Morgunblaðið - 20.03.1991, Page 44

44
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 20. MARZ 1991
Teitur Finnboga-
son - Minning
Það er svo með suma menn, að
í hvert skipti sem hugsað er til
þeirra hlýnar manni um hjartaræt-
ur. Teitur Finnbogason var slíkur
maður. Þeim sem hittu hann tók
hann vel og stutt var í gamanyrði.
Þau Dúna frænka mín og Teitur
komu oft heim í Laugarásinn til
foreldra minna og það var sérstakt
tilhlökkunarefni þegar von var á
slíkri heimsókn. Stundum komu þá
fleiri ættingjar og kátt var á hjalla.
Það sem gerði Teit sérstaklega
ævintýralegan í huga mínum á
þessum árum var, að mér var sagt
að hann gæti dansað kósakkadans
og vekti þá mikla lukku. Það var
ekki laust við að mér fyndist, að
maður sem gæti boðið þyngdarlög-
málinu þannig birginn væri hálf
göldróttur.
Móðir mín hefur stundum sagt
frá því þegar hún kom á Háteig sem
bam. Af frásögninni leynir sér ekki
að yfir húsakynnum og húsráðend-
um hefur verið óvenjuleg reisn.
Háteigur er ekki stórt hús á nútíma
mælikvarða, en ekki varð reisnin
minni eftir að þau Dúna og Teitur
tóku þar við búi. Þar hefur alla tíð
verið tekið vel á móti gestum og
þeir látnir finna að þeir væru vel-
komnir.
Ég kynntist Teiti á öðrum vett-
vangi eftir að Sjóvá og Almennar
tryggingar sameinuðust fyrir
nokkrum árum. Teitur sat í stjórn
Sjóvátryggingarfélagsins í 25 ár og
stjóm Sjóvá-Almennra eftir sam-
einingu félaganna. Á þeim vett-
vangi kom í ljós að Teitur hafði
glöggt auga fyrir tölum og var til-
lögugóður. Hann var rólegur og
yfirvegaður, en gat verið fastur
fyrir ef honum þótti þess þurfa
með. Félagið sér því á eftir farsæL-
um stjórnanda.
Fyrir nokkrum árum kenndi Teit-
ur sér þess sjúkleika sem loks varð
honum að aldurtila. Gagnstætt því
sem ýmsir aðrir hefðu gert var
Teitur ekki á því að leggja árar í
bát heldur hagaði hann sér eins og
hann ætti langt líf fyrir höndum.
Hann vann í starfi sínu í Féiagsmál-
astofnun Reykjavíkurborgar þang-
að til fyrir hálfu öðru ári. Alltaf var
hann duglegur við að dytta að
ýmsu á Háteigi og í fyrra ákváðu
þau hjón að reisa sér sumarbústað.
* Síðustu dagana sýndi hann enn
sömu vinnugleðina og starfsþrekið.
Hann lagði síðustu hönd á ársreikn-
inga Sjóvá-Almennra og ýmissa
dótturfélaga þeirra og sat þar sinn
síðasta stjómarfund föstudaginn
áður en hann lést. Ekki var nóg
með það, heldur sat hann um helg-
ina landsfund Sjálfstæðisflokksins
og tók þar meðal annars virkan
þátt í starfi utanríkismálanefndar.
Á laugardag bauð hann nokkrum
félögum í kaffi heim til Dúnu á
Háteigi. Þar var margt skrafað við
eldhúsborðið eins og oft áður. Á
sunnudag gekk hann enn til starfa
og kom heim að kvöldi ánægður
eftir viðburðaríka daga. Á mánudag
• var hann allur. Teitur Finnbogason
var maður sem átti skilið að kveðja
þetta líf með slíkum glæsibrag.
Teitur var bamgóður maður og
þau Dúna eignuðust þrjú börn sem
öll hafa hlotið gott veganesti úr
foreldrahúsum. Bamabömin hafa
einnig verið mikið heima á Háteigi
og notið þar afa síns og ömmu. Eg
færi Dúnu frænku minni og afkom-
endum þeirra hjóna samúðarkveðj-
ur mínar og minna.
Benedikt Jóhannesson
Á fyrrihluta þessarar aldar ólust
upp á bænum Hítardal í Mýrasýslu
10 bræður og ein systir, böm hjón-
anna Finnboga Helgasonar og Sig-
ríðar Teitsdóttur, sem þar bjuggu.
Þetta var sú kynslóð, sem óx úr
grasi þegar þjóðin var að komast
úr fátækt til bjargálna og átti svo
eftir að taka þátt í þeirri byltingu
atvinnuhátta, sem hófst með tog-
araútgerðinni á fyrstu tugum aldar-
innar og allsheijar vélvæðingu fisk-
veiða og fiskvinnslu, byltingu, sem
enn stendur yfir. Samhliða og sem
nauðsynlegur þáttur í þessari bylt-
ingu var svo efling alls konar iðnað-
ar og innlendrar verslunar bæði
innanlands og í utanríkisviðskipt-
um.
Þessi stóri bamahópur átti eftir
að dréifast víða og takast á við
verkefni á ýmsum sviðum þjóðlífs-
ins og einnig utanlands, en öll áttu
það sameiginlegt að hafa fengið
gott veganesti úr foreldrahúsum og
ávaxtað það vel með menntun og
störfum.
Því minnist ég þess hér, að nú
hefur einn bræðranna, Teitur, kvatt
okkur í hinsta sinn og langar mig
að minnast þessa vinar míns með
nokkmm fátæklegum orðum. Teit-
ur var fæddur 19. nóvember 1914
og var því á 77. aldursári er hann
lést.
Hítardalur, sem hefur gefíð bæn-
um nafn þar sem systkinin fædd-
ust, er ein af perlunum í náttúru
íslands. Innst í dalnum er vatnið,
sem kennt er við dalinn, og úr því
rennur árin, sem einnig fær nafn
sitt af dalnum. Vatnið og áin em
full af físki. En það er ekki aðeins
náttúran, sem gerir dalinn aðlað-
andi. Sögulegar minningar eru
einnig tengdar honum. Hítardalur-
inn er sögusvið einnar af íslending-
asögunum, Bjamar sögu Hítdæla-
kappa. Björn Árngeirsson, sem fékk
þetta viðurnefni, bjó að Hólmi, sem
var undir samnefndu fjalli við vat-
nið, og fara af honum miklar sög-
ur. í suðvestur frá bænum er svo
Grettisbæli sunnan í Fagraskógar-
fjalli, en Grettir Ásmundarson var
samtímamaður Bjarnar og em
munnmæli um skipti þeirra kappa.
Snemma í kristni varð Hítardalur
kirkjustaður og um aldir sátu þar
höfuðklerkar. Kirkjan var lögð af
skömmu fyrir síðustu aldamót og
flutt að Staðarhrauni. Loks eru
ýmsar þjóðsögur, sem tengjast
dalnum og bera ömefni þess vitni.
Má kannski nefna þá helst. að nafn-
ið hafí dalurinn fengið af tröllskes-
sunni Hít, sem búið hafí í dalnum
og er steinn í túninu, sem á að
minna á skessuna.
Allt frá fyrstu tíð og lengi fram-
eftir öldum voru margir bæir í daln-
um, en allir em nú komnir í eyði
nema Hítardalur. Stendur bærinn á
fögmm stað sunnan undir Bæjar-
felli. Er það móbergsfell fagurt á
að líta og setur svip sinn á dalinn.
Því verður mér svo tíðrætt um
þetta nú, að ég varð þess oft var
hve'rsu mjög Teitur fann sig tengd-
an dalnum og þótti vænt um hann.
Við hann eru líka tengdar margar
minningar frá samvemstundum
okkar Teits og Guðnýjar, konu
hans, og sumra bræðra hans í daln-
um.
Öll öfluðu bömin sér menntunar
og var það alls ekki sjálfsagður
hlutur á þeim tíma, sem þau vom
að komast á legg. Þegar Teitur var
2V2 árs gamall urðu umskipti í lífí
hans. Þá fæddust móður hans tví-
burar og gerðist nú æði þröngt á
heimilinu. Varð þá að ráði að dreng-
urinn skyldi flytjast til móðurfor-
eldra sinna, sem bjuggu þá í
Reykjavík, en þau vom Teitur Pét-
ursson, skipasmiður, og Kristín
Bergþórsdóttir, en þar á heimilinu
vom einnig þijár dætur þeirra,
Guðrún, Helga og Petra. Afí hans
og amma létust bæði þegar Teitur
var enn á táningsaldri og bjó hann
eftir það hjá móðursystrum sínum
þar til hann kvæntist. Var æ síðan
mjög kært með þeim.
Þegar hann var 14 ára settist
hann í gagnfræðaskóla Reykvík-
inga, en þaðan fór hann svo í Versl-
unarskólann og lauk þaðan burtfar-
arprófí vorið 1933.
Þetta var á kreppuárunum og
ungum mönnum ekki auðvelt að fá
atvinnu, þar sem öll atvinnustarf-
semi var í fjötmm kreppu og hafta.
Teitur sneri sér að þeirri atvinnu-
grein, sem hann taldi sig hafa
menntað sig til, verslunarstarfsemi.
Hann taldi sig hafa verið heppinn
að fá starf hjá Heildversluninni
Eddu, sem þá var ungt fyrirtæki
en hafði tekið sér fyrir hendur að
tengja viðskiptasambönd við löndin
við Miðjarðarhaf, Ítalíu, Spán og
Portúgal, en þessi lönd vom þá og
ávallt síðan þýðingarmestu kaup-
endur okkar helstu útflutningsaf-
urðar, saltfisksins. Tvíhliða við-
skipti milli landa vom þá mjög að
ryðja sér til rúms sem afleiðing
heimskreppunnar. Það hefur vafa-
laust verið lærdómsríkt fyrir ungan
Verslunarskólakandidat að kynnast
af eigin raun heildverslun í þeim
stíl, sem þarna var rekin, og orðið
honum góður skóli þegar hann hasl-
aði sér sjálfur völl á þeim vettvangi
og stofnaði ásamt fleirum eigið fyr-
irtæki, Heildverslunina Hólm árið
1944. Tíu árum síðar varð hann
aðaleigandi þess fyrirtækis og rak
það fram á miðjan sjöunda áratug-
inn að hann söðlaði um frá heild-
versluninni. Gerðist hann þá starfs-
maður Reykjavíkurborgar og næstu
tuttugu árin var hann deildarfull-
trúi Félagsmálastofnunar Reykja-
víkurborgar, þar til hann hætti fyr-
ir aldurs sakir og hafði þá raunar
unnið nokkur ár umfram.
Teitur var mörgum þeim kostum
búinn, sem hæfa góðum starfs-
manni hvort sem hann var í þjón-
ustu annarra eða með eigið fyrir-
tæki. Honum nýttist vel það nám,
sem hann hafði stundað, kunni vel
til verka, var nákvæmur í öllum
sínum verkum, hið mesta ljúfmenni
í öllum viðskiptum og kunni vel að
stilla skap sitt.
Ég hafði kynnst Teiti lítillega
fyrir stríð, en ég var þá lengst af
við nám erlendis um fjögurra ára
skeið. En eftir heimkomuna nokkru
eftir að styijöldin hófst hnýttust
þau bönd og varð af vinátta, sem
entist alla tíð síðan. Það var gott
að eiga hann að vini slíkt tryggða-
tröll? sem hann var og kunni vel
að rsekja sína vináttu. Að vera sam-
vistum við hann var gaman því
hann var léttur í lund og gerði að
gamni sínu á græskulausan hátt.
Sérstaklega minnist ég þessa eigin-
leika hans þegar við dvöldum með
honum og Guðnýju, konu hans, í
Hítardal m.a. við veiðiskap, við
náttúruskoðun og fjallgöngur eða í
glöðum félagsskap bræðra hans og
nutum þá ávallt gestrisni Leifs, sem
var sá bróðirinn, sem bjó á jörð-
inni, og Guðrúnar, konu hans. Og
ekki var það Iakara þegar bróðirihn
Kristófer gat komið með Simone,
konu sína, frá París, til gleðskapar-
ins, en þeir bræður voru ávallt mjög
samrýndir.
Einn er sá þáttur í lífí Teits, sem
ósjálfsrátt kemur í huga manns
þegar litið er yfír farinn veg. Snýr
hann að heimilinu. 18. júlí 1951
gekk hann að eiga Guðnýju Hall-
dórsdóttur, húsmæðrakennara, en
foreldrar hennar voru Halldór Kr.
Þorsteinsson, skipstjóri, og Ragn-
hildur Pjetursdóttir frá Engey, sem
lengi höfðu búið að Háteigi og voru
jafnan kennd við þann bæ. Byggðu
þaú hús sitt við götuna, sem tók
nafn af bænum, og stendur enn og
hafa Teitur og Guðný búið þar í
meira en tvo áratugi. Halldór var
einn af helstu frömuðum togaraút-
gerðar hér á landi, einn af stofnend-
um Eimskipafélagsins og í fyrstu
stjóm þess, einn af stofnendum
Sjóvátryggingafélags íslands og í
stjóm þess og mætti svo fleira telja
um framtakssemi hans á sviði at-
vinnumála, en Ragnhildur var
brautryðjandi í réttindabaráttu
kvenna á fyrri hluta aldarinnar.
Guðnýju og Teiti varð þriggja
bama auðið og era þau Halldór,
Guðrún og Ragnhildur, en hún hef-
ur nú um hríð búið í Háteigi ásamt
manni sínum, Benedikt Gröndal.
Bamabörnin eru orðin þijú.
Það duldist engum, sem kynntist
fjölskyldunni í Háteigi, að Teitur
var mikill og góður heimilisfaðir og
að í því hlutverki var hann til fyrir-
myndar. Voru þau hjón og samhent
um allt er laut að heimilinu, sem
gerði það að maður fann þann anda
samheldni, sem þar ríkti.
Nú er heimilisfaðirinn skyndilega
burtu kvaddur og mikill harmur
kveðinn að þeim, sem eftir lifa og
sakna hans sárt. Fátækleg orð
megna lítt að bæta þar úr, en við
Ágústa sendum fjölskyidunni okkar
innilegustu samúðarkveðju.
Davíð Ólafsson
Þegar góður frændi minn og stór-
vinur, Teitur Finnbogason, er allur
er margs að minnast frá kynnum
sem teygja sig allt aftur til bernsku-
áranna. Á þá vináttu bar aldrei
neinn skugga. Teitur var allt í senn
drenglundaður maður, velviljaður
og glaðbeittur. Kveðjustundin því
full trega og söknuðar. Hann var
mín stoð og stytta þegar ég byijaði
að skríða og taka fyrstu sporin. í
mínum huga og gagnvart mér var
Teitur ávallt hinn stóri góði frændi
sem ég leit upp til og dáði. Var
jafnvel meira en frændi. Sameigin-
legan afa og ömmu áttum við. Það
voru hjónin Kristín Bergþórsdóttir
og Teitur Pétursson skipasmiður
og hafnsögumaður hér í Reykjavík-
urhöfn. Atvikin höguðu því þannig
að er Teitur var 2ja ára tóku þau
hann til sín, til fósturs. Kristín og
Teitur bjuggu inni í Skuggahverfí,
á Lindargötunni. Þegar Teitur kom
til þeirra voru hjá þeim fjögur af
sex börnum þeirra. Hin tvö voru
farin að heiman. Á þessum æsku-
árum okkar frændanna liðu ekki
margir dagar, sem við voram ekki
saman að leika okkur, þá ýmist
heima hjá honum á Lindargötunni
eða hjá mér á heimili foreldra minna
á Grettisgötu 20.
Foreldrar Teits voru hjónin Sig-
ríður Teitsdóttir og Finnbogi Helga-
son. Þau bjuggu búi sínu vestur í
Hítardal í Mýrasýslu. Barnahópur-
inn í Hítardal var stór. Þeim hjónum
varð 11 barna auðið. Þessi hópur
var einstaklega ánægjulegur í hví-
vetna og samrýndari systkinahóp
hef ég hvergi kynnst eða haft
spumir af en þessum krökkum í
Hítardal. Þeim leið öllum alltaf svo
vel og það leið bókstaflega öllum
vel í nærveru þeirra. Það var t.d.
áberandi að sætu þau saman þá var
setið sem þéttast saman. Sjálfsagt
hafa þau vanist þessu meðan þau
voru heima í litlu baðstofunni í
Hítardal. — Og þetta breyttist ekk-
ert við það þótt húsakynnin yrðu
stærri og lýmri seinna. Svona smá
minningabrot koma upp í huga mér
þegar Teitur er kvaddur. Óll eiga
slík brot það sameiginlegt að varpa
birtu yfir langa og innilega vináttu
okkar.
Teitur kvæntist Guðnýju Ólafíu
Halldórsdóttur frá Háteigi, hinni
mestu myndarkonu. Vora þau sam-
rýnd og báru virðingu hvort fyrir
öðru. Heimilið í Háteigi bar hús-
bændum sínum fagurt vitni í alla
staði og umgengni öll um hús og
stað. Þeim varð þriggja bama auð-
ið: dætumar tvær og sonurinn, allt
er hið mesta sómafólk til orðs og
æðis. Hafa kynnin af þeim verið
hin vinsamlegustu svo sem vænta
mátti.
Meðal hins ómetanlega á lífsleið-
inni era kynnin af mörgu skemmti-
legu og góðu fólki, sem maður hef-
ur ýmist starfað með _eða átt marg-
vísleg samskipti við. í þessum hópi
ber hvað hæst minninguna um
frænda minn og vin Teit Finnboga-
son.
Ég bið honum Guðs blessunar
og hans góða fólki. Megi hann fara
í friði.
Guðmundur Guðmundsson
frá Móum
Ég hitti Teit Finnbogason sem
snöggvast á landsfundinum. Hann
var sjálfum sér líkur, hress og glað-
ur. Ékkert var fjær huga mínum
þá en að þessi fundur yrði okkar
síðasti. En Teitur hafði ekki gengið
heill til skógar síðustu ár og við
því að búast, að hann kynni að
kveðja snögglega. Hann lést mánu-
daginn 11. mars sl.
Teitur fæddist í Hítardal hinn
19. nóvember árið 1914, fjórði í röð
eilefu barna þeirra hjóna Finnboga
Helgasonar bónda og Sigríðar
Teitsdóttur. Foreldrar Sigríðar voru
Kristín Bergþórsdóttir Bergþórs-
sonar bónda frá Straumfirði og
Teitur Pétursson hafnsögumaður
og skipasmiður frá Smiðjuhóli Þórð-
arsonar frá Skildinganesi og voru
því Teitur og Sigurður fangavörður
í Reykjavík albræður. Finnbogi var
sonur hjónanna Helga Helgasonar,
um skeið bónda á Stórafjalli í Borg-
arhreppi, og Guðnýjar Hannesdótt-
ur. Finnbogi í Hítardal og Halldór
í Háteigi voru bræðrasynir.
Það varð að ráði, að móðurfor-
eldrar Teits tóku hann til sín og
ólst hann upp á heimili þeirra og
móðursystra sinna, Guðrúnar,
Helgu og Petru. Teitur lauk prófí
frá Verzlunarskóla íslands 1933.
Eftir það vann hann við skrifstofu-
störf hjá Heildversluninni Eddu hf.
til 1944, er hann stofnaði ásamt
öðrum Heildverslunina Hólm hf. og
gerðist síðan aðaleigandi hennar
1954. Hann var deildarfulitrúi Fé-
lagsmálastofnunar Reykjavíkur frá
1968-1990.
Teitur gegndi margvíslegum
trúnaðarstörfum. Hann var í stjórn
knattspyrnudeildar KR 1947-1949,
í stjórn félagsins Germaníu 1951-
1953, í stjórn Sjóvátryggingafélags
íslands hf. frá 1964, í stjórn Könn-
unar hf. og Líftryggingafélags
Sjóvá frá 1975 og í stjórn Sjóvá-
AJmennar tryggingar hf. frá 1989.
Hinn 18. júlí 1951 kvæntist Teit-
ur Guðnýju Ólafíu Halldórsdóttur
Kr. Þorsteinssonar á Háteigi og
Ragnhildar Pétursdóttur. Börn
þeirra eru Halldór deildarstjóri hjá
Sjóvá-Almennum trygginum hf.,
Guðrún Helga hjúkrunarfræðingur
og Ragnhildur nemandi í bóka-
safnsfræði, sem er gift Benedikt
Gröndal. Barnabörnin eru þijú á lífí.
Þar sem ég. sit og hugsa til Teits
Finnbogasonar, kemur fyrst upp í
hugann sá glaðværi þokki, sem ein-
kenndi hann alla tíð. Hann var
drengur góður og lagði gott til
mála, mikið snyrtimenni. Hann
lagði alúð við heimili sitt og þau
verk, sem hann tók að sér. Þau
Dúna voru samrýnd og samhent og
höfðingjar heim að sækja, vinmörg
og traust vinum sínum.
Teitur Finnbogason er hluti af
því minningasafni, sem mér er
kærast. Ég átti mörg mín léttustu
spor á Háteigi og í Húsinu á Eyrar-
bakka, þegar frænka mín og afi
tóku mig til sín tíma og tíma. Signý,
Heiða og Tóta Gests, — það er birta
og hlýja yfír þessum minningum
öllum. Og þó svo að ég hafi verið
kominn á fermingaraldur, þegar
Dúna og Teitur giftust og fluttust
á Hrefnugötuna, var hann undireins
einn af Háteigsfólkinu í mínum
huga, — einn af þessu góða fólki,
sem ég á svo mikið að þakka. Mér
finnst ég sjá Teit fyrir mér hressan
í bragði, en skynja um leið þá djúpu
sorg, sem nú hvílir yfir heimilinu á
Háteigi. Guð styrki þig frænka mín
og fjölskyldu þína í þungum raun-
um. Megi ástvinur þinn í friði hvíla.
Halldór Blöndal
í dag er kvaddur Teitur Finnbog-
ason, er andaðist 11. mars sl. Teit-
ur fæddist í Hítardal, Hraunhreppi
í Mýrasýslu 19. nóvember 1914,
sonur hjónanna Finnboga Helga-
sonar bónda og Sigríðar Teitsdótt-
ur, sem þar bjuggu um langan ald-
ur og áttu stóran hóp barna.
Teitur lauk prófí frá Verslunar-
skóla íslands 1933 og starfaði síðan
við verslun og viðskipti allt til árs-
ins_ 1968.
I einkalífi var Teitur hamingju-
samur maður. Hann var kvæntur
Guðnýju Halldórsdóttur og áttu þau
3 böm, Halldór, Guðrúnu og Ragn-
hildi og voru barnabömin 3. Heim-