Morgunblaðið - 20.08.1992, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 20. ÁGÚST 1992
17
Hrun Sovétveldisins og kapphlaup
Austur-Evrópuþjóða inn í EB í
framhaldinu réði síðan úrslitum um
aðildarumsókn þeirra.
Formaðurinn heldur því fram að
með aðild íslands að EES og á
meðan ísland sækir ekki um aðild
að EB „er ljóst að ísland einangr-
ast í óvissu og biðstöðu þar eð öll
önnur EFTA-ríki halda áfram nú
þegar í haust og á næsta ári og
að þróa í formlegum viðræðum
framtíðarskipan sína við EB“. Þetta
er einnig fullyrðing sem ekki fær
staðist og er þveröfug við raunveru-
leikann. Ef ísland hættir nú við
aðild að EES og neitar að taka þátt
í því nána viðskiptasamstarfi sem
í því felst sem hinum Norðurlöndun-
um, væri einmitt hætta á að ísland
einangraðist frá þeim og öðrum
EFTA-ríkjum.
EES undirritað til bráðabirgða
Formaðurinn nefnir einnig þann
möguleika „að biðja strax um form-
legar viðræður við Evrópubanda-
lagið um tvíhliða samning en stað-
festa EES-samninginn sem bráða-
birgðaúrræði". Þessi tillaga er því
miður einnig með öllu óraunsæ.
Ekki er hægt að semja um framtíð-
arfyrirkomulag sem ætti að gilda
eftir að öll hin EFTA-ríkin hefðu
fengið inngöngu í EB vegna þess
að engin veit, hvernig aðstæður við
munum búa við þá. Það ríkir full-
komin óvissa um hvort hin EFTA-
ríkin fái inngöngu í EB, hvenær
það yrði, hvernig EB þróast í milli-
tíðinni og aðstæður í heiminum yfir-
leitt. Við vorum því að fórna vissu
um ávinning fyrir óútreiknanlega
óvissu.
Neitunarvald misnotað?
Formaðurinn heldur því fram að
íslandi verði ólíft innan EES vegna
þess að EFTA-ríkin hafi ólík mark-
mið. Önnur EFTA-ríki stefna að
EB aðild, á meðan ísland byggi á
EES sem framtíðarlausn. Þess
vegna þurfi ísland „í fjölmörgum
tilfellum að segja NEI við hinum
ýmsu tillögum EB um ný lög og
reglur". Hér er hugsunarvilla á
ferðinni sem byggir á því að hinn
innri markaður EB sé eitthvað
slæmt í sjálfu sér, sem ísland verð-
ur að varast og beijast gegn. Það
er þvert á móti.
Fjórfrelsið meðal samningsaðila,
sem EES-samningnum er ætlað að
tryggja, er meginávinningurinn fyr-
ir Island, sem skapar ómælda vaxt-
armöguleika fyrir íslenskt atvinnu-
líf. Það er því ekki líklegt að ísland
sjái neina ástæðu til þess sífellt að
beita neitunarvaldi sínu. Einmitt
vegna neitunarvaldisins er einnig
ólíklegt að þess gerist þörf. Það
tryggir í flestum tilvikum að ísland
geti, þegar á undirbúningsstigi til-
Jörundur
Hilmars-
son látinn
JÖRUNDUR Hilmarsson dósent
í almennum málvisindum við
Háskóla íslands og heiðurskons-
úll Litháa á íslandi lést á Land-
spítalanum í Reykjavík 13. þessa
mánaðar eftir stutta legu. Hann
var 46 ára að aldri.
Jörundur var fæddur 15. mars
1946, sonur hjónanna Hilmars
Garðarssonar skrifstofustjóra
Gjaldheimtunnar í Reykjavík og
Þorgerðar Jörundsdóttur.
Hann stundaði nám við Háskól-
ann í Osló í indóevrópskri saman-
burðarmálfræði frá árinu 1966 og
lauk magistersprófi þaðan 1977.
Hann varði doktorsritgerð við Há-
skólann í Leiden í Hollandi 1986.
Jörundur var stundakennari við
Háskóla íslands með hléum frá
1974 og dósent í almennum málvls-
indum frá 1989. Eftir hann liggja
fimm bækur um málvísindi og tug-
ir greina í erlendum og innlendum
fræðiritum. Hann stofnaði og rit-
stýrði alþjóðlegu fræðiriti um mál-
vísindi, Tocharian and Indo-
European Studies. Einnig þýddi
hann á íslensku nokkur skákrit og
lagna um nýjar EES reglur, tryggt
sína hagsmuni eða sérþarfir, t.d.
með undanþágum eða aðlögun ef
tilefni er til.
Formaðurinn segir ennfremur að
með EES-samningnum verði ísland
alltaf í ,já“ eða „nei“ hlutverki
gagnvart nýjum reglum á EES-
svæðinu. Þetta er grundvallarmis-
skilningur. Eins og fram er komið
verður hér eftir sem hingað til
möguleiki á að einstök lönd semji
sig undan einstökum reglum. í
EES-samningnum fékk ísland t.d.
undanþágu frá reglunum um fjár-
festingar í sjávarútvegi, um heil-
brigði dýra og margt fleira. Sama
gildir um önnur EFTA-ríki á öðrum
sviðum. EES-samningurinn veitir
því ekki síðri möguleika að þessu
leyti en tvíhliða samningur og veit-
ir reyndar betri pólitíska samnings-
stöðu.
Formaðurin heldur áfram: „Góð-
vild gagnvart íslandi myndi á
skömmum tíma snúast upp í mikið
ergelsi og fjandskap vegna þess að
ísland væri að hindra fljótvirka
aðlögun hinna EFTA-rikjanna að
lögum og reglum Evrópubandalags-
ins.“ Samkvæmt framansögðu get-
ur þessi staða ekki komið upp. Hins
vegar er víst að varla er nokkuð
sem gæti skapað meira ergelsi
gagnvart Íslandi en að ríkisstjómin
skipti um skoðun gagnvart EES og
færi að biðja um tvíhliða viðræður
við EB, eftir það sem á undan er
gengið.
„Lausn“ Alþýðubandalagsins
Formaðurinn lýsir því, hvers kon-
ar samning Alþýðubandalagið vilji
gera við EB. Af lýsingunni að dæma
er erfítt að átta sig á efnislegum
mun milli hans og EES-samingsins.
Samningur Alþýðubandalagsins
ætti að ná til fjórfrelsisins, fijálsra
vöruflutninga, fólksflutnigna, þjón-
ustustarfsemi og fjármagnsflutn-
inga; samkeppnisreglna og stofn-
ana, þ.ám. nefndar um eftirlit,
gerðardóms og ráðherraviðræðna;
rannsókna og þróunar, umhverfis-
mála, menntunar og menningar.
Sem sagt allt það sama og EES-
samningurinn. En hvaða mun dreg-
ur formaðurinn fram?
1. Stofnanabákn EES vantar. Á
móti kemur álíka „stofnanabákn":
Nefnd um eftirlit með samningnum
gerðardómur og ráðherranefnd.
2. Báðir aðilar hefðu rétt til þess
að gera formlegar tillögur um ný-
skipan viðskipta. I framkvæmd
hafa öll aðildarríki EES-samnings-
ins tillögurétt um nýjar reglur á
svæðinu. Hvaða aðili leggur þær
formlega fram er aukaatriði.
3. ísland hefði fullt forræði yfír
auðlindum og auðlindanýtingu. Með
EES-samningnum heldur ísland
fullu forræði yfir auðlindum lands-
Jörundur Hilmarsson
litháíska skáldsögu.
Dr. Jörundur stundaði nám í lit-
háisku við Háskólann í Vilnius í
Litháin 1971-72 og talaði málið.
Þegar ísland tók upp formlegt
stjómmálasamband við Litháen í
lok ágúst á síðasta ári útnefndi
Vytautas Landsbergis forseti Lit-
háens hann heiðurskonsúl Litháa á
íslandi.
Jörundur var þríkvæntur og læt-
ur eftir sig tvö börn, Þorgerði há-
skólanema og Þorstein mennta-
skólanema. Eftirlifandi eiginkona
hans er Þuríður Elfa Jónsdóttir
sérkennari.
ins. Fiskimiðin standa utan ramma
samningsins. Okkur er í sjálfsvald
sett að tryggja eignarhald þjóðar-
innar á öðrum auðlindum svo sem
virkjunarrétti fallvatna og jarð-
varma til frambúðar.
4. Löggjafarvald og dómsvald
yrðu ótvírætt í höndum íslenskra
stofnana. Nú er það svo að enginn
vafi getur lengur leikið á því hvort
EES-samningurinn sé í samræmi
við stjómarskrána. Stjórnskipuð
.nefnd hæfustu manna hefur látið í
ljós á sannfærandi og afgerandi
hátt álit sitt um að svo sé. Sam-
kvæmt álitinu er löggjafarvald ekki
tekið úr höndum Alþingis og er
reyndar skýrt kveðið á um það í
sjálfum EES-samningnum.
5. íslendingar hefðu sömu mögu-
leika til að tryggja jafnvægi á hér-
lendum vinnumarkaði og tíðkast
hefur í samskiptum Norðurland-
anna. Með EES-samningnum eru
fyllilega nægjanlegar tryggingar
fyrir því að hægt sé að tryggja jafn-
vægi á vinnumarkaðinum. Hins
vegar er þess að geta að þegar öll
hin Norðurlöndin em annað hvort
komin í EB eða EES verður lítið
gagn af Norðurlandasamningi um
vinnumarkaðsmál.
Báknið burt?
Formaðurinn reynir að lýsa EES-
samningnum sem leið inn í stofn-
anavirki skrifræðisins í Brussel sem
einkennist af opinberum afskiptum
í hagkerfinu. Hið sanna í málinu
er að EES-samningurinn er leið út
úr opinberum afskiptum stjórn-
málamanna af viðskiptalífínu með
tilheyrandi millifærslum, óheiðar-
legri fyrirgreiðslustarfsemi og spill-
ingu.
Tillagan um að kasta frá sér
EES-samningnum og fara í tvíhliða
viðræður við EB felur það í sér að
hafna ávinningi, sem er þekktur og
komast í staðinn í aðstöðu, sem
fullkomin óvissa ríkir um.
Það er meira en að segja það að
gera viðskiptasamning við EB.
Tyrkir, svo dæmi sé tekið, hafa
fyrir löngu gert samning um auka-
aðild að EB, en þeim heur ekkert
gengið að fá kjöt á beinið, ávinning
sem er í líkingu við þann sem felst
í EES. Þó eru Tyrkir 60 milljóna
manna þjóð sem hefur mjög veru-
lega hernaðarlega og pólitíska þýð-
ingu fyrir EB, sérstaklega hin síð-
ari ár sem tengiliður við Araba-
heiminn.
Grein formannsins hefst á ákalli
til ríkisstjómarinanr og Alþingis að
sýna raunsæi í EES-málinu. í fram-
haldi af því sem að framan er rak-
ið er vísara fyrir formann Alþýðu-
bandalagsins að líta í eigin barm.
Höfundur er utanríkisráðherra.
Borgarráð:
Viðræður um
neyðarnúmer
hafnar á ný
í SVARI Hrólfs Jónssonar
slökviliðsstjóra, við fyrirspurn
Katrínar Fjeldsted borgarráðs-
fulltrúa Sjálfstæðisflokksins, um
neyðarnúmer í Reykjavík, kem-
ur fram að nýjar upplýsingar
hafi komið fram er leiði til lægri
rekstrarkostnaðar en hár
rekstrarkostnaður sé ein helsta
ástæða þess að númerið er ekki
komið á. Verið væri að vinna
nákvæmari rekstraráætlun og
er fyrirhugað að hefja viðræður
í september við væntanlega sam-
starfsaðila það er dómsmála-
ráðuneytið og Hafnarfjarðarbæ.
Þá segir enn fremur, að allt frá
því að tillaga um neyðamúmer kom
fyrst fram hafi verið unnið að því
að koma því á, þó með nokkrum
hléum. Hafí Reykjavíkurborg haft
frumkvæðið að þeirri vinnu. Fyrir
liggi hugmyndir að rekstrarformi
og útboðslýsingu vegna tækja-
kaupa en þar til í vor hafi málið
legið niðri.
HMRHMHHHMHnM *
HLBOÐ
VIKUNNAR
HAGKAUP
- altí í einni ferd
• ■:................:.....................................................................................