Morgunblaðið - 20.03.1991, Blaðsíða 18

'á jðl' KuoAayjm'öiM aiQAjavíuogoM
LAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 20. MARZ 1991
m
Að selja Rás 2
V Tj' f f
Pa er starfsfolkið eftir
Uppþvottavélar
eftir Stefán Jón
Hafstein
Hugmyndin um að einkavæða
Rás 2 er áætlun um að koma Ríkis-
útvarpinu í þeirri mynd sem við
þekkjum á kné. Rás 1 og Rás 2
styðja og styrkja hvora aðra. Með
Rás 1 eina yrði RÚV ekki lengur
þungamiðja í íslenskri ljósvaka-
menningu, heldur jaðarfyrirbrigði
— eins og t.d. Menningarsjóður er
í bókaútgáfu.
Rás 2: aðeins öflug
sem hluti af heild
Mikilvægi Rásar 2 fyrir Ríkisút-
varpið og fjölmiðlamenningu lands-
ins er í öfugu hlutfalli við stærð
þessarar útvarpsstöðvar sem nú eru
hugmyndir um að selja.
Mæld á kvarða peninga og
manna er Rás 2 afskaplega lítill
hlutur af Ríkisútvarpinu. Af rúm-
lega 400 manna starfsliði RÚV (út-
varp-sjónvarp) eru innan við 20
dagskrárgerðarmenn og tækni-
menn sem heita má að séu í fullum
störfum á Rás 2. Þar til viðbótar
koma lausamenn ýmiss konar.
Til dagskrárgerðar sem tengist
beint Rás 2 renna um sex prósent
af heildarútgjöldum hljóðvarps. Rás
2 skilar hins vegar lang stærstum
hluta þeirra hlustenda sem auglýs-
endur kaupa aðgang að fyrir rúm-
lega 300 milljónir króna í ár.
Til dagskrárgerðar á Rás 2 renna
47 milljónir í ár. Það er minna en
veija á til að reka svæðisstöðvar á
þremur landshomum.
Rás 2 er hins vegar jafn öflug
útvarpsstöð og raun ber vitni vegna
þess að unnið er markvisst að því
að nýta hagkvæmni stærðar RÚV
í heild.
Aðskilin frá RÚV er Rás 2 mjög
lítil útvarpsstöð. Hún stækkar hins
vegar í eyrum hlustenda vegna þess
að hún hefur aðgang að stórri frétt-
astofu, góðu plötusafni, svæð-
isstöðvum, og samnýtir auglýsinga-
deild og skrifstofu með Rás 1. Hún
er lítil, hagkvæm, en samt sem
áður öflugasta útvarpsstöð á íslandi
sé tekið mið af fjölda hlustenda. í
Gallup-könnun í nóvember sögðust
um 70 prósent landsmanna hlusta
á Rás 2 í viku hverri, langtum fleiri
en á Rás 1, sem kom næst, eða
Bylguna sem er í þriðja sæti.
Þess vegna segi ég: einkavæðing
Rásar 2 felur í sér að hún verður
lögð niður í núverandi mynd —
nema Ríkisútvarpið í heild verði að
stórum hluta (eða alveg) afhent
einkarekstri með einum eða öðrum
hætti. Það mun hins vegar ekki á
dagskrá Sjálfstæðisflokksins.
Flokkurinn ítrekar að hann vilji
selja Rás 2 en efla Rás 1. Úr þeirri
þversögn verður ekki leyst nema
með geypifé, ef það er þá hægt.
Hvað er hægt að selja?
Sé gengið út frá því að sjálfstæð-
ismenn vilji í alvöru efla Rás 1 um
leið og þeir einkavæða Rás 2 er
afskaplega fátt sem hægt er að
selja í raun. í raun er það bara eitt:
dreifikerfið.
Sendar Rásar 2 (55-60 talsins)
eru aðskildir frá sendum Rásar 1,
en stöðvarnar samnýta möstur og
hús. Lauslega áætlað er sannvirði
dreifikerfís Rásar 2 300-400 millj-
ónir.
Annað sem hægt væri að selja
eða leigja aðgang að er: gluggalaus
skiki í Útvarpshúsi ætlaður sem
geymsluhúsnæði þar sem starfs-
menn Rásar 2 hafa aðsetur, aðgang
að safni (sem tæpast kemur til
greina að selja?), sendingar íþrótta-
deildar/fréttastofu (en nýverið
hafnaði útvarpsráð beiðni Aðal-
stöðvarinnar um að kaupa þá þjón-
ustu svo tæpast er slíkt til um-
ræðu). Til viðbótar má svo nefna
svæðisstöðvar sem bæði þjóna Rás
2 og nota dreifíkerfí hennar. Verða
þær til sölu?
Með fýrirhugaðri eflingu Rásar
1 ætla ég að not yrðu fyrir þær
tvær af 8 hljóðstofum útvarps sem
Rás 2 notar og þá tæknimenn sem
þjóna henni.
Kjaminn er þessi: Rás 2, ein og
sér, án alls annars sem útvarpið á
og rekur er harla lítil útvarpsstöð,
mun veigaminni en t.d. Bylgjan.
Með öllu því sem fylgirRÚV erhún
hins vegar öflugasta útvarpsstöð á
íslandi. Hagkvæmnin af núverandi
fyrirkomulagi er augljós.
Starfsfólk verður einfaldlega
ekki selt eins og hver annar búnað-
ur. Allra síst á vinnustað þar sem
faglært umhverfi og menningarleg
markmið eru úrslitavaldur og menn
sætta sig við mun verri laun en
bjóðast annars staðar vegna slíkra
huglægra þátta.
Þetta þýðir auðvitað ekki að
starfsmenn Rásar 2 hafí einhveija
rótgróna andúð á því að vinna fyrir
einakfyrirtæki. Síður en svo.
Þetta þýðir ekki heldur að við
teljum engum öðrum treystandi til
að búa til gott útvarp í nafni Rásar
2. Þvert á móti, margir hæfir út-
varpsmenn vilja vinna í okkar anda.
Þegar ég og aðrir segjast ekki
vera til sölu, þýðir það einfaldlega
að við áskiljum okkur þann lág-
marksrétt að ráða okkur í vinnu,
þar sem hvetjum og einum sýnist
rétt. Lífíð og sálin í hverri útvarps-
stöð er starfsfólkið. En það verður
einfaldlega ekki selt.
Gagnvart starfsmönnum blasir
þetta við: Rás 2 hefur byggst upp
sem nútímalegt útvarp sem nýtur
mikillar alþýðuhylli vegna margra
samverkandi þátta sem tekist hefur
að stilla saman. Meginþættirnir sem
hér um ræðir eru annars vegar rót-
grónar venjur og hefðir, „siðmenn-
ing RÚV“ eins og hún hefur mót-
ast í 60 ár, og hins vegar nútímaleg
viðhorf og starfsvenjur sem margir
hinna yngri starfsmanna hafa til-
einkað sér og þróað á vettvangi
Rásar 2.
Þetta tvennt fer saman og því
er Rás 2 eins og hún er í dag eng-
in tilviljun. Hún er skipulega fram
sett svar við því hvernig nútímalegt
og menningarlegt almenningsút-
varp eigi að vera: virkur dægurmið-
ill þar sem reynt er að sameina það
besta með því gamla og nýja.
Verði Rás 2 einkavædd tel ég
líklegt að sú skírskotun til almenn-
ingsþjónustu sem nú er unnið eftir
verði látin þoka. Dæmin úr einka-
rekstrinum blasa við. Þá gerðist það
samtímis að Rás 2 rofnaði úrtengsl-
um við það besta sem RÚV hefur
þróað á þessari öld, og Rás 1 ein-
angraðist utan við meginstrauma
samtímans.
Ríkisútvarpið sem þungamiðja í
Stefán Jón Hafstein
„Verði Rás 2 einka-
vædd tel ég líklegt að
sú skírskotun til al-
menningsþjónustu sem
nú er unnið eftir verði
látin þoka. Dæmin úr
einkarekstrinum blasa
við. Þá gerðist það sam-
tímis að Rás 2 rofnaði
úr tengslum við það
besta sem RÚV hefur
þróað á þessari öld, og
Rás 1 einangraðist utan
við meginstrauma sam-
tímans. Ríkisútvarpið
sem þungamiðja í
menningu í víðum skiln-
ingi yrði ekki lengur til
og Rás 2 í núverandi
anda lögð niður.“
menningu í víðum skilningi yrði
ekki lengur til og Rás 2 í núver-
andi anda lögð niður.
Spurningar Morgunblaðsins
um Rás 2
í Reykjavíkurbréfí Morgunblaðs-
ins 17. mars eru bomar upp spurn-
ingar sem ég vil reyna að svara.
— „Hver segir að nýir eigend-
ur Rásar 2 myndu hætta allri þjón-
ustu við landbyggina?“
Enginn veit neitt um það. Sem
Kynferðisbrot og meðferð þeirra
Eldavelar
Örbylgjuofnar
Gœfiatœki fyrír
pig og þína!
SMITH&
NORLAND
Nóatúni 4 - Sími 28300
►.Þ0BEBÍMS50H &C0
ABETE™*
HARÐPLAST Á BORÐ
ÁRMÚLA29, SÍMI 38640
eftir Doru Hlin
Ingólfsdóttur
Vitað er að talsvert er um að hin
alvarlegri kynferðisbrot, svo sem
nauðganir og sifjaspell era ekki
kærð. Hveijar svo sem ástæður
fyrir því era ætti sú staðreynd að
gefa tilefni til að bæta meðferð
þessara mála. Skiljanlegt er að
tregða sé til að kæra brot eins og
sifjaspell þar sem nákominn ættingi
á í hlut en að konur skuli ekki
treysta sér til að kæra nauðgun,
jafnvel þó að árásarmaðurinn sé
þeim ókunnur, bendir til að gera
þyrfti fýsilegri þann kost að kæra.
Mál af þessu tæi eru mjög vandmeð-
farin enda hafa þau þá sérstöðu að
þar er verið að fjalla um tilfínninga-
legan skaða fyrst og fremst. Afleið-
ingar þessa verknaðar á þolandann
era ekki alltaf sýnilegar og veltur
á að þeir sem rannsaka og um
málið fjalla hafí á því góðan skiln-
ing. Þó svo að fæstum kæramálum
ljúki fyrir dómi ætti það eitt að fjaila
um þessi mál að hafa áhrif ti! vam-
aðar.
Fordómar
Nauðgunarkæram virðist al-
mennt tekið með tortryggni. Fréttir
í dagblöðum af nauðgunum eru
yfírieitt undir yfírskriftinni að
nauðgun hafí verið kærð. Hins veg-
ar ef fjallað er um annars konar
afbrot er yfírleitt talað um að tiltek-
dð afbrot hafí verið framið. Mimri-_
hluta kærðra nauðgunarmála lýkur
með áfellisdómi og þau eru erfíð í
sönnun. Hins vegar er ákaflega
fátítt að kona sé uppvís að því að
bera mann röngum sökum. Allur
vafí er túlkaður sakborningi í vil
og þannig viljum við hafa réttarfar-
ið.
Úrbætur með lögum
í meðföram Alþingis er nú fram-
varp til laga um opinbera réttarað-
stoð. í 11. gr. framvarpsins er kveð-
ið á um að þegar við upphaf lög-
reglurannsóknar skuli kveðja til
réttargæslumann fýrir þann sem
ætla má að hafí orðið fyrir broti
er varðar 190. eða 194. gr. al-
mennra hegningarlaga en þar er
um að ræða sifjaspell og nauðgun.
Einnig að heimilt sé að kveðja til
réttargæslumann fyrir brotaþola
varðandi önnur kynferðisbrot, meiri
háttar líkamsárásir og frelsissvipt-
ingu. Þessi réttargæsla yrði brota-
þola að kostnaðarlausu. Þama fá
réttargæslumenn nýtt hlutverk
varðandi kynferðisbrot, þ.e. að vera
skipaðir til að gæta hagsmuna og
réttar þess er fyrir brotinu varð.
Óbættur miski
Á hveiju ári era fáeinum konum
dæmdar bætur vegna nauðgunar.
Innheimta bótanna er hins vegar á
þeirra ábyrgð. Þingskipuð nefnd til
að gera tillögur um úrbætur í með-
ferð nauðgunarmála lagði m.a.
fram þær tillögur fyrir um tveimur
árum að lágabreytingáf ýr ðú gé'rðár
Dóra Hlín Ingólfsdóttir
„En hvort sem brota-
þoli er barn, kona eða
karl eiga þau þann rétt
að vera meðhöndluð af
virðingu og tillitssemi.“
þess efnis að ríkissjóður myndi
ábyrgjast greiðslu bóta til handa
brotaþola og endurkreíja síðan
dómþola. Þés'sár' Iagábféýtirigáf
hafa enn ekki litið dagsins ljós. í
langflestum tilfellum þar sem kon-
um hafa verið dæmdar bætur vegna
nauðgunar sitja þær uppi með
óbættan miskann. Þó svo að bóta-
greiðslur komi ekki í veg fyrir þján-
ingar era þær viðurkenning á misk-
anum og geta bætt skaða að vissu
marki. Ekki er hægt að ætlast til
þess að brotaþoli upplifí réttlæti í
því að vera dæmdar tilteknar bætur
en fá þær svo ekki þar sem dóm-
þoli er ekki borgunarmaður. Ef
miðað er við þær fjárupphæðir sem
ríkissjóður greiðir árlega t.d. fyrir
réttargæslu sakbominga yrði þama
um sáralítinn útgjaldaauka að ræða
fyrir ríkissjóð.
Máttur hugarfarsins
Þó svo úrbætur lagalegs eðlis
geti mikið ráðið bót á meðferð kyn-
ferðisbrotamála þá vegur líklega
þyngst á vogarskálinni af hvaða
hugarfari tekið er á málum af þessu
tæi. Tryggja þarf að hagsmunir
barns sem brotaþola siti ávallt í
fýrirrúmi í allri málsmeðferðinni.
En hvort sem brotaþoli er barn,
kona eða karl eiga þau þann rétt
að vera meðhöndluð af virðingu og
tillitssemi. Sá er rannsakar á að
geta verið nákvæmur án þess að
sýna þolanda brots óþarfa tor-
tryggni.
Höfundur er í framk væmdunefnd
Stígamóta og
rannsóknarlögreglukona Ijá RLR.