Morgunblaðið - 30.01.1992, Síða 13

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. JANÚAR 1992
13
Afmæliskveðja:
Aðalsteinn Jóns-
son, Eskifirði
í dag, 30. janúar, er hinn lands-
kunni og mikli athafnamaður þjóðar-
innar, Aðalsteinn Jónsson á Eski-
firði,-T0 ára.
Aðalsteinn fæddist á Eskifirði og
er næst yngstur 6 systkina. Foreldr-
ar hans voru hjónin Jón Kjartans-
son, bóndi og verkamaður í Eski-
fjarðar-Seli, sem er í botni Eskifjarð-
ar, og seinni kona hans, Eiríka Guð-
rún Þorkelsdóttir.
Jörðin sem fjölskyldan bjó á tald-
ist ekki til stórbýla, enda var hún
ekki meir en 6 hundraða harðbýlis-
jörð, 200 í part. Bústofninn var ein-
ungis ein kýr, 30 kindur og einn
hestur. Kjörin voru því kröpp. Jón
stundaði þá vinnu sem til féll í kaup-
staðnum á Eskifirði, en fátæktin á
þessum tímum var mikil.
Vorið 1928 dó Jón Kjartansson
eftir tveggja ára veikindi. Eftir stóð
þá ekkja með 6 börn. Elstur var
Sigurþór, 15 ára, þá Kristinn, 14
ára, Anna, 13 ára, Kristmann, 9
ára, Aðalsteinn, 6 ára, og yngst var
Sigurveig, 5 ára.
Eins og gefur að skilja þá var
örbirgð þessarar fjölskyldu mikil.
Engar voru almannatryggingamar,
ekkna- eða barnabætur til á þessum
árum. Haft er eftir gamalli ljósmóð-
ur í sveitinni að þetta hafi verið fá-
tækasta heimilið í hreppnum.
Árið 1930 fluttist fjölskyldan í 40
fermetra kofahreysi, Haukaberg,
sem var innarlega í kaupstaðnum á
Eskifírði og voru þá elstu bræðumir
fyrirvinna fjölskyldunnar. Kreppan
skall svo á með langvarandi eymd
og stóð til ársins 1939, eða þangað
til „blessað" stríðið skall á.
Þær em því ekki glæsilegar
bernskuminningar Aðalsteins Jóns-
sonar. Ekkja með 6 börn, fátækt og
langvarandi eymd. En börnin fóm
að stunda vinnu um leið og þau
gátu vettlingi valdið, enda munaði
um_ allt.
Á sínum yngri árum vann Aðal-
steinn alla þá vinnu, sem í boði var
hveiju sinni, enda vantaði ekki áhug-
ann og sjálfsbjargarviðleitnin var
mikil. Mest var atvinnan í kringum
vinnslu sjávarafla. En tímabundið
atvinnuleysi var þó ætíð á Eskifirði
yfir vetrarmánuðina og fór því marg-
ur maðurinn á sjó, Aðalsteinn var
einn þeirra. Hugurinn var þó ætíð á
Eskifirði og í hugskoti hans blund-
aði sú þrá að auka atvinnumöguleik-
ana í átthögunum heima á Eski-
firði, þannig að menn þyrftu ekki
að líða þar atvinnuleysi, né sækja
vinnu í aðra landsfjórðunga og vera
fjarri fjölskyldum sínum og ástvinum
mánuðum saman.
Svo stiklað sé á stóru, þá er
skemmst frá því að segja að Aðal-
steini hefur svo sannarlega tekist
að láta drauma sína rætast í þessum
efnum. 24 ára fór hann að stunda
útgerð, þegar hann eignaðist 'A hlut
í fiskibáti. Upp frá því hefur hann
unnið að útgerðarmálum með mynd-
arbrag. Á sjötta áratugnum eignað-
ist hann ásamt Kristni bróður sínum
bátinn Jón Kjartansson SU 111 og
einnig ráku þeir bræður síldarsöltun-
arstöðvar á Eskifirði, Vopnafirði og
Ólafsfirði. Þess skal þó getið að áður
en þeir eignuðust þessi atvinnufyrir-
tæki, þá lá að baki geysimikil vinna,
eljusemi, sparnaður og útsjónarsemi
þeirra bræðra. Árið 1960 eignast
þeir svo meirihluta í Hraðfrystihúsi
Eskifjarðar hf., fyrirtæki sem geng-
ið hafði mjög illa og verið með tap-
rekstur hvert árið á fætur öðru og
allt í kalda koli. Nú var blaðinu snú-
ið við, og sókn hafin í stað varnar.
Þeirri framsókn hefur verið haldið
áfram allt til þessa dags og grund-
vallast á dugnaði og áræðni Aðal-
steins og ekki síður óbilandi trú
hans á landinu; á staðnum, og hinu
duglega fólki sem þar býr. Óg árang-
urinn er glæsilegur, því að fyrirtæki
Aðalsteins Jónssonar er með stærstu
sjávarútvegsfýrirtækjum landsins í
dag, með fjölbreyttan rekstur í veið-
um og vinnslu sjávarafurða.
Vitanlega hafa skipst á skin og
skúrir í gegnum árin, í rekstrinum,
og hann ekki alltaf verið neinn dans
á rósum, enda um áhættusama at-
vinnugrein að ræða, þar sem afkom-
an hefur grundvallast á veiðum og
vinnslu sjávarfangs. Fiskistofnar
hafa hrunið, verðfall orðið á fram-
leiðslu o.s.frv. Á slíkum stundum
fjölgar bölsýnismönnum ört, með til-
heyrandi svartnættishjali. Við þær
aðstæður er Aðalsteinn gjarnan ljós-
ið í myrkrinu með óbilandi og rök-
rétta bjartsýni. Styrkur hans hefur
m.a. verið fóginn í trúnni á framtíð-
ina og betri tíma þegar þannig lægð-
ir hafa gengið yfir.
Það hefur verið skoðun Aðalsteins
að samdráttur í fiskveiðum, eða lágt
verð á afurðum, sé eins og hvert
annað náttúrulögmál, sem taka
verður þegar svo ber undir. En
kjarkinn má ekki missa, og honum
hefur Aðalsteinn ætíð búið yfir enda
þótt á móti blási um skeið. Oft hef-
ur hann tekið áhættusamar, djarfar
og umdeildar ákvarðanir, sem reynst
hafa réttar þegar upp var staðið.
Enda eru hvers konar músarholu-
sjónarmið eða smásmuguháttur hon-
um lítt að skapi.
Næg atvinna og öflug atvjnnufyr-
irtæki Aðalsteins hafa sl. 3 áratug-
ina verið einkennandi fyrir Eskifjörð
og borið glöggt vitni um stórhug
hans og trú á staðnum, sem honum
er ávallt svo kær. Þegar vel hefur
gengið í rekstrinum, hefur hvert
tækifæri, sem gefist hefur, verið
nýtt til þess að leggja hornstein að
frekari atvinnuuppbyggingu. Á þann
hátt hefur byggðarlagið notið vel-
gengninnar og ágóðinn því ekki far-
ið frá staðnum. Aðalsteinn hefur
ætíð verið reiðubúinn að leggja mik-
ið undir þegar atvinnuskapandi tæk-
ifæri eru annars vegar og skortir
þá hvorki árvekni né þor.
Á nýársdag 1988 sæmdi forseti
íslands Aðalstein riddarakrossi fyrir
störf að atvinnumálum. Er það mál
manna að Aðalsteinn hafi verið vel
að þeim heiðri kominn.
Enda þótÞ Aðalsteini hafi vel til
tekist að koma ár sinni fyrir borð
hvað veraldlega sviðið snertir, þá
hefur hann ekki gleymt þeim jarð-
vegi, sem hann ólst upp í. Margoft
hefur hann sýnt í verki að hjarta
hans slær ,með þeim mörgu, sem
minna mega sín. Drengskapur og
mannvinátta hans eru alkunn.
Fyrir utan að vera eins athafna-
samur og verkin sanna, þá hefur
Aðalsteinn átt mörg önnur áhuga-
mál og tómstundaiðju. Hann er
kunnur bridsmaður og hefur unnið
til margra verðlauna og oft keppt á
íslandsmótum í þeirri íþrótt. Og þeg-
ar minnst er á spilin, þá eru mér í
bernskuminni hinir mörgu spila-
galdrar sem hann sýndi okkur Didda
þegar við vorum litlir. Á þeim aldri
var maður viss um að Alli væri göldr-
óttur. Aðalsteinn er góður veiðimað-
ur og nýtur þess vel að renna fyrir
lax og ganga til ijúpna. Hann á
gott með að stofna til kynna við
fólk og er manna skemmtilegastur
í góðra vina hópi. Manna fljótastur
að hugsa og koma orðum að því sem
hann meinar. Þannig er hann jafnan
fyrstur til að sjá skoplegu hliðarnar
á hveiju máli.
Aðalsteinn kvæntist 26. júní 1948
Guðlaugu Stefánsdóttur frá Ólafs-
firði, fædd 4. nóvember 1923. Guð-
laug er mesta sóma- og mannkosta-
kona, sem búið hefur Aðalsteini fal-
legt og hlýlegt heimili á Bakkastíg
2, Eskifirði. Þeir eru ófáir, sem not-
ið hafa gestrisni þeirra hjóna þar
og höfðinglegrar og ekki síður hlý-
legrar móttöku.
Börn þeirra hjóna búa á Eskifirði
og eru Eiríka Elfa, fædd 11. mars
1948, býr í foreldrahúsum. Björk,
fædd 26. maí 1952 og er gift Þor-
steini Kristjánssyni, skipstjóra og
framkvæmdastjóra, fæddur 1. nóv-
ember 1950. Eiga þau 3 börn. Krist-
inn, fæddur 20. júní 1956, umboðs-
maður og framkvæmdastjóri,
kvæntur Öldu Vernharðsdóttur,
fædd 9. júlí 1959. Þau eiga tvær
dætur. Kjörsonur Aðalsteins og Guð-
laugar, sonur Bjarkar, er Elvar Aðal-
steinsson, fæddur 1. júní 1971. Elvar
stundar nám í Verslunarskóla ís-
lands.
Þau hjón, Aðalsteinn og Guðlaug,
taka á móti gestum kl. 20 í kvöld í
félagsheimilinu Valhöll, Eskifírði.
Ekki er að efa að þar verði glatt á
hjalla, og fjölmenni til að árna Aðal-
steini allra heilla í tilefni merkra
tímamóta í ævintýralegu lífshlaupi
hans.
Við Bára sendum afmælisbarninu
hjartanlegar hamingjuóskir með
merkisafmælið.
Emil Thorarensen.
Það er ískyggilegt hvað tíminn
æðir áfram. Mér finnst eins og það
hafi verið á dögunum sem Aðal-
steinn vinur minn varð sextugur.
En glapsýn er það og staðreyndir
tala öðru máli. Þó er enginn minnsti
vafi á að maðurinn hefur verið að
yngjast upp síðustu tíu árin þótt
hann bæri að vísu aldurinn einnig
vel_ þá.
I þessum línum verður lífshlaup
Aðalsteins ekki rakið enda verið
gert skilmerkilega í heilli bók. Víst
er um það þótt Aðalsteinn geti litið
yfir langan og gleðilegan feril fram-
kvæmdamannsins, er hann áreiðan-
lega ekki seztur í helgan stein.
Enda eru ekki þeir tímar nú að
hann kysi að draga sig í hlé þegar
gefið hefir á bátinn um langa hríð
og erfiðleikar steðja _að fiskvinnslu
og útgerð á íslandi. Ég býst við að
vinur vilji heldur standa vaktina þar
til sæmilega öruggri höfn er náð
og jafnvel lengur.
Aðalsteinn Jónsson er dæmigerð-
ur fyrir þá sem hafizt hafa af sjálf-
um sér í íslenzkri útgerð. Byijar
með báðar hendur galtómar, á ekk-
ert nema dugnað, kjark og áræði
sem endast honum til þeirra verka
sem lengi munu óbrotgjörn standa
um Eskifjörð og raunar í íslenzkri
sjávarútvegssögu. Ef einhver held-
ur að það verði tekið út með sitj-
andi sældinni að eiga alla ævina í
því stírnabraki þá er það djúpur og
mikill misskilningur. Að vísu er
gaman þegar vel gengur og árang-
ur erfiðsins sést, en oftar segir sag-
an okkur að þurft hafi að beijast
um á hæl og hnakka að halda velli
því sjálfsagt er enginn atvinnuveg-
ur í víðri veröld jafn sveiflugjam
og íslenzkur sjávarútvegur.
En aldrei hefi ég séð Aðalsteini
brugðið á hveiju sem hefur gengið.
Hefir hann þó marga fjöruna sopið
og gatna ekki alltaf greiðfær. Mér
hefir verið til þess hugsað síðustu
daga þegar ráðamenn þjóðarinnar
sýna kjark- og ráðaleysi í síldarsölu-
málunum, að við hefðum þurft að
eiga þeirra á meðal einhveija með
áræði Aðalsteins Jónssonar. Og
raunar er það augJjóst mál, að hefðu
íslenzkir útgerðarmenn ekki tekið
mikila áhættu, stöðugt og frá önd-
verðu, byggi engin Iifandi sála í
útskeri þessu. Það er mikið
áhyggjuefni ef forráðamenn þjóðar-
innar missa öll tengsl og hætta að
þekkja sig um bekki í aðalatvinnu-
vegum landsmanna.
Islenzk þjóð stendur í óborgan-
legri þakkarskuld við þá fram-
kvæmdamenn og fullhuga, sem
sitja við stjórnvöld í íslenzkum sjáv-
arútvegi. Ekki er ofmælt að telja
Áðalstein Jónsson einn fremstan
meðal jafningja í þeim hópi. Megi
sigling hans á þeim sjó vara sem
lengst, honum og okkur hinum til
aukins gengis.
Við Greta sendum honum og
hans góðu konu Guðlaugu okkar
innilegustu kveðjur og árnaðaróskir
með þakklæti fyrir órofa vináttu.
Sverrir Hermannsson
HRAÐLESTRARNAMSKEIÐ
•k Vilt þú margfalda lestrarhraðann og bæta eftirtektina?
* Vilt þú verða mikið betri námsmaður og auðvelda þér nám-
ið með auknum lestrarhraða og bættri námstækni?
k Vilt þú lesa meira af góðum bókum?
Svarir þú játandi, skaltu skrá þig strax. Næsta námskeið, sem laust
er á, hefst miðvikudaginn 5. febrúar. Skráning í síma 641091.
Ath.: Óbreytt verð frá síðasta vetri. VR og flest önnur félög
styrkja félaga sína til þátttöku á námskeiðunum.
HRAÐLESTRARSKOLINN
I E I