Morgunblaðið - 11.02.1992, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 11. FEBRÚAR 1992
Riddararnir hugumstóru
skattleggja barnafólk
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
„í stefnuyfirlýsingu
ríkisstj órnarinnar „Vel-
ferð á varanlegum
grunni“, er ekki einu
orði eytt á þær aðstæð-
ur sem búa þurfi börn-
um og fjölskyldum í
landinu þannig að þær
fái þrifist og gegnt sínu
hlutverki. Sú aðgerð að
leggja sérstakan skatt
á barnafólk kemur því
ekkert á óvart.“
og jöfnuðar eins og allt annað sem
ríkisstjórnin tekur sér fyrir hendur.
Því var óspart haldið á lofti að ver-
ið væri að lækka barnabæturnar til
að ná þeim af hátekjufólkinu en
barnabótaaukinn væri svo hækkað-
ur á móti til hagsbóta fyrir lágtekju-
fólkið.
En hvað skyldi réttlæti ríkis-
stjórnarinnar t.d. færa einstæðri
láglaunakonu með 2-3 börn á
framfæri? Heil ósköp eins og sjá
má á því að ráðstöfunartekjur henn-
ar hækka um 450- 850 kr. á mán-
uði eða 5.400- 10.200 kr. á ári!!
(Þetta er ekki prentvilla). Þessi
hækkun er ekkert annað en ómerki-
legt áróðursbragð því það er hvorki
hægt að lifa fyrir þessa upphæð
né deyja. Þessir aurar breyta í besta
falli engu fyrir einstæðar mæður
en í versta falli eru þeir til að næra
ranghugmyndir þeirra sem halda
að ríkið hlaði undir einstæðar mæð-
ur á kostnað hjóna- og sambúðar-
fólks.
Þegar ríkisvaldið vill sýna sér-
staka hjartagæsku þá slettir það
nokkrum krónum til framfærslu
þeirra barna sem ekki búa hjá báð-
um foreldrum og kallar það styrk
til einstæðra foreldra (les: mæðra).
En mín skoðun er sú að nær sé að
kalla þessa aura hins opinbera nið-
urgreiðslu á framlagi meðlags-
skyldra foreldra (les: feðra) til
barna sinna. Ég er sannfærð um
að meðlagsskyldir feður sem borga
7.425 kr. í meðiag á mánuði með
hveiju barni hafa mun minni kostn-
að af framfærslu barna sinna en
feður í sambúð eða hjúskap. Hlutur
þeirra í framfærslu barnsins er
nefnilega niðurgreiddur af ríkinu
og þessi niðurgreiðsla er ranglega
kölluð stuðningur við einstæðar
mæður. Stuðningurinn við þær er,
þegar öllu er á botninn hvolft,
stuðningur við þá. Svona er hægt
að snúa hlutunum á hvolf og telja
fólki trú um það árum og áratugum
saman að svart sé hvítt og rangt
sé rétt.
Hornsteinninn hornreka
Höfundur er þingkona
Kvennalislans íReykjavík.
*
I
I
Fjölskyldan, hornsteinn samfé-
lagsins á hátíðarstundum, á sér
formælendur fáa í ríkisstjórn Dav-
íðs Oddssonar. í stefnuyfirlýsingu
ríkisstjórnarinnar, „Velferð á var-
anlegum grunni", er ekki einu orði
eytt á þær aðstæður sem búa þurfi
börnum og fjölskyldum í landinu
þannig að þær fái þrifist og gegnt
sínu hlutverki. Sú aðgerð að leggja
sérstakan skatt á barnafólk kemur
því ekkert á óvart. En þeir sem
þannig standa að málum eru ekki
að hugsa um velferð, þeir eru að
hugsa um það eitt að ná sér í aura
þar sem auðvelt er að ná í þá.
Það er verðugt verkefni fyrir
herskáa riddara að ráðast gegn
sérgæsku og forréttindum sem þríf-
ast í skjóli valds og samtryggingar,
eins og dæmið frá Sameinuðum
verktökum sýnir. En þetta hefur
ríkisstjórnin ekki gert og hugum-
stórir geta þeir tæpast talist sem
láta hina voldugu óáreitta en reyta
aurana af ellilífeyrisþegum, barna-
fólki, öryrkjum, sjúklingum og öðr-
um sem auðvelt er að hlaupa uppi.
►
»
»

»
i
Sidney Holt.
eftir Ingibjörgu
Sólrúnu Gísladóttur
Krossfarariddarar á ráðherrastóli
verða ekki sakaðir um að hafa sleg-
ið vindhöggin síðan þeir fengu völd
og mannaforráð - þeir hafa þvert
á móti slegið högg sem marga svíð-
ur undan. Þessi högg hafa fremur
komið niður á réttlátum en rangiát-
um, þau hafa rofið skörð í það skjól
sem samfélagið hefur lagt metnað
sinn í að veita þegnum sínum og
þau hafa verið svo handahófskennd
að rignulreið hefur hlotist af.
Skattur á barnafólk
Þessi ringulreið hefur gert það
að verkum að margir hafa enn ekki
áttað sig til fulis á þeim aðgerðum
sem ríkisstjórnin hefur þegar sam-
þykkt eða boðað. Ég er t.d. sann-
færð um að fjölmargir vita ekki um
þann 500 milljón króna skatt sem
lagður var á barnafólk í desember
sl.
Þessi skattlagning samsvarar því
að skattbyrði hjá hjónum með með-
altekjur ogtvö börn aukist um 1,3%,
eða um tæp 36 þúsund á ári, og
hjónum með þrjú börn um 1,7%,
eða um tæp 47 þúsund á ári. Því
miður var þessari skattlagningu
ekki mætt með sömu hörku og
raunin hefði orðið ef skattbyrði
hefði verið aukin jafn mikið á öllum
öðrum skattgreiðendum. Þá hefðu
hin sterku hagsmunasamtök í land-
inu, Verslunarráðið, VSÍ, íjárfest-
ingarfyrirtækin, Morgunblaðið o.fl.
rekið upp ramakvein og snúist til
varnar fyrir skattgreiðendur og
kallað skattahækkunina óréttláta.
En nú bar svo við að þau þögðu
þunnu hljóði.
Pólitískur kaupskapur
Barnabætur hafa alltaf verið
notaðar sem skiptimynt í pólitískum
kaupskap. Hægt væri að nefna
mörg dæmi en það nærtækasta er
frá fjárlagagerðinni fyrir árið 1988.
Sjálfstæðisflokkur og Alþýðuflokk-
ur voru þá í ríkisstjórn ásamt Fram-
sóknarflokknum og lögðu talsvert
á sig við að koma á hinum illræmda
eftir Sidney Holt
Mér fannst mjög áhugavert að
lesa grein Þórðar Ásgeirssonar sem
birtist í Morgunblaðinu 9. janúar.
Ég verð að taka það fram að í grein-
inni, og í tilkynningu ríkisstjómar-
innar 27. des. um úrsögn úr Álþjóða
hvalveiðiráðinu, eru margar „gervi-
staðreyndir", eða „factoids", en þær
skilgreinir bandarískur blaðamaður
nýlega sem „rangar staðhæfingar
sem fjölmiðlar (og/eða yfirvöld)
taka upp og endurtaka þar til þær
öðlast eigið líf“. Hér er ekki við
Þórð Ásgeirsson að sakast, held ég,
þar sem hann tekur skýrt fram að
hann hafí ekki tekið þátt í störfum
hvalveiðiráðsins undanfarin tíu ár.
Reyndar, eins og ég hef áður skrif-
að í Morgunblaðið, hafa yfírlýsingar
íslenzkra embættismanna sem hafa
tekið þátt í störfum Alþjóða hval-
veiðiráðsins (IWC) undanfarið gefíð
mjög villandi mynd af ákvörðunum
ráðsins og stjórnarháttum. Eftir því
sem ég fæ séð hefur þetta verið
mjög áberandi undanfari yfírlýsing-
arinnar frá 27. desember, svo ekki
er að undra þótt aðrir hafi gert sér
rangar hugmyndir. Ení grein Þórð-
ar Ásgeirssonar komu fram atriði
matarskatti. Þá lá ljóst fyrir að
matarreikningur fjölskyldunnar
myndi hækka nokkuð í kjölfar þeirr-
ar skattlagningar, ekki síst barna-
fólksins. Til að vega upp á móti
þessu og kaupa sér frið, ákvað ríkis-
stjórnin að hækka barnabætur og
barnabótaauka um 320 milljónir kr.
á árinu 1988. Jón Baldvin Hanni-
balsson var þá fjármálaráðherra og
af þessu tilefni sagði hann á Al-
þingi: „Með þessum viðbótarað-
gerðum til tekjujöfunar er því enn
frekar dregið úr áhrifum hækkunar
á matvælaútgjöld að þessu sinni hjá
barnmörgum og tekjulágum fjöl-
skyldum. Þetta eru staðreyndir
málsins...“
Staðreynd málsins í dag er hins
vegar sú að Sjálfstæðisflokkur og
Alþýðuflokkur eru að taka aftur
hveija einustu krónu sem þeir settu
í hækkaðar barnabætur á árinu
1988. Svo hlálega vill nefnilega til
að það sem voru 320 milljónir kr.
árið 1988 eru nákvæmlega 500
milljónir kr. í dag. Þessar krónur
þykir þeim ómaksins vert að sækja
en ekki hinar sem kæmu inn í ríkis-
sjóð með álagningu hátekjuskatts.
Fjármálaráðherra hefur ekki áhuga
á slíkum smáaurum og reynir að
sýna fram á fáránleika hugmyndar-
innar með því að tala um nýtt tekju-
skattsþrep við 125 þúsund' króna
mánaðarlaun r einstaklings. Menn
þurfa að hafa sæmilega villt ímynd-
unarafl tii að tala um slíkar tekjur
sem hátekjur - en ráðherrarnir
hafa það. Það sannast best á því
að þeir telja sig hafa náð til hátekju-
fólksins með skerðingu barnabót-
anna! Við megum því kannski
þakka fyrir meðan þeir fara ekki
að leggja á hátekjuskatt með öfug-
um klónum.
Börn eru líka fólk
Barnabætur eru aðferð skatta-
kerfisins til að jafan þann aðstöðu-
mun sem er milli barnafólks og
hinna sem ekki hafa börn á fram-
færi sínu. Það er sanngirnismál að
tekið sé tillit til framfærslu barna
í skattalöggjöfinni ekki síður en
þeirra sem fullorðnir eru. Þegar
þetta tillit er minnkað, eins og nú
varðandi fyrri starfsemi IWC, og
þar sem ég hef verið tengdur störf-
um ráðsins samfellt frá árinu 1960,
og verið fulltrúi á nærri öllum fund-
um ráðsins, langaði mig til að svara
þeim.
Fyrsta „gervistaðreyndin" er að
ákvörðunin um veiðistöðvun, og
ýmislegt sem síðar gerðist, eigi
rætur að rekja til þess að mörg ríki
sem eigi engra hagsmuna að gæta
varðandi hvalveiði hafi gerzt aðilar
að hvalveiðiráðinu til þess eins að
ná fram hvalveiðibanni. Mörg ríki
gerðust aðilar að Alþjóða hvalveiði-
ráðinu á áttunda áratugnum og
byrjun þess níunda, en ástæðan sem
Þórður Ásgeirsson segir að liggi þar
að baki er röng, og sömuleiðis það
að þjóðirnar hafi ekki haft neinna
hagsmuna að gæta varðandi hval-
veiðar. Þjóðum heims hafði verið
bent á þá alvarlegu hættu sem hval-
astofnarnir voru í þegar Umhverfis-
málaráðstefna Sameinuðu þjóðanna
árið 1972 sendi hvalveiðiráðinu at-
hugasemdir, sem svo ráðið tók ekki
nægilega til greina. Það átti því
ekki að koma neinum á óvart þótt
mörg ríki sem áður töldu sig ekki
hafa hagsmuna að gæta teldu rétt
að láta til sín t'aka. Það gerðu þau
meðal annars með því -að gerast
hefur verið gert, er það ekkert ann-
að en skattahækkun rétt eins og
lækkaður persónuafsláttur fullorð-
inna væri tvímælalaust skatta-
hækkun.
Persónuafsláttur hinna fullorðnu
tryggir öllum einstaklingum skatt-
lausar tekjur upp að vissu marki.
Öll hagsmunasamtök landsins eru
á varðbergi ef hróflað er við þessum
afslætti og grannt er fylgst með
því að hann taki hækkunum í sam-
ræmi við verðlagshækkanir. Á
sama tíma þykir sjálfsagt og eðli-
legt að ríkisvaldið sé sífellt að
krukka í þær upphæðir sem ætlaðar
eru til framfærslu barna. Margir
telja það líka sanngirnismál að þær
séu misháar eftir tekjum foreldra
þó að aldrei sé það orðað að per-
sónuafsláttur fullorðinna tengist
tekjum, hvað þá aldri.
Það er iöngu tímabært að menn
venji sig á að hugsa um börn eins
og annað fólk og gangi ekki á þann
rétt hjá þeim sem talinn er heilagur
þegar fullorðnir eiga í hlut.
Börn njóti persónuafsláttar
I skattalöggjöfínni væri réttur
barna best tryggður með því að
breyta barnabótum á þann veg að
hveiju barni fylgi ákveðinn per-
sónuafsláttur sem sé fast hlutfall
af persónuafslætti fullorðinna. Nei-
kvæður persónuafsláttur barna,
sem ekki nýtist til skattalækkunar
vegna lágra tekna, yrði í slíku kerfi
greiddur út í formi barnabóta. Eftir
sem áður væri sjálfsagt að hafa
tekjutengdan barnabótaauka sem
hugsaður væri til að létta undir
með þeim sem hafa lágar tekjur
og þunga framfærslu vegna barna.
Með kerfi sem þessu væri dregið
úr hættunni á því að barnafólk
væri gert að útmetinni matarholu
fyrir ríkisvaldið þegar það þarf að
sækja sér aura í gegnum skatta-
kerfið. Þá ætti ríkisvaldið erfiðara
með að fara þá bakdyraleið í skatta-
hækkunum sem nú er farin og ekki
kölluð skattahækkun.
Niðurgreitt meðlag
Auðvitað var skattahækkunin á
barnafólkinu gerð í nafni réttlætis
aðilar að IWC og þátttöku í Ráð-
stefnu um alþjóðaverzlun með dýra-
tegundir í útrýmingarhættu (Con-
vention on International Trade in
Endangered Species, CITES). En
það dró úr áhrifum þessara ríkja
að mörg hvalveiðiríki gerðust aðilar
að IWC um svipað leyti - 1979 til
1982 - í tvennskonar tilgangi: að
reyna að hamla gegn því fylgi við
veiðibann, sem hafði farið vaxandi
um heim allan frá árinu 1972, og
uppfylla þau Iagalegu skilyrði sem
gerðu Japönum kleift að halda
áfram að flytja inn hvalkjöt þeirra.
Samkvæmt reglum IWC höfðu at-
kvæði hvers hvalveiðiríkis við
ákvarðanatöku þrefalt gildi miðað
við atkvæði hvers ríkis sem ekki
stundaði veiðarnar.
Vegna mótvægis frá nýjum aðil-
um hvalveiðiþjóða, hefði innganga
nýrra þjóða sem ekki stunduðu veið-
ar ekki getað leitt til veiðistöðvunar
ef ekki hefði komið til stefnubreyt-
ing hjá mörgum „upphaflegu" aðild-
arríkjunum (þar voru fremst í flokki
Argentína, Ástralía, Frakkland,
Holland, Nýja-Sjáland, Bretland og
Bandaríkin). Það er athyglisvert að
úrslitaatkvæðið um hvalveiðistöðv-
un greiddi eitt af nýju hvalveiðiríkj-
unum - Spánn. Rétt er að benda á
að fyrir utan ísland eru öll þau ríki
sem stunduðu hvalveiðar árið 1982
og féllust svo á ákvörðunina um
hvalveiðistöðvun - hvort sem þau
greiddu atkvæði með eða á móti -
áfram aðilar að Alþjóða hvalveiðir-
áðinu, og sum þeirra, til dæmis
Chile, Brasilía og Spánn, taka nú
þátt í verndaraðgerðum til lengri
tíma.
Ég verð að segja að ásakanir
Þórðar Ásgeirssonar um að mörg
ríki hafi gerzt aðilar að IWC á fölsk-
um forsendum vegna þess að „hval-
veiðar hafi að þeirra áliti verið óafs-
akanlegar frá siðferðislegu sjón-
armiði" eru mjög villandi. Aðeins
tvö ríki höfðu tekið þá afstöðu árið
1982: Indland og Ástralía.
Önnur „gervistaðreynd" í grein
Þórðar Ásgeirssonar er að þrátt
fyrir misbresti hjá IWC í byijun
hafi hvalavernd og stjórnun veiða
verið í mjög góðu lagi á síðari hluta
áttunda áratugarins. Staðreyndin
er að árið 1981 höfðu margir vísind-
amenn og flestar ríkisstjórnir
komizt að þeirri niðurstöðu að þetta
væri blekking. Frá árinu 1982 hefur
endanlega verið sýnt fram á það á
vegum Vísindanefndar IWC að veið-
ikvótareglurnar sem samþykktar
voru árið 1972 og giltu á árunum
1976 til 1985 leiddu í mörgum til-
fellum til áframhaldandi eyðingar
hvalastofnanna. Þetta fékkst stað-
fest í tölvueftirlíkingum á veiðunum
á vegum Vísindanefndarinnar, sem
sýndu að til lengri tíma litið gætu
nýju reglurnarjafnvel leitttil útrým-
ingar hvalastofna.
Þótt Þórður Ásgeirsson hafi í
þessu sambandi á réttu að standa
þegar hann segir að fyrstu árin
hafi veiðikvótar oft verið ákveðnir
„samkvæmt veikum vísindalegum
rökum", er það rangt þegar hann
gefur í skyn að fullnægjandi vísinda-
leg rök hafí verið fyrir veiðunum
árin áður en veiðistöðvunin tók gildi.
Alþjóða hvalveiðiráðið setti engin
takmörk á veiðar ýmissa hvalateg-
unda í Norður-Atlantshafi fyrr en i
árið 1976, og jafnvel eftir þann tíma
voru engir veiðikvótar ákveðnir á
vísindalegum grundvelli. Þannig i
voru veiðikvótar sem réðu hvalveið-
um íslendinga, án skerðingar, þeir
sömu og giltu áður þar sem ekki
voru neinar sannfærandi sannanir
lýrir því að veiðaraar hefðu skert
-hvaiastofnana. Þessar sannanir lágu
ekki fyrir meðal annars vegna þess
Gervistaðreyndir um
Alþjóða hvalveiðiráðið