Morgunblaðið - 09.11.1990, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 9. NÓVEMBER 1990
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 9. NÓVEMBER 1990
27

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúarritstjóra
Fréttastjórar
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Bjöth Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1100 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 100 kr. eintakið.
Pólitískt áhugaleysi
í Bandaríkjunum
Báðir stjórnmálaflokkarnir í
Bandaríkjunum, demó-
kratar og repúblíkanar, telja sig
geta unað vel við úrslit kosning-
anna þar á þriðjudaginn. Allir
þingmenn fulltrúadeildarinnar
voru kjörnir, þriðjungur öld-
ungadeildarþingmanna og ríkis-
stjórar í nokkrum ríkjum. Þegar
á heildina er litið má telja demó-
krata hafa haft betur. Á hinn
bóginn fengu repúblíkanar,
flokkur George Bush forseta,
ekki þá útreið sem algengt er
að flokkur forsetans fái á miðju
kjörtímabili hans. Árangur
repúblíkana var ekki heldur eins
slæmur og ætla mátti eftir nei-
kvæða umfjöllun um forsetann
og stefnu hans í fjölmiðlum
undanfarnar vikur.
Sérstaka athygli hlýtur að
vekja, þegar litið er til kosning-
anna, hve fáir tóku þátt í þeim.
Aðeins um 35% kjósenda neyttu
atkvæðisréttar síns. Stjórn-
málamenn úr báðum flokkum
hafa lýst miklum áhyggjum yfir
þessu og telja, að fólk hafi með
áhugaleysi sínu verið að lýsa
almennu vantrausti á stjórn-
málamenn.
í um áratug hefur bandaríska
ríkisstjómin undir forystu for-
seta úr röðum repúblíkana og
bandaríska þingið undir forystu
demókrata glímt við fjárlaga-
vanda ríkisins og viðskiptahalla
þjóðarinnar án þess að koma
sér saman um viðunandi lausn.
Síðustu vikumar fyrir kjör-
dag var mikill pólitískur darrað-
ardans í Bandaríkjunum vegna
átaka milli þingsins og forset-
ans um íjárlögin. Þótti Bush
fara illa út úr þeirri viðureign,
ekki síst vegna þess að hann
hvarf frá kosningaloforði sínu
um að hækka ekki skatta. Á
hinn bóginn kom skýrt fram,
að demókratar eiga síður en svo
auðvelt með að fóta sig á sam-
eiginlegri stefnu og koma henni
í gegnum þingið, þótt þeir hafi
meirihluta í báðum deildum. Er
talið að þessi átök hafí síður en
svo haft þau áhrif á hinn al-
menna kjósanda að hann teldi
ástæðu til að blanda sér í þau
með atkvæði sínu. Menn hafi
einnig spurt sjálfa sig, hvers
virði sé að gera sér ferð á kjör-
stað, ef þeir sem í framboði eru
ætli ekki að standa við kosn-
ingaloforðin eftir að atkvæði
hafa verið talin.
Áhugaleysi almennings á því
að taka þátt í kosningunum má
þannig að öðrum þræði rekja
til mikillar pólitískrar umræðu
í Bandaríkjunum. Menn séu ein-
faldlega búnir að fá alveg nóg.
Kjörtímabil þingmanna í full-
trúadeildinni er aðeins tvö ár.
Þingmenn eru því alltaf í kosn-
ingafötunum, ef þannig má að
orði komast. Við þær aðstæður
leita þeir meira eftir umræðum
fjölmiðla um störf sín og stefnu
en endranær. Öll sú ásókn eftir
að vera í sviðsljósinu hefur ekki
skilað þeim árangri sem að var
stefnt.
Þeir sem rýna inn i framtíðina
og leitast við að geta sér til um
þróunina hafa látið í Ijós þá
skoðun, að í Bandaríkjunum
myndi þróunin verða í þá átt
að almennur stjórnmálaáhugi
minnkaði en áhrif vel skipu-
lagðra þrýstihópa á afstöðu
þingmanna ykist. Sýna ekki
kosningarnar á þriðjudag rétt-
mæti þeirrar skoðunar? Verður
sama þróun í öðrum lýðræð-
isríkjum?
Útför eða
þjóðhátíð?
7nóvember minnast Sovét-
• menn þess að kommúnist
ar komust til valda í landi þeirra
árið 1917. Þeir gerðu það í sjö-
tugasta og þriðja sinn á mið-
vikudaginn. Eftir að hafa fylgst
með hátíðarhöldunum í Moskvu,
komst reyndur vestrænn stjórn-
arerindreki þannig að orði, að
þau hefðu helst minnt sig ájarð-
arför.
Hugsjónir kommúnismans
eiga ekki lengur upp á pallborð-
ið hjá ráðamönnunum í Kreml.
Þeir hafa þegar jarðað þær með
tillögum um nýskipan efnahags-
mála, er ganga þvert á miðstýr-
ingu og áætlunarbúskap marx-
ismans. Hugmyndafræðin að
baki Sovétríkjanna hefur þegar
verið jörðuð.
Framtíð Sovétríkjanna er
ákaflega óviss. Ríkið er tekið
að liðast í sundur og ástæða til
að efast um tök Mikhaíls Gorb-
atsjovs forseta á stjóm ríkisins.
Hann lagði áherslu á að helstu
gagnrýnendur hans þeir Boris
Jeltsín, forseti Rússlands, og
Gavríl Popov, borgarstjóri í
Moskvu, væru áberandi við hlið
sína á hátíðarhöldunum í
Moskvu, svo að almenningur
teldi sig ekki vera við útför
valdakerfís Kremlveija. Sov-
étríkin eru enn við lýði en marg-
ir telja endalokin í augsýn.
AÐALFUNDURLANDSAMBANDS ÍSLENSKRA ÚTVEGSMANNA
Sjávarútvegsráðherra við upphaf aðalfundar LÍÚ:
Þeir sem krefjast breyt-
inga verða að tala skýrar
„BEIN aðild að Evrópubandalag-
inu kemur að mínu mati ekki til
greina. Ræður þar mestu að með
slíkri aðild myndum við að veru-
legu leyti missa forræði á okkar
mikilvægustu auðlind — fiskimið-
unum, en á því forræði hafa nær
allar framfarir Islands á þessari
öld byggst og ég tel þau yfirráð
raunar forsendu byggðar í
landinu," sagði Halldór Asgríms-
son, sjávarútvegsráðherra, með-
al annars í ræðu sinni við setn-
ingu aðalfundar LIÚ.
Halldór kom víða við í ræðu
sinni, talaði um verksvið stjórnvalda
í sjávarútvegi, fiskveiðistjómunina,
verðlagsmál, byggðamál, sambýlið
við aðrar atvinnugreinar og afstöð-
una til EB. í lok ræðu sinnar gagn-
rýndi ráðherra Morgunblaðið og
afstöðu þess til fiskveiðistefnunnar.
Fara lokaorð hans hér á eftir:
Standa vörð um það
sem hefur áunnist
„Ég sagði í upphafí máls míns
að það væri mikilvægast af öllu að
standa vörð um það sem áunnist
hefur. Þar á ég fyrst og fremst við
skipulag fískveiðanna, árangurinn
í efnahags- og dýrtíðarmálum og
þá möguleika sem þessi gmndvöllur
skapar til að auka úrvinnslu aflans
og verðmæti hans. En hveijar em
líkurnar á því að það muni takast?
Lítum á það andrúmsloft sem nú
ríkir í þjóðfélaginu. Óvenju illa hef-
ur gengið að semja um skiptakjör
þrátt fyrir hækkandi fiskverð og
enn vofír yfir verkfallsboðun í flot-
anum. Margar óánægjuraddir heyr-
ast um skipulag í sjávarútveginum.
Samtök útvegsmanna leggja mikið
upp úr því að lögin um hagræðing-
arsjóð verði afnumin og láta sér
fátt um fínnast um þau úrlausnar-
mál sem hann hefur, m.a. þann
vanda sem kann að skapast í ein-
stökum byggðarlögum. Mörg sam-
tök í sjávarútvegi vilja leggja niður
Verðjöfnunarsjóð og auka þar með
sambúðarvanda við aðrar atvinnu-
greinar sem af kann að hljótast.
Naumur meirihuti var fýrir löggjöf
um stjóm fiskveiða á Alþingi og
núverandi stjómarandstaða greiddi
atkvæði gegn henni og hefur lítið
sagt um hvaða breytingar hún vilji
gera fái hún til þess aðstöðu. Erfitt
er að átta sig á afstöðu þeirra sem
breyta vilja um stefnu en ef til vill
túlkar ritstjómargrein víðlesnasta
blaðs landsins, sem hefur haft mik-
il áhrif í samfélaginu, sjónarmiðin
sem hafa þarf í huga, en þar segir:
„Nú eru kvótahafar famir að tíunda
fiskimiðin sem eign sína og nýta
sameignina eins og þeir einir eigi.
Oft hefur verið varað við þessu hér
í blaðinu og ófýrirsjáanlegum af-
leiðingum þess að helzta auðlind
landsmanna komizt í hendur örfárra
manna sem eiga „rétt“ skip. Hvílíkt
réttarfar(!) Hvílík einokun(!) Hvílíkt
siðleysi(!) Það vantar ekkert annað
en kvótahafar hefji hlutafjárútboð
á „eigninni“ og selji miðin á verð-
bréfamarkaðnum(!)“ (tilvitnun lýk-
ur). Og hvert er álitið á árangrinum
og því hvað gera skal hjá sama
aðila? Því er m.a. svarað svona.
„Núverandi kerfi hefur ekki leyst
neinn vanda, heldur kallað á margv-
íslega erfiðleika, brask og óhag-
kvæmni og augljóst að nauðsynlegt
er að breyta til og finna lausn sem
væri eðlileg, arðsöm og réttlát, en
þó umfram allt hvetjandi og vernd-
andi, en jafnframt hagkvæmari og
arðvænlegri en þær reglur sem nú
gilda.“ (tilvitnun lýkur).
Ásættanleg lausn
Mönnum fínnst sjálfsagt að með
þessari mynd dragi ég upp óvissu
um framtíðina og geri mikið úr hlut-
unum. Ég veit hins vegar hvað það
er erfítt að skapa meirihluta fýrir
ásættanlegri lausn og ég veit jafn-
framt að lögin um stjórn fiskveiða
koma til endurskoðunar fyrir árslok
1992. Það verður því verkefni sjáv-
arútvegsráðherra í nýrri ríkisstjórn
að afloknum næstu alþingiskosn-
ingum að standa fyrir slíkri endur-
skoðun. Það er ljóst af því sem ég
hef hér áður sagt að margir munu
verða uppi með kröfur um breyting-
ar. En hvað er það sem liggur að
baki orðunum að finna lausn sem
er „eðlileg, arðsöm og réttlát en
þó umfram allt hvetjandi og vernd-
andi en jafnframt hagkvæmari og
arðvænlegri en þær reglur sem nú
gilda“?
Höfum gengið fram veginn
tilgóðs
Núverandi kerfi byggir á því að
þeim sem sækja sjóinn er treyst
fyrir því að fá afnot af veiðiheimild-
unum fyrir hönd þjóðarinnar og í
umboði hennar af þeirri einföldu
ástæðu að þeim er best trúandi
fyrir nýtingu þeirra. Það eru jafn-
framt opnaðir möguleikar til að
stórauka hagkvæmni þannig að
Morgunblaðið/Emilía
Kristján Ragnarsson býður Halldór Ásgrímsson velkominn á aðal-
fund LÍÚ.
sjávarútvegurinn geti betur staðið
undir þeim miklu kröfum sem þjóð-
in gerir til hans. Þeir sem krefjast
breytinga verða að tala skýrar.
Ætla þeir að koma á aúðlinda-
skatti eins og margur lætur skína
í? Ætla þeir að setja flotanum
ákveðnar reglur um að veiða ákveð-
ið magn í samkeppni og taka þann-
ig upp gamla sóknarmynstrið aftur
með allri þeirri sóun sem því hefur
fylgt? Nei, það eru engin svör gef-
in. Því er haldið fram að engin sátt
ríki um stjórnun fiskveiðanna. Ég
tel það orðum aukið en eðlilegt er
að um þetta efni séu skiptar skoðan-
ir og ekkert kerfí er svo gott að
það þurfi ekki lægfæringa við í ljósi
reynslunnar og breyttra aðstæðna.
Á þeim tíma sem ég hef verið í sjáv-
arútvegsráðuneytinu hef ég fengist
við mörg mikilvæg verkefni. Þessi
tími hefur verið lærdómsríkur og
ég hef oft þurft að taka verulega
pólitíska áhættu. Ég hef aldrei þurft
að sjá eftir því, meðal annars vegna
þess, að þrátt fyrir allt hefur verið
gott samstarf við forystumenn sjáv-
arútvegsins í gegnum tíðina. Ég er
sannfærður um að við höfum geng-
ið fram veginn til góðs þótt það
hafi kostað margvísleg sárindi. Ég
er ekki í nokkrum vafa um að
margar nágrannaþjóðir okkar væru
betur staddar með sinn sjávarútveg
ef þær hefðu gert þær skipulags-
breytingar sem við höfum komið
á. Það er íslenskum sjávarútvegi
lífsnauðsyn að fá að þróast í þessu
nýja umhverfi og takast á við vax-
andi alþjóðlega samkeppni. Ég mun
ekki hika við að nota mína krafta
til að standa vörð um það umhverfi
og ég vonast til þess að raddir
þeirra sem vilja nú bijóta niður
undir kjörorðunum réttleysi, sið-
leysi og einokun fái ekki mikinn
hljómgrunn, þótt aðstaða þeirra og
áhrif séu vissulega mikil. Það mun
tíminn einn geta leitt í ljós en eng-
in ástæða er til annars en að taka
umræðuna alvarlega og eyða ekki
kröftunum í það sem minna máli
skiptir."
Kristján Ragnarsson, formaður LIU:
Framseljanlegt aflamark á
hvert skip bezti kosturinn
- Afnám sóknarmarksins mörgnm þungbært en óhjákvæmilegt
„NIÐURSTAÐA Alþingis um
framseljanlegt aflamark á hvert
skip er að okkar mati bezti kost-
urinn og sá, sem geti tryggt, að
sóknin verði í samræmi við af-
rakstursgetu fiskistofnanna.
Þannig má hámarka aflaverð-
mætið, lágmarka kostnaðinn og
þar með tryggja áframhaldandi
hagræðingu í útgerðinni. Það er
því mikil ábyrgð lögð á herðar
útgerðarmanna með því að fela
þeim framkvæmd fiskveiðistefn-
unnar,“ sagði Kristján Ragnars-
son formaður LÍÚ, við setningu
aðalfundarins.
Kristján sagði, að afnám sóknar-
marksins yrði vafalaust mörgum
þungbært, en hjá því hefði ekki
verið komizt. Reynsla undanfarinna
ára hefði sýnt, að í stað hvers skips,
sem viki úr flotanum, hefði komið
mun afkastameira skip. Það hefði
valdið því, að minna hefði orðið til
skiptanna og sóknardögum hefði
ávallt verið að fækka svo stefndi í
algjört óefni. Hann sagði'svo: „Deil-
ur um lög og reglur varandi físk-
veiðistjórnun hafa nú staðið í mörg
ár. Mál er að linni og allir aðilar í
sjávarútvegi taki höndum saman
og felli þessar deilur niður og ein-
beiti sér að því að auka hagræðingu
og bæta hag þessarar mikilvægustu
atvinnugreinar þjóðarinnar."
Andvígur Hagræðingarsjóði
Kristján kom víða við í ræðu
sinni, hann lagðist gegn stofnun
Hagræðingarsjóðs, en sagði það þó
kost við lögin um hann, að þau
mætti nema úr gildi án þess að það
skaðaði lögin um stjómun fiskveiða.
Hann taldi ennfremur að mikilvægt
væri að ákvörðun fískverðs væri á
hverjum tíma í samræmi við þau
verðmæti, sem um væri að ræða.
Ákvörðun um verð væri helzt á
færi þeirra, sem vissi um vinnslu-
virði fisksins á hveijum tíma, en
ekki opinberrar nefndar, sem mið-
aði allt við meðaltölur.
Kristján gat þess að ekki væri
bjart framundan hvað horfur á veið-
um varðaði, enda fjórir síðustu þor-
skárgangar með lakasta móti. Hins
vegar væri afkoma nú betri en lengi
áður og skipti þar mestu verðhækk-
anir á fiskafurðum, verð á þeim
væri nú 12% hærra en að meðal-
tali síðsutu fímm ár. Hins vegar
væri verð á pillaðri rækju mjög lágt,
31% lægra en meðaltal síðustu ára,
21% meira fengist fyrir skelfyrsta
rækju. Verð á mjöli og lýsi væri
lægra og því væri afkoma loðnu-
skipa slæm. Þá gat hann þess að
verð á fiski til skipanna hefði á
þessu ári hækkað um 42%, bæði
innan lands og utan.
Aðild að EB kemur ekki tií
greina
Kristján taldi aðild að Evrópu-
bandalaginu ekki koma til greina
og skipti þar engu hvort einhverjir
Skandinavar, sem við ættum nær
engin viðskipti við, gengju í banda-
lagið. Aðstæður okkar væru ein-
faldlega svo miklu betri en þessara
þjóða og þeim ekki treystandi til
að umgangast og ákveða, hvernig
nýtta ætti auðlindir okkar. Dæmin
sýndu, að þessum þjóðum hefði
ekki tekizt að stjórna sókn í físki-
stofna sína og öll deilumál um skipt-
ingu veiðiréttar milli þjóða væru
leyst á kostnað fiskistofnanna.
Þá taldi hann rétt að öll við-
skipti með olíu yrðu gefin fijáls.
Engin ástæða væri til að kaupa
olíu af Sovétmönnum fýrir gjaldeyri
sem næmi mun hærri upphæðum
en þeir keyptu fyrir af okkur. Gjald- c
eyrisskortur gæti ekki flokkazt
undir neyðarrétt til að standa ekki
við samninga um kaup á saltsíld
og öðrum fiskafurðum. Gefa þyrfti
verð á olíu fijálst og hætta öllum
millifærslusjóðum. Þeir, sem slök-
ust viðskipti gerðu, ættu ekki að
fá þau bætt frá öðrum.
7,6 milljóna vaxtaálag
Loks ræddi Kristján um erlendar
lántökur og takmarkaðar heimildir
Fiskveiðasjóðs til erlendrar lántöku.
Vegna þeirra þyrfti sjóðurinn að
vísa viðskiptavinum sínum á bank-
ana til að útvega erlend lán, sem
sjóðurinn ábyrgðist síðan og lengdi
til fleiri ára. Bankarnir tækju svo
vaxataálag af þessum lánum, þrátt
fyrir ábyrgð Fiskveiðasjóð á
greiðslu þeirra. Sem dæmi um
þennan kostnað sagði hann: „Nefna
má að Fiskveiðasjóður lánar 60%
af kaupverði skips. Kosti skip til
dæmis 300 milljónir króna, þá lánar
sjóðurinn 180 milljónir króna af
kaupverðinu. Útgerðarmaðurinn
þarf að greiða aukalega til bankans
7,6 milljónir króna. Svona ókjör
verður að afnema og leyfa Fisk-
veiðasjóði sjálfum að taka þau lán,
sem hann þarf á að halda til að
endurlána til útgerðarmanna.“
Aðalfundi LÍÚ lýkur í dag með
umræðum um tillögur starfshópa
og stjórnarkjöri.
<
Heilsugæslu-
stöð Kópavogs
eftir Gunnstein
Gunnarsson
Á þessu ári er Heilsugæslustöð
Kópavogs 10 ára. í tilefni af afmæl-
inu verður kynning á starfsemi og
sögu stöðvarinnar laugardaginn 10.
nóvember 1990.
Kópavogur var hluti af Seltjarn-
arneshreppi og var dreifð byggð,
sem tók að þéttast upp úr síðari
heimsstyijöld og gerður að sérstök-
um hreppi, Kópavogshreppi, 1948.
íbúum fjölgaði mjög ört og 1955
var hreppi breytt í Kópavogskaup-
stað. Bærinn var í mörgu háður
Reykjavík framan af og svo var um
heilsuvernd og læknisþjónustu.
Mun ég geta helstu skrefa, sem
stigin hafa verið til uppbyggingar
þessara mála og leiddu til stofnunar
Heilgsugæslustöðvarinar.
Kópavogslæknishérað var stofn-
að með lögum 1955 fyrir forgöngu
Finnbogá Rúts Valdimarsonar og
varð Brynjúlfur Dagsson fyrsti hér-
aðslæknir 1956-62. Kjartan J. Jó-
hannsson tók við héraðinu 1963.
Voru þeir einu starfandi læknarnir
í Kópavogi til 1970. Árið 1955 tók
Halldóra Guðmundsdóttir, hjúkrun-
arkona, til starfa, og sá hún um
heimahjúkrun aldraðra, skólahjúkr-
un og ungbarnaeftirlit. Árið 1960
varð til vísir að Heilsuverndarstöð
Kópavogs, þegar bæjarstjórinn,
Hulda Jakobsdóttir réð Gróu Sig-
fúsdóttur, hjúkrunarfræðing, til
starfa. Hófust þá ónæmisaðgerðir
og læknisskoðanir ungbarna og
mæðravernd sem héraðslæknirinn
sá um. Aðstæður voru frumstæðar
í byijun: Tjaldað var af hom í veit-
ingasal Félagsheimilisins fyrir
starfsemina, en sótthreinsun á
sprautum og nálum sá hjúkrunar-
kona um heima hjá sér. Tveimur
árum síðar fékk starfsemin 2 lítil
herbergi í Félagsheimilinu og 1966,
þegar íbúafjöldi var kominn yfír 10
þúsund manns, var starfsemin flutt
til bráðabirgða í hús Pósts og síma
við Digranesveg. Var þá Geir H.
Þorsteinsson, bamalæknir, ráðinn á
stöðina. 1968 kom Valborg Emils-
dóttir, ljósmóðir, til starfa við
mæðravernd og kvensjúkdóma-
læknarnir Andrés Ásmundsson og
Guðjón Guðnason 1971 við mæðra-
eftirlit.
Hlutur Sjúkrasamlags Kópavogs
til uppbyggingar og eflingar heilsu-
gæslumála er stór og að mörgu
leyti óvanalegur. 1970 tók samlagið
forystuhlutverkið. Fram að þeim
tíma hafði aðeins héraðslæknirinn
í Kópavogi viðtalsstofu í Kópavogi.
Sjúkrasamlagið undir stjóm Bergs
Vigfússonar tók á leigu húsnæði
hjá Sparisjóði Kópavogs á Digra-
nesvegi 10, og buðust læknamir
Andrés Ásinundsson og Ragnar
Arinbjarnar til að vera til viðtals
þar fyrir Kópavogsbúa vikulega, og
komu fleiri læknar á eftir og varð
það vísir að Læknastofum Kópa-
vogs. Sparisjóður Kópavogs, undir
stjórn Jósafats Líndal, fyrrum
sjúkrasamlagsstjóra, kostaði til inn-
réttinga fyrir starfsemina. Merkur
er þáttur samlagsins við að koma
upp göngudeildarmeðferð fyrir húð-
sjúkdóma um eða fyrir 1965, en
þá réð samlagið hjúkrunarkonu og
húðsjúkdómasérfræðing til starfa.
Þetta sparaði samlaginu mikið fé
vegna sjúkrahúslegu sjúklinga, en
hitt sem ekki var minna virði var
að sjúklingarnir losnuðu við lang-
dvalir á húðsjúkdómadeild Lands-
pítalans. Húðsjúkdómadeildin flutt-
ist einnig inn á Digranesveg 12.
Einnig hafði Sjúkrasamlagið komið
upp aðstöðu fyrir sjúkraþjálfara.
Komið var á fót lítilli rannsókna-
stofu. Læknum fjölgaði, m.a. voru
sérfræðingar í kvensjúkdómum,
augnlækningum, meltingarsjúk-
dómum og fleiri fengnir til að hafa
viðtalstíma vikulega eða oftar.
Þama var einnig til húsa ungbarna-
og mæðravernd. Ennfremur að-
staða fyrir heimahjúkrun. Ox starf-
semin öll mjög á ámnum 1970-80.
Sjúkrasamlagið fékk læknana Eyj-
ólf Þ. Haraldsson og Örn Bjarnason
til að vinna að skipulagningu heilsu-
gæslustöðvar árið 1976. Stjórn
Sjúkrasamlagsins og forstjóri þess
fengu ámæli af opinberri hálfu fyr-
ir að standa fyrir slíkum rekstri og
1977 stöðvaði Ríkisendurskoðun
aðild Sjúkrasamlagsins að rekstrin-
um. Sjúkrasamlagið var komið það
langt með stofnun Heilsugæslu-
stöðvarinnar, að það hafði keypt 2
neðstu hæðirnar í fjölbýlishúsi við
Gunnsteinn Gunnarsson
„Laugardaginn 10. nóv-
ember verður Heilsu-
gæslustöðin opin frá kl.
10 til kl. 16 og eru allir
boðnir velkomnir til að
skoða stöðina og ræða
við starfsfólk um stöð-
ina og starfsemina.“
Fannborg 7-9 í miðbæ Kópavogs.
Yfirtóku ríkið og Bæjarsjóður
Kópavogs eignir samlagsins. Árið
1980 var Félagsmálastofnun Kópa-
vogs flutt í húsakynnin á Digranes-
vegi 12. Kópavogsbúar geta verið
þakklátir Sjúkrasamlaginu og Bergi
Vigfússyni fyrir óeigingjarnt og
hugvitsamlegt starf. En ekki varð
aftur snúið og var árið 1978 hafist
handa við að ljúka við að fullgera
húsnæðið í Fannborg 7-9, en sam-
kvæmt lögum lagði ríkið til 85%
af stofnkostnaði og Bæjarsjóður
Kópavogs 15%.
Heilsugæslustöð Kópavogs var
formlega opnuð 23. júlí 1980. Gróa
Sigfúsdóttir er hjúkrunarforstjóri
og hefur þannig starfað í Kópavogi
í 30 ár, þar til hún lét af embætti
1. nóvember síðastliðinn. Við upp-
haf starfs stöðvarinnar voru ráðnir
4 heilsugæslulæknar, sem allir
höfðu starfað við Heilsuverndarstöð
Kópavogs: Þeir eru: Eyjólfur Þ.
Haraldsson, Geir H. Þorsteinsson,
Guðsteinn Þengilsson og Gunn-
steinn Gunnarsson. Guðsteinn lét
af störfum 1983, og gerðist yfir-
læknir Hjúkrunarheimilisins
Sunnuhlíðar. I stað hans kom
Kristjana Kjartansdóttir, núverandi
yfirlæknir stöðvarinnar. Síðan hafa
bæst við 3 læknar, 1984 Björn
Guðmundsson, 1986 Stefán Björns-
son og 1990 Sigurður Ingi Sigurðs-
son.
Starfsemi Heilsugæslustöðvar-
innar er fjölþætt og starfsmenn alls
um 50, i heilu eða hlutastarfí.
Heilsuverndarþátturinn er m.a.
fólginn í ungbarnaeftirliti og ónæm-
isaðgerðum og þroskamati 4 ára
barna. Eftirlit er með þunguðum
konum. Um skoðanir og ónæmisað-
gerðir í skólum bæjarins sjá starfs-
menn stöðvarinnar, og ónæmisað-
gerðir fullorðinna, t.d. vegna ferða-
laga erlendis. Fræðslu um bijósta-
gjöf, næringu og umönnun ung-
barna, fyrir unga foreldra hefur
núverandi hjúkrunarforstjóri,
Rannveig Sigurbjörnsdóttir, eink-
um séð um. Einnig er fræðsla fyrir
unga og verðandi foreldra sem ljós-
móðir og sjúkraþjálfarar sjá um.
Heimahjúkrun og aðhlynning aldr-
aðra í heimahúsum er stór þáttur
í starfseminni og er nú undir stjórn
Ernu Aradóttur, hjúkrunarfræð-
ings, sem á að baki um 25 ára starf
fyrir Kópavogsbúa. Með henni
starfa 4 hjúkrunarfræðingar og 3
sjúkraliðar. Á skiptistofu fer fram
sárameðferð og skiptingar svo og
meðferð á minni háttar slysum,
ennfremur sprautugjafir og blóð-
þrýsingsmælingar. Á húðdeild fer
fram langtímameðferð húðsjúk-
Heilsugæslustöð Kópavogs.
dóma svo sem psoriasis (sóra) og
exems. Deildin býður m.a. upp á
ljósameðferð. Á rannsóknastofu eru
tekin sýni til rannsóknar eða send-
ingar til rannsóknastofa sjúkra-
húsanna í Reykjavík. Rannsókna-
stofan veitir Sunnuhlíð þjónustu.
í næsta nágrenni við stöðina og
í nánu samstarfi við hana er Sjúkra-
þjálfun Kópavogs hf., með 4 sjúkra-
þjálfurum, sem annast reksturinn
sjálfir.
Heilsugæslulæknar stunda heim-
ilislækningar og hefur sá háttur
verið hafður á að fólk fær heimilis-
lækni, og hver læknir ákveðinn
fjölda samlagsmanna, sem hefur
verið um eða yfir 2000 manns, þótt
æskilegri fjöldi væri 1500 manns
til að anna betur þörfum fólks.
Hefur sjúkrasamlagið séð um
skráninguna. Sérfræðingar í augn-
sjúkdómum, meltingarsjúkdómum,
kvensjúkdómum og bæklunarlækn-
ingum veita viðtöl misoft í viku.
Starfsemi stöðvarinnar hefur aukist
jafnt og þétt undanfarin ár og hús-
næði á þrotum og þétt setið. Álag
er oftast mikið á starfsfólki. Stöðin
er opin frá kl. 8 til 18 frá mánu-
degi til föstudags. Mikið starf er
innt af hendi af spjaldskrárriturum,
læknaritururn og símavörðum.
Álagið birtist almenningi ef til vill
best í því að erfitt getur verið að
ná símasambandi við stöðina, því
heita má að símaverðir séu frá
morgni til kvölds að svara fyrir-
spurnum og skrá í viðtöl.
Starfsandi hefur verið góður á
stöðinni og henni haldist vel á
starfsfólki. Við stöðina eru 11,5
stöðugildi hjúkrunarfræðinga og
14,32 stöðugildi annarra starfs-
manna, auk 7 lækna. Eftirfarandi
starfsmenn hafa starfað við stöðina
og áður við Heilsuverndarstöð
Kópavogs í 12-16 ár: Anna
Tryggvadóttir, spjaldskrárritari og
símavörður, Sigrún Ólafsdóttir,
spjáldskrárritari, en hún er nýhætt
störfum, Sigrún Guðmundsdóttir,
ritari við ungbarnaeftirlit, Sigrún
Elíseusdóttir, símavörður, Anna
Kristjánsdóttir, meinatæknir,
hjúkrunarfræðingamir Rhodalind
Ingólfsdóttir og Guðbjörg Ásgeirs-
dóttir og Ólöf Magnúsdóttir við
ræstingu. Vert væri að nefna fjöl-
marga aðra, sem fyrr og síðar hafa
unnið við Heilsugæsluna og upp-
byggingu hennar, en þetta verður
að nægja í stuttri yfirlitsgrein.
Stjórn stöðvarinar er frá 1. jan-
úar 1990 5 manna, skv. nýjum lög-
um er ríkið tók yfir rekstur heilsu-
gæslustöðva. Formaður er skipaður
af heilbrigðisráðherra, 3 skipaðir
af bæjarstjórn Kópavogs og 1 frá
starfsmönnum. Yfirlæknir og '
hjúkrunarforstjóri sitja fundi stjórn-
ar án atkvæðisréttar. Formaður
stjórnar er Ragnar Snorri Magnús-
son. Fyrri stjórn var 3 manna, 2
frá bæjarstjórn og 1 frá starfs-
mönnum.
Fljótlega eftir opnun stöðvarinn-
ar 1980 var þeim, sem til þekktu
ljóst, að fljótlega þyrfti að rísa önn-
ur heilsugæslustöð í Kópavogi og
þá gjarnan í austurbænum. Mun
nú vera hafínn undirbúningur að
því.
Á fyrsta heila ári Heilsugæslu-
stöðvarinnar 1981 voru komur til
lækna 17.630, en 1989 voru þær
27.966. Heimsóknir í ungbarnaeft-
irlit voru 3.040 1981 en 4.029 árið
1989. Komur í mæðraeftirlit voru
1.296 árið 1981, en 1.924 árið
1989. Heimahjúkrun sá um 9.835
vitjanir árið 1989 en 1.468 árið
1981. Rannsóknastofa hafði 4.306
rannsóknir 1981 en 5.496 árið
1989. Húðsjúkdómameðferð var
veitt í 2.988 skipti árið 1989 en
2.289 skipti árið 1981. Samsvar-
andi aukning hefur verið á öðrum
sviðum, sém ekki verða talin hér.
Laugardaginn 10. nóvember
verður Heilsugæslustöðin opin frá
kl. 10 til kl. 16 og eru allir boðnir
velkomnir til að skoða stöðina og
ræða við starfsfólk um stöðina og
starfsemina.
Heimildir: Saga Kópavogs 3 bindi, útgefin
1983 og 1990. Ársskýrslur Heilsugæslustöðvar
Kópavogs 1981 og 1989..
Höfundur er læknir.