Morgunblaðið - 21.02.1991, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 21. FEBRÚAR 1991
SHARP
SJÓÐVÉLAR
Æ SKRI FBÆR*
Hverfisgötu 103 - sími 627250
LÉTTITÆKI
í ÚRVALI

Bjóðum einnig sérsmíði
eftir óskum viðskiptavina
II
LÉTTITÆKI HF,
Bíldshöfða 18 S. 67 69 55
CB FORHITARAR
MIÐSTÖÐVARHITARAR
og
N EYSLU VATNSHITARAR
Mest seldu FORHITARAR
landsins

ÁVALLT TIL
Á LAGER
'r
LANDSSMIÐJAN HF.
Verslun: Sölvhólsgötu 13
Sími (91)20680
Af „glæpahyski“
og veðurfræðingi
Athugasemdir við grein Karls Ormssonar
eftir Magnús Jónsson
Inngangur
Laugardaginn 9. feb. sl. birtist í
Mbl. grein eftir Karl Ormsson (K.O.)
undir heitinu „Mótmæli við grein
Magnúsar Jónssonar í Morgunblað-
inu“. Þar er átt við grein mína frá
10. jan. sl. „Að byrgja brunninn". í
þeirri grein reyndi ég að færa rök
fyrir þeirri skoðun minni að skyn-
samlegt, réttlátt og fjárhagslega
hagkvæmt væri að gera ungu fólki
léttara en nú er að eignast sína fyrstu
íbúð, og nota til þess aðrar aðferðir
en hingað til hefur verið beitt.
Eingilt skattfrelsi
Hugmyndir mínar voru í stuttu
máli þær, að í stað vaxtabóta, hús-
næðisbóta, niðurgreiddra vaxta eða
annarra eldri aðferða yrði ungu fólki
veitt skattfrelsi á husnæðisfjárfest-
ingu upp að vissu marki, t.d. 6—8
milljónir á par auk 1 milljóna á hvert
barn. Fyrir þessu færði m.a. eftirtal-
in jök:
í fyrsta lagi er húsnæðisöflun oft-
ast mjög erfiður hjalli að komast
yfir og reynir mjög á ungt samband
fólks. Sambúðarslit eru tíð og félags-
leg vandamál hrannast upp í þeim
þrengingum. Með því að eyða fé til
að koma í veg fyrir vandamálin tel
ég að minnka megi samfélagsleg
útgjöld seinna meir og því sé um
hagkvæma ijárfestingu að ræða.
I öðru lagi er fólk einnig að eign-
ast böm á þessu tímabili sem bæði
er kostnaðarsamt og dregur úr mög-
uleikum á öflun mikilla tekna, sem
er forsenda húsnæðisöflunar alls
þorra fólks. Börn verða því oft hart
úti á þessu tímabili og lengi býr að
fyrstu gerð.
í þriðja lagi eru tekjur fólks sem
er að byija sinn starfsferil mun lægri
en seinna verður. Þannig er tekju-
þörfin mest þegar kaupið er lægst.
í fjórða lagi finnst mér út í hött
að fólk sé látið greiða svo og svo
mikið til samneyslunnar áður en það
hefur getað uppfyllt eigin frumþarfir
þ.e. fæði, klæði og lágmarkshúsnæði
á viðunandi hátt.
í fimmta lagi þykir eðlilegt að
fyrirtækí greiði ekki tekjuskatt af
þeim tekjum sem notaðar eru til fjár-
festingar og uppbyggingar. Er ekki
verið að fjárfesta í a.m.k. jafn mikil-
vægum hlutum þegar verið er að
byggja upp fjölskylduna, hornstein
þjóðfélagsins?
í sjötta lagi myndi slík aðgerð
minnka þann gífurlega aðstöðumun
sem nú er annars vegar hjá ungu
fólki sem glímir við verðtryggingu
og afar háa vexti ofan á og hins
vegar hjá því fólki sem eignaðist
húsnæði á tímum óðaverðbólgu og
neikvæðra vaxta og fékk þar með
stóran hluta af húsnæðinu „gefins".
Að sjá rautt
Það var út af þessu síðasttalda
sem K.O. sá rautt. Orðrétt stóð í
grein minni: „En næstmestu tog-
streituna er svo að finna milli kyn-
slóðanna, þ.e. milli ungu kynslóðar-
innar sem nú berst um í okurvöxtum
og verðtryggingarfeninu og sekkur
stöðugt dýpra og þeirra miðaldra,
sem sumir kalla Drakúla-kynslóðina,
og skilgreina hana sem kynslóðina
sem stal sparifé foreldra sinna,
sökkti þjóðinni í erlent skuldafen og
lætur börnin sín borga sér skatt-
frjálsa vexti af þessum „vel fengnu“
eignum.“
Svo rautt sér K.O. að hann virðist
ekki geta lesið né hugsað: Mér eru
gerð upp orð og setningar sem ekki
er að finna í grein minni og því síð-
ur reynt að sjá í hvaða samhengi
þetta er sagt. Eg á að hafa t.d. kall-
að allt fólk milli þrítugs og sjötugs
þjófa af verstu tegund, glæpahyski
og fleira í þeim dúr sem ég hirði
ekki upp að tína. Og þar sem ég er
sjálfur á fimmtugsaldri hlýt ég að
fylla þennan fríða flokk sem K.O.
sér þama. En í framhaldi af þessu
langar mig til að spyija nokkurra
spurninga.
Mjólkurlítri í eftirlaun
1. Hvað myndi K.O. kalla það ef
hann hefði lagt ein mánaðarlaun inn
í banka árið 1950, en tekið út af
sömu bók 30 árum seinna upphæð
sem dygði fyrir einum lítra af mjólk?
2. Hvað myndi K.O. kalla það ef
hann fengi nú tilkynningu eins og
einn vinur minn fékk frá lífeyrissjóði
fyrir skömmu, en hún var á þá leið
að hann ætti lífeyrisréttindi upp á
50 krónur á mánuði eftir að hafa
greitt tíundahluta tekna sinna í líf-
eyrissjóð um nokkurt skeið fyrir rúm-
um 20 árum?
Flestir eða allir sem ég þekki
myndu tala um þjófnað sem svar við
þessum spurningum. En væri K.O.
bankabókareigandinn og lífeyris-
sjóðsþeginn myndi hann áreiðanlega
tala um gjafir sínar til banka og líf-
eyrissjóðs. Það væri óskandi að þjóð-
in ætti fleiri með svo stórt og gjafm-
ilt hjarta.
íbúðarkaup nú, fyrr
og miklu fyrr
í grein sinni rakti K.O. sögu af
íbúðarkaupendum frá 1959, sem ég
dreg ekki í efa að sé rétt. En ég
þekki líka mann sem keypti íbúð
1972 og átti hana skuldlausa 5 árum
seinna án þess að um verulegar
þrengingar væri að ræða. Vill ekki
K.O. bera það saman við ástandið í
dag, þar sem fólk má þakka fyrir
ef eignarhluti þess eykst um 1% á
ári fyrstu árin þrátt fyrir marga tugi
þúsunda króna greiðslur á mánuði.
Víða úti á landi er ástandið þannig
að fólk borgar og borgar en eignast
ekkert. Landið er nefnilega stærra
en höfuðborgin eða Fossvogurinn,
þótt mörgum virðist gleymast sú
staðreynd!
Ábyrgðin og notendur
Ýmsir hafa reynt að áætla hversu
miklir ijármunir voru fluttir til í skjóli
verðbólgu og neikvæðra vaxta. Séð
hef ég tölur á bilinu 200—400 millj-
arðar á núverandi verðlagi. Þannig
fóru fjármunir spariljáreigenda, líf-
eyrissjóða, byggingarsjóða og ýmissa
sjóða atvinnuveganna. Var þetta fé
gefið af fyrmefndum aðilum, K.O.?
Ef ekki, hvað heitir fyrirbærið þá séð
með augum eigenda?
Stjórnvöld þessa tíma bera
ábyrgðina á verknaðinum og eru því
sökudólgurinn. En hveijir nutu góðs
af öllu saman? Fyrir utan stjórnvöld
sjálf voru það þáverandi skuldarar
þessa lands, þ.e. fyrirtæki og ein-
staklingar þ.á m. húskaupend-
ur/byggjendur, sem aðgang höfðu
að lánsfé. Sumir fengu ekkert að
láni og því ekkert „gefins“. En marg-
ir fengu ótrúlegar ijárhæðir á þennan
hátt „að gjöf“ og nú nýtur sá hópur
góðs af verðtryggingu, háum vöxtum
og skattfrelsi sem saman mynda
hæstu ávöxtun í heimi (verðtryggða
Magnús Jónsson
„Skoðanaskipti eru einn
af hornsteinum lýðræðis-
ins. En aumur er sá mál-
staður sem verja þarf með
útúrsnúningum og tilbún-
um tilvitnunum og nafn-
giftum.“
krónan okkar er nefnilega sterkasti
gjaldmiðill heims og hefur t.d. dollar-
inn fallið um 50% gagnvart henni
síðan 1979 og þýska markið um 30%
á sama tíma).
Lokaorð
Annars hélt ég að hver íslendingur
sem kominn er til vits og ára þekkti
þessa sögu og viðurkenndi hana.
Vera má að K.O. skilgreini orðið
kynslóð þrengra en ég geri í þessu
samhengi. í mínum huga getur kyn-
slóð merkt meira en ákveðinn aldurs-
hóp. T.d. tel ég að þegar menn tala
um „68-kynslóðina“ sé átt við hóp
fólks sem aðhyllist ákveðna pólitíska
hugmyndafræði og lifnaðarhætti
frekar en þröngan aldurshóp. Þannig
skildi ég nafngiftina „Drakúla-kyn-
slóðin“ (ég er ekki höfundur nafn-
giftarinnar og ekki sá fyrsti sem
setur hana á prent) sem nafn á þann
hóp manna sem mest naut góðs af
neikvæðum vöxtum (oft á kostnað
foreldra Sinna), bjó síðan við lífskjör
sem að hluta til var haldið uppi með
erlendu lánsfé og fékk svo verðtrygg-
ingu og himinháa vexti á allt saman
(sem m.a. börnin hans þurfa að
greiða).
Að lokum þetta: Ég hef síður en
svo á móti því að skoðunum mínum
sé andmælt. Skoðanaskipti eru einn
af hornsteinum lýðræðisins. En aum-
ur er sá málstaður sem veija þarf
með útúrsnúningum og tilbúnum til-
vitnunum og nafngiftum eins og því
miður úði og grúði af í grein Karls
Ormssonar.
Höfundur cr veðurfræðingur.
Að vera leiðsögumaður á Islandi
eftir Steinunni
Harðardóttur
Kynning á störfum leiðsögumanna
á íslandi í tilefni af alþjóðadegi leið-
sögumanna sem er 21. febrúar.
Ferðaþjónusta er vaxandi atvinnu-
grein hér á landi og ijoldi erlendra
ferðamanna eykst stöðugt. Árið 1989
komu hingað 130 þúsund erlendir
ferðamenn en 1990 voru þeir orðnir
140 þúsund. Stór hluti þessa fólks
fer um landið í skipulegum hópum
undir leiðsögn íslenskra leiðsögu-
manna.
í lok sjöunda áratugarins fór Ferð-
askrifstofa Islands að halda nám-
skeið fyrir leiðsögumenn erlendra
ferðamanna hér á landi.
Árið 1976 var ákveðið með reglu-
gerð að Ferðamálaráð íslands skyldi
Standa fyrir námskeiðum fyrir leið-
sögumenn og hafa slík námskeið
verið haldin annað hvert ár síðan.
Leiðsögumaðurinn þarf að
hafa alhliða þekkingu
Áhersla er lögð á að leiðsögumað-
ur hafi góða tungumálakunnáttu og
almenna þekkingu á landi og þjóð.
Kennslan í Leiðsöguskólanum fer
fram á kvöldin og um helgar heilan
vetur. Eftir hvern áfanga eru þekk-
ingarpróf og í lok skólans eru nem-
endur prófaðir í leiðsögn í langferða-
bíl. Þá þurfa þeir að spreyta sig á
þeim tungumálum sem þeir hafa
fengið viðurkennd af löggildum próf-
dómurum í viðkomandi tungumáli.
Auk tungumálakunnáttu er lögð
áhersla á að leiðsögumaðurinn hafi
víðtæka þekkingu á sem flestu sem
lýtur að landi og þjóð. Hann þarf
einnig að hafa þroska til að stýra
hópi erlendra gesta og taka á þeim
fjölmörgu og ólíku málum sem upp
kunna að koma.
Jarðfræði og saga eru
grundvallaratriði en
einnig margt fleira
Leiðsögumaður þarf að kunna allt
það helsta sem varðar jarðfræði
landsins og geta sagt frá því á ein-
faldan og skiljanlegan hátt. Hann
verður að geta greint frá tilurð lands-
ins, eldvirkni og ástæðu hennar sem
og hinum ýmsu jarðfræðimyndunum
sem blasa við þegar farið er um
landið.
Saga lands og þjóðar sem og ís-
lendingasögurnar er auðvitað ofar-
lega á blaði hjá leiðsögumanninum.
Hann þarf að geta haldið mörg er-
indi um sögu þjóðarinnar allt frá
landnámi og fram á daginn í dag,
þannig að frásögnin tengist umhverf-
inu sem farið er um hveiju sinni. Á
söguslóðum segir hann söguþráð við-
komandi íslendingasagna á skýran
og hnitmiðaðan hátt og gæðir um-
hverfið nýju lífí með nákvæmum frá-
sögnum af einstökum atburðum sem
eiga að hafa átt sér stað samkvæmt
sögunum.
íslenskar þjóðsögur
eru þakklátt efni
íslenskar þjóðsögur og sagnir
vekja forvitni gesta okkar vegna
þess að þær virðast lifandi í hugum
fólks og ekki síður vegna þess hve
tengdar þær eru umhverfinu og nátt-
úruöflunum. Fullorðnir ferðamenn
vilja sláta egja sér sögur engu síður
en börn. Flestir leiðsögumenn hafa
því komið sér upp miklu safni slíkra
sagna og benda á hæðir og hóla þar
sem hinar ýmsu vættir bjuggu eða
búa enn.
Það vekur oft undrun ferðamanna
að hlusta á fróðan leiðsögumann
útskýra tilurð fjallsins framundan
af vísindalegri nákvæmni og bæta
síðan við sögu af tröllskessu sem bjó
þar í helli og varð að steini þegar
fyrstu geislar morgunsólarinnar
skinu á hana.
Sögur af huldufólki heilla marga
erlenda ferðamenn og vekja hjá þeim
forvitni. Þeir vilja vita hvort almenn-
ingur á íslandi trúi þessum sögum
og leiðsögumaðurinn þar á meðal.
Góður sagnameistari segir sögu af
innlifun og trúir henni á því augna-
bliki sem hún er sögð. Hvað leiðsögu-
menn segja síðar um trúverðugleika
sagnanna er auðvitað undir hverjum
og einum komið.
Alhliða þekking á öllu er
varðar land og þjóð en
ekki sérfræðikunnátta
Auk þess að gæða landið lifi með
því að skýra tilurð hrauna, fjalla,
skort á skóglendi, orsakir skurða í
túnum bænda, eiginleika íslensks
jarðvegs, einkenni íslenska hestsins
og annarra húsdýra, stærð býla og
margt fleira sem tengist þeim land-
svæðum sem farið er um hveiju sinni,
þarf leiðsögumaðurinn að halda fyr-
irlestra um þjóðfélagsmál, trygging-
ar, efnahagsmál, sjávarútveg, bók-
menntir, listir og hvað annað sem
tengist íslandi og íslensku þjóðinni
fyrr og nú.
Margir leiðsögumenn eru ekki sér-
fræðingar í neinu af því sem þeir
fjalla um en í þeirra röðum eru þó
ýmsir sem eru sérfræðingar í einni
eða fleiri greinum svo sem sagn-
fræði, jarðfræði, landafræði, eða
fuglafræði svo dæmi séu nefnd.
Enginn getur þó haft sérfræði-
þekkingu á öllum sviðum og það
gera leiðsögumenn sér grein fyrir.
Sumir þeirra ferðamanna sem hingað
koma hafa sérmermtun í einhverri
grein sem tengist íslandi eða íslend-
ingasögunum. Þó þeir kunni meira
en leiðsögumaðurinn um þetta af-
markaða svið þá þekkir sá síðar-
nefndi ísland og íslenska staðhætti
betur en gesturinn.