Morgunblaðið - 22.03.1991, Blaðsíða 26

T26
MORGUNBLAÐiÐ iFÖSTOÐAGUK 22.1 MAKZ( >1991
Vaclav Havel í heimsókn hjá NATO:
Mikilvægnr áfangi í
samskiptum við Mið-
og Austur-Evrópu
Brussel. Frá Kristófer M. Kristinssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
MANFRED Wörner, framkvæmdastjóri Atlantshafsbandalagsins
(NATO), fagnaði Vaclav Havel, forseta sambandslýðveldis Tékka
og Slóvaka, við komu hins síðarnefnda til höfuðstöðva NATO í
Brussel í gær. Wörner sagði að heimsóknin markaði tímamót i sam-
skiptum ríkjanna í Vestur-Evrópu við ríkin í Mið- og Austur-Evr-
ópu. Hann sagði það vel við hæfi að Havel, sem alla tíð hefði verið
ódeigur baráttumaður fyrir frelsi og mannréttindum, hefði orðið
fyrstur til að taka í útrétta hönd NATO-ríkjanna og heimsækja
Atlantshafsráðið. Hann væri fyrir margra hluta sakir tákn nýrra
tíma í Mið- og Austur-Evrópu.
í yfirlýsingu sem Manfred Wöm-
er birti fyrir hönd Atlantshafsráðs-
ins er vísað til niðurstaðna leiðtoga-
fundar NATO í London í fyrra en
þá ákváðu leiðtogar NATO að bjóða
leiðtogum ríkjanna í Mið- og Aust-
ur-Evrópu að heimsækja höf-
uðstöðvar NATO og ávarpa Atl-
antshafsráðið. I yfirlýsingunni seg-
ir að NATO fagni þeim breytingum
í lýðræðisátt sem orðið hafa og
lýst er fullum stuðningi við þær.
Bent er á að öryggi allra Evró-
puríkja sé tengt innbyrðis og það
verði best tryggt í gegnum NATO,
enn frekari samvinnu Evrópuríkja
og innan viðræðnanna um öryggi
og samvinnu í Evrópu (RÖSE). Því
er heitið að aðildarríki Atlantshafs-
bandalagsins muni gera allt sem í
þeirra valdi stendur til að treysta
sambandið við Tékkóslóvakíu með
samskiptum og samstarfí á sem
flestum sviðum. Joao de Deus Pin-
heiro, utanríkisráðherra Portúgals
og heiðursforseti Atlantshafsráðs-
ins ávarpaði Havel sérstaklega og
bauð hann fyrir hönd ráðherranna
velkominn til höfuðstöðvanna.
Hann sagði að allir stæðu í þakkar-
skuld við frumheija Atlantshafs-
bandalagsins, en þeirra frumkvæði
mætti þakka lengsta friðartímabil
í sögu Evrópu. NATO myndi um
langa framtíð vera einn af mikil-
vægustu homsteinum friðar og
frelsis í álfunni. í ávarpi sínu lagi
William H. Taft IV, fastafulltrúi
Bandaríkjanna hjá NATO, áherslu
á mikilvægi sameiginlegra mark-
miða NATO, lýðræði, réttarríki og
frelsi einstaklingsins. Hann sagði
að stjórnvöld í Washington deildu
áhyggjum Havels vegna þeirra
þjóða sem byggju við fátækt og
óöryggi og þeirrar misskiptingar
sem grundvallaðist á því. Það væri
ásetningur þeirra að aðstoða við
að byggja upp Evrópu sem byði
öllum jafna möguleika á að njóta
ávaxta meira öryggis og velmegun-
ar. Taft sagði að vinna yrði að
bættum samskiptum með sem
margvíslegustum hætti. Með tví-
hliða samskiptum gætu NATO-rík-
in hvatt til stjórnarfarslegra endur-
bóta innan þeirra ríkja sem áhuga
hafa á breyttum stjórnarháttum.
Mikilvægt væri að nota til fulls
þá möguleika sem samstarfíð innan
RÖSE gæfí og virkja sömuleiðis
þær stofnanir sem eru fyrir innan
Evrópu, s.s. Evrópuráðið og efna-
hagsstofnanir eins og OECD. Þá
hefðu Bandaríkjamenn velþóknun
á nánari samvinnu ríkjanna við
Evrópubandalagaið. Taft lagði
áherslu á að hvetja ætti til aukins
samstarfs ríkjanna í Mið- og Aust-
ur-Evrópu innbyrðis og góður
árangur hefði náðst í samstarfi
Póllands, Tékkóslóvakíu og Ung-
vetjalands. Síðast en ekki síst lagði
Taft áherslu á að innan NATO
yrði unnið á allan hátt að auknu
samstarfí og bættum samskiptum
bæði á stjómmálasviðinu og einnig
í upplýsingamálum og umhverfis-
vemd innan vísinda- og rannsókna-
samstarfs NATO.
Taft sagði að heimsókn Havels
væri staðfesting þess að Atlants-
hafsráðið styddi að fullu viðleítni
nýju lýðræðisríkjanna í Mið- og
Austur-Evrópu í nafni frelsis og
langvarandi friðar í Evrópu.
Sonur Clapt-
ons hrapar
til bana
Gítarsnillingurinn Eric Clapton og bamsmóðir hans Lorry Delsanto
urðu fyrir áfalli í fyrrakvöld er fímm ára gamall sonur þeirra Con-
nor hrapaði til bana út um glugga á 53. hæð Galleria-skýjakljúfsins
á Manhattan í New York. Hreingerningarkona var að störfum í íbúð-
inni, sem er efst í byggingunni, og hafði skilið eftir rifu á glugga-
num til að lofta út. Drengurinn hljóp um í íbúðinni og hrasaði skyndi-
lega rétt við gluggann með þeim afleiðingum að hann féll út um
hann og hrapaði niður á fjögurra hæða byggingu við hlið skýjakljúfs-
ins, sem er við austanvert 57. stræti. Á myndinni má sjá skýjakljúf-
inn og bygginguna við hlið hans. Á innfelldu myndinni flytja sjúkra-
flutningamenn lík unga piltsins á brott.
Kúbanskur
orrustuflug-
maður flýr
til Flórída
Miami. Reuter.
KÚBANSKUR 38 ára gamall
orrustuflugmaður lenti MIG-27
þotu sinni í bandarískri flota-
stöð í Key West á Flórída í
Bandaríkjunum í fyrradag og
bað þar um pólitískt hæli.
Er þetta fyrsti flóttinn frá Kúbu
í rúmlega 21 ár þar .sem notuð er
sovésk orrustuþota, eða frá því
Eduardo Guerra Jimenez flýði á
MIG-17 þotu í október 1969. At-
burður af þessu tagi er því talinn
hafa mikið áróðursgildi fyrir
Bandaríkjamenn.
í maí 1987 flýði hins vegar einn-
ar stjörnu herforingi, Rafael del
Pino Diaz, með konu sinni og
þremur börnum til Key West á
eins hreyfils Cessna-flugvél í eigu
Kúbuhers. Er hann flýði var hann
næstæðsti yfirmaður varnarmála-
ráðuneytisins í Havana og fyrrum
yfirmaður flughersins.
Hið eina sem bandaríska
varnarmálaráðuneytið vildi segja
í gær um flóttann var að flugmað-
urinn hefði verið tekinn í „venju-
bundnar yfírheyrslur".
Kúbanskir útlagar í Miami full-
yrtu að maðurinn hlyti að hafa
verið háttsettur í kúbanska flug-
hernum, aðrir hefðu ekki aðgang
að flugvél af því tagi sem hann
flýði á til Flórída.
ERLENT
Þjóðaratkvæðagreidslan í Sovétríkjunum:
Æðsta ráðið ályktar að niður-
staðan hafi leiðbeiningargildi
Harðlínumenn vilja knýja lýðveldin sem ekki tóku þátt til að hlíta niðurstöðunni
Moskvu. Reuter.
ÆÐSTA ráð Sovétríkjanna sam
þykkti ályktun í gær um að nið-
urstaða þjóðaratkvæðagreiðsl-
unnar sl. sunnudag hefði leið-
beiningargildi fyrir sovésk
stjórnvöld. Þar með var felld
tillaga Anatólíjs Lúkjanovs, for-
seta Æðsta ráðsins, um að niður-
staðan.fengi lagalega bindandi
gildi fyrir öll Sovétríkin.
Opinber úrslit í þjóðaratkvæða-
greiðslunni um nýskipan Sovétríkj-
anna voru tilkynnt í gær. Sam-
kvæmt þeim voru 76% kjósenda
fylgjandi tillögu stjórnvalda þarað-
lútandi um að Sovétríkin yrðu end-
Persaflóastyijöldin:
Leyniþjónusta Banda-
ríkjahers gagnrýnd
London. The Daily Telegraph.
NÚ er unnið að endurskipulagningu leyniþjónustu bandariska
hersins eftir reynslu Persaflóadeilunnar. Leyniþjónustan er gagn-
rýnd fyrir að hafa vanmetið fjölda íraskra Scud-flauga, ofmetið
fjölda íraskra hermanna i Kúveit og spáð ranglega fyrir um það
hversu snögglega írakar myndu ráðast inn í Kúveit.
Einnig hefur komið á daginn
að bandaríski herinn hafði rangar
hugmyndir um varnarstyrk Iraka
og möguleika þeirra til að beita
efnavopnum. Varnarmálasérfræð-
ingar sem áður töluðu um 540.000
íraska hermenn í Kúveit segja nú
að talan 300.000 hefði verið nær
sanni. Bandaríkjamenn virðast
einnig hafa haldið að Irakar ættu
tíu sinnum færri Scud-flaugar en
raun bar vitni. Norman Schwarz-
kopf, yfírmaður herafla banda-
manna, er sagður hafa reiðst yfír
þessu á fyrstu dögum stríðsins er
hann lét svo ummælt á að annað-
hvort væru upplýsingarnar stór-
lega ónákvæmar eða þá að flug-
menn sínir væru lygarar.
Til eru þeir sem gagnrýna upp-
lýsingaöflun bandaríska varnar-
málaráðuneytisins á þeim forsend-
um að leyniþjónusturnar séu of
margar. Það leiði til tvíverknaðar,
árangurslausrar samkeppni, þess
að legið sé á upplýsingum og sum
svið gleymist. Leyniþjónustunefnd
öldungadeildar Bandaríkjaþings
hefur hafíð samningu frumvarps
sem ætlað er að knýja varnarmála-
ráðuneytið til að standa við loforð
um að endurbæta upplýsingaöfl-
un.
Ennfremur hefur komið fram
sú gagnrýni að það hafí tekið of
langan tíma fyrir upplýsingar, sem
aflað var með gervihnöttum, að
berast til herforingja á jörðu niðri.
urnýjað samband fullvalda sósíal-
ískra lýðvelda þar sem mannrétt-
indi skyldu virt. Kjörsókn var 80%
en stjómvöld í fímm lýðveldum af
fímmtán auk Litháens tóku ekki
þátt í kosningunum. Lýðveldin eru
Eistland, Lettland, Litháen, Arm-
eníaj Georgía og Moldova.
„Úrslit þjóðaratkvæðagreiðsl-
unnar sanna enn einu sinni að það
er ósk þjóða þessa lands að búa
saman í einu ríki,“ sagði Vladímír
Orlov, formaður kjörstjórnar, á
fundi Æðsta ráðs Sovétríkjanna í
gær. Hann sagði að úrslitin væru
einhveijum breytingum undirorpin
því talningu væri ekki að fullu lok-
ið.
Þingið ræddi í gær ályktun um
úrslitin. Strax heyrðust raddir um
harkalegar aðgerðir gagnvart lýð-
veldunum sem ekki tóku þátt. „í
ályktun okkar ættum við að lýsa
athæfi [þessara lýðvelda] andstætt
stjómarskránni. En það er ekki
nóg. Við ættum að kalla leiðtoga
þeirra til ábyrgðar," sagði Galína
Fomenko, þingmaður frá Úkraínu.
„Kannski við ættum að leyfa
einu lýðveldi að segja skilið við
Sovétríkin, en við ættum fyrst að
fá fram raunverulegan vilja fólks-
ins, og hann fæst e.t.v. ekki fram
nema neyðarlög hafi verið sett á,“
sagði Jevgeníj Nemtsev frá Suður-
Rússlandi.
Júríj Boldírev, sem telsttil harðl-
ínumanna í Æðsta ráðinu, sagðist
vænta þess að Sovétstjórnin léti
kné fylgja kviði í Sovétlýðveldun-
um sem ekki tóku þátt.
Það kom fram í máli Orlovs að
fylgi við tillögu stjórnvalda hefði
verið mjög mismunandi eftir kjör-
dæmum. í Mið-Asíulýðveldunum
var fylgið um og yfir 90%. í
Moskvu hins vegar greiddu 50,2%
atkvæði með tillögu stjómvalda,
og einungis 44% í Kiev. Einnig var
andstaða mikil í Leníngrad og 52%
voru á móti í Oktjabr, heimahéraði
Míkhaíls Gorbatsjovs Sovétforseta.
Júrí Prokofiev, leiðtogi komm-
únistaflokks Moskvuborgar, sagði
að úrslitin í borginni væru sigur.
Hann væri að vísu naumur og
mætti um kenna hnignandi lífs-
kjörum. Áður hefði borgin notið
alls hins besta sem fáanlegt var í
Sovétríkjunum en nú yrði hvert
hérað að sjá um sig sjálft og kæmi
það niður á höfuðborginni.
Opinber úrslit
kvæðágreiðslunni:
Kjörsókn „Já“.
þjóðarat-
Rússland 75% 71%
Úkraína 83% 70%
Hvítarússland 83% 83%
Úzbekistan 95% 93,7%
Kazakhstan 89% 94%
Azerbajdzhan 75% 93%
Kirgísía 93% 95%
Tadzhikistan 94% 96%
Túrkmenistan 97,7% 98%