Morgunblaðið - 24.02.1991, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24. FEBRÚAR 1991
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUIt 24. FEBRÚAR 1991
23

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúarritstjóra
Fréttastjórar
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aöal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1100 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 100 kr. eintakið.
Kauphækkun
Ólafs Ragnars
að fer ekkert á milli mála, að
Ólafur Ragnar Grimsson,
fjármálaráðherra, er kominn í
kosningaleik með peninga skatt-
greiðenda. Ráðherrann hefur
ákveðið að hækka laun opinberra
starfsmanna um 0,3% vegna
bættra viðskiptakjara, þannig að
kauphækkun þeirra 1. marz verði
2,8% en ekki 2,5% eins og ráð var
fyrir gert í kjarasamningum. Rök-
semd fjármálaráðherra fyrir þess-
ari staðhæfingu er sú, að með til-
vísun til bókunar samningsaðila á
vinnumarkaði frá 24. nóvember sl.
beri að taka tillit til bættra við-
skiptakjara.
Ari Skúlason, hagfræðingur Al-
þýðusambands íslands, sagði um
þessa ákvörðun fjármálaráðherra
í samtali við Morgunblaðið í gær:
„Við sjáum ekki marktækar við-
skiptakjarabætur umfram þær for-
sendur, sem við vorum með 5 samn-
ingunum. Það var reiknað með
því, að viðskiptabatinn yrði örlítið
meiri í febrúar en í desember og
því má segja, að við séum nokkurn
veginn á pari núna. Þetta er ein-
hliða pólitísk ákvörðun og við
sjáum ekki nein efnisleg rök fyrir
þessu. Hvað ætla þeir að gera, ef
viðskiptakjörin versna örlítið? Á
þá að taka kauphækkunina til
baka?“
Hagfræðingur Alþýðusam-
bandsins sagði ennfremur um
þessa ákvörðun fjármálaráðherra:
„Það kemur á óvart, að staðan sé
svona góð. Við hefðum heldur vilj-
að, að svigrúmið væri nýtt til að
hækka skattleysismörk, hækka
barnabótaauka eða eitthvað slíkt
þannig, að það nýttist þeim, sem
mest þurfa á slíku að halda. Með
þessum aðgerðum fær símadaman
um 150 krónur aukalega á mánuði
á meðan ráðherrann fær um 700
krónur.“
Augljóst er, að ef Alþýðusam-
band íslands hefði talið efnisleg
rök fyrir þessari hækkun með til-
vísun til viðskiptakjarabata, hefðu
þau samtök sett fram kröfu um
launahækkun á þeim forsendum.
Sú _ staðreynd, að. hagfræðingur
ASÍ telur engin efnisleg rök fyrir
hækkuninni sýnir, að Ijármálaráð-
herrann er í ómerkilegum kosn-
ingaleik og skirrist ekki við að
notá fé skattgreiðenda til þess.
Þetta er sá sami fjármálaráðherra,
sem hefur undanfarna mánuði
sagt, að staða ríkissjóðs væri svo
erfið, að efna þyrfti til frekari
skattahækkana til þess að bæta
þá stöðu.
Ólafur Ragnar Grímsson hefur
viljað láta taka sig alvarlega sem
fjármálaráðherra og m.a. beitt sér
fyrir ítarlegri skilagrein um Ijár-
mál hins opinbera en tíðkazt hef-
ur. En lágkúrulegur pólitískur leik-
ur af þessu tagi gerir það að verk-
um, að það er ómögulegt að taka
mark á orðum ráðherrans, þegar
hann Jjallar um ríkisíjármál. Þegar
heildarsamtök launafólks í landinu
telja, að ráðherrann hafi engin efn-
isleg rök fyrir kauphækkun er
óneitanlega langt gengið!
Þetta þjóðfélag er orðið upplýst-
ara en það var. Þess vegna geta
stjórnmálamenn ekki lengur slegið
sér upp á ákvörðunum sem þess-
um. Þvert á móti verður það til
þess að draga úr því trausti, sem
einhveijir kunna að hafa borið til
þeirra og starfa þeirra.
Launaútgjöldin eru lykilþáttur í
verðbólgubaráttunni. Það voru
samtök atvinnurekenda og launa-
fólks á hinum almenna vinnumark-
aði, sem höfðu forystu um kjara-
samninga fyrir ári, sem hafa leitt
til þess, að verðbólgan er komin á
svipað stig og í nálægum löndum.
Á margan hátt hefur ríkisstjórnin
verið þar til óþurftar m.a. með því
að halda raunvöxtum uppi. Þar ber
fjármálaráðherra mesta ábyrgð
vegna gegndarlausrar lántöku hins
opinbera. Ef sú lántaka hefði ekki
komið til á síðasta ári væru raun-
vextir mun lægri og hagur launa-
fólks og atvinnuvega þeim mun
betri.
Sami ráðherra og ber mesta
ábyrgð á að halda uppi raunvöxt-
um hefur nú forystu um að ýta
undir kauphækkanir, sem Alþýðu-
samband Islands telur ekki efnis-
leg rök fyrir! Er þetta hægt, Ólaf-
ur Ragnar?
1 OO SAGAN
• um Odyss-
eif og Sírenurnar er
áleitið íhugunarefni
einsog nú horfir. Það
er uppörvandi við skul-
um enn geta kynnt okk-
ur auðveldlega hvernig Sveinbjörn
Egilsson kemur henni til skila. Þjóð
sem á slíkt tungutak ætti ekki að
vera á flæðiskeri stödd. En nú er svo
komið hún þarf að varast hætturnar,
því Sírenur sitja á fleti fyrir. Lögbrot
lögfest og aðför að sjálfsvirðingu okk-
ar og arfi einsog hver önnur fíflskapar-
mál á atkvæðamarkaðnum. Sjálfstæð-
isflokkurinn má þakka sínum sæla að
sitja ekki uppi með ábyrgð Alþýðu-
bandalagsins eða sósíalista, sem hafa
löngum talið sig einskonar framhald
af fjölnismönnum og sjálfstæðishetj-
um og þá að sjálfsögðu einnig útverði
íslenzkra mennta. En enginn veit sína
ævina fyrren öll er og nú er engu
líkara en þessi samtök séu skrifuð
útúr Don Kíkóta. En eitt er að gera
mistök, en annað að gera þau fyrir
skjölstæðinga sína einsog nú væri
sagt ef sjálfstæðismenn hefðu breytt
reglum fyrir Stöð 2. En kannski var
opnað fyrir Skæ og CNN-flóðið handa
ríkissjónvarpinu, ég veit það ekki! Og
skiptir engu máli, nú þegar við sitjum
upp með nánast erlent sjónvarp. Nú
er að láta binda sig við siglutréð, drepa
vaxi í eyrun og róa stafnbláu skipi
mikillar arfleifðar framhjá hættunum.
Og láta binda sig því fastar við tréð
sem sjónvarpsseiðurinn er sætari.
En svo segir í Odysseifskviðu:
„Hin tignarlega Kirka talaði þá til
mín þessum orðum: „Þannig eru þá
allar þessar þrautir unnar. Hygg nú
að því, sem eg segi þér; mun og guð
sjálfur minna þig þar á. Fyrst muntu
koma til Sírena, er seiða alla menn,
ef nokkurr kemur nærri þeim. Ef
nokkurr nálgast Sírenur óvörum og
heyrir rödd þeirra, þá mun ekki kona
hans koma á fund hans, né ungbörn
hans verða fegin heimskomu hans; því
Sírenur sitja á engi nokkuru, og seiða
menn með snjöllum söng; þar er hjá
þeim stór hrúga af bein-
um þeirra manna, er
fúna þar og þorna upp
í skinni. Þú skalt róa
langt út frá þeim; þú
skalt taka hunangssætt
vax, og hnoða, og drepa
því í eyru förunauta þinna, svo engi
þeirra heyri. En langi þig sjálfan til
að heyra, þá skulu þeir binda þig á
því fljóta skipi á höndum og fótum
uppréttan við siglufótinn, og festa
reipsendana við siglutréð; getur þú svo
með því móti haft þá skemmtun, að
heyra rödd beggja Sírena. En ef þú
biður félaga þína, og mælist til, að
þeir leysi þig, þá skulu þeir binda þig
með enn fleiri böndum.“
Og enn:
„Þá mælti eg harmþrunginn til föru-
nauta minna: „Kærir vinir, ekki hæf-
ir, að einn eða tveir einir menn viti
það, sem Kirka, hin ágæta gyðja, sagði
mér, að fyrir oss lægi. Eg skal láta
yður vita af því, svo það komi ekki
óvart á oss, hvort sem vér bíðum bana,
eða oss verður auðið af að komast og
umflýja dauða og feigð. Hún bað mig
fyrst forðast söng Sírena og hið blóm-
vaxna engi. Hún kvað mig einan heyra
mega rödd þeirra; en þér skuluð binda
mig með sterku bandi uppréttan við
siglufótinn, svo eg sé þar grafkyrr,
og festa reipsendana við siglutréð; og
ef eg ibið yður, og mælist tii, að þér
leysið mig, þá skuluð þér binda mig
með enn fleiri böndum".
Meðan eg var að tjá og telja hvað
eina fyrir förunautum mínum, þá bar
hið traustsmíðaða skip skjótlega að
ey beggja Sírena, því hægur byr var
á eftir. Þá tók snögglega af allan
byr, og gerði blæjalogn, því einhverr
guð hafði svæft bárurnar; stóðu menn
þá upp, tóku saman seglin og lögðu
niður í skipið, settust við árar, og létu
sjóinn hvítna fyrir enum tegldu furu-
árum. Þá tók eg stóra vaxköku og
skar í smátt með beittu eirsaxi, og
hnoðaði milli minna sterku hánda,
blotnaði vaxið skjótt, því mitt mikla
því í eyru á öllum skipveijum, en þeir
bundu mig innanborðs á höndum og
fótum uppréttan við siglufótinn, og
festu reipsendana við siglutréð, settust
síðan niður og lustu árum hinn gráa
sæ. Nú vorum vér komnir svo nærri,
að mál mátti nema, því vér rerum
hart; þá urðu þær varar við, að hið
örskreiða skip renndi þar hjá, og hófu
upp snjallan söng: „Kom hingað, lof-
sæli Odysseifur, prýðimaður Akkea!
Legg hér að skipi þínu, svo þú megir
heyra sönghljóð okkar þeggja; því enn
hefír engi farið hér svo framhjá á
skipi, að hann hafi ekki fyrst hlýtt á
hina sætthljómandi rödd af munnum
vorum, enda fer sá svo á burt, að
hann hefir skemmt sér og er margs
fróðari. Því vér vitum allar þær þraut-
ir, er Argverjar og Trójumenn áttu í
hinu víða Trójulandi eftir ráðstöfun
guðanna; vér vitum og allt hvað við
ber á hinni margfijóvu jörð“.
Svo mæltu þær, og létu til sín heyra
fagra rödd; langaði hjarta mitt þá til
að hlýða á, og bandaði eg förunautum
mínum með augnabrúnunum, og bað
þá leysa mig, en þeir lutu áfram og
reru; en Perimedes og Evrýlokkus
stóðu þegar upp, og bundu mig enn
fleiri böndum og reyrðu mig fastara."
[Um þessi mál hef ég áður fjallað
á þessum vettvangi (og oft á þau
minnzt í forystugreinum Morgun-
blaðsins) og vísa ég þá ekki sízt til
kaflans Jón forseti og réttur tungunn-
ar sem birtist 1990 í Ævisögu hug-
mynda, helgispjalli.j
P.S. Síðar hóf Sveinbjörn að yrkja
Hómer inní eddustíl, þar segir m.a.
til gamans:
„Fyrst fróð gyðja
oss forðast bað
saung Sírena
sætrómaðra;
bað oss firrast
blómvaxit tún,
þars seiðmeyjar
sitja í grasi."
afl og skin þins máttuga Helíuss Hýp-
eríonssonar knúði það. Síðan drap eg
(78. erindi
M.
(meira næsta sunnudag.)
HELGI
spjall
REYKJAYÍKURBRÉF
Laugardagur 23. febrúar
-—r---HirriTrTTrrrw(i)Qnf

'VERSU LENGI
verður hægt að taka
mynd á hálendi ís-
lands á borð við þá,
sem birtist með þessu
Reykj avíkurbréfi?
Svarið er, að það
verður ekki hægt innan tíðar, ef svo fer
sem horfir. Gísli Gestsson, ljósmyndari, tók
þessa fallegu og glæsilegu mynd þar sem
Herðubreið, drottning óbyggðanna, gnæfir
í baksýn. Fyrirhugað er að byggja mann-
virki á þessu svæði og þá verður ekki leng-
ur hægt að taka slíka mynd frá þeim stað,
þar sem hún var tekin.
Umferð um hálendi íslands hefur stór-
aukizt á undanförnum árum. Fyrir tveimur
áratugum var ekki mikið um ferðalög um
hálendið. Raunar var það svo, að íslenzka
var ekki algengasta tungumálið, sem þar
var talað! Erlendir ferðamenn voru yfir-
leitt fleiri en innlendir. En nú stefnir mik-
ill fjöldi ferðamanna á þetta svæði á sumr-
in, bæði innlendir og erlendir. Ferðaskrif-
stofur selja hálendið í útlöndum og skipu-
leggja hópferðir erlendra ferðamanna og
Islendingar sækja meira og meira inn í
óbyggðimar. Áður fyrr voru þessar ferðir
nánast eingöngu famar á sumrin, nú fjölg-
ar þeim einnig, sem fara í vetrarferðir um
hálendið á sérstaklega útbúnum bílum eða
öðrum tækjum.
Samhliða vaxandi umferð ferðamanna
aukast framkvæmdir af ýmsu tagi. Skálar
eru byggðir hér og þar, vegarspottar eru
lagfærðir og Landsvirkjun hefur verið
býsna athafnasöm á þessu svæði. Og nú
koma fram tillögur um að leggja vegi um
hálendið þvert og endilangt til þess að
stytta fjarlægðir á milli byggða.
Af þessum sökum er það sérstakt fagn-
aðarefni, að Júlíus Sólnes, umhverfisráð-
herra, hefur lagt fram á Alþingi skýrslu
um undirbúning að löggjöf um stjórnsýslu
á miðhálendi Islands varðandi skipulags-
og byggingarmál. í skýrslu þessari segir
m.a.: „Eins og mönnum er kunnugt er
stjórnsýsla utan byggða mjög á reiki hér
á landi. Hefur framkvæmd t.d. byggingar-
og skipulagsmála verið mjög tilviljana-
kennd, og er varla ofmælt að hafa megi
um þetta ástand orðið stjórnleysi. Slíkt
ástand er algerlega óviðunandi og getur
meðal annars leitt til stórfelldra náttúru-
snialla á hinu viðkvæma hálendi. Auk þess
...... ............................
skapast af þessu óviðunandi réttaróvissa,
þegar undirbúnar eru framkvæmdir, t.d.
lagning á vegum, línulagning orkuveitna
og alls konar önnur mannvirkjagerð.“
Síðan er í skýrslu þessari upplýst um
umtalsverðar nýjar framkvæmdir, sem
fyrirhugaðar eru á vegum Landsvirkjunar
og þar segir m.a.: „Landsvirkjun hefur um
árabil borið allar sínar framkvæmdir á
hálendinu undir Náttúruverndarráð og á
síðustu árum hefur Landsvirkjun kynnt
Skipulagsstjórn_ ríkisins fyrirhugaðar
framkvæmdir. Á næstu fjórum árum ráð-
gerir Landsvirkjun að leggja 4-500 km
háspennulínu m.a. um hálendið, frá fyrir-
hugaðri Fljótsdalsvirkjun að Rangárvöllum
við Akureyri og þaðan suður um að Sig-
ölduvirkjun.“
Loks segir í skýrslu umhverfisráðherra:
„Á hálendi íslands hefur á undanförnum
áratugum verið mikið um byggingarfram-
kvæmdir, og hafa þær færzt í vöxt á
síðustu árum. Umferð ferðamanna um
hálendið hefur aukizt, og fjallaskálar
ýmissa ferðafélaga og björgunarsveita rísa
á víð og dreif. Á Hveravöllum, í Kerlingar-
fjöllum, í Nýjadal og víðar hefur verið
unnið að því að bæta hreinlætisaðstöðu
og fjölga skálum, sem ástæða hefði verið
til að fjalla um samkvæmt skipulags- og
byggingarlögum ... Allar byggingarfram-
kvæmdir á hálendinu, hvort sem þær eru
meiri eða minni háttar, breyta umhverf-
inu, og því er riauðsynlegt, að um þær sé
fjallað á sama hátt og framkvæmdir innan
marka sveitarfélaga. Þótt hugsanlega
megi flytja fjallaskála milli staða, þá verð-
ur háspennulína ekki auðveldlega flutt og
það sama gildir um vegi, sem lagðir hafa
verið. Gera þarf skipulagsáætlun fyrir
hálendið, sem taki tii allra þátta núver-
andi og fyrirhugaðrar landnótkunar. Þátt
ferðamála þarf að athuga sérstaklega í
tengslum við uppbyggingu ferðamanna-
þjónustu og meta þarf, hvernig bezt fari
saman hæfileg nýting og náttúruvernd.“
Eins og fram kom í Morgunblaðinu fyr-
ir viku, hefur Trausti Valsson, skipulags-
fræðingur, um nokkurt skeið kynnt hug-
myndir um lagningu hálendisvega, sem
mundu tengja saman byggðir Norður- og
Austurlands og þéttbýlissvæðið á suðvest-
urhorninu. Slíkir hálendisvegir mundu
stytta mjög leiðina milli þessara landshluta
og áreiðanlega auka flæði viðskipta og
margyíslegrar þjónustu á miljj þessara
byggða. En hver yrðu áhrif slíkrar vega-
lagningar á óbyggðir íslands, sem nú er
sótt að úr öllum áttum?
Náttúra lands okkar, sem enn er að
mestu óspillt, ef miðað er við flest ná-
grannalönd, er ein mesta auðlind þjóðar-
innar. Hingað til hefur verið rætt um tvær
meginauðlindir, þ.e. fiskimiðin og orku
fallvatnanna. Umræður á alþjóða vett-
vangi um náttúru- og umhverfisvernd
valda því, að við getum nú litið á óspillta
náttúru landsins, sem þriðju auðlindina.
Með sama hætti og nú fer fram mikið
verndarstarf til þess að varðveita fiskimið-
in, helztu auðlind þjóðarinnar, sem búið
var að ganga of nærri, þurfum við að
vemda náttúru lands okkar og þá alveg
sérstaklega óbyggðirnar, hvort sem þær
eru á miðhálendinu eða t.d. á Hornströnd-
um.
Ihaldssemi er oft mikil dyggð og þegar
um er að ræða óbyggðir íslands er íhalds-
semi til fyrirmyndar. Það skiptir höfuð-
máli að halda öllum framkvæmdum í al-
geru lágmarki, hvort sem um er að ræða
vegagerð, byggingarframkvæmdir eða
línulögn. Það er alls ekki sama hvar há-
spennulínur eru lagðar og það er ekki sjálf-
gefið, að þær eigi að leggja, þar sem hag-
kvæmast kann að vera fyrir Landsvirkjun.
I þeim efnum verður líka að taka tillit til
þess, hvað er hagkvæmt út frá heildar-
hagsmunum þjóðarinnar, þ.e. hvernig
verður óbyggðunum spillt sem minnst með
línulögnum.
Það er áreiðanlega orðið tímabært að
veija hálendið fyrir of miklum ágangi, of
miklum framkvæmdum. Vonandi er
skýrsla umhverfisráðherra vísbending um
að það verði gert með myndarbrag.
Viðhorf
Eystrasalts-
ríkjanna
EISTLENZKU
ráðherrarnir tveir,
sem hér voru á ferð
í liðinni viku voru
kærkomnir gestir.
Heimsókn þeirra er
til marks um, að þjóðirnar við Eystrasalt
líta svo á, að framlag okkar íslendinga til
sjálfstæðisbaráttu þeirra skipti nokkru
máli. Að auki veita þeir okkur svolitla inn-
sýn í veröld, sem hefur verið okkur sem
lokuð bók að mestu.
Lennart Meri, utanríkisráðherra Eist-
lands, sem hér var á ferð ásamt forsætis-
ráðherra landsins, var 12 ára gamall, þeg-
ar hann var fluttur nauðungarflutningi
ásamt fjölskyldu sinni til Síberíu, þar sem
fjölskyldan dreifðist á milli fangabúða. Þar
vann hann í sex ár 10-14 tíma á dag við
skógarhögg undir eftirliti fangavarða. Ef
ekkert var unnið var engan mat að fá.
Meirihluti þeirra, sem sendir voru í þessar
þrælkunarbúðir komu ekki lifandi til baka.
Þróun alþjóðamála síðustu misseri, sem
hefur verið mikið fagnaðarefni á Vestur-
löndum lítur öðru vísi út frá sjónarhóli
þeirra, sem eru í forystu fyrir sjálfstæðis-
baráttu Eystrasaltsríkjanna. í þeirra aug-
um eru Sovétríkin ekki einhöfða þurs held-
ur eru fimm valdamiðstöðvar í ríkinu. Þær
eru: Kommúnistaflokkurinn, KGB, herinn,
stjórnmálaráðið og æðsta ráðið. Lengst
af réð stjórnmálaráðið ferðinni. En þegar
Andropov, yfirmaður KGB, var kjörinn
aðalritari Kommúnistaflokksins, var það
til marks um, að KGB hafði náð undirtök-
unum. Þegar Andropov dó og Chernenko
tók við var það vísbending um, að stjórn-
málaráðið hafði náð völdunum í sínar hend-
ur á ný. En KGB endurskipulagði liðsveit-
ir sínar og þegar Chernenko féll frá gerði
KGB Gorbatsjov að aðalritara Kommún-
istaflokksins.
KGB er annað og meira en njósnastofn-
un, sem skipuleggur njósnir í öðrum lönd-
um. Enginn aðili í Sovétríkjunum býr yfir
jafngóðum upplýsingum og KGB um hið
raunverulega ástand í landinu. Þessar upp-
lýsingar eru lykillinn að völdum KGB í
Sovétríkjunum að mati ráðamanna við
Eystrasalt. Þegar Gorbatsjov tók við, gerði
KGB sér ljóst, að sovézka heimsveldið var
komið að fótum fram. Efnahagslegt hrun
blasti við. Þess vegna tók Gorbatsjov
ákvörðun um að flytja víglínur heimsveld-
isins til í Austur-Evrópu - tímabundið.
Þess vegna sluppu A-Evrópuríkin undan
oki Sovétstjórnarinnar.
Jafnframt þurfti Gorbatsjov á fjárhags-
stuðningi að halda frá Vesturlöndum, ekki
til þess að koma á lýðræði og bæta kjör
fólksins, heldur til þess að endurreisa
sovézka heimsveldið. Minni háttar umbæt-
ur á borð við þær að gefa Sakharov frelsi,
leyfa inálfrelsi og ritfrelsi að njóta sín um
skeið voru til þess fallnar að ýta undir
stuðning frá Vesturlöndum. Jafnvel sarn-
staða Sovétríkjanna með bandamönnum í
Persaflóastríðinu er ekki byggð á heilind-
um að mati ráðamanna í Eystrasaltsríkjun-
um, heldur á þeirri trú, að Bandaríkin
kunni að vinna stríðið en tapa friðnum og
Sovétríkin verði það heimsveldi, sem njóti
mestrar tiltrúar meðal Arabaþjóðanna,
þegar upp verður staðið. Stuðningur í orði
við bandamenn tryggi hins vegar fjár-
stuðning frá þeim til Sovétríkjanna.
Jafnvel Borís Jeltsín sé ekki sá umbóta-
maður, sem hann er talinn vera á Vestur-
löndum, heldur heyi hann harða baráttu
um völdin í sovézka heimsveldinu, við
Gorbatsjov. í raun sé það hinn síðar-
nefndi, sem ráði stefnu Jeltsíns með þeim
hætti að Jeltsín taki einfaldlega alltaf þver-
öfuga afstöðu við þá, sem Gorbatsjov taki,
hver svo sem hún er.
■■■■■■■i™ auðvitað eru
Dökkmynd Sjónarmið af því
tagi, sem hér hefur
verið lýst, enginn algildur sannleikur. Og
ráðamenn Eystrasaltsríkjanna eru sjálf-
sagt ekki á einu máli um, að þetta sjónar-
horn sé hið rétta. En að þeim fyrirvara
gerðum er þetta óneitanlega mjög dökk
mynd, sem dregin er upp og gefur lítið
tilefni til bjartsýni. Sumir þessara manna
eru þeirrar skoðunar, að markmið stjórn-
enda Sovétríkjanna sé óbreytt, þ.e. heims-
yfirráð. Þeir líti svo á, að þeir hafí engu
að tapa, þótt þeir hafí um skeið sleppt
A-Evrópuríkjunum lausum. Þeir geti lagt
þau undir sig á ný hvenær sem er. Þegar
horft sé um heimsbyggðina frá Moskvu
sé Vestur-Evrópa eins og útnesjakjálki,
sem fyrr eða síðar hljóti að falla undir
áhrifasvæði Sovétríkjanna, þótt það verði
ekki endilega með hervaldi.
Óneitanlega eru ýmsir veikleikar í kenn-
ingum af þessu tagi. Sovétríkin eru að
hruni. komin efnahagslega. Það mun taka
þau áratugi að öðlast einhvern efnahags-
styrk á ný. Þar að auki eru Sovétríkin í
upplausn. Fleiri þjóðir en Eystrasaltsþjóð-
irnar beijast fyrir sjálfstæði sínu og vilja
komast undan hæl Moskvustjórnarinnar.
Óvíst er, að Kremlveijum takist að halda
utan um heimsveldið í sinni núverandi
mynd. Miðað við efnahagslegan veikleika
sovézka heimsveldisins er það tæpast í
aðstöðu til að bjóða Vesturlöndum byrginn
í fyrirsjáanlegri framtíð.
Engu að síður hljóta menn að staldra
við, þegar þeir kynnast skoðunum af þessu
tagi. Það er a.m.k. alveg ljóst, að það er
lífsnauðsynlegt fyrir Vesturlandaþjóðir að
flýta sér hægt við að draga úr herstyrk
sínum.
„íhaldssemi er oft
mikil dyggð og
þegar um er að
ræða óbyggðir ís-
lands er íhalds-
semi til fyrir-
myndar. Það
skiptir höfuðmáli
að halda öllum
framkvæmdum í
algeru lágmarki,
hvort sem um er
að ræða vega-
gerð, byggingar-
framkvæmdir eða
línulögn.“