Morgunblaðið - 11.11.1990, Side 4

ERLEIMT
4 FRÉTTIR/YFIRLIT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11. NÓVEMBER 1990
IIMIViLENT
Stefnir í
verkfall
Ekkert þokaðist í samkomulag-
sátt í samningaviðræðum FFSÍ
og LÍÚ í vikunni og segir Guðjón
A. Kristjánsson formaður FFSÍ
að útlit sé fyrir að verkfall skelli
á 20. nóvember nk. Þegar hefur
fiskvinnslufólki á Austurlandi og
í Vestmannaeyjum verið tilkynnt
að komið geti til vinnustöðvunar
í byijun desember. LÍÚ hefur
hafnað kröfum farmanna um
sömu ákvæði og í Vestfjarðasam-
komulaginu, sem auk breyttrar
olíuverðsviðmiðunar felur í sér
tímakaup sem er 0,6% af kaup-
tryggingu skipstjórnarmanna
þegar unnið er utan hlutaskipta
‘og aukið slippfararkaup.
Frjáls olíuviðskipti
Þorsteinn Pálsson sagði á
Alþingi að timi sé kominn til að
hætta opinberum innkaupum olíu
frá Sovétríkjunum og gefa olíu-
verslun fijálsa. Allir forstjórar
olíufélaganna þriggja eru þeirrar
skoðunar að olíuviðskipti eigi að
vera frjáls en taka það jafnframt
fram að olíukaupasamningar við
Sovétmenn hafa verið íslending-
um hagstæðir.
Óseld húsbréf
Landsbréf hf. eru með 830
ERLENT
Aiikin spenua
við Persaflóa
GEORGE Bush Bandaríkjaforseti
tilkynnti í fyrradag um verulega
aukna hervæðingu á Persaflóa-
svæðinu. Fjölgað verður um
100.000 hermenn í liði Banda-
ríkjamanna en þar eru nú 210.000
hermenn fyrir. Er þetta gert til
þess að tryggja árásarmátt hins
alþjóðlega herafla á svæðinu ef á
þarf að halda, að sögn Bush. Ja-
mes Baker utanríkisráðherra
ferðaðist í vikunni um Persaf-
lóaríki og til Sovétríkjanna. Sagð-
ist hann á föstudag sannfærður
um stuðning bándamanna við
hernaðaraðgerðir til þess að
hrinda innrás Iraka í Kúvæt og
sagði Edúard Shevardnadzhe,
sovéskur starfsbróðir hans, á
fimmtudag að ekki væri hægt að
útiloka beitingu valds en hingað
til hafa Sovétmenn verið tregir
til að samþykkja slíkt í Öryggis-
ráði Sameinuðu þjóðanna. Spenna
hefur aukist á Persaflóasvæðinu
í vikunni.
Kona kjörin forseti á íriandi
Forsetakosningar voru á írlandi
s). miðvikudag og lyktaði þeim
með sigri 46 ára lögfræðings,
Mary Robinson. Morgunblaðið
hafði símasamtal við Robinson þar
sem hún sagðist stefna að því að
færa forsetaembættið nær al-
menningi. „Þetta er nokkuð sem
mér skilst að Vigdísi Finnboga-
dóttur, forséta íslands, hafi tekist
og að þessu leyti hefur hún vísað
mér veginn,“ sagði Robinson í
samtalinu.
Stjórnarkreppa á Indlandi
Vishwanath P. Singh, forsætis-
ráðherra Indlands, sagði af sér
sl. miðvikudag eftir að hann varð
milljónir kr. í óseldum húsbréfum
og eru viðræður að hefjast milli
fulltrúa Landsbankans og Seðla-
bankans um aðstoð Seðlabankans.
Sverrir Hermannsson banka-
stjóri Landsbanka kveðst vonast
til að nýhækkað ávöxtunarkrafa
úr 6,95% í 7,05% örvi sölu bréf-
anna.
Flugleiðabréf ruku út
Öll hlutabréf í útboði Flugleiða
seldust til forkaupsréttarhafa fyr-
ir um 730 milljónir kr. Samband
almennra lífeyrissjóða og 14 að-
ildarsjóðir keyptu stærstan hluta
hlutabréfa Sigurðar Helgason-
ar, stjórnarformanns Flugleiða í
félaginu fyrir um 210 milljónir kr.
Vill brottför varnarliðsins
Olafur Ragnar Grímsson fjár-
málaráðherra sagði við umræður
um skýrslu utanríkisráðherra á
Alþingi hafa lagt það til í ríkis-
stjórn að stofnuð yrði nefnd til
að ræða um brottflutnfng banda-
ríska varnarliðsins af landinu.
Steingrímur Hermannsson
sagði að ísland væri að verða eft-
irlitsstöð frekar en varnarstöð og
vðl kæmi til greina að íslendingar
hefðu frumkvæði að viðræðum við
Bandaríkjamenn og Atlantshafs-
bandalagið um breytta stöðu ís-
lendinga. Jón Baldvin Hannib-
alsson utanríkisráðherra sagði að
ríkisstjórnin hefði ekki verið
stofnuð um uppsögn varnarsamn-
ingsins.
Friðjón hættir
Friðjón Þórðarson, alþingis-
maður Sjálfstæðisflokksins í
Vesturlandskjördæmi, hefur
ákveðið að gefa ekki kost á sér
til þingframboðs í komandi al-
þingiskosningum. Friðjón situr nú
sitt 30. þing. Hann er 67 ára
gamall.
Chandra Shekhar
undir í atkvæðagreiðslu á þingi
landsins um vantrauststillögu á
stjórnina. Rajiv Gandhi fyrrum
forsætisráðherra hafnaði boði um
að taka að sér stjórnarmyndun
en á föstudag fól forseti landsins
Chandra Shekhar stjórnarmynd-
un en hann er leiðtogi þingmanna-
hóps sem klauf sig út úr flokki
Singhs.
Samningoir um Oder-Neisse
landamærin í höfn
Helmut Kohl kanslari Þýskalands
og Tadeusz Mazowiecki forsætis-
ráðherra Póllands náðu á fimmtu-
dag samkomulagi um að landa-
mæri ríkjanna skyldu miðuð við
Oder-Neisse-línuna og verður
samningur undirritaður í Varsjá
í lok mánaðarins.
Lækka landbúnaðarstyrki
EB um 30%
Landbúnaðar- og viðskiptaráð-
herrar Evrópubandalagsins (EB)
náðu sl. þriðjudag samkomuiagi
um 30% lækkun niðurgreiðslna
og styrkja til landbúnaðar. Banda-
ríkjamenn höfðu krafist þess að
útflutningsbætur yrðu skornar
niður 90% og styrkir til bænda
75% en þó mikið vanti upp á það
er vonast til að ákvörðun EB-ráð-
herranna verði til að koma skrið
á viðræður um afnám skatta og
tolla í alþjóðaviðskiptum (GATT).
Svissneskir þingmenn
fara bónarveg til Iraks
Zíirich. Frá Önnu Bjarnadóttur, fréttaritara Morgunblaðsins.
NOKKRIR svissneskir þing-
menn hafa ákveðið eftir miklar
vangaveltur að fara til íraks í
þessari viku til að biðja um lausn
24 svissneskra gísla sem eru enn
í haldi þar. Svissneska ríkis-
stjórnin mælti á móti því að
þingið sendi nefnd til landsins
um miðjan október og utanríkis-
málanefnd neðri deildar þings-
ins tók í sama streng í síðustu
viku. En þingmennirnir telja
Svisslendinga ekki geta setið
lieima á meðan aðrir, eins og
Kurt Waldheim, Edward Heath
og Willy Brandt, fara bónarveg
til Bagdads og fá landa sína
gefna lausa.
Jean Ziegler, þingmaður jafnað-
armanna í Genf, hefur látið mál
gíslanna til sín taka frá upphafi.
Hann hafði milligöngu um að vinur
hans, Ben Bella, fyrrverandi leið-
togi Algeríu, talaði máli Svisslend-
inganna við Hussein en það bar
lítinn árangur. Nú í vikunni gekk
Franz Jaeger, foimaður Landes-
ring, stærsta stjórnarandstöðu-
flokksins, til liðs við hann.
Ringier-íyrirtækið sem gefur út
Blick, útbreiddasta dagblað Sviss,
hefur einnig tekið málið upp og
hvetur þingmennina til dáða. Einn
blaðamaður þess er sagður hafa
átt stóran þátt í að koma fyrirhug-
aðri ferð í kring. Jaeger lagði
áherslu á að ferðin yrði farin af
mannúðarástæðum og ekki til að
semja við Hussein, á blaðamanna-
fundi á fimmtudag. Þingmenn úr
röðum frjálslyndra og kristilegra
ákváðu að slást í förina á föstu-
dag. Þingmennirnir fara allir á eig-
in vegum. Þeim hefur verið lofað
að hluti gíslanna að minnsta kosti
fái að fara með þeim heim. 52
Svisslendingar hafa fengið brott-
fararleyfi frá írak síðan í lok ágúst.
Svissneska ríkisstjórnin brá út
af eindreginni hlutleysisstefnu
þjóðarinnar í utanríkismálum eftir
innrás íraka í Kúvæt þegar hún
ákvað að taka þátt I viðskipta-
banni Sameinuðu þjóðanna. Hún
gerði það vegna skæðs þjóðaréttar-
brots íraka og afdráttarlausrar
afstöðu alheims gegn því. Nú er
henni umhugað um að sýna áfram
samstöðu með öðrum þjóðum gegn
írak. Hún er hlynnt friðsamlegri
lausn á deilunni. Kene Felber ut-
anríkisráðherra benti sendiherra
íraks í Sviss á í vikunni að Sviss-
lendingar hefðu veitt íraskri vél
lendingarleyfi til að sækja lyf til
landsins af mannúðarástæðum fyr-
ir skömmu og væntu þess að íraska
stjórnin hagaði sér eins og léti alla
gísla lausa.
Neikvæðar auglýsingar í bandarískri kosningabaráttu:
Frambjóðendur reyna að
ala á fordómum almennings
ÞAÐ virðist vera að færast í aukana í Banda-
ríkjunum að frambjóðendur grípi til þess
bragðs að sverta andstæðinga sína í kosn-
ingabaráttunni, fremur en að lofsyngja eigin
verðleika. Þegar kjósendur gengu að kjör-
borðinu á þriðjudag höfðu þeir svo vikum
ogjafnvel rnánuðum skipti setið undir auglýs-
ingum þar sem ásakanir gengu á báða bóga.
Sumar þessar auglýsingar eru rakalaus
þvættingur, en flestar einkennast af dylgjum
og útúrsnúningum sem í er sannleikskorn.
Kannanir bentu til þess að blökkumaðurinn Harvey
Gantt, frambjóðandi demókrata, ætti góða mögu-
leika á sigri í þingkosningunum í Norður-Karólínu.
Jesse Helms tókst hins vegar að koma höggum á
andstæðing sinn með hnitmiðuðum og óvenju ósvífn-
um auglýsingum, sem skiluðu tilætluðum árangri.
Hatrömm kosningabarátta var
háð í Norður-Karólínu. Þar
átti Jesse Helms öldungadeildar-
þingmaður repúblikana í'höggi við
demókratann Harvey Gantt, sem
er svartur. Helms er harður
íhaldsmaður á hægri væng Repú-
blikanaflokksins. Hann er frægur
fyrir andstöðu sína við ýmis mál-
efni, þ. á m. fóstureyðingar og
opinber framlög til baráttunnar
gegn alnæmi.
Fyrir kosningarnar sýndu skoð-
anakannanir að Gantt hefði allt
að 8% forskot á Helms. En á loka-
sprettinum hóf Helms mikla aug-
lýsingaherferð og reyndi að ala á
fordómum í garð minnihlutahópa
og svertingja.
Hann hélt því
fram að Gantt
væri tvöfaldur í
roðinu og berðist
í laumi fyrir því
að gera skólum
skylt að ráða homma í kennara-
stöður.
í einni auglýsingu sagði Helms
að Gantt væri „mjög ólíkur" sér,
en lét þess ógetið að hvaða leyti.
Var hann að reyna að benda á
að annar væri demókrati, hinn
repúblikani eða annar fijálslynd-
ur, hinn íhaldssamur? Eða einfald-
lega að annar væri svartur en
hinn hvítur? Helms hamraði á því
að Gantt vildi tryggja öllum vinnu
með því að setja á kvóta, sem
tæki svarta fram yfir hvíta. Sterk-
asta auglýsingin frá Helms sýndi
niðurbrotinn hvítan mann með
samankrumpað bréf í höndum þar
sem sagði að starfsumsókn hans
hefði verið hafnað. Undir mynd-
unum heyrðist rödd þular segja
að þessi maður hefði misst starf-
ann í hendur svörtum manni
vegna starfskvóta, sem Gantt
styddi. Gantt kvaðst ekki vera
hlynntur mörkum af þessu tagi á
ráðningar í störf.
Gantt lét aðferðir Helms ekki
á sig fá. Hann kom fram á kosn-
ingafund-
um og
kvaðst
vera stoit-
ur af að
vera dem-
ókrati o g
lét nægja
að saka
Helms um slælega framgöngu í
umhverfisverndar- og jafnréttis-
málum, sem voru hans hugarð-
efni.
Þvert á skoðanakannanir vann
Helms kosningarnar og það með
átta prósenta mun.-Það væri hins-
vegar varasamt að skrifa muninn
á skoðanakönnunum og úrslitum
kosninganna al-
farið á reikning
auglýsinga.
Kynþáttafor-
dómar eru við-
kvæmt mál í
Bandaríkjunum.
Það þykir sýnt að þegar skoðana-
kannanir eru gerðar eru kjósendur
tregir til að lýsa yfir því að þeir
vilji ekki styðja svarta frambjóð-
endur. Þessi tregða hverfur hins
vegar á kjörstað. Þegar New
York-búar kusu sér borgarstjóra
fyrr á þessu ári sýndu skoðana-
kannanir að blökkumaðurinn
David Dinkins hefði yfirburðafor-
ystu. Dinkins sigraði, en þegar
upp var staðið var munurinn að-
eins tvö prósent. Það sama hefur
sermilega verið uppi á teningnum
í Norður-Kárólínu. En Helms hef-
ur síst dregið úr kynþáttafordóm-
um kjósenda, meðvituðum og
ómeðvituðum, með auglýsingum
sínum.
Kjósendur segjast vera lang-
þreyttir á neikvæðum auglýsing-
um. Ýmislegt bendir þó til þess
að auglýsingar af þessu tagi hafi
einhver áhrif. í skoðanakönnun,
sem dagblaðið New York Times
og sjónvarpsstöðin CBS létu gera
í lok október, kváðust 23% að-
spurðra láta auglýsingar, sem
þeir hefðu séð, hafa áhrif á at-
kvæði sín.
Daniel Yankelovich hefur rann-
sakað og skrifað um viðhorf
Bandaríkjamanna til þjóðfélags-
og stjórnmála. „Fólk er tregt til
að. viðurkenna að það láti auglýs-
ingar hjálpa sér við að ákveða
nokkurn hlut.“ Af þeim sökum
segir Yankelovich að áhrif auglýs-
inga séu sennilega sýnu meiri en
fram kemur í skoðanakönnuninni.
Andstyggilegar auglýsingar
hafa sett' fjölmiðla í vanda. Oft
verður ekki hjá því komist að
fjalla um þær í fréttatímum. En
það getur orkað tvímælis og erfitt
er að sjá hvort slík umfjöllun ger-
ir frambjóðendum eða kjósendum
greiða.
Mörg dagblöð hafa gripið til
þess ráðs að bijóta neikvæðar
auglýsingar til mergjar. Þá er
réttmæti hverrar fullyrðingar
rækilega rannsakað. Gallinn við
þetta er sá að kjósendur lesa fæst-
ir dagblöð. Hins vegar hafa fram-
bjóðendur getað notað fyrirsagnir
slíkra blaðagreina í auglýsingum
til að hrekja ásakanir andstæð-
inga sinna.
Ýmsir halda því fram að fjöl-
miðlar þurfi að gera meira en að
ljalla um neikvæðar auglýsingar
eins frambjóðanda og leyfa síðan
andstæðingnum að koma á fram-
færi sinni hlið málsins, þeir verði
að fara í bóka- og skjalasöfn og
rannsaka staðhæfingar í auglýs-
ingum og áróðri frambjóðenda.
Slík vinnubrögð kynnu að kenna
frambjóðendum varkárni, þótt
þeir yrðu jafn meinfýsnir eftir sem
áður.
BflKSVIÐ
Karl Bl'óndal skrifar frá Boston