Morgunblaðið - 21.02.1991, Page 28

28
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 21. FEBRUAR 1991
Frumvarp til laga um listamannalaun:
Skoðanaágreiningnr
um starfslaunasjóði
MENNTAMÁLANEFND neðri deildar hefur lokið umfjöllun um frum-
varp til laga um listamannalaun og var frumvarpið til 2. umræðu í
deildinni í gær. Nokkur ágreiningur er um fáein atriði, t.a.m. hvort
gert skuli ráð fyrir sérstökum launasjóði lcikhúslistafólks.
Ragnar Arnalds (Ab-Nv) formað-
ur menntamálanefndar mælti fyrir
áliti meirihluta nefndarinnar. Hann
rakti lítillega forsögu málsins og fyrri
tijhögun^ á starfslaunum til lista-
manna. í máli hans kom m.a. fram
að árið 1989 hefðu Iaun úr Launa-
sjóði rithöfunda og af sérstakri fjár-
veitingu kenndri við starfslaun sam-
tals numið 764 mánaðarlaunum eða
64 árslaunum, alls um 45 milljónum
króna. En þar að auki hefðu verið
veitt heiðurslaun til listamanna sem
næmu árið 1991 14,4 milljónum til
18 listamanna.
Vænkast hagur
Framsögumaður fór nokkrum orð-
um um efnisatriði frumvarpsins. í
frumvarpinu eins og það var fyrst
lagt fyrir var gert ráð fyrir að veitt
yrðu 840 mánaðarlaun á ári og síðan
bætast við 60 mánaðarlaun á ári
næstu 5 ár. Miðað skyldi við lektors-
laun við Háskóla íslands en áður
hefur verið miðað við laun framhalds-
skólakennara. Almenn listamanna-
laun skyldu veitt úr fjórum sjóðum,
Launasjóði rithöfunda, Launasjóði
myndlistarmanna, Tónskáldasjóði og
úr almennum listasjóði. Sett verði
upp sérstök stjórn til að hafa umsjón
með sjóðum þessum.
Meðal helstu breytinga, sem meiri-
hlutinn lagði til að gerðar yrðu, er
að starfslaunin aukist frá því sem
frumvarpið gerir ráð fyrir — úr 840
mánaðarlaunum í 900. í frumvarpinu
var upphaflega gert ráð fyrir að sett
yrðu ákvæði um heiðurslaun lista-
manna. Niðurstaða nefndarinnar var
á þann veg að þetta frumvarp ætti
ekki að hreyfa við heiðurslaunakerf-
inu.
Ræðumaður sagði umræður í
nefndinni hafa nokkuð snúist um
Listasjóðinn og væri það álit nefndar-
manna að sá sjóður væri of þröngur
miðað við verkefni; því væri gerð
tillaga um að náms- og ferðastyrkir
yrðu verkefni hvers sjóðs fyrir sig
en ekki Listasjóðs sérstaklega. Auk
þess væri gerð tillaga um að Lista-
sjóður yrði aukin úr 180 mánaðar-
launum í 240 mánaðarlaun. Ræðu-
maður sagði ljóst að þeir sem myndu
njóta Listasjóðs yrðu fyrst og fremst
þeir sem tilheyrðu hinum sérgreindu
sjóðum, myndlistarmanna, rithöf-
unda og tónskálda. Rétt hefði þótt
að ætla þessum hópum sérstaka sjóði
því þeir ættu þess síst kost að vinna
að list sinni í fastlaunuðu starfi.
Þeir sem sæktu um starfslaun Lista-
sjóðsins yrðu einkum og sér í lagi
leikhúslistafólk, og einnig túlkendur
Iista og aðrir listamenn en þeir sem
aðgang hafa að sérgreindu sjóðun-
um.
Framsögumaður greindi frá því
að leikhúslistafólk hefði óskað eftir
Félagsmálaráðherra um frumvarp um Húsnæðisstofnun:
Ahrif verkalýðshreyfingar-
innar ættu að aukast til muna
Húsnæðiskerfið gjaldþrota, sagði Þorvaldur Garðar
JÓHANNA Sigurðardóttir félagsmálaráðherra mælti fyrir frum-
varpi um breytingu á lögum um Húsnæðisstofnun ríkisins. Það gerði
hún á 59. fundi efri deildar í gær. Frumvarpið varðar breytingar á
skipan Húsnæðismálastjórnar og skipulagi Húsnæðisstofnunar ríkis-
ins. En einnig er það nýmæli að landinu verði skipt niður í átta
húsnæðisumdæmi.
Tilefni þessa frumvarps eru at:
hugasemdir Ríkisendurskoðunar. í
ræðu Jóhönnu Sigurðardóttur
félagsmálaráðherra kom m.a. fram,
að í skýrslu Ríkisendurskoðunar
árið 1988 hefði sýnst vafi leika á
því hver stjórnsýsluleg staða Hús-
næðistofnunar ríkisins væri, og lögð
áhersla á að skýrar væri kveðið á
um, hver hefði vald og ábyrð. í
frumvarpinu væri þess sérstaklega
getið að félagsmálaráðherra færi
með yfírstjórn húsnæðismála til að
taka af allan vafa um samband
félagsmálaráðherra og Húsnæðis-
málastjórnar. Hvað varðaði hlut-
verk Húsnæðisstofnunar væri lagt
til að fellt yrði á brott það ákvæði
í lögunum að stofnunin hafí forystu
um stefnumótun í húsnæðismálum.
Öll forysta um stefnumótun kæmi,
að áliti Ríkisendurskoðunar, annars
vegar frá félagsmálaráðherra og
ríkisstjórn og hins vegar frá Al-
þingi.
Gert er ráð fyrir að landinu verði
skipt í 8 húsnæðisumdæmi sem
fylgja eiga kjördæmaskiptingu, að
undanskildu höfuðborgarsvæðinu
og Suðumesjum. Kveðið er á um
að skipaðar verði 5 manna umdæm-
isstjómir húsnæðismála í hverju
umdæmi sem félagsmálaráðherra
skipi að afloknum sveitarstjómar-
kosningum. Tveir fulltrúar skulu
tilnefndir af landshlutasamtökum
sveitarfélaga, tveir af ASÍ og BSRB
en einn skipaður af ráðherra eftir
tilnefningu Húsnæðismálastjómar.
Verkefni umdæmisstjórnanna verða
á sviði félagslega hluta húsnæðis-
lánakerfisins og einnig ýmis önnur
verkefni er varða áætlanagerð og
upplýsingamiðlun. í frumvarpinu
er gert ráð fyrir að Húsnæðismála-
stjóm ákveði skiptingu ráðstöfun-
arfjár Byggingarsjóðs verkamanna
til einstakra umdæma. En umdæm-
isstjórnimar úthluti síðan lánum til
sveitarstjóma og annarra fram-
kvæmdaraðila.
í frumvarpinu er lagt til að full-
trúum í Húsnæðismálastjórn verði
fækkað úr 10 í 5 en að dómi félags-
málaráðherra er 10 manna stjórn
of fjölmenn til að tryggja skil-
virkni. Fjórir þessara fimm stjórn-
armanna verði kjörnir af sameinuðu
þingi en ráðherra skipi formann án
tilnefningar. Fulltrúar Alþýðusam-
bands íslands og Vinnuveitenda-
sambands íslands eigi ekki lengur
sæti í stjórninni. Ræðumaður benti
á að launþegahreyfingin myndi fá
2 fulitrúa af fímm í hverri um-
dæmisstjórn. Áhrif verkalýðshreyf-
ingarinnar ættu því að aukast til
muna á stefnuna í húsnæðismálum.
Félagsmálaráðherra lagði að lokum
til að málinu yrði vísað til annarrar
umræðu og félagsmálanefndar.
„Óslitinn hrakfallabálkur"
Þorvaldur Garðar Krislján^
son (S-Vf) sagði nauðsynlegt að
fara nokkrum almennum orðum um
húsnæðiskerfið og rakti nokkuð
þróun þess. Ræðumaður sagði síð-
ustu tvo áratugi hefðu menn gert
andvaralausir um þýðingu þess að
lánakerfið hefði fjárhagslega getu
til að sinna þeim verkefnum sem
því væri falið og eftir 1980 væri
sagan í þeim efnum „óslitinn hrak-
fallabálkur". Þorvaldur Garðar und-
anskildi engan í þeirri gagnrýni;
hér ættu allir stjórnmálaflokkar
óskilið mál. Þeir hefðu keppst við
að hlaða verkefnum á bygging-
arsjóðinn.
Ræðumaður taldi nú vera svo
komið að búið væri að gera hús-
næðiskerfið gjaldþrota og rústirnar
blöstu við. — En þetta frumvarp
tæki ekki á þessum vanda.
Frumvarp þetta um Húsnæðis-
stofnun var mjög nýlega iagt fram
og hafði Þorvaldi Garðari ekki gef-
ist tími til að fara eins vel í gegnum
frumvarpið og hann viidi, — en
hann hafði séð nóg til að hafa mikl-
ar efasemdir. Hann taldi það skil-
virkara að fækka í Húsnæðismála-
stjóm um 5. — En um leið væri
fjölgað í 45, með umdæmisstjórnun-
um; honum var stórum til efs að
þessi ljölgun og milliliðir ykju skil-
virkni eða þjónustu við íbúa á lands-
byggðinni. Þorvaldur Garðar Krist-
jánsson vildi skoða þetta frumvarp
betur og sagðist geyma sér frekari
athugasemdir ef frumvarpið yrði
talið lífvænlegt. En það mátti
merkja á máli hans að hann taldi
frumvarpið óburðugt og lífslíkur
takmarkaðar.
Umræðunni var frestað vegna
þingflokksfunda.
Ragnar Arnalds
sérstökum sjóði. Á þetta gat nefndin
ekki fallist. Of flókið mál yrði að
skipta öllum listamönnum upp í til-
greinda hópa. Listasjóðurinn ætti að
geta þjónað leikhúslistafólki þótt
hann væri ekki sérstaklega kenndur
við þann hóp. Listasjóðurinn myndi
sinna þörfum þess; ákveðið var að
bæta við úthlutunarfé Listasjóðsins.
Auk þess gerði meirihluti nefndar-
innar ráð fyrir því að helmingurinn
af starfslaunum gangi til leikhúsli-
stafólks. I breytingartillögunum væri
einnig kveðið á um að stjórn sjóð-
anna skyldi skipuð til þriggja ára og
að menntamálaráðherra skyldi skipa
sérstakar úthlutunarnefndir sam-
kvæmt tillögum samtaka viðkomandi
listamanna.
Ragnar Arnalds gerði nokkra
grein fyrir ágreiningsefnum í nefnd-
inni. Ragnhildur Helgadóttir (S-Rv)
og Sólveig Pétursdóttir (S-Rv) skrif-
uðu undir álit meirihluta með fyrir-
vara og flyttu breytingartillögur.
Ragnar taldi að sumt gæti valdið
ágreiningi við samtök listamanna.
Onnur sjónarmið
Sigrún Helgadóttir (SK-Rv)
mælti fyrir áliti minnihlutans.
Kvennalistinn fagnaði frumvarpinu
en taldi að taka ætti tillit til athuga-
semda leikhúslistafólks og því væri
gerð tillaga um sérstakan launasjóð
leikhúslistafólks. Aðeins um fjórð-
ungur af þessum listamönnum væri
fastráðinn og atvinnu- og öryggis-
leysi væri síst minna en þeirra hópa
sem væru ætlaðir sérstakir sjóðir.
Breytingartillaga minnihlutans gerði
ráð fyrir að helmingur Listasjóðs
yrði notaður til að stofna launasjóð
leikhúslistafólks. Breytingartillagan
fæli því ekki í sér meiri fjárútlát en
miðaði að því að mæta þeirri ósk
leikhúsmanna að þeirra listgrein
Sigrún Helgadóttir
væri ekki sett skör lægra en þeirra
sem hefðu sína sérgreindu sjóði.
Sólrún Pétursdóttir (S-Rv) gerði
grein fyrir breytingartillögum sínum
og Ragnhildar Helgadóttur (S-Rv).
M.a. að þeir sem nytu starfslauna
skyldu að „öðru jöfnu“ ekki gegna
föstu starfi, Sólrún vildi ekki alveg
útloka þennan möguleika eins og
frumvarpið gerði ráð fyrir. Einnig
var gerð tillaga um að víkka nokkuð
hlutverk Listasjóðs en jafnframt var
gerð tillaga um að starfslaunum
skyldi fjölga um 24 mánaðarlaun
árlega næstu 5 ár í stað 12 eins og
frumvarpið gerði ráð fyrir. Tillaga
var gerð um að starfslaun skyldu
veitt til hálfs eða eins. árs, en heim-
ilt að framlengja starfslaunatímann
til þriggja ára. I frumvarpinu er gert
ráð fyrir að heimilt sé að framlengja
tímabilið til 5 ára. í frumvarpinu og
breytingartillögum meirihlutans er
gert ráð fyrir að menntamálaráð-
hen'a setji nánari reglur um fram-
kvæmd laganna að höfðu samráði
við „Rithöfundasamband íslands,
Samband íslenskra myndlistarmanna
og Tónskáldafélag íslands". Sólveig
Pétursdóttir og Ragnhildur Helga-
dóttir vilja ekki útiloka samráð við
fleiri og vilja því að það orðist svo
að haft verði samráð við „samtök
rithöfunda, samtök myndlistar-
manna og samtök tónskálda".
Að endingu greindi ræðumaður frá
því að þetta má! hefði verið afgreitt
í nokkrum flýti úr nefnd og því yrðu
fleiri breytingartillögur fluttar við
.3. umræðu. Af þeim sökum yrðu þær
tillögur, sem hún hefði nú gert grein
fyrir, dregnar til baka til 3. umræðu.
Ekki tókst að greiða atkvæði um
frumvarpið, þar sem ekki voru nógu
margir þingmenn úr stuðningsliði
ríkisstjórnar viðstaddir.
Réttur foreldris til fæðingarstyrks:
Semja má um greiðslu mismunar á
fæðingarstyrk og fullum launum
Réttaróvissa um grundvallarmannréttindi óviðunandi
„Það skerðir ekki rétt foreldr-
is til greiðslu fæðingarstyrks frá
Tryggingastofnun ríkisins... þótt
samið sé við launagreiðanda um
greiðslu mismunar á fullum laun-
um og fæðingarstyrk að hluta
eða að fullu,“ segir í frumvarpi
til breytinga á almannatrygg-
ingalögum, sem Sólveig Péturs-
dóttir (S-Rv) og fimm aðrir þing-
menn úr fjórum þingflokkum
hafa lagt fram á Alþingi.
Samkvæmt gildandi lögum eiga
foreldrar í fæðingarorlofi rétt á
greiðslu fæðingardagpeninga,
„enda leggi þeir niður launuð störf
þann tíma“. Þessar greiðslur nema
nú u.þ.b. 50 þúsund krónum á
mánuði sem hámark. Full laun for-
eldris á vinnumarkaði geta á hinn
bóginn numið hærri fjárhæð. I slík-
um tilfellum er ekki óeðlilegt, segir
í greinargerð, „að einstaklingur
geti samið við launagreiðanda um
greiðslu mismunar á fullum launum
og greiðslum frá Tryggingastofnun,
enda hluti af því samningsfrelsi er
hér ríkir lögum samkvæmt. Lífeyr-
isdeild Tryggingastofnunar hefur
hins vegar synjað öllum fæðingar-
orlofsgreiðslum ef viðkomandi um-
sækjandi hefur hlotið einhveijar
viðbótargreiðslur frá atvinnurek-
Sólveig
maður.
Pétursdóttir alþingis-
enda“.
Akvæði laganna ná ekki til fé-
lagsmanna í samtökum opinberra
starfsmanna, bankamanna eða ann-
arra stéttarfélaga, er njóta óskertra
launa í fæðingarorlofi samkvæmt
kjarasamningum, þann tíma er
óskert laun eru greidd.
Það kemur fram í greinargerð
að í desembermánuði sl. féll dómur
í bæjarþingi Reykjavíkur í máli, sem
kona höfðaði gegn Tryggingar-
stofnun, til að fá greitt fæðingaror-
lof (fæðingarstyrk og fæðingardag-
peninga) frá stofnuninni. Dómurinn
féllst á kröfu konunnar. „Sam-
kvæmt dómnum er því ljóst að
framkvæmd þessara mála ætti að
vera á þann veg sem mælt er fyrir
í þessu frumvarpi. Tryggingar-
stofnun hefur hins vegar ekki enn
séð ástæðu til þess að breyta fram-
kvæmd fæðingarorlofslaganna ...“
Þessvegna er þetta frumvarp endur-
flutt, en það var fyrst lagt fram á
síðasta þingi.
„Réttur til fæðingarorlofs eru
slík grundvallarmannréttindi," seg-
ir í greinargerð, „að ekki verður
> unað við neina réttaróvissu í þessum
efnum ... Ef frumvarp þetta verður
samþykkt þykir rétt og sanngjarnt
að gera ráð fyrir því að þeir foreldr-
ar, sem eru í sex mánaða fæðingar-
orlofi þegar frumvarpið er lagt
fram, njóti þess réttar sem það
mælir fyrir um.“
Meðflutningsmenn Sólveigar að
frumvarpinu eru Geir H. Haarde
(S-Rv), Anna Olafsdóttir Björnsson
(SK-Rn), Guðrún Helgadóttir (Abl-
Rv), Ingi Björn Albertsson (S-Vl)
og Jón Sæmundur Siguijónsson
(A-Nv).