Morgunblaðið - 07.12.1990, Qupperneq 30

30
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 7. DESEMBER 1990

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúarritsj;jóra
Fréttastjórar
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson',
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1100 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 100 kr. eintakið.
Höfðað til
hergagnaiðnaðarins
Um miðjan sjötta áratuginn
varaði Dwight Eisen
hower, þáverandi forseti
Bandaríkjanna og fyrrum yfír-
maður herafla bandamanna í
síðari heimsstyrjöldinni, við
áhrifum þess, sem hann kall-
aði „military industrial
complex" eða áhrifum her-
gagnaframleiðenda á ríkis-
stjórnir og forystumenn í
stjórnmálum. Var þessari við-
vörun tekið með sérstökum
fögnuði meðal kommúnista og
hefur verið leiðarljós margra
þeirra síðan. Hversu oft höfum
við ekki séð því haldið fram
hér á landi og annars staðar,
að ásókn hergagnaframleið-
enda leiði óhjákvæmilega til
þess að auðvaldsríkin hefji
styrjöld? Kommúnistar hafa
jafnframt haldið því á loft, að
engin slík hætta stafi af
kommúnistum enda stjómist
ákvarðanir þar af öðru en
gróðafíkn hergagnaframleið-
enda.
Samhliða því sem kommún-
istar hafa hamrað á þessu
undir forystu Kremlveija hafa
þeir látið sem svo, að þeir berj-
ist gegn því sem þeir kalla
„hervæðingu efnahagslífsins“-
og þeim sé ekkert kærara en
að sjá • vopnaverksmiðjum
breytt í bíla- eða dráttarvéla-
smiðjur. Þeir hafa sagt, að
hernaðaryfirburðir og vígbún-
aðarkapphlaupið stuðli hvorki
að atvinnu né eyði atvinnu-
leysi. Fyrir sex árum kom til
að mynda út bæklingur á
íslensku á vegum Menningar-
tengsla íslands og Ráðstjórn-
arríkjanna (MÍR) þar sem
hamrað var á þessum sovésku
sjónarmiðum.
Margt hefur breyst síðan í
heiminum. Sovétríkin eru á
barmi upplausnar. Nágrannar
þeirra óttast fjöldaflótta það-
an. Þjóðveijar hafa gripið til
víðtækra aðgerða í því skyni
að bægja hungurvofunni frá
dyrum milljóna sovéskra borg-
ara. Sovésk lýðveldi heimta
sjálfstæði. Tekist er á um
stefnuna í efnahagsmálum.
Mikhaíl Gorbatsjov fer úr einu
víginu í annað til að treysta
völd sín sem forseti.
Þeir sem vilja skjótt frá-
hvarf frá sovéskum áætlunar-
búskap hafa krafist afsagnar
Nikolajs Ryzhkovs forsætis-
ráðherra. Gorbatsjov hefur
ekki treyst sér til að hrófla við
Ryzhkov. Skýringuna mátti ef
til vill lesa í forsíðufrétt Morg-
unblaðsins á miðvikudag. Þar
var sagt frá því, að Ryzhkov
hefði flutt mikla lofræðu um
hergagnaiðnaðinn í landinu er
hann heimsótti nokkrar vopna-
verksmiðjur landsins. Síðan er
haft eftir sovéska forsætisráð-
herranum: „Það er öll alþýðan
sem hefur með elju sinni og
hæfni skapað hergagnaiðnað-
inn og fært til þess fórnir í
áratugi. Þar eru bestu verka-
mennirnir og verkfræðingarn-
ir, þar er þróaðasta tæknin.
Ég heyri kröfur um að iðnaður-
inn verði lagður niður en ég
er algjörlega mótfallinn slíku
og svo lengi sem ég lifi og
held starfi mínu leyfi ég það
ekki.“
Þessi yfirlýsing er afdráttar-
laus og verður ekki misskilin.
Forsætisráðherra Sovétríkj-
anna vill alls ekki að dregið
verði úr hergagnaframleiðslu
enda sé hún besta undirstaða
verkmenningar í landinu. Lof-
sönginn flytur hann í því skyni
að styrkja sig enn frekar í
valdabaráttunni innan Kreml-
ar. Hann kemur ekki fram sem
stjórnmálamaður sem vill tak-
marka áhrif og ítök hergagna-
framleiðenda heldur sem full-
trúi þeirra og málsvari. And-
staða við viðhorf af þessu tagi
hafa virst lífsskoðun ýmissa
'helstu fraimmámanna her-
stöðvaandstæðinga hér á
landi. Rísa þeir nú upp^ og
andmæla þessu viðhorfi? Átta
þeir sig á' muninum sem er á
stjórn- og aðhaldskerfi lýðræð-
isríkjanna og valdaskipan ein-
ræðisríkjanna?
Ástandið innan Sovétríkj-
anna vekur óhug. Skírskotun
Ryzhkovs til hergagnafram-
leiðenda vekur einnig óhugn-
anlegar minningar. Minnir hún
ekki á það þegar nasistar dá-
sömuðu þýska hergagnaiðnað-
inn á sínum tíma og sóttust
til valda og áhrifa í krafti þess?
Öryggislögreglan KGB og her-
inn eru öflugustu sovésku
valdastofnanirnar. Þeir sem
hafa þær á bandi sínu hafa
undirtökin í Kreml um þessar
mundir. Nikolaj Ryzkov er
ekki með neinn friðarboðskap
þegar hann höfðar til her-
gagnaiðnaðarins. Hann reynir
að styrkja stöðu sína í hat-
rammri valdabaráttu.
Blaðamaður Morgunblaðsins á
fundi með forseta íraska þingsins
JÓHANNA Kristjónsdóttir,
blaðamaður Morgunblaðsins,
gekk í gær á fund Saadi Mehti
Saleh, forseta íraska þingsins,
til að tala máli Gísla Sigurðsson-
ar læknis, sem varð innlyksa í
Kúvæt er Irakar réðust inn í
landið 2. ágúst sl. Líkt og fram
hefur komið í fréttum hefur
Gísli dvalist í Bagdad, höfuð-
borg íraks, undanfarnar vikur.
Hét þingforsetinn því að Gísla
Sigurðssyni yrði leyft að fara
úr landi eftir örfáa daga þegar
gengið hefði verið frá öllum
formsatriðum. Nokkrum
klukkustundum síðar, um há-
degisbilið i gær (um kl. 15 að
iröskum tima), greindi Reuters-
fréttastofan frá því að Saddam
Hussein íraksforseti hefði lagt
til við þingforsetann að öllum
erlendum gíslum yrði heimilað
að halda frá írak. I síðasta mán-
uði boðaði Saddam að gíslunum
yrði öllum sleppt á þriggja mán-
aða timabili frá jólum og fram
í mars.
Jóhanna Kristjónsdóttir hélt til
íraks um síðustu helgi eftir að þau
boð höfðu borist frá höfuðborg-
inni, Bagdad, að henni hefði verið
veitt vegabréfsáritun til landsins.
Um slíka áritun hafði Jóhanna hins
vegar ekki sótt. Hún er á hinn
bóginn vel kunnug Hameed Saeed,
skáldi og ritstjóra stjórnarmál-
gagnsins íraska „Byltingarinnar“,
sem er náinn vinur og samstarfs-
maður Saddams Husseins forseta.
Jóhanna hafði á miðvikudeginum
í síðustu viku sent Saeed skeyti
þar sem hún spurði hvort hann
hefði einhveijar upplýsingar um
mál Gísla Sigurðssonar en hún
hafði vakið máls á því við Hameed
Saeed er hún var í írak í október-
mánuði. Á fimmtudag barst síðan
Hámeed Saeed, skáld og ritsljóri
„Byltingarinnar", helsta mál-
gagns Irakssljórnar.
skeyti frá írak þess efnis að Jó-
hönnu hefði verið veitt vegabréfsá-
ritun til íraks og að hennar bæri
henni að vitja í íraska sendiráðinu
í Amman í Jórdaníu. Jóhanna hafði
þá samband við einn starfsmann
sendiráðsins, sem hún þekkir vel
og staðfesti hann að fyrirmæli
hefðu borist frá Bagdad þess efnis
að veita bæri Jóhönnu Kristjóns-
dóttur vegabréfsáritun. Fylgdi fyr-
irmælunum að mál þetta ætti að
njóta forgangs.
Jóhanna hélt áleiðis til Amman
á laugardag og fór þaðan ýfir til
Bagdad á mánudag. Líkt og fram
kom í frétt Morgunblaðsins í gær
tók yfirmaður fjölmiðladeildar upp-
lýsingaráðuneytisins á móti henni
á Saddam Hussein-flugvelli í
Jóhanna Kristjónsdóttir.
Bagdad. Þetta er önnur ferð Jó-
hönnu til landsins og þriðja ferðin
til Mið-Austurlanda frá því að
Persaflóadeilan blossaði upp í byij-
un ágústmánaðar. Við komu sína
leitaði hún eftir fundi með forseta
íraska þingsins en beiðnum um að
gíslum verði leyft að halda frá írak
hefur oft verið beint til hans enda
er hann einn valdamesti maður
íraks.
Á þriðjudag var henni síðan
greint frá því að hún hefði fengið
áheym hjá þingforsetanum. I sam-
tali sem Morgunblaðið birti á mið-
vikudag við Gísla Sigurðsson lækni
kom fram að sendiherra Svíþjóðar
í Bagdad hefði ítrekað óskað eftir
fundi með þingforsetanum en án
árangurs.
Jóhanna átti í gærmorgun fund
með þingforsetanum og gerði hon-
um grein fyrir máli Gísla Sigurðs-
sonar. „Ég geri mitt besta. ís-
lenski læknirinn fær fararleyfi eft-
ir örfáa daga, jafnskjótt og gengið
hefur verið frá formsatriðum,"
sagði Saadi Mehti Saleh. Fundur-
inn fór fram á skrifstofu þingfor-
setans og lét Jóhanna hann fá
nafn Gísla auk upplýsinga um dval-
arstað hans og stöðu. Óskaði þing-
forsetinn eftir upplýsingum um
eiginkonu Gísla og börn og spurði
sérstaklega hvort hann ætti for-
eldra á lífi. Skrifaði þingforsetinn
einnig hjá sér mörg önnur atriði
svo sem að það myndi mælast vel
fyrir á íslandi að þessi eini íslenski
„gestur" Iraka fengi fararleyfi. Að
sögn Jóhönnu ítrekaði þingforset-
inn þegar þau kvöddust að hann
hygðist beita sér í máli Gísla Sig-
urðssonar. „Ég set það af stað
umsvifalaust. Ég vona að móðir
hans og íslendingar gleðjist mjög
fljótlega." Sem fyrr segir greindi
Aeuíers-f'réttastofan síðan frá því
í gær að Saddam forseti hefði hvatt
til þess að öllum erlendum gíslum
í Irak yrði veitt faraleyfi.
Að sögn Jóhönnu Kristjónsdótt-
ur hafa írösk blöð birt fréttir af
fundum þingforsetans með sendi-
nefndum þeim sem til landsins
hafa komið. Hefur jafnan verið
lögð á það megináhersla að hann
segi að Persaflóadeilan verði leyst
fallist þjóðir heims á að friðaráætl-
un Saddams forseta frá 12. ágúst
er hann batt lausn deilunnar við
samningaviðræður um málefni
Palestínumanna. Á fundi Salehs
og Jóhönnu, sem varð um hálfri
klukkustundu lengri en áformað
hafði verið, minntist þingforsetinn
ekki á þetta.
Ágrip Finnlandssögu
gefið út á íslenzku
KOMIÐ er út á íslenzku Ágrip af sögu Finnlands, útgefið af
finnsku bókaútgáfunni Otava. Höfundur bókarinnar er Matti
Klinge, prófessor við Helsinki-háskóla, en hann hefur einnig
kennt við Sorbonne-háskóla í París og samið fjölda sagnfræði-
rita. Finnska utanríkisráðuneytið styrkir íslenzku útgáfuna,
sem er stytt útgáfa verks Klinges, er upphaflega kom út á
finnsku. Bókin er 150 blaðsíður.
Formlegur útgáfudagur bókar-
innar var í gær, á þjóðhátíðardegi
Finna. Á kynningu ritsins í Nor-
Gallerí Borg:
Myndir Schev-
ings sýndar
um helgina
MYNDIRNAR 25 eftir Gunnlaug
Scheving, sem Morgunblaðið
greindi frá í gær, verða sýndar
í Gallerí Borg á morgun og
sunnudag, kl. 14.00 til 18.00.
Þetta eru vatnslitamyndir, olíu-
myndir og blýantsskissur, gerðar á
árunum 1922-1925, er Gunnlaugur
var að hefja listnám; elstu myndir
sem vitað er til að hann hafi látið
frá sér fara.
Við upphaf sýningarinnar á
morgun flytur dr. Gunnlaugur Þórð-
arson nokkur orð um listamanninn.
Auk þess leika Símon H. ívarsson
og Orthulf Prunner klassíska tón-
list, á gítar og klavikord.
Myndirnar eru í einkaeign, en
fyTirtækið Gallup á íslandi sem
gengst fyrir sýningu þeirra.
ræna húsinu sagði Hákan Brand-
ers, sendiherra Finna, að rit Kling-
es hefði þegar komið út á mörgum
tungumálum, og næst yrði bókinni
snúið á eistnesku. „Vegna land-
fræðilegrar fjarlægðar milli Islands
og Finnlands er sérstök þörf fyrir
útgáfu á borð við þessa,“ sagði
Branders. „Utanríkisráðuneyti
Finnlands samdi við Aðalstein Dav-
íðsson um að þýða bókina, og hefur
fjármagnað útgáfu hennar. Við er-
um ánægð ef hún uppfyllir vonir
manna og getur komið að notum í
sögukennslu, í skólum og öðrum
lærdómsstofnunum, hjá fjölmiðlum
og einnig hjá öllum almenningi."
Branders tók fram að hingað til
hefði verið skortur á aðgengilegu
efni um sögu Finnlands, sem nú
hefði verið bætt úr.
Branders- sagði að saga Finn-
lands markaðist mjög af því að
landið lægi á mörkum austurs og
vesturs. Land og þjóð hefðu því
orðið fyrir áhrifum úr fleiri en einni
átt, og það hefði haft margt já-
kvætt í för með sér, þótt einnig
hefði þessi staðsetning leitt Finna
inn í stríð og milliríkjadeilur. Sú
staðreynd, að Finnar hefðu frá því
snemma á miðöldum talað tvö
tungumál og ættu tvenns konar
menningararf, væri mjög dýrmæt.
Dr. Laura Kolbe sagnfræðingur,
# Morgunblaðið/KGA
Hakan Branders sendiherra og dr. Laura Kolbe sagnfræðingur med
Agrip af sögu Finnlands.
nemandi Mattis Klinge, fjallaði um
innihald bókarinnar og sagði meðal
annars að í henni væri ekki ein-
göngu rakin saga fortíðarinnar,
heldur kæmi þar líka í'ram að Finn-
land væri nútímalegt samfélag
tækni og iðnvæðingar. Hún skýrði
frá því að til stæði að standa fyrir
útgáfu svipaðs ágrips af Islands-
sögu á finnsku.
„Að kynna sér sögu annars lands
eykur ekki aðeins þekkingu manns
á því, heldur kemur það fólki til
að hugsa meira um sögu eigin lands
og sjá hana frá öðrum sjónarhorn-
um,“ sagði Kolbe.
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 7. DESEMBER 1990 '
31
Morgunblaðið/KGA
Rúnar Russel og Þóra Karlsdóttir með þríburadrengina, en þeir hafa ekki fengið nöfn ennþá og er B lengst til vinstri, þá C, en hann er yngstur
og minnstur, og loks A, sem þegar er farinn að opna augun og líta í kringum sig.
Finnst ótrúlegt þegar ég sé þá
að þeir skuli hafa komist fyrir
segir Þóra Karlsdóttir þríburamóðir
„MÉR finnst það ótrúlegt þeg-
ar ég sé þá, að þeir skulu all-
ir hafa komist fyrir,“ sagði
Þóra Karlsdóttir, sem eignað-
ist þrjá spræka drengi níu til
tíu marka á Fæðingardeild
Landspítalans á miðvikudag.
Rúnar Russel faðir drengjanna
var viðstaddur fæðinguna sem tók
um fimm mínútur og sjö tímum
síðar voru drengirnir komnir úr
hitakössunum. Sjálf meðgangan
tók 37 vikur og sagði Þóra að eng-
inn hefði búist við að hún yrði svo
löng. „Þetta eru engar venjulegar
kringumstæður,” sagði hún.
„Snemma á meðgöngunni var ég
alltaf svo þreytt og þegar ég var
búin að fara einu sinni í sónar, var
okkur sagt að ég gengi með tvíbura
en ég var eiginlega alveg viss um
að þau væru fleiri. Ég sagði það
við Rúnar, kannski meira í gríni
að ég væri viss um að þau væru
þijú.“
Drengirnir sem eru glasabörn eru
langþráður draumur foreldranna
um að eignast börn. „Það eru 0,3%
líkur á þríburum þegar um glasa-
fijóvgun er að ræða en það hugsar
enginn um það fyrirfram hvort þeir
vilji eitt eða fleiri og við reiknuðum
með einu barni,“ sagði Þóra. „Ég
reikna ekki með að vinna næstu
árin enda verður þetta fullt starf
að sjá um þá og þegar maður loks-
ins fær börnin þá vill maður njóta
þeirra. Ég mundi hiklaust ganga í
gegnum þetta aftur.“ Hér greip
Rúnar fram f og sagði: „Það verður
nú ekki alveg á næstunni."
Stuttmynd
eftir Oskar
Jónsson fékk
verðlaun
STUTTMYND Óskars Jónas-
sonar, Sérsveitín Laugarnes-
vegi 25, SSL-25, fékk fyrstu
verðlaun í sinum flokki á al-
þjóðlegri kvikmyndahátíð í
Chicago í síðasta mánuði.
Myndin, sem finmsýnd var hér
á landi seint á síðasta ári, hlaut
svonefnd „Silver Hugo“-verðlaun,
sem eru helstu verðlaun í sínum
flokki. Hátíðin, sem heitir Alþjóð-
lega kvikmyndahátíðin í Chicago,
og haldin var í 26. sinn í sumar,
er ein stærsta kvikmyndahátíð
heims.
Dómarar luku lofsorði á mynd-
ina og sögðu hana fyndustu rnynd
sem liingað til hefði verið sýnd á
hátíðinni. Smekkleysa kostaði
gerð myndarinnar.
Áhugamenn um stofn-
un minjasafns á Siglu-
firði hafa nú látið flytja
Róaldsbrakka á nýjan
grunn.
gerð nýrra sökkla en fyrirtækið Jón
og Erling á Siglufirði sá um flutn-
ing á húsinu. Var það geysimikið
verk, þar sem byggja varð stálbita-
braut undir húsið sem því var svo
rennt eftir á nýja grunninn.
Þetta verk er fyrsti áfanginn í
viðgerðum á húsinu en jafnframt
Siglufjörður:
Róaldsbrakki á nýjan grunn
í HAUST hafa staðið yfir framkvæmdir vegna flutnings á
Róaldsbrakka á Siglufirði. Róaldsbrakki er friðað hús byggð 1906,
norskt að uppruna og segja má að það sé jafngamalt síldarævintýr-
inu mikla á Siglufirði.
Mjög var orðið að húsinu þrengt
vegna mikilla umhverfisbreytinga
m.a. gatnagerðar á síðustu árum.
Til að bjarga húsinu varð að flytja
það um 35 metra á nýjan grunn.
Að þessum framkvæmdum
stendur Félag áhugamanna um
minjasafn (FÁUM) sem hefur það
að markmiði að setja á stofn síldar-
minjasafn þar seni Róaldsbrakkinn
verður aðalsafn hússins.
Félagar í FÁUM unnu sjálfir við
sá mikilvægasti. Til fjármögnunar
á verkinu hefur FÁUM hlotið styrki
úr Þjóðhátíðarsjóði og Húsfriðunar-
sjóði. Þá hefur Siglfirðingafélagið
í Reykjavík og Síldarverksmiðjur
ríkisins fært félaginu peningagjaf-
ir. Loks má telja jólakortasölu og
félagsgjöld, en félagar í FÁUM eru
100 talsins.
(Fréttatilkynning)