Morgunblaðið - 26.04.1992, Blaðsíða 4

ERLEIMT
4 FRÉTTIR/YFIRLIT
seer jihia .as íiuoAaunvíua GiGAjanuoaoM
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26. APRÍL 1992
INNLENT
Ný verð-
bréf á upp-
boðsmarkað
Ríkið undirbýr útgáfu nýrra
verðbréfa á uppboðsmarkað. Hafa
viðræður staðið milli fjármála-
ráðuneytisins og Seðlabankans um
að ríkissjóður gefi út ný óverð-
tryggð skammtímaverðbréf. Eiga
vextir þeirra að ráðast af fram-
boði og eftirspum á verðbréfa-
markaði.
Þrjú banaslys
Tvö banaslys urðu í umferðinni
í vikunni og maður beið bana í
vélsleðaslysi á Fáskrúðsfírði á
páskadag. Um páskahelgina var
tilkynnt um 33 innbrot og 15
þjófnaði og var helgin erilsöm hjá
lögreglunni í Reykjavík.
Viðræður hafnar á ný
Viðræður um nýja kjarasamn-
inga hófust á ný eftir páska en
viðræður höfðu þá legið niðri um
tveggja vikna skeið. Davíð Odds-
son forsætisráðherra sagði að nýir
kjarasamningar og vaxtahækkun
í kjölfar þeirra sé til þess fallið
að styrkja atvinnulíf og auka at-
vinnuöryggi til lengri tíma. Full-
trúar Alþýðusambands íslands,
Vinnuveitendasambands íslands
og Vinnumálasambands sam-
vinnufélaga gengu á fund ríkis-
stjórnarinnar. Forsætisráðherra
sagði að ríkisstjómin væri tilbúin
til þess að setja á laggimar sam-
starfshóp til að fara yfír stöðu
atvinnumála.
Halldór Laxness 90 ára
Halldór Laxness varð níræður
í vikunni og var afmælisins minnst
Érlent
Verður Afg-
anistan ann-
að Líbanon?
Stjórnin í Kabúl í Afganistan hef-
ur boðist til að víkja fyrir skæru-
liðum en setur það skilyrði, að
þeir komi sér saman um nýja
stjóm. Litlar líkur eru taldar á
því að slík stjóm verði langlíf
enda eru þeir Ahmed Shash
Masood og Gulbuddin Hek-
matyar, leiðtogar helstu fylking-
anna, svarnir óvinir. Eru Masood
og menn fyrir norðan Kabúl en
hafa heitið að ráðast ekki á borg-
ina en liðsafli Hekmatyars er fyr-
ir sunnan hana. Hefur hann fyrir-
skipað árás hafí stjómin ekki far-
ið frá nú um helgina. Svo virðist
samt sem klofningur sé kominn
upp meðal stuðningsmanna Hek-
matyars og hafa fimm skæruliða-
foringjar, sem barist hafa með
honum, heitið borginni griðum.
Jeltsín fagnar sigri
Rússneska fulltrúaþingið lauk
fundum sínum á þriðjudag en
þingið einkennd-
ist af átökum
harðlínumanna
og stuðnings-
manna Borís
Jeltsíns forseta.
Jeltsín sagði í
lokaræðu sinni á
þinginu að harð-
línumenn hefðu
farið halloka;
kommúnisminn yrði ekki endur-
vakinn í Rússlandi. Andstæðingar
forsetans höfðu lagt fram laga-
frumvarp þess efnis að Jeltsín
bæri að láta af forsætisráðherra-
embætti innan þriggja mánaða en
því gegnir hann ásamt forseta-
embættinu. Forsetinn lagði hins
vegar fram nýtt frumvarp sem
kveður á um völd hans yfír ríkis-
stjórninni og var litið svo á að
hér á landi með heiðursgöngu frá
Laxnesi að Gljúfrasteini á afmæl-
isdaginn. í Þjóðleikhúsinu er efnt
til fjögurra daga Laxness-veislu
sem stendur fram á sunnudag. í
útvarpi og sjónvarpi var sérstök
dagskrá helguð skáldinu.
Islenskur hjúkrunar-
fræðingur skotinn til bana
Jón Karlsson hjúkrunarfræð-
ingur var skotinn til bana í Afgan-
istan í vikunni. Hann var þar að
störfum fyrir Rauða krossinn og
var ásamt svissneskum lækni og
öðrum hjúkrunarfræðingi að störf-
um utan við Kabúl þegar maður
réðist skyndilega að honum og
skaut hann til bana. Tilræðismað-
urinn var tekinn höndum.
Þjóðartekjur dragast saman
Samkvæmt nýrri áætlun Þjóð-
hagsstofnunar um þjóðarbúskap
1991 og horfur árið 1992, snýst
efnahagsþróunin til hins verra ef
miðað er við síðasta ár. Þannig
jókst landsframleiðslan um 1,4%
á síðasta ári og þjóðartekjur um
2,8% en gert er ráð fyrir 2,8%
samdrætti landsframleiðslu og
3,8% samdrætti þjóðartekna á
þessu ári.
Ungfrú Island kjörin
María Rún Hafliðadóttir var valin
fegurðardrottning íslands árið
1992. Hún var jafnframt valin
besta Ijósmyndafyrirsætan. María
Rún er 19 ára gömul, nemandi í
Menntaskólanum í Hamrahlíð, og
hefur starfað í þtjú sumur við fyr-
irsætustörf erlendis.
honum hefði með þessu tekist að
verjast atlögu harðlínumanna.
Grimmilegir bardagar í
Bosníu
Ekki var staðið við vopnahléið,
sem um samdist í Bosníu-
Herzegovínu í vikunni, og hefur
verið barist þar af meiri grimmd
en áður. Er óttast, að Evrópu-
bandalagið gefíst upp við friðartil-
raunir sínar verði ekkert lát á en
á fimmtudag hvöttu stjórnvöld í
Þýskalandi og Hollandi til skyndi-
fundar í öryggisráði Sameinuðu
þjóðanna um Bosníu og Banda-
ríkjamenn og Austurríkismenn
hafa tekið undir það.
Hundruð farast í
gassprengingum
Talið er, að um 200 manns hafí
farist í miklum gassprengingum
í holræsakerfi borgarinnar Guad-
alajara í Mexikó á miðvikudag.
Jöfnuðust nokkur hverfi við jörðu
í sprengingunum, 1.224 hús gjör-
eyðilögðust og að minnsta kosti
1.500 manns slösuðust. Eru raun-
ar allar tölur mjög á reiki og þyk-
ir víst, að tala látinna eigi eftir
að hækka. Carlos Salinas forseti
hefur fyrirskipað tafarlausa rann-
sókn á slysinu en augljóst virðist,
að stórhættulegar gastegundir
hafi komist niður í holræsin. Hafði
fólk kvartað undan ólykt í nokkra
daga áður en sprengingin varð.
Umdeild aftaka
Robert Alton Harris , Banda-
ríkjamaður, sem dæmdur hafði
verið fyrir morð á tveimur ungl-
ingum og beðið dauða síns í 13
ár, var tekinn af Iífí á þriðjudag
I gasklefa San Quentin-fangelsis-
ins í Kalifomíu. Hefur aftakan
og líflátsaðferðin vakið miklar
deilur og fordæmingu, einkum í
Evrópu og einnig í fjölmiðlum
vestra, en samkvæmt skoðana-
könnunum eru 75% Bandaríkja-
manna hlynnt dauðarefsingu og
hefur stuðningur við hana ekki
verið meiri { langan tíma.
Jeltsín
Linnir ógnaröld ETA-
samtakanna á Spáni?
Spánverjar vona að handtökur leiðtoga ETA, hryðjuverkasamtaka
Baska, verði til þess að draga úr þeirri öldu ofbeldis- og óhæfu-
verka sem riðið hefur yfir á undanförnum árum. Á myndinni
leita björgunarmenn að fórnarlömbum sprengjuárásar sem ETA
stóð fyrir í Saragossa.
HRYÐJUVERKASAMTÖK að-
skilnaðarhreyfingar Baska,
ETA, hafa varpað skugga á þær
miklu vonir sem Spánverjar
binda við árið 1992. Um það bil
tíu þúsund hermenn koma til
með að sinna öryggisgæslu við
heimssýninguna í Sevilla og
Ólympíuleikanna í Barcelona.
Nú er þó talið að staðan sé trú-
lega vænlegri en nokkru sinni
fyrr og vera kunni að skugga
hryðjuverka hafi verið létt af
spænsku þjóðinni. Allir helstu
foringjar ETA voru handteknir
á dögunum, þeirra á meðal einn
sem verið hefur eftirlýstur
árum saman, Francisco Múgica
Garmendia, kallaður „Pakito“
en betur þekktur sem „Artap-
aIo“.
Jafnt ríkisstjómin sem stjórn-
arandstaðan hafa fagnað handtök-
unum. Ber öllum saman um að
þetta sé stærsti sigurinn sem unn-
inn hafí verið á ETA, þótt jafn-
framt sé varað við óhóflegri bjart-
sýni þar eð ETA-meðlimir leiki enn
lausum hala. Það sem ef til vill
hefur komið mest á óvart er sú
ánægja sem margir hinna 532
hryðjuverkamanna sem þegar sitja
í spænskum fangelsum hafa látið
í ljós yfír falli foringjans. Er jafn-
vel talað um að stríð kunni að
bijótast út í röðum ETA-manna.
Mörgum þeirra hefur fundist
starfsemin einkennast af mis-
kunnarlausu ofbeldi. Hundruð
hafa týnt lífi í tilræðum samtak-
anna undanfarin ár.
Lét myrða unnustu sína
Sagan af Francisco Múgica
Garmendia og handtöku hans lýsir
baráttu yfírvalda gegn ETA vel
og er einnig til
vitnis um það
fullkomna mis-
kunnarleysi
sem leiðtogar
samtakanna
hafa sýnt.
Garmendia og
unnusta hans, María Dolores, voru
meðiimir I ETA en að því kom að
María Dolores snerist gegn ofbeld-
isverkunum og tók að hvetja til
þess að unnið yrði að því að
tryggja sjálfstæði Baskahérað-
anna á pólitískum vettvangi.
Garmendia sem var þá orðinn
óumdeildur foringi ETA fyrirskip-
aði að unnusta hans skyldi tekin
af lífí. Hinn 10. desember 1986
skutu tveir byssumenn hana í höf-
Bandaríkin:
uðið að kornungum syni hennar
viðstöddum.
Þetta er aðeins eitt af þeim fjöl-
mörgu ódæðisverkum sem Garm-
endia eða „Artapalo“ ber ábyrgð
á. Spænskir og franskir lögreglu-
menn leituðu hans ákaft í fimm
ár. Margoft töldu þeir að hann
hefði verið umkringdur en ávallt
tókst honum að komast undan.
Hann hafði slíkt lag á að leika á
lögregluna að margir embættis-
menn tóku að efast um tilvist
hans.
Hinn 23. september 1990 höfðu
yfirvöld loks heppnina með sér.
Sameiginleg sveit spænskra og
franskra lögreglumanna Iét til
skarar skríða gegn tveimur hátt-
settum ETA-mönnum, Baldo og
Josu Mondragón.
Mondragón
komst undan og
var lögreglah
sökuð um að hafa
staðið klaufalega
að aðgerð þess-
ari. Þessi und-
ankoma hryðjuverkamannsins
hafði á hinn bóginn verið skipu-
lögð fyrirfram og var honum veitt
eftirför. Lögreglan fylgdist grannt
með öllum athöfnum Mondragóns
í sex mánuði og veitti þeim sem
hann hitti einnig eftirför. Svo fór
að lokum að Mondragón hafði
samband við franskan starfsmann
ETA, Philippe Lasalle. Hann átti
hins vegar fund með Luis Alvarez
Santacristina, sem kallaður er
„Txelis“ og var næst æðsti foringi
hryðjuverkasamtakanna.
Fundað í Suður-Frakklandi
I lok febrúar á þessu ári fór
„Txelis“ til Bidart í Suður-Frakk-
landi til fundar við aðra háttsetta
ETA-meðlimi. Fundurinn fór fram
í stóru einbýlishúsi en þar sem
yfírmenn lögreglunnar voru ekki
vissir um að foringinn sjálfur
„Artapalo“ væri viðstaddur var
ákveðið að fresta aðgerðum. Þeim
var einnig frestað þann 15. mars
en tveimur vikum" síðar héldu
ETA-mennirnir enn einn fundinn
í þessu sama húsi. Vitað var að
„Aratapalo" væri viðstaddur. I
upphafí stóð til að endurtaka
bragðið og leyfa „Txelis“ að kom-
ast undan en það var talið of
áhættusamt. Var því ráðist til at-
lögu. Hryðjuverkamennirnir voru
vopnaðir en veittu enga mót-
spyrnu. Þess í stað flúðu þeir inn
í herbergi eitt og hófu að eyði-
leggja skjöl er höfðu að geyma
ýmsar upplýsingar um samtökin.
Lögreglu tókst að stöðva þá áður
en þeir höfðu náð að ljúka þessu
verki.
Alls voru tíu manns teknir
höndum. Talið er að enginn einn
Ieiðtoga ETA sé óumdeilanlegur
eftirmaður „Artapalos“ og þótt
búist sé við því að samtökin standi
fyrir sprengjutilræðum í hefndar-
skyni þykir líklegt að ETA hafí
orðið fyrir slíku áfalli að þau muni
seint ná fyrri styrk.
Baksvió
Ragnar Bragason skrifarfrá Madrid
Leigja rússneska glæpa-
menn til ódæðisverka
Ncw York. Frá Huga Ólafssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
Á undanförnu ári hafa rússneskir borgarar verið staðnir að verki
við fjársvik og jafnvel morð í Bandaríkjunum. Talið er að glæpafé-
lög rússneskra innflyljenda notfæri sér aukið ferðafrelsi á milli
landanna til að leigja fanta frá samveldisríkjunum, sem horfið
geta sporlaust til síns heima að verki loknu.
I janúar stóð lögregla í borginní
West-Hollywood í Kaliforníu tvo
menn að verki þar sem þeir voru
að reyna að fela lík tveggja rúss-
neskra innflytjenda. Þeir reyndust
vera rússneskir ríkisborgarar sem
voru leigðir til verksins. Við rann-
sókn málsins komst upp um fjár-
svikahring innflytjenda sem höfðu
fengið rússneska „ferðamenn" til
að kaupa tölvur með fölsuðum ávís-
unum. í fyrra sluppu tveir menn
til Rússlands eftir að hafa rænt
skartgripaverslun í New York og
skotið eigandann til bana.
Svokölluð rússnesk mafía hefur
látið nokkuð á sér kræta hin síð-
ustu ár í Bandaríkjunum á meðal
200.000 innflytjenda sem hafa flust
þangað frá Sovétríkjunum sálugu
síðan 1970. Miðstöð hennar er í
Brighton Beach-hverfi í New York
sem hýsir um fímmtung innflytj-
endanna og telst stærsta nýlenda
rússneskumælandi fólks utan sam-
veldisríkjanna. Mafíufélagar senda
fyrrum samlöndum sínum fölsuð
heimboð, sem eru nauðsynleg til
að rússnesk yfirvöld leyfi þegnum
sínum að fara úr landi og senda
þá heim að verki loknu með 2.000
til 3.000 dollara í vasanum.
Þessi óvenjulega samvinna und-
irheimanna í óvinaríkjunum fyrr-
verandi hefur kallað á samvinnu
lögregluyfírvalda. Rússlandsstjórn
bað nýlega um aðstoð til að lög-
sækja bandarískan borgara af rúss-
nesku kyni, sem tók þátt í meintu
fjármálasvindli í Rússlandi. Eins
og það mál sýnir er glæpasamvinn-
an gagnkvæm.
Rússnesk glæpasamtök hafa
notið góðs af því að vegur ítölsku
mafíunnar, sem lengi hefur ráðið
mestu í bandarískum undirheimum,
hefur farið mjög hnignandi á síðari
árum. Hún varð fyrir enn einu áfall-
inu í aprílbyrjun þegar John Gotti,
foringi stærsta mafíuhópsins, var
fundinn sekur um morð og fleiri
misyndisverk í New York. Lögregla
segir þó að starfsemi rússnesku
mafíunnar sé smá í sniðutn miðað
við samtök innflytjenda frá Asíu
og Suður-Ameríku, sem flyja inn
heróín og kókaín í stórum stíl.