Morgunblaðið - 29.07.1992, Blaðsíða 16

16______________MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR. 29. JÚLÍ 1992_
Hjásöglir EES/EB-simiar
eftir Kjartan
Norðdahl
Utanríkisráðherra, Jón Baldvin
Hannibalsson, flokksfélagar hans
sumir hveijir, Alþýðublaðið (leiðar-
ar, sem stundum eru endurbirtir í
Mbl.), og aðrir sálufélagar meðal
EES/EB-sinna á íslandi og víðar,
hafa í ofurkappi sínu við að hlaða
lofí á samninginn um hið evrópska
efnahagssvæði, ekki skirrzt við að
beita bæði ýkjum og hálfsannleika,
en einkum þó — hjásögli.
Orðasambandið að vera hjásögull
er um það bil að hverfa úr íslenzku
tungunni og er illt til þess að vita,
því það á svo einkar vel við um
ýmislegt það, sem stjórnmálamenn
láta frá sér fara.
Ekki sízt um EES/EB-mál.
Að vera hjásögull
Egill Ólafsson á Hnjóti, bóndi,
flugvallarstjóri og fræðimaður, hef-
ur um árabil safnað ýmsum merk-
um munum og varðveitt, en einnig
leitast við að halda á lofti ýmsum
sjaldgæfum íslenzkum orðum.
Hann skilgreindi fyrir mér hina
eldri merkingu orðsins hjásögull og
fékk ég hana síðan staðfesta sem
rétta hjá Orðabók Háskóla íslands
og mun þar vera stuðst við Talmáls-
safn orðabókarinnar. En þar segir
að þetta orðalag hafí verið:
.. haft um þá, sem þóttu óá-
reiðanlegir í frásögnum" og
„... notað um mann, sem er ekki
beint lyginn en fer framhjá sann-
leikanum".
Ég tel að stjómmálamönnum
hætti mjög til að vera hjásöglir,
sérstaklega ef þeim er mikið í mun
að viðmælandinn, sá, sem hlýðir á
frásögnina eða les um hana, komizt
að æskilegri niðurstöðu frá sjónar-
miði frásögumannsins, en sú niður-
staða getur orðið allt önnur og jafn-
vel alveg gagnstæð þeirri, sem orð-
ið hefði, ef allur sannleikurinn hefði
verið sagður.
Þar í liggur hættan.
Því þótt maður beiti ýkjum, eins
og t.d. veiðimaður sem grobbar af
afrekum sínum, eða oflofi og
skreytni, eins og t.d. sölumaður sem
er að reyna að selja vöm sína, þá
er það ekki svo varasamt, því menn
reikna hvort eð er með þessu. Það
er m.ö.o. afsakanlegt. Og jafnvel
þótt maður ljúgi hreinlega þá þarf
það ekki að vera svo hættulegt í
þessu sambandi, vegna þess að eft-
ir að upp hefur um lygina komizt,
er viðkomandi dæmdur úr leik —
enginn treystir honum lengur. Þú
veizt hvar þú hefur hann.
En sá, sem er hjásögull, getur
lengi komizt upp með þá iðju án
þess að eftir því sé tekið, því hann
getur haft á sér yfirbragð virðuleika
og sannleika, en samt er öll hans
frásögn menguð af óheiðarleika.
Hann segir part af sannleikan-
um, sveigir hann svolítið og sleppir
öðru úr þannig, að á endanum virð-
izt vera um pottþétta staðreynd að
ræða.
Þetta virðizt mér vera orðin eins
og nokkurs konar sérgrein sumra
stjómmálamanna, og því er nauð-
synlegt að vera á varðbergi og
reyna að greina hjásöglina til þess
að hreinsa hana síðan út.
Ég ætla nú að nefna nokkur
dæmi um hjásöglina í EES/EB-mál-
um, sem rúmsins vegna geta ekki
orðið mörg þó af nógu sé að taka,
en áður langar mig að skjóta hér
inn svolitlu skeyti til íslenzkra póli-
tíkusa, þeim til sáluhjálpar.
Skilaboðin frá Maastricht
Nýleg þáttaröð í Sjónvarpinu bar
nafnið Island á krossgötum og var
þar um margt áhugavert fjallað,
en þáttaröðin, sem ég er alltaf að
bíða eftir mætti heita — Stjórnmála-
menn á krossgötum.
Það er nefnilega að koma æ bet-
ur í ljós, að pólitíkusar, ásamt öðr-
um úr „elítunni“, á ísíandi og helztu
nágrannalöndum okkar, eru að
verða viðskila við hina almennu
borgara. Þeir eru hættir að skilja
hver annan.
Greinilegast hefur þessi þver-
brestur komið í ljós í tengslum við
svonefndan „samrunaferiT* í Evr-
ópu (á íslandi mætti t.d. nefna
Kjaradóms-„farsann“.)
Þegar Danir gengu til þjóðarat-
kvæðagreiðslu um Maastricht-sam-
runasamninginn 2. júní sl., hafði
dunið á almenningi þar í landi lát-
laus áróður pólitíkusa og hand-
benda þeirra um að segja já í at-
kvæðagreiðslunni. Völd, áhrif og
peningar þeirra er stunduðu já-
áróðurinn samanborið við hina sem
börðust fyrir nei-i, minnti á slaginn
milli Davíðs og Golíats.
Af átta stjómmálaflokkum'. í
landinu sögðu fímm þeir stærstu
af öllum sínum þunga — segið já!,
allir talsmenn atvinnurekenda og
jafnvel stéttarfélaga, öll dagblöðin
í landinu og allar rásir bæði útvarps
og sjónvarps, þ.e. allt fjölmiðla-
gengið eins og það lagði sig, sagði
— segið já, samt, gegn eindregnum
tilmælum þessa þungavigtarliðs,
sagði almenningur í Danmörku —
nei!
Áfallið, sem „elítan" (þ.e. yfír-
stéttin) fékk við nei-ið var gífur-
legt. Hver spekingurinn á fætur
öðrum kom fram á fjölmiðlasviðið
og sagði — það var útaf þessu, það
var útaf hinu, en næst sannleikan-
um tel ég að hafi verið komizt með
eftirfarandi orðum, sem birtust í
leiðara Berlinske Tidende hinn 4.
júní, en þar segir:
„Máske har der været for mange
halve historier og for mangé halve
sandheder, som skaber skepsis og
mistroiskhed."
Leiðarahöfundur kemst sem sagt
að þeirri niðurstöðu, að það hafí
verið hjásöglin, sem úrslitum hafi
ráðið.
En hveijar urðu svo afleiðingarn-
ar af danska nei-inu? Elítan hafði
sagt, að allt myndi hrynja í rúst í
Danmörku og þeim yrði sennilega
sparkað úr EB, danskur mórall
færi niður í núll. En hvað gerðist
— það upphófst margradda stuðn-
ingskór frá almenningi nágranna-
landanna og sumir sögðu, að Danir
hefðu bjargað lýðræðinu í Evrópu.
Eitt er víst að þjóðarkennd og stolt
dönsku þjóðarinnar tóku kipp upp
á við, sem kórónaðist svo með fræg-
um sigri þeirra á knattspyrnuvellin-
um, þar sem þeir lögðu að velli sjálf-
ar EB-kempurnar Frakka, Hollend-
inga og Þjóðveija.
Endurheimt traust Dananna á
sjálfum sér birtist síðan í slíkri
fagnaðarbylgju að annað eins hefur
ekki sést þar í landi síðan við lok
heimsstyijaldarinnar síðari. Halda
menn að það hafí aðeins stafað af
ánægju með fótboltasigur?
. . . En þá eru það dæmin:
Um stjórnarskrárbreytingar
Hið EES/EB-sinnaða blað Al-
þýðublaðið segir að engin þörf sé á
því að breyta íslenzku stjómar-
skránni vegna EES, enda sé það
sameiginleg niðurstaða allra EFTA-
ríkjanna sjö, að samningarnir feli
ekki í sér framsal löggjafarvalds
og þess vegna séu engar stjómar-
skrárbreytingar fyrirhugaðar í
neinu (leturbreyting mín) EFTA-
ríkjanna — og það segi nú sína sögu.
Það var og. En hvaða sögu segir
svona fullyrðing? Hún segir að Al-
þýðublaðið sé hjásögult blað, því
það sleppir úr að geta þess að
stjómarskrárbreytingar hafa þegar
verið gerðar í a.m.k. Noregi, Sví-
þjóð og Finnlandi og þar verða þess-
ir samningar ekki keyrðir í gegn
með einföldum meirihluta, eins og
til stendur á íslandi, heldur þarf
samþykki aukins meirihluta til þess
að pakkinn fari í gegn.
Það var einmitt fyrir þessa teg-
und af málflutningi, sem menn
fengu hér áður fyrr á sig stimpilinn
— að vera hjásögull.
Utanríkisráðherra hefur marg-
sagt, að ekki sé um neitt valdafram-
sal að ræða, m.a. af því að fyrst
þurfi Alþingi að samþykkja samn-
inginn. Þetta finnst mér sérkennileg
lógík. Að segja að um ekkert valda-
afsal Alþingis sé að ræða af því
það hafi samþykkt valdaafsals-
samning (EES/EB), væri líkt og
að segja að maður, er yrði að sæta
aflimun (tekinn af honum annar
handleggurinn) hafí í raun ekkert
misst, af því hann hafí samþykkt
missinn.
Nú vill svo til að annar helming-
urinn af nefndinni frægu hefur sagt
hér áður, að víst sé um valdframsal
að ræða, og að sumt í samningnum
sé á „gráu svæði“, spurningin sé
hins vegar í „hversu miklum mæli“
slíkt sé um að ræða. Spurningin
snýst máske um það, hvort við séum
að rétta fram litla puttann (dettur
einhveijum í hug ákveðið orðatil-
tæki?), eða eitthvað meira.
Auðvitað á bara að viðurkenna
valdaafsalið en benda á, hvað fáist
í aðra hönd í staðinn. Það fínnast
áreiðanlega margir, sem vildu láta
annan handlegginn, ef nógu mikið
væri í boði fyrir það.
Um öryggisfyrirvara
Hér er um meiriháttar hjásögli
að ræða.
Við samanburð á ákvæðum í
Kjartan Norðdahl
„Menn eiga ekki að
vera hjásöglir, sér í lagi
ekki þegar um svo þýð-
ingarmikið mál er að
ræða og hér er á dag-
skrá, heldur segja bara
eins og er, segja sann-
leikann og allan sann-
leikann. Þá er miklu
betra að átta sig. Miklu
meiri líkur á að rétt
ákvörðun sé tekin.“
„Samningi um sameiginlegan nor-
rænan vinnumarkað", og svo 112.
til 114. gr. frumvarps til laga um
EES-pakkann, kemur í ljós, að það
eina sem ér sameiginlegt með hinu
einfalda ákvæði norræna samnings-
ins og hins vegar margvísandi
ákvæðis EES-samningsins, er, að í
báðum tilvikum er talað um að sam-
ráð sé haft við samningsaðilann
áður en gripið er til einhliða ráðstaf-
ana (sem er auðvitað sjálfsögð kurt-
eisisregla).
Skv. noræna ákvæðinu getur rík-
isstjórn íslands ákveðið alveg ein-
hliða að taka upp skilyrði um at-
vinnuleyfi og stöðvað þannig inn-
flutning erlends vinnuafls, ef henni
sýnist svo. Skv. EES-ákvæðinu skal
þessu ákvæði ekki beitt nema að
uppfylltum m.a. þessum skilyrðum:
1) Það þurfa að hafa komið upp
eða vera yfirvofandi — alvarleg-
ir, efnahagslegir, þjóðfélagslegir
eða umhverfíslegir erfíðleikar í
sérstökum atvinnugreinum eða
á sérstökum svæðum —
2) Erfiðleikamir verða að vera lík-
legir til þess að vera viðvarandi
3) Ekki má beita öryggisákvæðinu
vegna skammtímaerfiðleika —
4) Ráðstafanirnar verða að tak-
markast við það, sem bráðnauð-
synlegt er til að ráða bót á
ástandinu —
5) Umfang og gildistíma ráðstaf-
ananna má bera undir gerðar-
dóm, sem einnig metur hvort
ráðstafanirnar eru í hlutfalls-
legu samræmi við það vandamál
sem þeim er beitt gegn —
6) Samningsaðila (þ.e. ríkisstjórn
íslands) ber að tilkynna fyrirætl-
an sína til sameiginlegu EES-
nefndarinnar —
7) Hafa ber samráð um málið í
sameiginlegu nefndinni —
8) Finnist engin lausn getur ríkis-
stjórnin samt gripið til ráðstaf-
ana en þá ber henni að tilkynna
um þær ráðstafanir sem gerðar
hafa verið —
9) Hinir samningsaðilarnir mega
beita gagnráðstöfunum og um
þær gilda sömu reglur og um
ráðstafanirnar.
Ákvæði norræna samningsins
eru þijár línur í f-lið 7. gr. en
ákvæðin í EES-samningnum, þ.e. í
texta frumvarpsins, eru ein og hálf
blaðsíða í þremur greinum.
Þetta finnst utanríkisráðherra
vera „samsvarandi“ ákvæði. Og
eftir gagnrýni frá stjómarandstöð-
unni svarar hann enn, að hér sé
um að ræða „samskonar öryggis-
ventil" og í norræna ákvæðinu!
Um kaup útlendinga
á íslenzku landi
í nýútkomnu áliti 3 manna lög-
fræðinefndar sem dómsmálaráð-
herra, Þorsteinn. Pálsson, og land-
búnaðarráðherra, Halldór Blöndal,
skipuðu segir, sbr. Mbl. 15. júlí sl.:
„Samkvæmt álitsgerðinni yrði
það andstætt EES-samningnum ef
almennt væri gerð krafa um búsetu
erlends aðila á jörð til þess að hann
mætti eignast hana“ (ath. að þetta
er tilvitnun í Mbl.).
í umræðum um þetta mál á Al-
þingi í vor sagði utanríkisráðherra:
„Eins og margsinnis hefur komið
fram er ekkert því til fyrirstöðu að
sett séu almenn skilyrði, t.d. að sá
einn geti keypt jörð sem stundar
þar búskap sjálfur.“
Hér er hann að svara fyrirspurn-
um um það, hvernig koma megi í
veg fyrir stórfelld landakaup út-
lendinga, en sleppir að geta þess
að þetta almenna skilyrði yrði einn-
ig að ná yfír Islendinga sjálfa.
Þetta er hjásögli.
Það ætti að vekja athygli, hvern-
ig skrifstofustjóri viðskiptaskrif-
stofu utanríkisráðuneytisins kemst
að orði vegna þessarar niðurstöðu
lögfræðinganefndarinnar, hann
segir að það: „ ... hafi aíla tíð ver-
ið ljóst, að eitt verði yfír íslendinga
og útlendinga að ganga í þessum
efnum“.
Hvers vegna eru þá Halldór
Blöndal og Þorsteinn Pálsson að
panta þetta álit lögfræðinganna, ef
þetta mál hefur „alla tíð verið ljóst“?
Um þjóðréttarsamninga
Bæði Alþýðublaðið og utanríkis-
ráðherra, sem og fleiri EES/EB-
sinnar, hafa sagt, að þessi EES-
samningur sé bara venjulegur milli-
ríkjasamningur, að vísu viðamikill,
en engu að síður bara venjulegur
þjóðréttarsamningur.
Það er sem sagt álit þessara að-
ila, að samningur, sem ágreinings-
laust er talinn sá viðamesti, flókn-
astí og þýðingarmesti, sem jslend-
ingar hafa gert frá upphafi íslands-
byggðar, samningur, sem á að lög-
taka sem íslenzk landslög, og bind-
ur því þegnana beint, samningur,
sem felur í sér innleiðingu erlends
réttar, sem er að yfirgripi meiri en
fjórfaldur á við íslenzka lagasafnið,
þ.e. gildandi íslenzkan rétt, samn-
ingur, sem það tæki einn mann fleiri
mánuði að lesa yfír, samningur, sem
kallar á afgreiðslu 55 fylgifrum-
varpa minnst, þar af þijá „band-
orma“ sem fela í sér breytingar á
mörgum íslenzkum lögum, sé bara
venjulegur þjóðréttarsamningur, er
auðvitað slíkur ótrúlegur þvætting-
ur að engu tali tekur. Mér er nær
að halda að meirihluti þingmanna
okkar geri sér alls ekki grein fyrir
umfangi þessa máls.
Svo er það hjásögli að segja, eins
og Alþýðublaðið gerir, að þetta sé
samningur milli 19 ríkja. Réttara
væri að segja, að þetta væri þjóð-
réttarsamningur milli alþjóðastofn-
ananna, EFTA og EB, því EB er
sérstakt fyrirbæri, þar sem valdhaf-
ar eru ekki kjörnir í beinni kosn-
ingu, eru ekki fulltrúar sem sækja
vald sitt til fólksins í viðkomandi
löndum, eru ekki kjömir lýðræðis-
lega. Enda segir í bók próf. Stefáns
Más Stefánssonar, Évrópuréttur:
„Það sem greinir EB frá öðmm
alþjóða stofnunum er það hversu
langt aðildarríkin hafa gengið í því
að framselja fullveldi sitt í hendur
EB sjálfu —. Það erþess vegna ljóst,
að þegar gerður er þjóðréttarsamn-
ingur við slíkan aðila sem EB er,
þá getur alls ekki verið um venju-
legan þjóðréttarsamning að ræða.
Lítum aðeins á, hvernig valdhaf-
arnir í EB líta á þetta mál. Telja
þeir þennan samning „bara venju-
legan þjóðréttarsamning"?
Jacques Delors, ekki forseti
framkvæmdastjórnar EB, eins og
segir í forsíðufrétt Mbl. frá 13. febr.
sl., og Uffe Ellemann hættir einnig
til að kalla hann, heldur formaður
framkvæmdastjórnarinnar, lítur
svona á málið, skv. fyrrnefndri for-
síðufrétt Mbl.:
„Sagði hann að Evrópubandalag-
ið væri sérstök stofnun og Fríverzl-
Morgunblaðið/Eyjólfur M. Guðmundsson
Þátttakendur á frjálsíþróttaæfingu ásamt þjálfara sínum.
Vogar:
Ungmennafélag Þróttur
stofnar frjálsíþróttadeild
Vogum.
UNGMENNAFÉLAGIÐ Þróttur í Vogum hóf í sumar að starfrækja
fijálsíþróttadeild. Að sögn Rakelar Gylfadóttur þjálfara deildarinnar
sækja 10 til 12 krakkar á æfingarnar hveiju sinni en þær eru þrisvar
I viku.
Starfíð hefur farið vel af stað og
krakkarnir tekið þátt í mótum. Á
móti fyrir 10 ára og yngri sem
haldið var í Mosfellsbæ í júní unnu
krakkarnir til verðlauna, þar á
meðal var ein stúlka, Þóra Jónsdótt-
ir, sem vann þrenn verðlaun. Þá
sendi félagið þátttakendur á Ungl-
ingalandsmót Ungmennafélags Ís-
lands á Dalvík og nú er verið að
undirbúa þátttöku í Meistaramóti
íslands.
Ungmennafélagið hyggst síðan
efna til móts í fijálsum íþróttum í
Vogum í ágústmánuði.
- E.G.