Morgunblaðið - 26.04.1992, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26. APRÍL 1992
13
„Hver er sá sem um
síðir kemst alla leið?“
Bókmenntir
Skafli Þ. Halldórsson
Solveig' von Schoultz og Gösta
Ágren: Voraldir. Ljóðaþýðingar.
Lárus Már Björnsson þýddi.
Hringskuggar. 1992.
Þýðingar á ljóðum hafa margvís-
legt gildi. Umfram allt annað tengja
þær þó saman menningarheima.
Islendingum veitir ekki af að opna
sem flesta glugga að umheiminum
til að gefa lífsandanum loft. Menn-
ingu okkar hættir nefnilega til að
vera fábreytileg og einsleit enda
varla við öðru að búast í fámenn-
inu. Vandaðar þýðingar eru því vel
þegnar og ber að fagna þeim.
Voraldir nefnist bók með þýðing-
um á ljóðum eftir þau Solveigu von
Schoultz og Gösta Ágren, sem bæði
eru fulltrúar finnsk-sænskrar ljóða-
gerðar á nútíma. Þýðingarnar gerði
Lárus Már Björnsson með tilstyrk
Norræna þýðingarsjóðsins.
Solveig von Schoultz fæddist árið
1907 og starfaði lengstan hluta
starfsævi sinnar við barnakennslu.
Eiginlegan rithöfundarferil sinn tel-
ur hún hefjast 1940 þegar fyrsta
ljóðabók henhar kom út. Kvæði
hennar eru ort í anda finnsk-
sænska módernismans en Edith
Södergran og Elmer Diktonius eru
hvað kunnastir fulltrúar hans. Áður
hafa ýmis ljóð hennar birst á ís-
lensku, m.a. í þýðingum Hannesar
Sigfússonar. Ljóðin sem Lárus velur
til þýðingar eru frá seinni hluta
ferils hennar, þau elstu komu út
1963 og þau yngstu 1989.
Von Schoultz kemur víða við í
þeim kvæðum sem hér eru birt. Þó
tengjast meginviðfangsefnin sam-
lífi fólks, örlögum þess og einstak-
lingsveru og minningar gerast æ
ásæknara viðfangsefni. Náttúran
er henni hugleikin, einkum það stór-
brotna í hinu smágerva en hún er
einnig notuð til að vekja fólki sýn
inn í mannlegan veruleika.
Myndsýn Solveigar von Schoultz
er fáguð og einkennist af hlýju,
mannkærleika og næmu auga sem
sér inn í innsta kjarna mannlegrar
veru. „Otakmarkað er vald elsk-
enda/ til að særa“ segir í kvæðinu
Hellinum. En von Schoultz lýsir
ekki hvernig elskendurnir beita
þessu valdi. Þegar þeir koma að
hellismunnanum að einsemd hvors
annars forðast þeir að traðka á
gróðrinum og þegar innar dregur
vita þeir hvar lífsvatnið er að fá:
Þau lutu varlega yfir lindina
við hellismunnann, teyguðu
heiðskíra hugsýn úr íhvolfum lófa, drógu
af fótum sér harða skóna og gengu
berfætt inn.
Almenn sannindi tjáir von
Schoultz gjarnan í gegnum lýsingu
á persónum og atburðum. Að þessu
leytinu til minnir hún um margt á
Hannes Pétursson. Það er t.a.m.
enginn óravegur frá Gömlum þul
Hannesar úr Kvæðabók að kvæðinu
Greninu eftir Schoultz. Þar segir
frá gömlu skáldi sem kvatt hefur
heim hinna logandi orða enda er
það nú orðið létt sem aska og tekur
í hendur sér „örsmá orð/ loðin og
hlý eins og laufblöð/ við ármynni
gleymskunnar“. Athyglisvert er
einnig að bera saman myndbygg-
ingu og val á sjónarhorni í kvæði
Hannesar, Kóperníkus, úr Kvæða-
Lárus Már Björnsson
bók og kvæði von Schoultz, Assisi.
í kvæði Hannesar mæta óupplýstir
bændur manninum sem „hjó þessa
jörð af feyskinni rót“ á förnum vegi
án þess að hafa grun um mikilvægi
hans en von Schoultz lætur bænda-
konu verða vitni að undri:
Við sólarlag þegar bóndakonan gekk
heim á leið af engjunum um lundinn
varð hún sem steini lostin:
úr hljóðlátum tijánum spratt fram ský
flögrandi, tístandi fugla
yfir engjunum greindist skýið í fjóra vængi,
sem stefndu til fögurra átta, lýsandi kross
samt sá hún ekkert óvænt í þyrpingu tijánna
aðeins einn af fátækum munkum sveitarinnar.
Miklu harðneskjulegri er heifns-
sýn Gösta Ágrens. Ágren er fæddur
1936. Hann er bókmenntafræði- og
leikstjórnarmenntaður og hefur
starfað víða um Finnland, leikstýrt
kvikmyndum, stundað blaða-
mennsku og samið fræðileg rit um
nútímasögu. Hann á margvíslegar
menningarlegar rætur en í þeim
ljóðum sem hér birtast setur heima-
byggðin, Lippjárv, nálægt þorpinu
Nýkarlabæ í Áusturbotni, sterkast
mark sitt. í kvæðunum er Ágren
býsna nærgöngull við sjálfan sig
og sína nánustu. Ljóðin tengjast
með ýmsum hætti reynslu kynslóð-
anna í byggðinni og ekki síst fjöl-
skyldu- og uppvaxtarsogu hans
sjálfs. Ljóðin eru einkum úr tveimur
ljóðasöfnum, Jartein (1988) og
Borgum (1990) en báðar voru þær
tilnefndar til bókmenntaverðlauna
Norðurlandaráðs.
Viðfangsefni Ágrens eru oftar
en ekki lífsbarátta, forgengileiki og
dauði. Lífið er grimmt og tekur sína
tolla. í kvæðinu Að vera ungur er
lögð áhersla á að einsemdina verði
að ijúfa, samsama sig öðrum og
læra að lifa því að hið augnvana
andlit lífsins sé nefnt veruleiki
„enda þótt það^ sé/ aðeins helber
vonska". Ljóð Ágrens eru full af
sársauka og dálítið beiskri lífssýn
en hvort tveggja á sér sína skýr-
ingu, bæði í bernskureynslu og ekki
síður í fjölskylduharmleik. Tvö
systkini Ágrens glötuðu lífinu, Leó
bróðir hans vegna drykkjusýki en
Inga missti geðheilsuna og lést fyr-
ir alduj' fram. Um lífsbaráttu beggja
yrkir Ágren. Hann yrkir einnig um
föður í kvæðinu Faðir, deyjandi:
„Dag/ nokkurn ber þreytan okkur
ofurliði og við/ glötum grimmdinni
sem gerir okkur kleift/ að lifa.“
Þrátt fyrir dimmleita lífssýn og
þann skilning á veruleikanum að
lífið sé að ýmsu leyti fangelsi og
annað bjóðist ekki örlar þó á ann-
ars konar viðhorfum. í kvæðinu
Nei er neitunin sem áður var ósaetti
við lífíð orðin „ópersónuleg líkt og
hljóður þytur/ skógarins, líkt og
allur/ læknisdómur". Og í athyglis-
verðu kvæði, Hver?, er frelsis- og
lífsbarátta einstaklingsins sett í víð-
ara samhengi:
Sérhverri öld
ber nauðsyn til að mála sólina að nýju.
Slík er vegferðin. Einhver er
sá sem ferðast. Frá með-
aumkun til samkenndar, frá
visku til andófs, og veginn fram
og veginn fram. Hver
er sá sem um síðir kemst
alla leið?
Það er sannarlega fengur í þýð-
ingum Lárusar Más Björnssonar.
Ljóðheimar þeirra^ Solveigar von
Schoultz og Gösta Ágrens eiga fullt
erindi við okur. Þýðingarnar eru á
skáldlegu hversdagsmáli, dálítið
bóklegu en sjaldnast mjög upphöfnu
og stundum eru þær með þeim
ágætum að lesanda finnst Ijóðin
vera frumort á íslensku. Ég nefni
sem dæmi kvæðið Assisi sem hér
birtist að framan. Þýðandi getur
þess í Inngangsorðum að þýðingar
séu í senn nákvæmnisvinna og þurfi
auk þess liðsstyrk ímyndunarafls-
ins. Ég fæ ekki betur séð en honum
hafí tekist vel að flétta þetta tvennt
saman.
Lækningastofa
Hef opnað lækningastofu í Læknasetrinu,
Þönglabakka 6, Mjódd.
Tímapantanir í síma 677700.
Þorvaldur Jónsson.
Sérgrein-. Almennar skurðlækningar.
AFMÆLISDAGAR BILANAUSTS 21. TIL 30. APRIL
Vaáááááá....!
*Orðatiltæki sem fólk notar gjaman um eitthvað athyglisvert
KJARAPALLAR
Samkvœmtkönnun Gallups eru varahlutirhjá Bílanaustiað meðal-
tali 20% ódýrarien ínágrannalöndunum. Afmœlisdagana bjóðum
við þér sérstakt afmœlistilboð á eftirfarandi vörum:
Verð áður Tilboð
l. Barnabílstólar 8.944,- 5.998,-
2. Verkfcerasett m/85 hlutum 8.359,- 5.851,-
3. Hella l2vloftdœla 3.790,- 2.653,-
4. Hemlaliós í afturqluaaa l .683,- 1.178,-
5. Þokuliósasett í sporttösku 6.048,- 4.234,-
6. Þvottakústur 652,- 456,-
7. Vandaðbón 996,- 598,-
8. Monroe höaadevfar f, Lödu 1,465,- 1.000,-
Þú finnurþessar vörur
( og fleiri) á sérstökum
kjarapöllum í verslun okkar
að Borgartúni 26, svo lengi
sem þœr seljast ekki upp á
tímabilinu.
Afmœlistilboö sem
enginn œtti oð aka
framhjá!
GLÆSILEGIR VINNINGAR
í LÉTTRI GETRAUN
Eina sem þú þarft að gera er að giska á sem nœst
réttri tölu, og senda okkur í pósti, á myndriti eða
koma við I verslun okkar að Borgartúni 26, fyrir
30. apríl ncéstkomandi.
í VERÐLAUN ERU:
1. Gelhard hljómtœki í bílinn fyrir allt að kr. 100.000.
2. Vöruúttekt í Bílanaust fyrir allt að 50 þúsund.
3. Kvöldverðurf. tvoíPerlunni fyriralltað 15 þúsund.
Getraunaseðlar fást einnig í verslun okkar.
Spurt er: Hvað eru mörg vörunúmer á lager hjá
Bílanaust h/f?
Nefnið einhverja tölu á bilinu 40000 til 50000, og
sá/súsem kemstnœstréttri tölu vinnurfsileg verðlaun.
Bila
fíaust
BORGARTUNI26
105 REYKJAVÍK
SÍMI62 22 62 MYNDRITI 62 23 14