Morgunblaðið - 07.08.1992, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 7. ÁGÚST 1992
11
TÍMABÆR SÖGURITUN
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
STRANDAPÓSTURINN. XXV.
156 bls. Útg. Átthagafélag
Strandamanna. 1991.
BREIÐFIRÐIN GUR. Tímarit
Breiðfirðingafélagsins. 50 árg.
192 bls. 1992.
Hringvegurinn liggur um
Strandasýslu á nokkurra kílómetra
kafla. Sá hluti sýslunnar er því í
alfaraleið. Norðurhlutinn telst hins
vegar með afskekktustu svæðum
landsins. Þar hefur byggð eyðst eða
strjálast meira en annars staðar
kringum landið. Þar af leiðir að
Strandamenn hafa margir flust á
brott, flestir sennilega til höfuðborg-
arsvæðisins. Þeir munu því vera
nokkuð margir sem standa á bak
við Strandapóstinn sem átthagafé-
lag þeirra gefur út.
Að venju er fjöldi stuttra þátta í
þessum Strandapósti. Endurminn-
ingar úr héraði Ieita á hugann sem
fyrr. Prentaður er kafli úr minning-
um Thors Jensens sem Valtýr Stef-
ánsson skráði á sínum tíma. Þar
segir Thor frá Borðeyrardvöl sinni.
En þangað kom hann 1878, ungling-
ur á fimmtánda ári. Þar dvaldist
hann á næmasta skeiði ævinnar,
nýkominn til landsins, skoðaði hvað-
eina með sínu glögga gests auga og
sá sumt ef til vill betur en heima-
menn sem fæstum hafði veist tæki-
færi til að skyggnast út yfir sinn
þrönga sjónhring. Undravert er
hversu fljótt Thor hefur áttað sig á
hinu framandi umhverfi. Borðeyri
var þá talsverður staður, verslanir
tvær og viðskipti mikil. Vel mátti
giska á að vaxtarmöguleikar væru
þar ekki síðri en á öðrum rísandi
verslunarstöðum norðanlands, t.d.
Blönduósi, Sauðárkróki og Húsavík
sem nú eru allir komnir með kaup-
staðarréttindi. Það fór þó á annan
veg. Borðeyri hefur staðið í stað.
Þungamiðja sýslunnar hefur fyrir
löngu flust til Hólmavíkur. Stefán
Gíslason heitir sveitarstjórinn þar.
Hin síðari ár hefur fallið í hans hlut
að skrá fyrir ritið annál liðins árs.
Eru þættir Stefáns einkar skilmerki-
legir. Flest er það jákvætt sem Stef-
án greinir frá í annálum sínum.
Strandamenn eru lítið fýrir hasar
og eru því sjaldan í fréttum hjá fjöl-
miðlum höfuðstaðarins. Eigi að síður
rönkuðu fjölmiðlarnir við sér í fyrra
þegar, eins og Stefán segir, »mikið
orð fór af músagangi á Hólmavík
og Drangsnesi ... Þótti mörgum
heldur mikið gert úr plágunni, og
var talað um „ljósvakamýs" í þessu
sambandi.«
Ein öld og áratug betur liggur á
milli æskuára Thors Jensens og
annáls sveitarstjórans á Hólmavík.
Langur tími miðað við aldur ein-
staklings en skammur í lífi þjóðar.
Það getur verið fróðleg dægradvöl
að lesa þætti þessa hvorn á eftir
öðrum og bera saman. Hvað hefur
breyst? Hefur eitthvað staðið í stað?
Mun minna er um kveðskap í
þessum Strandapósti en oft áður.
Ingólfur Jónsson frá Prestsbakka
heldur þó uppi merki ljóðlistarinnar.
En hann mun hafa lagt ritinu til
meira efni og fjölbreyttara en nokk-
ur maður annar gegnum tíðina.
Kveðskapur Ingólfs byggist mest á
endurminningum hans frá uppvaxt-
arárum í Hrútafirði og er þannig
samkvæmur öðru efni ritsins.
Strandapósturinn varð að sínu
leyti fyrirmynd annarra slíkra árs-
rita sem gefin hafa verið út vítt og
breitt um landið. Margt hvað, sem
þar hefur birst, hefur almennt þjóð-
fræðigildi. Vonandi heldur ritið sömu
stefnu enn um sinn.
Breiðfirðingur er líka gróið rit.
Ef til vill má segja að hann beri að
þessu sinni lærðari svip en Stranda-
pósturinn. Menntamenn í höfuð-
staðnum leggja ritinu lið. Allt er
framlag þeirra á bjargi reist sem
geta má nærri en gæti eins átt heima
í almennum fræðiritum, t.d. 1 Sögu
eða Nýrri sögu. En þarna eru líka
þjóðháttalýsingar tengdar endur-
minningum svo sem Æskuminning-
ar frá Rúfeyjum kringum 1920 eftir
Ebbu Hólmfríði Ebenezersdóttur.
»Þetta var allt yndislegt,« segir Ebba
Hólmfríður. Ekki felst nú mikið í
þeim orðum.
Allt um það er þáttur Ebbu Hólm-
fríðar hátt yfir skrum og skjall haf-
inn, bæði greinagóður og skipulegur.
Tveir þættir eru þarna um selinn,
annar um nytjar þær sem af honum
mátti hafa, einkum til matar, hinn
um selveiðilög og umræður þar að
lútandi á fyrri öld.
Sérstaklega skal og nefna þátt
eftir Lúðvík Kristjánsson sem ber
yfírskriftina Sjómannafélagið Ægir
í Stykkishólmi. Félag þetta, sem
stofnað var um aldamótin síðustu
og starfaði fyrsta þriðjung aldarinn-
ar, var ekki stéttarfélag í nútíma-
skilningi. Fremur mátti kalla það
samtryggingarfélag. Því var t.d.
ætlað að »hjálpa sjómönnum, sem
framfærslurétt eiga í Stykkishólmi,
ekkjum þeirra og börnum, verði þeir
hjálparþurfi vegna veikinda, ellilas-
burða eða annarra ósjálfráðra at-
vika, enda hafi þeir reynst dugandi
menn og séu reglusamir.« Félagið
stóð líka fyrir dansleik sem haldinn
var árlega í Hólminum og taldist til
stórviðburða í félagslífi staðarins.
Þegar tryggingar komu til sögunnar
var félagið talið óþarft. Var það þá
lagt niður og sjóðum þess varið til
málefnis sem álitið var að koma
mundi sjómönnum að hvað mestu
gagni, það er til sundlaugarbygging-
ar.
Þótt Breiðaíjarðarsvæðið hafi
fyrrum talist eitt hið blómlegasta á
landi hér hafa örlög þess orðið svip-
Ingólfur Jónsson frá Prests-
bakka.
uð og byggðanna á Ströndum. Eyja-
búskapurinn er orðinn hverfandi og
heilar sveitir hafa lagst í eyði. Skrá-
Lúðvík Kristjánsson
setning og varðveisla heimilda er því
tímabær, og seint munu söguefnin
til þurrðar ganga.

_ I. }
.Æwbsi I
Borgarholtsbraut
LANDSBANKINN
KOMINN í HJARTA
KÓPAVOGS
Landsbanki íslands, Kópavogi,
tekur til starfa föstudaginn
7. ágúst að Hamraborg 1.
~^r~
I Landsbankanum færðu alla
almenna bankaþjónustu. Þar má
nefna Einkareikning sem veitir
ýmis hlunnindi, Reglubundinn
sparnað (RS) sem auðveldar fólki
að eignast sparifé, hina kostum hlöðnu
Kjörbók, Námu fyrir námsmenn og Vörðu
sem er víðtæk ráðgjafar- og fjármálaþjónusta
fyrir einstaklinga.
Vertu velkominn í Landsbanka ísiands,
Kópavogi.
L
Landsbanki
íslands
Banki allra landsmanna