngu fengið leyfi til að kaupa
loftvarnaeldflaugar, en ekkert ríki
telur sig geta komist af án þeirra
nú á dögum.
merkjum þess utan yfirráðasvæðis
aðildarríkjanna 16. Þetta hefur til
dæmis valdið því að NATO hefur
ekki skipt sér af Persaflóadeilunni.
Wörner tók hana einmitt sem dæmi
um nýja tíma að af
loknu hinu kalda stríði þar sem
nýjar ógnir steðjuðu að vestrænum
ríkjum. „Hver gæti neitað því að
óhindraður aðgangur að olíu sé
lífsnauðsynlegt atriði fyrir öll aðild-
arríki bandalagsins?" spurði Wörn-
er. Einnig gerði hann að umtalsefni
þá hættu sem fylgja myndi því að
Irakar kæmust yfir kjarnavopn.
Hann sagði þó útilokað að NATO
gæti tekið við hlutverki einhvers
konar alheimslögreglu.
Wörner sagði að of snemmt væri
að taka ákvarðanir um breytt hlut-
verk NATO hvað þetta varðaði og
lagði til að það yrði ekki gert fyrr
en Persaflóadeilan væri afstaðin. í
þeirri deilu hefur Vestur-Evrópu-
sambandið skyndilega látið til sín
taka en marga dreymir um að það
verði vísir að vamarsamstarfi Evr-
ópubandalagsríkja. Wörner sagðist
styðja þá þróun að Evrópubanda-
lagið hugaði meira að öryggismál-
um en lagði ríka áherslu á að það
yrði gert innan ramma Atlantshafs-
bandalagsins.
Reuter
Námsraunir nautabana
Þjóðaríþrótt Spánveija, nautaatið, getur tekið á sig hinar kúnstu-
gustu myndir. í bænum Segovia var haldið nautabananámskeið á
dögunum og gerði einhver sér það að leik að sleppa tudda lausum.
Uppi varð fótur og fit eins og sjá má og flúðu tilvonandi nautaban-
ar upp í dæluturn.
Sænskir jafnaðarmenn vilja
seinka lokun kjarnorkuvera
Stokkhólmi. Frá Erik Liden, fréttaritara Morgunblaðsins.
SÆNSKIR jafnaðarmenn hafa nú fallið frá því að leggja sænsk
kjarnorkuver niður á ákveðnu árabili frá og með árinu 1995.
Eftir harðar umræður samþykkti ársþing flokksins að gefa flokks-
stjórninni umboð til að semja við aðra flokka um málið. Þar er
ekki kveðið á um að byijað verði að loka kjarnorkuverum 1995
heldur einungis sagt að því skuli lokið árið 2010.
verður jokað í síðasta lagi árið legar orkulindir, helst innlendar,
2010. í staðinn komi endurnýjan- og betri nýting orkunnar.
Filippseyjar:
Kreíj’ast lokunar her-
flugvallar innan árs
Manilla. DPA.
Ríkisstjórn Filippseyja krafðist þess í gær að Bandaríkjamenn
færu með herafla sinn úr Clark-fiugstöðinni fyrir 16. september á
næsta ári. Sagði talsmaður stjórnarinnar að afráðið væri að breyta
fiugstöðinni í fiugvöll fyrir almannafiug.
í friðarsáttmála Finna eru
ákvæði um að takmörkunum á sjálf-
ræði Finna í vamarmálum megi
breyta með samþykki bandamanna
eða Sameinuðu þjóðanna. Þetta
ákvæði er nú til umfjöllunar í ut-
anríkisráðuneytinu.
Finnland var aldrei hemumið,
hvorki af Þjóðveijum né Rússum. I
friðarsamninginn voru tekin ákvæði
um takmörk á herafla Finna og
þeim m.a. bannað að kaupa flugvél-
ar, einnig farþegaflugvélar, af Þjóð-
veijum. Mannafli finnska hersins
Ingvar Carlsson, forsætisráð-
herra og formaður flokksins, lagði
hart að þingfulltrúum að sam-
þykkja tillögu um breytta stefnu
án atkvæðagreiðslu. Hann sagði
að atkvæðagreiðsla myndi einung-
is veikja samningsstöðu flokksins
gagnvart öðram flokkum. Birgitta
Dahl umhverfismálaráðherra sem
stóð á því fastar en fótunum um
árabil að standa yrði við samþykkt
sænska þingsins um að hefja lokun
kjamorkuvera árið 1995 mælti nú
með því að flokksforystan fengi
óskorað umboð. Hún sagði að
gamla stefnan væri ekki lengur
trúverðug.
Fulltrúar ungliðahreyfingarinn-
ar, SSU, og kvennadeildarinnar
lögðust gegn tillögunni. Margir
þingfulltrúar spáðu því að nú yrði
farið að ræða um svik jafnaðar-
manna og gæti það reynst dýr-
keypt í kosningunum í september
á næsta ári.
Tillagan sem flokksþingið sam-
þykkti án atkvæðagreiðslu felur í
sér að kjamorkuverunum tólf
Rafael Alunan, talsmaður emb-
ættismannanefndar sem á nú í
samningaviðræðum um framtíð
bandarískra herstöðva á Filippseyj-
um, sagði að beðið væri viðbragða
Bandaríkjamanna en þeir hefðu að
undanförnu lagt á það áherslu að
fá að reka herstöðina áfram.
Stjórnarerindrekar á Filippseyj-
um sögðu að búist hefði verið við
að Bandaríkjamenn samþykktu að
fara úr Clark-herstöðinni og gegn
því yrðu samningar um Subic-flots-
atöðina framlengdir en hún er talin
þeim mikilvægari.
Samningur um afnot Bandaríkja-
manna af herstöðvum á Filippseyj-
um rennur út 16. september á
næsta ári. Clark-herflugvöllurinn
er önnur tveggja stærstu bæki-
stöðva þeirra á eyjunum. Hlutverk
hersveitanna á Filippseyjum er að
halda uppi vörnum á Indlands- og
Kyrrahafi. Richard Armitage, for-
maður bandarísku samninganefnd-
arinnar, sagði á þriðjudag, að
Bandaríkjamenn væru reiðubúnir
að fækka smátt og smátt í liði sínu
og lagði til að þeir fengju til þess
10 ár. Féll sú tillaga í grýttan jarð-
veg á Filippseyjum og sögðu stjórn-
málaleiðtogar að 3-5 ár væri það
mesta sem hægt væri að fallast á.
Lungnakrabbamein:
Börn reykingamanna í mun meiri hættu
TVÖFALT meiri líkur eru á því en ella að tiltekinn einstakling-
ur, sem ekki reykir, fái lungnakrabbamein síðar á ævinni hafí
foreldrar eða forráðamenn viðkomandi reykt er hann var að al-
ast upp. Dagblaðið International Herald Tribune greindi frá þessu
nýverið en í frétt þess er vísað til greinar um þetta efni í nýj-
asta hefti læknatímaritsins virta The New England Journal of
Medicine.
í tímaritsgreininni er fjallað um
niðurstöður rannsóknar sem gerð
var á skaðsemi svonefndra
„óbeinna reykinga“, sem nú þykja
ótvíræð ógnun við heilsu manna.
í greininni kemur fram að áætlað
er að 17 prósent þeirra tilfella sem
þekkt eru í Bandaríkjunum um
krabbameinsvöxt í lungum þeirra
sem ekki reykja megi rekja til
þess að viðkomandi hafi á upp-
vaxtar- og unglingsárum sínum
verið í umhverfi þar sem tóbaks-
reykur lá jafnan í loftinu.
Dr. Dwight T. Janerich, sem
stjórnaði rannsókninni og starfar
við Yale-háskóla, segir niðurstöð-
uraar fyrstu vísbendinguna um
að reykingar foreldra geti skipt
sköpum um heilsufar barna þeirra
síðar á ævinni. í Bandaríkjunum
greinast að jafnaði rúmlega
150.000 ný lungnakrabbameinst-
ilfelli á ári hveiju. Að öllu jöfnu
era um 25.000 þeirra sem grein-
ast með þennan sjúkdóm reyk-
lausir og 40 prósent þeirra eða
10.000 manns hafa aldrei reykt.
Séu niðurstöður könnunarinnar
réttar má gera því ráð fyrir að á
hverju ári sýkist um 1.700 Banda-
ríkjamenn af krabbameini í lung-
um vegna þess að foreldrar þeirra
eða forráðamenn aðrir reyktu á
uppvaxtarárum viðkomandi.
Vísindamenn sem starfa við
Bristol-háskóla í Bretlandi hafa
komist að sömu niðurstöðu með
rannsóknum á 5500 manns sem
fæddust árið 1946. „Niðurstöður
okkar sýndu svo að ekki verður
um villst að heimaumhverfi fyrstu
ár ævinnar ræður miklu um sjúk-
leika eða heilbrigði einstaklinga
seinna í lífinu,“ sagði John Colley
prófessor á fundinum.
„Við komumst að raun um að
skaðinn sem lungun verða fyrir á
tveimur fyrstu árunum í ævi ein-
staklingsjns veldur mestu um
hvort viðkomandi fær lungnasjúk-
dóma þegar hann eldist," sagði
hann.
Reykingar foreldra reyndust
einn af helstu áhættuþáttunum
að því er varðaði öndunarsjúk-
dóma sem börn tóku á fullorðins
aldri. Börn sem reyktu ekki þegar
þau eltust áttu mun fremur á
hættu að deyja úr lungnasjúkdóm-
um ef þau höfðu alist upp hjá
foreldrum sem reyktu heldur en
hin sem alist höfðu upp í reyk-
lausu umhverfí.
í niðurstöðunum kom fram að
slæmar húsnæðisaðstæður barna,
til dæmis skortur á upphitun, juku
enn fremur hættu á að viðkom-
andi yrðu fyrir barðinu á öndunar-
sjúkdómum seinna á ævinni.