Morgunblaðið - 03.11.1992, Síða 49

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 3. NÓVEMBER 1992
49
Söngnr og söng-
kennsla á Islandi
eftirÁgústu
Ágústsdóttur
Þegar Ingólfur Guðbrandsson
stofnaði Pólýfónkórinn með ágætu
söngfólki urðu þáttaskil í íslensku
sönglífi. Með fullri virðingu fyrir
þeim sem fram til þess tíma höfðu
stjórnað kórum hérlendis hljótum
við samt að viðurkenna að löngum
hafði kveðið við sama, gamla Isa-
foldartóninn (alþýðusöng). Hinn
„hreina tón“ hafði Ingólfur heyrt
erlendis. Honum tókst að gæða
söng Pólýfónkórsins þessum tóni.
Hann fékk til liðs við sig marga
erlenda söngvara, sem sumir voru
atvinnumenn í söng. Gagnrýnandi
einn sagði um Ara Márus Daníels-
son Johnson frá ísafirði, sem var
fyrsti óperusöngvari íslands, að
hann „syngi eins og menn syngja
5 útlöndum“. Starf Ingólfs Guð-
brandssonar stórbætti tónlistar-
smekk íslendinga og jók okkur
tónlistarskyn.
Skólarnir
Um miðbik þessarar aldar litu
íslenskir tónlistarskólar dagsins
ljós. í fyllingu tímans voru stofnað-
ar við skólana söngdeildir. Sérstök-
um söngskóla var komið á laggim-
ar í Reykjavík. Og þá bar svo við
að flestir þeir sem einhvem tíma
höfðu verið orðaðir við söng voru
allt í einu orðnir virðulegir söng-
kennarar! Smiðir og kjötmangarar
tóku af sér svunturnar og skinu
eins og sólin í hópi andagtugra
lærisveina sinna. Mikil áhersla var
lögð á að allir gætu lært að syngja.
Þegar Söngskólinn í Reykjavík
útskrifaði fyrstu söngnemendur
sína var það eins og við manninn
mælt, þeir urðu flestir kennarar
við sinn gamla skóla. Ekkert var
spurt að því hvort þessir nýju kenn-
arar byggju yfir nægri þekkingu
eða reynslu á söngsviðinu. Það er
athyglisvert að lesa það sem VI ad-
ímír Ashkenazí skrifar um þá sem
sjálfir hafa ekki getið sér orð á
tónleikapalli en ætla sér samt þá
dul að fara að kenna öðrum. Vissu-
lega mætti hugsa sér að þetta
reynslulausa fólk byijaði á því að
reyna fyrir sér í kórþjálfun, en
fullveðja söngkennarar geta þessir
byijendur ekki talist, þar eð bæði
kunnáttu og reynslu skortir.
Ég hefi orðið vitni að mörgum
útskriftartónleikum ungra söngv-
ara og kennir þar vægast sagt
margra grasa. Stundum fór ekki
hjá því að Flora Foster-Jenkins
kæmi í hugann og þá af fleiri
ástæðum en þeirri einni að nem-
andinn fleygði rós til áheyrend-
anna í salnum, en það var hin
fræga frú oft vön að gera.
En það má velta því fyrir sér
hvað það er sem kemur ungu fólki
til þess að halda að „söngkennari"
sem dvaldi hálfan vetur í útlöndum
fyrir aldarfjórðungi en lagði svo
sönginn á hilluna geti kennt söng
svo vel sé. Mikið er sakleysi og
vankunnátta hinna ungu nemenda.
Eins má spyija hve mikið kunn-
áttulaus kennari geti eyðilagt áður
en nemandanum verður ljóst hvert
stefnir.
íslensk söngkona kom spreng-
lærð heim frá Þýskalandi eftir fjög-
urra vetra söngnám þar í landi.
Svo var framburður hennar afbak-
aður, að hún söng: „Ó, blessuð
vertu summarsoll, er sveipar gulli
dall og holl!“ Af hinum sama bren-
glaða framburði íslenskunnar
þekkjast síðan allir hennar nem-
endur.
Karlmaður íslenskur hóf að
kenna söng við tónlistarskóla.
Enginn vissi áður að hann gæti
yfirleitt sungið. En orðrómurinn
barst fljótt út: „Hann er víst svo
afskaplega góður kennari.“ En
árangur kennslu hans lætur á sér
standa.
Tvær af okkar þekktustu
„prímadonnum" létu svo ummælt
í blaðaviðtali að það hefði eiginlega
verið tilviljun að þær hófu að læra
að syngja!
Ég leyfi mér að fullyrða að neist-
inn sem tilvonandi söngvari þarf
að hafa til þess að söngurinn verði
sannfærandi og viðkomandi verði
fær um að kenna öðrum, sá neisti
þarf að vera til staðar frá upp-
hafi. Það er ekki eðlilegt að radd-
laus eða raddlítil manneskja fari
allt í einu að nema söng, bara til
þess að læra eitthvað! Það verður
aldrei bam í brók.
Prófessor Hanne-Lore Kuhse,
Wagnersöngkonan fræga frá Berl-
ín, sagði mér eitt sinn að þegar
hún hefði verið beðin um að fara
að kenna á alþjóðlega tónlistar-
námskeiðinu í Weimar hefði hún
fyllst kvíða og orðið hugsað til
þess hvort hún yfirleitt gæti kennt
og hvemig hún ætti að fara að
því! Hún hafði þá um 20 ára skeið
sungi öll helstu sópranhlutverk
ópembókmenntanna í þekktustu
óperuhúsum heims. En svo fór að
um áratugi hafa Vestur-Evrópubú-
ar lagt það á sig að fara í gegnum
hið illræmda landamærahlið
Checkpoint-Charlie til þess að
njóta tilsagnar þessa mikla kenn-
ara.
Sem dæmi um vinsældir hennar
í Weimar má nefna að eitt árið
átti Peter Schreier að kenna þar á
námskeiði. Þá sóttu níu söngvarar
um að hljóta kennslu hans, en
milli 40 og 50 vildu komast til frú
Kuhse.
Það úir og grúir af óhæfum
kennurum. Ég kynnti mér kennslu
margra söngkennara í Weimar.
Þeir sátu makindalega í hæginda-
stól og voru greinilega að plata
vesalings nemenduma. Þeir voru
uppfullir af reglum um það hvert
söngvarinn á að horfa, hvað hann
á að hugsa meðan hann er að
syngja og fleira slíkt ámóta gáfu-
legt. Hins vegar þreyttist frú Ku-
hse ekki á því að leiða nemendum
sínum fyrir sjónir hina tækniiegv
hlið söngsins og það hve mikil lík-
amleg vinna söngurinn er.
Það var vissulega þörf á því að
hefja söngkennslu við tónlistar-
skólana íslensku. En sú færibanda-
vinna sem þar hefur átt sér stað
síðastliðin 20 ár er dæmd til að
mistakast og er í raun siðleysi.
Auðvitað hlýtur að koma að því
að íslenskir söngnemendur læri að
gera greinarmun á kennara sem
ekkert kann sjálfur og getur því
ekki kennt og að hinu leytinu kenn-
ara sem sjálfur setur sig ekki úr
færi að bæta sífellt við þekkingu
sína og getu ævilangt.
Orðsporið breiðist út með hraða
hljóðsins, ýmist til góðs eða ills.
Þegar farið er að dásama einhvem
er líkt og enginn endir verði á vit- .
leysunni. Þegar hundrað litlar •
söngkonur trítla um bæinn dásam- .
andi ellegar rægjandi einhvem '
kennara eða nemanda lætur ár-
angurinn af slíkri iðju sjaldnast á
sér standa. Má í þessu sambandi
benda á ummæli hinnar heims-
þekktu söngkonu Galínu
Visjnevskaju-Rostropovítsj, þegar
hún settist á skólabekk í Moskvu.
Hún kveðst hafa verið svo „hepp-
in“ að fá vinsælasta söngkennar-
ann í skólanum, „ítalska kennar-
ann“, eins og hann var nefndur,
af því að hann hafði lært á Ítalíu.
Hún segir að kennari þessi hafí
verið þekktur af því að eyðileggja
raddirnar á mettíma. Það leið ekki
heldur á löngu áður en hin mikla
sópransöngkona hafði verið úr-
skurðuð „alt-rödd“ (!), enda hætti
hún á tímabili að riá háu tónunum.
Galína lét ekki bjóða sér þetta.
Hún beitti dómgreind sinni og fór
til gamallar konu í einkatíma. Það
sýndi sig að hún kunni tökin á
tækninni.
Hvað skyldu þær vera margar,
litlu „Galínurnar" sem eru að læra
söng í Reykjavík og vita innst inni
að það er verið að spila með þær?
En þær láta sig hafa það af því
að þær em hjá svo „fínum“ kenn-
uram eða í svo „fínurn" skóla.
„ítalski kennarinn"
Svo er það vonin um að fá hlut-
verk í ópemnni. „Ef þú ert hjá
þessum eða hinum kennaranum,
þá færðu líklega hlutverk." Hún
Jóna litla Jóns frá Búðardal fær
bara lélega kennarann. En hún
Sirrí litla Möller-Nielsen úr Vestur-
bænum fær auðvitað kennarann
sem lærði vetrarlangt á Ítalíu.
Sama þótt Jóna syngi eins og
næturgali en Sirrí sé með mjóa og
skræka rödd. Eftir nokkum tíma
skjálfa þær báðar eins „að hætti
hússins". Svo fær Sirrí að sjálf-
sögðu hlutverk í Óperanni en Jóna
fer annaðhvort (ef hún er heppin)
í kórinn, eða bara vestur aftur.
Hver kann að syngja? Hver get-
ur dæmt um það hvort einhver
„syngi vel“? Það vill raunar svo
til, hvað sem „amatörar" okkar
segja, að hjá siðmenntuðum þjóð-
um hafa menn ákveðnar hugmynd-
ir um það hvemig syngja skuli á
faglegan hátt. Eftir að Ari Máras
Daníelsson Johnson, sem fyrstur
varð íslenskra söngvara til þess
að gerast óperasöngvari á erlendri
grund (í Þýskalandi), eftir að hann
hafði sungið í fyrsta og eina skipt-
ið í Reykjavík, komst íslenskur
blaðamaður svo að orði: „Hann
söng eins og fólk syngur í útlönd-
um.“
í Þýskalandi gilda t.d. strangar
reglur um framburð orða í söng.
Hið sama þyrftum við að tileinka
okkur. Margir íslenskir söngvarar
lýta söng sinn mjög með vondum
framburði. Þegar t.d. Draumaland-
Boltamanninum
Auk þess gefum við
15% afslátl
af öllum vörum i
versluninnií4daga!
IHoraimblnbib
Metsöiubhd á hverjum degi!
Ágústa Ágústsdóttir
„Niðurstaða mín er sú
að með aðstoð misvit-
urra kennara og
ábyrgðarlausra gagn-
rýnenda er svo komið
sem raun ber vitni.“
ið eftir Sigfús Einarsson er sungið
heýrum vð gjaman: „Þa rangar
blómabreiða" og „því þa rerallt se
mann ég.“
íslenskur söngvari birtist á sjón-
varpsskjánum í vetur leið, lagðist
utaní flygilinn eins og drakkinn
maður á vínbar og þramaði hið
ofurviðkvæma lag Schumanns „Du
bist wie eine Blume" svolátandi:
„Du bist wiejjjeine Blume"! Hann
hafði sloppið við að læra að söngv-
ari dregur ekki saman tvö orð
nema í hæsta lagi þegar fyrra orð-
ið endar á sama samhljóða og er
upphafsstafurinn í hinu seinna.
Prófessor Hanne-Lore Kuhse lét
einhveiju sinni svo ummælt við
mig í Weimar að hún þyrfti ekki
annað en að sjá nemandann birt-
ast í dyrunum til þess að sjá hvort
hann væri efni í söngvara eða ekki.
Nemandi minn einn, sem hlýðir
á alla tónleika sem hann mögulega
kemst yfír, segist kominn á það
stig að hann heyri hvort söngvari
sé á ferð eða ekki óðara en flytj-
andinn dregur andann á undan
fyrsta tóninum!
í Ríkisútvarpinu heyram við í
söngvara á hveijum degi (síðasta
lagið fyrir fréttir). Því miður, og
það er leiðinlegt að þurfa að segja
það, virðir ekki einn einasti söngv-
ari íslenskur undirstöðureglur
sönglistarinnar. Oftast era radd-
irnar næstum hljómlausar og vant-
ar allan stuðning. Á efri tónum
byijar svo skjálftinn mikli, afrakst-
ur þeirrar aðferðar að syngja háa
tóna án stuðnings. Flestar raddim-
ar líkjast bamsröddum, sem ég
hygg að sé afleiðing kórsöngsins
á Islandi því að nú á dögum gera
flestir söngstjórar þá undarlegu
kröfu til kórfélaganna að sópranar
og tenórar syngi eins og böm.
Utkoman er hörmungar-væl, sem
fólk með þroskaðan tónlistarsmekk
þolir ekki. En hinir hrópa húrra,
og því fer sem fer. Nýju fötin keis-
arans hafa sjaldan verið fínni en
nú, og aldrei hafa skraddaramir
haft meira að gera.
Það hlýtur að valda mörgum
þungum áhyggjum að eftir þann
fjörkipp sem sönglíf okkar tók um
skeið sem fyrr var sagt skuli stað-
reyndin nú vera sú að enginn virð-
ist lengur vita hver kann að syngja
og hver ekki. Flestir láta segja sér
það, alveg eins og í ævintýri H.C.
Andersens af nýju fötunum keisar-
ans.
Niðurstaða mín er sú að með
aðstoð misviturra kennara og
ábyrgðarlausra gagnrýnenda er
svo komið sem raun ber vitni.
Höfundur er söngkona.
aOODfYEAR
VETRARHJÓLBARÐAR
60 ÁR Á ÍSLANDI
UMBOÐSMENN UM LAND ALLT
m
HEKLA
F0SSHÁLSI 27
SÍMI 695560 674363