Morgunblaðið - 22.03.1991, Blaðsíða 16

16 MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 22. MARZ 1991
Opið bréf til forseta
Sovétríkjanna, hr.
Mikaels Gorbatsjovs
frá Hannesi
Þorsteinssyni
Þegar félagi Jósef Stalín setti
Finna í skuldafangelsi.
1. kafli.
Liðin er rúmlega hálf öld síðan
Jósef Djugasvili Stalín fyrirskipaði
hina fólskulegu árás á smáríkið
Finnland, sem forlögin illu heilli
fyrir Finnland, sköpuðu sameigin-
leg landamæri með Rússlandi að
austan.
Jósef Stalín réttlætti þessa árás
með þeirri staðhæfíngu, að þetta
litla, friðsama ríki hafí undirbúið
innrás í risaveldið í austri, sem
hafði þá á að skipa a.m.k. 40-50
sinnum meiri mannafla, auk
gnægðar fullkominna hergagna.
Finnar voru alls ekki undir þessa
árás búnir, hergögn takmörkuð,
auk þess sem hin yfirlýsta stefna
var friður, en ekki stríð. Finnar
brugðust hart við eins og öllum er
kunnugt. Eftir nokkurra ára þóf
tókst Rússum að yfírbuga hina
hugprúðu þjóð og í kjölfar þess
fylgdu svo friðarsamningar, þar
sem Rússar neyttu yfírburða styrks,
enda létu þeir kné fylgja kviði og
þröngvuðu upp á Finna einskonar
nauðasamningum, sem var Finnum
algerlega um megn að standa við,
eins og síðar verður rakið.
Þessir samningar voru svo um
marga hluti merkilegir og kannski
þá einna helst fyrir það, að þetta
mun vera í fyrsta skipti í stríðssögu
heimsins, sem sá aðilinn, sem enga
ábyrgð bar á stríðinu, er kúgaður
til þess að borga árásaraðilanum
stríðsskaðabætur.
Þessir nauðungarsamningar voru
tvíþættir:
1. Finnar voru kúgaðir til þess
að láta af hendi við Rússa dýrmæt
landsvæði, sem voru:
a) Karelen eða Víborgsvæðið, þar
sem bjuggu 450.000 manns, sem
Finnar urðu að útvega lífsskilyrði
annars staðar. Þetta landsvæði
hafði að geyma auðugar kopamá-
mur m.a. (Fyrir stríðið unnu Finnar
kopar úr jörðu, sem nam 2-3% af
framleiðslu heimsins.)
b) Múrmansk og Kólaskaga, sem
voru einu íslausu hafnirnar við
Hvítahaf (íshafíð).
c) Porkala-svæði, vestan við
Helsingfors, þar sem aðaljárnbraut-
in til Vestur-Finnlands lá.
d) Hangö-skagann, þar sem
Rússar settu upp flotastöð. Porkala-
svæðinu og Hangö-skaganum ski-
luðu Rússar þó aftur síðar. En þar
var skilin eftir „sviðin jörð“, eins
og annars staðar, sem Rauði herinn
fór um.
eftir Gísla Þór
Sigurþórsson og
Hákon Óskarsson
Eins og alþjóð veit leyfðu háskól-
amenntaðir ríkisstarfsmenn
(BHMR) sér að sækja rétt sinn til
að semja um kaup sitt og kjör með
verkfalli vorið 1989. Kjaradeilunni
lauk með undirskrift kjarasamn-
ings, sem Ólafur Ragnar Grímsson
fjármálaráðherra kallaði tímamóta-
samning. Rúmlega ári síðar var
þessi kjarasamningur orðinn hættu-
legt plagg, svo hættulegt að neyðar-
réttur ríkisstjórnarinnar var notað-
ur til þess að koma lögum yfír
samning sem ríkisstjórnin hafði lagt
blessun sína yfir vorið 1989.
2. Með ofurefli liðs og gnægð
hergagna tókst svo Rússum að
sigra hinn fámenna og hrausta her
Finna og var þá sest að samninga-
borði og samkvæmt þeim samn-
ingi, sem raunar má kalla hreinan
nauðungarsamning, voru Finnar
kúgaðir til þess að greiða Rússum
í stríðsskaðabætur, hvorki meira
né minna en 300.000.000 gulldoll-
ara, skv. gengi skráðu 1938. Þessir
samningar báru dagsetninguna 19.
september 1944 og voru undirskrif-
aðir í París. Mun þetta sennilega
vera í fyrsta skipti í allri mannkyns-
sögunni, sem þjóð, sem ráðist er á
að fyrra bragði og af tilefnislausu,
er kúguð til þess að greiða árásar-
aðilanum, (hér Rússum), stríðssk-
aðabætur.
Greiðslan skyldi innt af hendi á
næstu 6 árum, með jöfnum mánað-
argreiðslum, 50.000.000 gulldollara
á ári.
Greiðslubyrðinni var svo raðað
niður á 72 greiðslutímabil, sem
þýddi í framkvæmdinni ca.
4.000.000 gulldollara á mánuði.
En þetta var nú bara fyrri hálf-
leikurinn, vegna þess að allt verðlag
á heimsmarkaði hafði hækkað veru-
lega frá 1938 til 1944, þegar samn-
ingamir voru undirritaðir.
Til þess að tryggja skilvísa
greiðslu Finna voru tilskildir 5%
straffvextir á mánuði eða sem svar-
ar 60% vöxtum á árs grundvelli.
Þessar greiðslur skyldu Finnar inna
af hendi í vélum allskonar, skipum,
rafmagnsköplum o.s.frv. eða allt í
svokölluðum kapital-vörum.
Það kom brátt í ljós, að 50 millj-
óna gulldollara greiðslur á ári voru
Finnum algerlega ofviða. Og þetta
viðurkenndu Rússar. Afleiðingin
varð svo sú að sest var að samn-
ingaborði að nýju og voru þá heild-
argreiðslumar lækkaðar um 73,5
millj. gulldollara. Eftir stóðu svo
226,5 milljónir gulldollara sem
reyndist æði dtjúgt miðað við alls-
herjar verðhækkanir á heimsmark-
aði og er þá reiknað með verðlags-
þróun til hækkunar, gengisbreyt-
ingum o.fl. atriðum, sem ekki verða
tíunduð hér.
Um sama leyti var svo greiðslu-
tíminn lengdur um 2 ár, eða raunar
2 'A ár, þannig að lokagreiðsla
skyldi fara fram árið 1952.
Framreiknuð var upphæðin
226,5 millj. gulldollarar orðin á því
herrans ári 1952 406,5 millj. gull-
dollara og hafði þá hækkað um ca.
180 millj. gulldollara. í reyndinni
reiknaðist Finnum svo til, að endan-
legar greiðslur að meðtöldum refsi-
vöxtum og allskonar dýrtíðarviðbót-
um yrðu allt að 500.000.000 — í
bókstöfum — fímmhundruð milljón-
E_nn er komið vor, kosningavor,
og Ólafur Ragnar Grímsson kallað-
ur í viðtal hjá fréttastofu Ríkisút-
varpsins mánudaginn 11. mars. Til-
efnið er að Sjálfstæðisflokkurinn
hefur valið sér nýjan formann. Fjár-
málaráðherrann telur óveðursblikur
á lofti þar sem „... hörðustu hægri
öflin í Sjálfstæðisflokknum voru
kjarninn í liði Davíðs á þessum
fundi.“ Þessari hættu verður best
afstýrt með því að félagshyggjufólk
og vinstrimenn bretti upp ermarnar
og sameinist gegn þessari vá, að
sögn fjármálaráðherrans.
Ólafur Ragnar Grímsson telur
sjálfan sig vera einn af þessum
vinstrimönnum??!!? „... við sem ber-
um hag launafólks og almennings
í þessu landi fyrir bijósti", segir
ir gulldollarar.
Gengi á gulldollar við lok
greiðslutímabilsins á miðju ári 1952
var: 1 gulldollar: 1,693123. Þetta
verða því US $ 846.561.500.
Lengra verður dæminu ekki haldið
hér, en áhugamenn gætu gert sér
til gamans að framreikna þessa
uphæð og færa til núvirðis. Og víst
er, að það verða margföld fjárlög
íslenska ríkisins í dag.
Við afhendingu skaðabótanna
reyndust Rússar svo einstaklega
smásmugulegir og komu sífellt með
nýjar og nýjar kröfur, sem Finnam-
ir neyddust til að fallast á.
Á greiðslutímanum starfaði 5.
herdeild Rússanna af fullum mætti
með kommúnista í broddi fylkingar
og efndi til verkfalla og allskonar
tregðubragða, til þess að tefja
skaðabótagreiðslumar. En svo var
ráð fyrir gert í heildarsamningnum,
að Finnar skyldu greiða refsivexti
5% per. mán. eða 60% á ársgrund-
velli. Hinsvegar var Finnum heimilt
að greiða eftir vild fyrirfram, skv.
samningi, sem oft kom fyrir, en
fyrir það fengu Finnar engar rent-
ur.
En Finnamir stóðu fyrir sínu,
eins og fýrr hefír verið getið, og
greiddu allar sínar skuldir fyrir
gjalddaga. En þetta var ekki eins-
dæmi, því Finnar urðu allra þjóða
fyrstir til þess að greiða stríðsskuld-
ir sínar eftir styijöldina 1914-1918.
Svo má skjóta því hér inn, að marg-
ar aðrar þjóðir greiddu stríðsskuldir
sínar eftir fyrra stríðið seint og illa,
og enn aðrar þjóðir greiddu lítið eða
ekkert af sínum stríðsskuldum.
Annar hlutur hefír nánast aldrei
heyrst ræddur á opinberum vett-
vangi, hvers vegna Rússar gengu
svona hart að Finnum með stríðssk-
aðabæturnar. Fæstir hafa sennilega
hugsað þá hugsun til enda, og það-
an af færri fengið rétt svar. En
finnska þjóðin vissi frá upphafi
hvert Rússarnir stefndu. Skoðun
Finna var þessi: Rússarnir hafa alls
ekki gert ráð fyrir að Finnarnir
gætu staðið við skuldbindingar sín-
ar og greitt stríðsskaðabæturnar.
Þeir ætluðust til þess að Finnarnir
keyrðu í strand, gæfust upp. Með
60% refsivöxtum af ógreiddum
skuldum, jafnvel í nokkur ár, gátu
Rússarnir hægt og hljóðlega tekið
Finnland og finnsku þjóðina upp í
skuld og hvað skyldu svo utanað-
komandi vera að brúka munn, ef
Finnarnir yrðu fundnir sekir um að
standa ekki við gerða samninga.
Það lætur að líkum að fjárhagur
finnsku þjóðarinnar var gersamlega
í rúst eftir þessar hrikalegu blóðtök-
ur. Heima fyrir var allt sparað sem
hægt var að spara. Fólkið gekk í
„Hlýtur það ekki að
verða versta martröð
samninganefndar
BHMR ef Ólafur situr
enn í stóli fjármálaráð-
herra í haust?“
Ólafur í viðtalinu.
Hvernig á launafólk og almenn-
ingur að geta treyst því að Ólafur
komi til með að verða fær um að
leiða baráttuna gegn hægri ógninni
ógurlegu, þegar hann getur ekki
einu sinni varið hag félaga í BHMR,
sem þiggja laun sín hjá ríkinu þar
sem hann er innsti koppur í búri.
Hannes Þorsteinsson
„Með 60% refsivöxtum
af ógreiddum skuldum,
jafnvel í nokkur ár,
gátu Rússarnir hægt og
hljóðlega tekið Finn-
land og finnsku þjóðina
upp í skuld og hvað
skyldu svo utanaðkom-
andi vera að brúka
munn, ef Finnarnir
yrðu fundnir sekir um
að standa ekki við
gerða samninga.“
sömu fötunum ár eftir ár. Nauðsyn-
leg húsgögn og heimilistæki voru
ekki keypt. Skattlagningin var yfír-
þyrmandi. Innlendur lánamarkaður
var þaninn til þess ýtrasta. Erlend-
ar skuldir hrönnuðust upp. Og þeg-
ar allt var um það bil að sigla í
strand skipaði hinn snjalli og ást-
sæli Paasikivi forseti fjáröflunar-
nefnd. Sendi hana upp til Rovaniemi
og skyldi hún sitja þar að störfum
þar til úrræði hefðu fundist. Nefnd-
in kom heim að loknum störfum
og úrræði hennar voru þessi:
Nýr eignarskattur skyldi lagður
á hvem einstakling og hvert fyrir-
tæki, sem nam hvorki meira né
minna en 25%. Allar eignir fyrir-
tækja og einstaklinga skyldu metn-
ar til skatts. Þar skyldi ekkert und-
anskilið. Bækur, húsgögn, bús-
áhöld, húseignir, bátar, skip og
raunar allt, sem metið varð til eign-
ar í einhveiju formi, skyldi tekið
með. Finnamir vissu mæta vel hvað
var í húfi og samþykktu skattlagn-
inguna. Eftir því sem bezt er vitað
hefír aldrei verið gefið upp, um hve
háa upphæð hefír hér verið að ræða
og var það óneitanlega myndarlega
gert af þjóð, sem aldrei hefir kvart-
að yfir neinu eða kveiknað sér yfir-
leitt.
Sagan mun svo dæma þessa hluti
eins og aðra, þegar hæfilega langt
er um liðið. En ekki myndi þeim,
er hér heldur á penna, koma það á
óvart, þótt þetta fyrirbæri yrði talið
Hlýtur það ekki að.verða versta
martröð samninganefndar BHMR
ef Ólafur situr enn í stóli fjármála-
ráðherra í haust?
Forystusauður félagshyggjunnar
á Islandi sem ríður um héruð og
boðar frelsi og lýðræði en heima
fyrir treður Ólafur á lýðræðislegum
rétti starfsmanna sinna til að semja
um kjör sín sem fijálsir menn! Er
þá ekki betra að hafa Davíð sem
fjármálaráðherra, sem „sækir sér
stuðning meðal hörðustu hægri afla
Sjálfstæðisflokksins". Félagar í
BHMR vita þá hvar þeir hafa yfir-
boðara sinn.
Höfundar eru kcnnarar við
Menntaskólann við Sund.
meðal mestu undra heimsins í fyll-
ingu tímans. Því aðeins eru þessi
mál rifjuð hér upp, þar sem Rússar
hafa nú uppi alla tilburði til þess
að kúga Eystrasaltsríkin, Eistland,
Lettland og Litháen, á svipaðan
hátt og Finnland forðum. Það verð-
ur að stemma stigu við slíku. Það
verður að sýna Sovétmönnum fram
á, svo að ekki verði um villst, að
kúgun tilheyrir liðnum tíma. Kalda
stríðinu er nú að slota og það má
ekki lífga við í dauðateygjunum.
Nýi tíminn stefnir að efnahagssam-
vinnu og aðstoð til þeirra er minna
mega sín. Hér dugir ekkert minna
en að skera upp heröi og skapa svo
öflugt almenningsálit gegn Sovét-
mönnum, að þeir reyni ekki kúgun-
arleiðina.
Hér er verðugt verkefni að vinna
og það gefur augaleið, að Samein-
uðu þjóðirnar verða að skipa sér í
forystuhlutverkið. En það eru fleiri,
sem verða að leggja hönd á plóg-
inn. Allar alþjóðastofnanir verða að
spila með. Rauði krossinn, Evrópu-
ráðið, Efnahagsbandalag x Evrópu,
EFTA, Varsjárbandalagið, Atlants-
hafsbandalagið, Norðurlandaráð,
kirkjan, islam, Þjóðarráð Afríku og
öll alþjóðleg fyrirtæki, allir alþjóð-
legir bankar, peningastofnanir —
já, öll félög, hveiju nafni, sem nefn-
ast, meira að segja hver vitiborinn
maður, hvar sem hann finnst á jarð-
arkringlunni verður að nota krafta
sína og áhrif máli þessu til stuðn-
ings.
Síðast en ekki síst beini ég hér
með orðum mínum til hins virta og
geðþekka Sovétleiðtoga, hr. Mika-
els Gorbatsjovs.
2. kafli
Háttvirti forseti Sovétríkjanna,
hr. Mikael Gorbatsjov: Þér standið
nú á hátindi frægðar yðar, með
allt hið volduga Sovétveldi að baki
yðar. Þér vitið mæta vel, að Sov-
étríkin hafa hvorki lagalegan né
siðferðilegan rétt til þess að halda
Eystrasaltsríkjunum, Eistlandi,
Lettlandi og Litháen, innan vé-
banda sinna.
Þér vitið líka mæta vel, eins og
raunar allur heimurinn, að foring-
inn, Adolf Hitler, færði svarbróður
sínum, generalissimo Jósef D. Stal-
ín, þessi smáríki á silfurfati, í morg-
ungjöf, þegar þeir pörupiltar dund-
uðu við það á góðri stundu, að
skipta Evrópu milli sín og restinni
af heiminum í áhrifasvæði hvors
um sig.
Allir vita, að hvorugur þessara
aðila, gefandinn, Der Fuhrer og
þiggjandinn, félagi Jósef D. Stalín,
töldust þá og ekki síður síðar, til
þeirra, sem teljast sérlega trúverð-
ugir. Því var jafnvel haldið fram,
alit til ársins 1945, að Adolf Hitler
væri einhver versti skúrkur, sem
mannkynssagan getur um. Já, jafn-
vel verri en þeir Attila Húnakon-
ungur og Gengis Kahn til samans,
en blóði drifin slóð þeirra beggja
um Evrópu m.a. er öllum kunn.
Hins vegar var svarabróðirinn, Jós-
ef Djugasvili Stalín, ennþá í náð-
inni, jafnvel allt til ársins 1956,
þegar forveri yðar í leiðtogastöðu
Sovétríkjanna, hr. Nikita Krustsjov,
afhjúpaði goðið á 20. ársþingi rúss-
neska kommúnistaflokksins 1956.
Hann taldi að Jósef Stalín væri
langt frá að vera goðumlíkur eða
réttlátur, eins og trúað hafði verið
um allan heim. Jósef Stalín væri
ekkert annað en hrikalegur kúgari,
bijálaður og fjöldamorðingi, sem
hefði á samviskunni ekki minna en
líf ca. 40 millj. Sovétborgara, frá
byijun byltingarinnar 1917 til loka
styijaldarinnar síðari, 1945. Inni-
falið í þessari tölu var: Fallnir og
týndir í sjálfri byltingunni 1917-
1918. Hungurdauðir í kjölfar bylt-
ingarinnar 1921 og 1922. Fallnir í
hungursneyðinni miklu 1932 og
hreinsaðir burt, um og eftir sýndar-
réttarhöldin 1936, yfir Bucharin og
her. Buríhreinsaðir 1937, þegar
Rauði herinn var afhausaður svo
rækilega, að sárafáir og kunnáttu-
litlir menn voru eftir, þegar styrj-
öldin braust úr 1939. Fallnir og
týndir í styijöldinni 1939-1945.
Ótaldar eru svo milljónir stríðs-
invalída, sem margir hveijir eru á
lífí enn í dag.
Herra Sovétleiðtogi: í dag stand-
Davíð og „hörðustu hægri öflin“