Morgunblaðið - 23.04.1991, Blaðsíða 55

MORGÍ'.VlÍLAÐI!) ÞRIÐJUtiAGÚR‘2l Á'RRÍL l'titil
55
IQiiaPlíid^MÍ
FlNKAUMgaÐf/ilSLAM
PMygj
PKi
X^l ÍJXX V* \\
Óhróðri gegn Gunnari
Gunnarssyni hrundið
eftirJón Val
Jensson
Ég vil þakka Franzisku Gunnars-
dóttur stórfróðlega og tímabæra
grein hennar í Morgunblaðinu
fimmtudaginn 7. marz. Þar hreinsar
hún mannorð afa síns, Gunnars
Gunnarssonar rithöfundar, svo að
ekki stendur steinn yfir steini af
þeim lágkúrulega óhróðri, sem um
hann hafði verið fluttur af íslenzk-
um kommúnistum á liðnum áratug-
um og hefur nú nýlega verið endur-
vakinn í greina- og bókarskrifum
eins samtíðarmanns okkar.
Mér er raun að því að nafngreina
þann unga og gjörvulega mann,
sem illu heilli hefur staðið fyrir því
að lepja upp áróðurslygar kommún-
ista um „nazistískar" tilhneigingar
Gunnars Gunnarssonar og reiðir
rugl sitt fram á síðasta jólabóka-
markaði. Ég get naumast trúað
þessum unga manni til að vilja bein-
línis gegn betri vitund sverta og
ærumeiða þennan víðlesna rithöf-
und okkar á meginlandinu. Hitt
sýnist mér augljóst, eins og Franz-
iska drepur á, að yfírlýst „fræði-
mennska“ viðkomandi „rannsókn-
arhöfundar" hafí brugðizt honum
gersamlega í meðferð þessa efnis,
að því er Gunnar snertir.
Allir, sem þekkja til skáldsins
Gunnars Gunnarssonar, vita, að þar
fór andans stórmenni og göfuglynd
sál, sem aldrei hefði getað sam-
lagazt blóðugri mannhatursstefnu
nazismans. Franziska rekur ekki
aðeins, hvernig vinsældir Gunnars
í Þýzkalandi stóðu föstum fótum
löngu fyrir uppgang nazismans og
hversu eðlilegt var því, að hann
færi þangað margsinnis til upp-
lestra úr verkum sínum og í fyrirles-
traferðir. Hún sýnir jafnframt fram
á, að þrátt fyrir eða öllu heldur
vegna virðingar hans fyrir þýzkri
menningu lét hann óspart í ljós
andstöðu sína við ofbeldisstefnu
nazista og hernaðarbrag. Árið 1936
ákvað hin fræga menntastofnun,
Heidelberg-háskóli, að ileita Gunn-
ari Gunnarssyni heiðursdoktors-
nafnbót. En þegar Gunnar varð
þess áskynja, skömmu fyrir afhend-
ingardag nafnbótarinnar, að í veizl-
uræðu nazistaforkólfs nokkurs var
tilnefningin eignuð nazistaflokkn-
um, þá gekk Gunnar úr veizlunni,
hafnaði nafnbótinni og hélt úr landi.
Það var aðeins eftir mikla eftir-
gangsmuni háskólans, þar sem
skáldið var fullvissað um, að þessi
heiðursviðurkenning væri ósk há-
skólans sjálfs og kæmi valdhöfum
ekkert við, að hann féllst á að veita
nafnbótinni viðtöku í janúar 1937.
Við annað tækifæri sýndi Gunnar
afstöðu sína greinilega með því að
mótmæla harkalega hernaðarbrölti
Þjóðverja upp í opið geðið á Hitler
sjálfum á fundi þeirra 20. marz
1940. Það gerði hann „svo tæpi-
tungulaust, að honum. var ráðlagt
að forða sér umsvifalaust úr landi,
bíða ekki svo mikið sem sólar-
hring,“ þrátt fyrir mörg óleyst verk-
efni, því að hann væri í hættu stadd-
ur. Áð þeim ráðum fór Gunnar.
Þetta var aðeins þrem vikum fyrir
innrás Þjóðveija í Danmörk og
Noreg, en Gunnar hafði lengi varað
við þeirri ógn, sem Norðurlöndum
stafaði af nálægum stórveldum,
ekki sízt Þýzkalandi. Hann hvatti
unga Dani til að ganga í samtökin
Det unge Grænseværn, og sjálfur
bauð hann sig fram í danska her-
inn, eins og Franziska segir nánar
frá.
Grein Franzisku er merkileg, og
ég hvet lesendur til að draga fram
blaðið og lesa þessi skrif hennar í
heild, því að þar er margt fróðlegt
auk þess sem ég hef drepið svo
lauslega á. Rök hennar virðast
óyggjandi og þurftu nauðsynlega
að koma fram, þar sem margir eru
alls ófróðir um málið — t.a.m. hafði
ég sjálfur ekki hugmynd um þann
dóm, sem Þjóðviljinn hafði fengið
fyrir sams konar óhróður og þann,
sem hér var borinn fram gegn
Gunnari. Tel ég mig þó sæmilega
upplýstan. Grein Franzisku er því
fyllilega tímabær, og fram hjá henni
verður ekki gengið. — Við Arthúr
Björgvin Bollason vil ég segja það
eitt, að hann myndi vaxa mikið í
augum mínum, ef hann bæri fram
opinbera afsökunarbeiðni og leið-
réttingu á skrifum sínum.
Gunnar Gunnarsson var einn
þeirra manna, sem vöruðu _við hinni
rauðu ógn á sínum tíma. Ég minn-
ist leiftrandi snilldar hans í stór-
merkri grein í Félagsbréfi Almenna
bókafélagsins frá árum áður, varð-
andi hættuna sem manngildisstefnu
Vesturlanda stafaði af uppgangi
kommúnismans. Franziska víkur að
þessari andstöðu hans við alræðis-
stefnur í grein sinni og sendir þar
íslenzkum marxistum verðskulduð
skeyti. vegna stuðnings þeirra við
grimmdarverk sovézka valdsins á
liðnum áratugum og vegna óupp-
gerðra mála af þeirra hálfu. Einnig
þessi kafli í grein Franzisku var
tímabær og þakkai’verður, ekki sízt
með hliðsjón af því, að það voru
íslenzkir kommúnistar. sem töldu
sig þess umkomna að bera Gunnari
Gunnars.syni á biýn, að hann væri
hallur undir alræðisstefnu nazism-
ans.
(Um aðeins eitt málefni var ég
Franzisku ósammála, þ.e. þegar
hún víkur að verkum „svokallaðra
kristinna manna“ og líkir þeim við
ódæðisverk kommúnismans og leyf-
ir sér þó jafnframt að telja kenn-
ingu síðarnefndu stefnunnar já-
kvæða, kallar hana jafnvel „kristni
í öðrum umbúðum“. Þetta er allt
of yfirborðskennd afgreiðsla á
tveimur gerólíkum stefnum, sem
hafa fullkomlega andstæðar for-
sendur hvað varðar. heimsskoðun,
lífssýn og siðferði; þessar stefnur
hafa sýnt sig og sannað, hvor með
sínum hætti, í gegnum tíðina, svo
að allir geta borið saman ávextina.
Manngildisstefna Vesturlanda-
manna og staða mannréttinda í
heiminum væri ekki eins og hún
er án hinna afgerandi áhrifa kristin-
„Þegar Gunnar varð
þess áskynja, skömmu
fyrir afhendingardag
nafnbótarinnar, að í
veizluræðu nazistafor-
kólfs nokkurs var til-
nefningin eignuð naz-
istaflokknum, þá gekk
Gunnar úr veizlunni,
hafnaði nafnbótinni og
hélt úr landi.“
Á heildina litið er grein Franzisku
þörf áminning um stórvirki og and-
legt hugrekki hins mikla mannvinar
Gunnars Gunnarssonar. Megi hún
verða sem flestum hvatning til að
rækta þann dýrmæta bókmenntá-
arf, sem hann hefur skilið eftir sig.
dómsins 1
MUDDY FOX TÆKNI - hátœknibúnaður sem þolir.mikið álag.
MUDDY FOX G/EÐI - yfir 2000 ánœgðir eigendur á íslandi.
MUDDY FOX ENDING - œvilöng ábyrgð á stelli og gaffli.
MUDDY FOX ÞJÓNUSTA - fullkomið verkstœði
- regluleg stilling og skoðun án endurgjalds.
MUDDYFOX
KONUNGUR
FJALLAHJÓLANNA
Höfundur er guðfrædingur.
TÆKNI
GÆÐI
ENDING
ÞJÓNUSTA
Nútíðinni
Faxafeni 14,
sími 68 55 80