Morgunblaðið - 11.11.1990, Blaðsíða 12

0 MQRGUNBLAffiœ. fSUNNU'ÐAGUR JH.( ÍBJé/VEMfiÉR I1S90
m
Nokkrir punktar um Evrópubandalagið
EVRÚPUBANDALAGIÐ
Samheiti þriggja bandalaga, Kola
og stálbandalags Evrópu, sem stofn-
að var 1951, Efnahagsbandalags
Evrópu sem stofnað var 1958 og
Kjamorkubandalags Evrópu sem
einnig var stofnað 1958. Stofnanir
þessara bandalaga vom sameinaðar
formlega undir nafni Evrópubanda-
lagsins 1967, og eru höfuðstöðvarn-
ar í Brussel í Belgíu.
Að Efnahagsbandalaginu stóðu
sex ríki, Vestur-Þýskaland, Holland,
Frakkland, Belgía, Lúxemborg og
Ítalía. Bretland, Danmörk og írland
gengu í EB árið 1973, Grikkland
1981 og Portúgal og Spánn 1986.
Stefna Efnahagsbandalagsins var
frá upphafi að bandalagsríkin yrðu
einn sameiginlegur heimamarkaður
fyrir vörur, þjónustu, fjármagn og
vinnuafl. Tollar í viðskiptum milli
ríkjanna voru afnumdir fljótlega og
sameiginlegur ytri tollur varð á inn-
flutningi frá ríkjum utan bandalags-
ins.
Það var þó ekki fyrr en árið 1985
sem framkvæmdastjórn EB kom
fram með áætlun um að óskiptur
innri markaður yrði kominn á árið
1992. Samkvæmt áætluninni þurfa
EB-löndin að afnema innri landa-
mærahindranir, tæknilegar við-
skiptahindranir og skattalegar
hindranir fyrir þennan tíma.
EFTA
Fríverslunarsamtök Evrópu, eða
EFTA, voru stofnuð 1960 af 7
ríkjum sem ekki vildu ganga eins
langt í samvinnu sín á milli og Efna-
hagsbandalagsríkin. Þetta voru
Bretland, Danmörk, Noregur
Svíþjóð, Sviss, Austurríki og Portúg-
al. Bretland, Danmörk og Noregur
sóttu um aðild að Efnahgsbandalag-
inu árið 1961 og önnur EFTA-ríki
sóttu um aukaaðild, en þessum um-
sóknum var hafnað.
Finnar fengu aukaaðild að EFTA
1961 og íslendingar fengu _ aðild
1970. Bretland, Noregur og írland
gengu hins vegar í Evrópubandalag-
ið 1973, og gengu þijú fyrrnefndu
löndin í EB árið 1973 en Norðmenn
höfnuðu aðild í þjóðaratkvæða-
greiðslu árið 1972.
EFTA er fríverslunarsvæði, þar
sem fríverslun er bundin við iðnaðar-
vörur og sjávarafurðir. Aðildarríkin
felldu niður tolla innbyrðis en héldu
sjáifstæðum tollum gagnvart öðrum
ríkjum. EFTA hefur ekki miðað að
því að verða efnahagsleg og stjórn-
málaleg heild á sama hátt og EB.
LÚXEMBORGARFERILUNN
Á sameiginlegum ráðherrafundi
EFTA og EB í Lúxemborg árið 1984
var samþykkt að efla samvinnu á
sviðum tengdum viðskiptum, rann-
sóknum og þróun, mennta- og menn-
ingarmálum og umhverfísmálum,
svo mynda mætti samstætt og
öflugt evrópskt efnahagssvæði.
Á næstu árum varð áhuginn
meiri innan beggja samtakanna um
nánara samstarf og
samningaviðræðurnar, sem nú
standa yfír milli EFTA og EB er
afleiðing þess.
Markmiðið er að samræma lög-
gjöf, stjómsýslu og viðskiptastefnu
EFTA-ríkjanna því sem gerist innan
EB; að sameiginlegur markaður
Evrópubandalagsins og EFTA-ríkj-
anna, byggi að mestu leiti á lögmál-
um svonefnds fjórfrelsis. Þannig
verði viðskipti með vörar og þjón-
ustu að mestu frjáls og óhindrað,
fjármagn geti • streymt óhindrað
milli landa, og fólki verði frjálst að
setjast að og starfa þar sem það vill.
Með þessu væri myndað efna-
hagssvæði sem nær til 18 Evró-
puríkja, og auðveldi og efli viðskipti
og önnur samskipti bandalaganna,
um leið og Evrópa ætti auðveldara
með að mæta samkeppni um mark-
aði frá Japan og Bandaríkjunum.
FRÍVERSLUN
Fríverslunarsvæði era tvö eða fleiri
tollsvæði, þar sem tollar og aðrar
opinberar aðgerðir, sem draga úr
viðskiptum með vörur sem upprunn-
ar eru á svæðunum, era afnumdar
hvað veralegan hluta allra viðskipta
landanna varðar. Það þýðir að vörur.
era tollfijálsar og ekki má grípa til
aðgerða sem veikja stöðu innfluttrar
vöru gagnvart samskonar vöru sem
framleidd er í innflutningslandinu.
sjAvarOtvegsstefna eb
Var samþykkt 1983 og miðar að
því að tryggja verndun fiskistofna
og úthluta fiskkvótum. Efla sjávar-
útveginn, tryggja að útgérð og fisk-
vinnsla sé ávallt samkeppnisfær, að
tryggja nægilegt framboð af fiski,
að semja við lönd utan bandalagsins
um veiðiréttindi á áður hefðbundn-
um miðum bandalagsins.
Sjávarútvegur er ekki stór at-
vinnugrein innan EB, en hefur þeim
mun meiri pólitíska þýðingu. Kemur
þar m.a. til byggðastefna, en
vanþróuð svæði innan EB, era háð
EFTA
Fríverslunarsamtök Evrópu.
Stofnlönd: Austurríki, Bret-
land, Danmörk, Noregur,
Portúgal, Sviss og Svíþjóð.
Stofnun bandalagsins var
nokkurs konar mótvægi við
þróun EB.
Á árunum 1972-73 sömdu
öll löndin, en þó hvert fyrir
sig, við Evrópubandalagið
um fríverslun.
1990
EFTA
Finnland varð aukaaðili
1961en fullgildur 1986.
ÍSLAND gekk inn 1970.
Bretland og Danmörk
gengu út 1973 og í Evrópu-
bandalagið.
Sama gerði Portúgal 1986.
EFTA-lönd eru nú sjö með
um 32 milljónir íbúa, sem er
tæplega tíundi hluti íbúa
Evrópubandalagsins.
Er næsta skref
inngangaí
Viihjálmur Egilsson framkvst. Verslunarráðs íslands
Opna þarf efna-
hagslffið áður en
aðilderrædd
„Við höfum gengið út frá þeirri staðreynd að það þurfi
að opna efnahagslífið til þess að ná árangri. I því felst
að við þurfum að leggja stóraukna áherslu á útflutning
og uppbyggingu á utanríkisviðskiptum. Við þurfum að
opna fjármagnsmarkaðinn og sem flest svið hagkerfisins
og færa fólk úr óhagkvæmum störfum í hagkvæm störf
sem tengjast útflutningi og utanríkisviðskiptum.
Yið teljum svo að spurning-
in um aðild eða ekki
aðild að Evrópubandalginu
komi í framhaldi af því þegar
fólk er búið að gera það upp
við sig að það vilji opna efna-
hagslífíð.
Samingar um evrópskt
efnahagssvæði væri stórt
skref í þá átt sem ég er að
tala um. En þetta er fyrst og
fremst spurning um að fá að-
gang að þessum markaði fyrir
okkar útflutningsvörar. Efna-
hagslífið fengi betri mögu-
leika, en aðild að EB væri
engin trygging fyrir því að
allt fari að ganga hér vel. Við
getum gerst aðilar að EB og
haldið áfram að klúðra okkar
málum.“
Vilhjálmur sagði ennfremur
að tæpast væri grandvöllur
fyrir aðild nema yfirráð íslend-
Vilhjálmur Egilsson
inga yfir fiskveiðunum yrðu
tryggð.
„Og ég ég tel að á endanum
byggist afstaða EB á pólitísku
mati frekar en efnahagslegu.
Þá snúist spurningin hjá þeim
um það hvort þeir telja sér
pólitískan akk í því að hafa
okkur með, eða ekki. n ef EB
leggur ekkert upp úr því að
hafa okkur með þá hlustar
enginn á okkur.“
Kari Steinar Guðnason iringmaður Alhýðuflokksins
Verðum að hafa
augun opin ef aðrir
sækja um aðild
„Ég tel ekki tímabært að sækja að sinni um aðild að
Evrópubandalaginu. Hins vegar hef ég sagt það á Al-
þingi að við verðum að hafa augun opin, sérstaklega
ef Danmörk og Svíþjóð sækja um aðild. Því ef við ætlum
að einangra okkur og huga ekki að þeim kosti, þá gæt-
um við orðið einskonar Grænhöfðaeyjar norðursins í
menningarlegu og efnahagslegu tilltiti.
Yið yrðum auðvitað að
móta okkar ráðstafanir
af okkar hagsmunum, og þá
sérstaklega sjávarútvegsins,
en eins og mál standa nú,
er ekki ráðlegt annað en
standa saman með EFTA-
löndunum að evrópsku efna-
hagssvæði."
—Telur þú möguleika á
því, ef svo færi að aðild kæmi
á dagskrá, að það næðist við-
unandi niðurstaða í fiskveiði-
málum?
„Eins og mál standa nú
er okkur ráðlagt af helstu
sérfræðingum að vera með
EFTA-ríkjunum í þessum
viðræðum, og setja öll málin
í heildarpakka. Það verði til
Karl Steinar Guðnason
þess að við munum eiga auð-
veldara með að kljást við
“bandalagið síðar um fiskveið-
imál vegna þess að þau
skipta EB svo litlu máli. Ég
held að þetta sé rétt mat, og
tal um tvíhliða viðræður við
EB sé í besta falli vanþekking
og í versta falli óraunsæi."
Víglundur Þorsteinsson formaúur Félags íslenskra idnrekenda
Atvinnulffið verður
að taka fullan þátt
í þróuninni
„Iðnrekendur hafa ekki haft aðra stefnu í Evrþumálum
en að við ættum hiklaust að taka þátt í evrópsku efnahags-
samstarfi. Ég hef hins vegar lengi verið sannfærður um
að við ættum að sækja um aðild að Evrópubandalaginu.
Það byggist þó á því að á það verði látið reyna fyrir
alvöru hvort fullnægjandi lausn fáist á okkar fiskveiðimál-
um.
Eg held að það séu ekki
slæmar líkur á því.
Stjórnmálamenn innan EB
hafa sýnt málefnum íslands
skilning. Ég held að við getum
einnig ályktað, að innan EB
séu menn ekkert á einu máli
um að sjávarútvegsstefnan
þar sé hin eina rétta. I Dan-
mörku, Bretlandi, Þýskalandi
og jafnvel víðar, eru uppi mjög
sterk sjónarmið um að réttur
strandríkja eigi að vera meiri.
Samningaviðræður íslendinga
og Norðmanna gætu eflt þann
flokk.
Ég hef hlutað á embættis-
menn og forsvarsmenn EB
segja að þetta megi leysa með
nokkúFnveginn jöfnum kvóta-
skiptum, milli íslands og EB.“
Víglundur sagðist aðspurð-
ur sjá ótal marga kosti við að
ísland gangi í EB. „Sam-
Víglundur Þorsteinsson
ræmdir gæða- og framleiðslu-
staðlar, gæðavottun, viður-
kenning á prófum milli landa,
svo nokkuð sé nefnt. Afnám
innri landamæra þýðir í eðli
sínu, að viðskipti milli landa
í Evrópubandlaginu verða
samskonar ar og viðskipti
milli fyrirtækja innanlands.
Það sem fylgir í kjölfarið, svo
sem evrópska myntsamstarf-
ið, er að mínum dómi mjög
Haukur Halidórsson formaúur Stéttasambands bænda
Helst að
sauðfjárræktin
myndi lifa af
„ Afstaða bændasamtakanna er sú, að það sé á engan
hátt tímabært að sækja um aðild að EB. í fyrsta lagi
er allt of lítið vitað hér á landi um hvað aðild hefði í
för með sér. Og í öðru lagi myndum við afsala miklu
af okkar forræði til Brussel. Það væri eins og að
ganga aftur á hönd Noregskonungum.“
egar Haukur vár spurð-
ur hvaða áhrif aðild að
EB hefði á íslenskan land-
búnað sagði hann að einn
innri markaður með engum
sérreglum myndi ganga að
ýmsum landbúnaðargrein-
um dauðum á skömmum
tíma. „Það væri helst sauðíj-
árræktin sem myndi lifa af,
vegna þess að sauðfjárrækt
í EB er ekki mjög erfiður
keppinautur fyrir íslenska
sauðfjárbændur.
Það má svo benda á, að
ég hef heyrt það hjá Dönum,
Vestur-Þjóðveijum og fleir-
um, að innri markaðurinn
muni þýða 1-2 áratugi aft-
urábak í neitendavernd í
Haukur Halldórsson
þessum löndum vegna þess
að framleiðslukröfur eru
mun minni t.d. á Spáni eða
Grikklandi. Ódýrar vörur
þaðan munu svo komast
hindrunarlaust á markað
allra EB-ríkja.“
Haukur sagðist fljótu
bragði ekki sjá hvað íslend-