Morgunblaðið - 29.01.1993, Blaðsíða 13

Lækknn á lyfjakostnaði
Allar Norðurlandaþjóðirnar hafa gripið til sambærilegra aðgerða
til að lækka lyfjakostnað — Árangurinn hefur orðið mestur á íslandi
Greiöslur Tryggingastofnunar miöaö viö gengi 1991
eftir Sighvat Björg-
vinsson
Verulegar breytingar hafa verið
gerðar í lyfjamálum á síðustu miss-
erum í því skyni að reyna að draga
úr mjög ört vaxandi kostnaði þjóð-
félagsins. Meðal ráðstafana sem
gripið hefur verið til, eru þessar:
1. Fastagjald fyrir lyf var hækkað
umtalsvert og lyf flutt á milli
greiðsluflokka, m.a. þannig að
fjölgað var lyijum í þeim
greiðsluflokki þar sem sjúkling-
ar greiða lyf alfarið sjálfir. (Um
mitt ár 1991).
2. Teknar voru upp hlutfalls-
greiðslur sjúklinga í stað fasta-
gjalds. Einnig var tekin upp sú
regla að við útfyllingu lyfseðils
skuli læknir taka fram hvort
hann heimili afgreiðslu ódýr-
asta samheitalyfs og er lyfja-
verslun þá skylt að afgreiða
ódýrasta samheitalyf. Jafn-
framt voru teknir upp fjölnota-
lyfseðlar. (í ágúst 1992).
3. Hlutfallsleg greiðsluþátttaka
sjúklinga vegna lyfjakaupa
aukin, ákveðin tiltekin lág-
marksgreiðsluþátttaka fyrir lyf
auk þess sem fjölgað er nokkuð
lyfjum í þeim flokki þar sem
sjúklingar greiða lyfin að fullu
sjálfir. (Janúar 1993).
í öllum tilvikum hefur verið gef-
inn kostur á því að veita undan-
þágu frá almennri greiðsluskyldu
sjúklinga með útgáfu svonefndra
lyfjakorta, sem ýmist fría sjúkling-
inn alfarið frá greiðslu eða veita
honum verulegan afslátt. Við upp-
töku hlutfallsgreiðslukerfisins í
ágúst 1992 var jafnframt ákveðin
hámarksgreiðsla sjúklings fyrir lyf
við hverja afgreiðslu og sá kostn-
aður við lyf, sem umfram það kann
að vera, fellur alfarið á ríkið. Þetta
greiðsluhámark er nánast það
sama nú og það var ákveðið í ág-
úst 1992 og því hefur ekki verið
breytt síðan.
Áhrif aðgerðanna
Hér að framan hefur verið getið
meginefnis þeirra aðgerða sem
gripið hefur verið til frá miðju ári
1991 og þar til í ársbyijun 1993.
Þar að auki mun þann 1. febrúar
nk. koma til framkvæmda u.þ.b.
fimmtungslækkun á heildsöluverði
lyfja sem veldur um 3-4% verð-
lækkun á útsöluverði lyfja, bæði
til hagsbóta fyrir neytendur og rík-
issjóð. Ennfremur hefur heilbrigð-
isráðuneytið lokið endurskoðun
laga um lyfsölu og lyfjadreifingu
og samið nýtt frumvarp sem nú
er til skoðunar hjá stjórnarflokkun-
um. Þar er gert ráð fyrir miklum
breytingum á fyrirkomulagi lyf-
sölu, bæði í heildverslun og í smá-
sölu þar sem stefnt er að auknu
frjálsræði og meiri samkeppni í
verði og þjónustu.
En hver eru áhrif þessara
aðgerða?
1. Hlutdeild sjúklinga í lyfjakostn-
aði hefur vaxið úr u.þ.b. 18% í
u.þ.b. 31-32%, sem er kostnað-
arþátttaka sjúklinga í lyfja-
kostnaði eins og hún er að
meðaltali í Evrópu-löndum.
2. Dregið hefur umtalsvert úr
notkun ýmissa lyfja s.s. eins og
sýklalyfja, en notkun slíkra
lyfja var verulega meiri á ís-
landi en í nágrannalöndunum.
3. Mikil breyting hefur orðið á
lyfjavali, þannig að neyslan
hefur í auknum mæli færst frá
dýrum lyfjum yfir til ódýrari
lyfja þar sem um er að ræða
samheitalyf með sömu virku
efnunum. Með þessu hefur
dregið úr lyfjaútgjöldum þjóð-
arheildarinnar, en það var lengi
vel einkennandi fyrir íslenskan
lyijamarkað að á Islandi notuðu
menn í meira mæli en annars
staðar dýrustu lyfin þar sem
ódýrari lyf gátu komið að sama
gagni. Þess má einnig geta að
ódýrustu lyfin hafa fram til
þessa einkum verið framleidd
hér á landi, þannig að breyting-
arnar hafa orðið til að efla inn-
lenda lyfjaframleiðslu.
Áhrif þessara aðgerða á fjárhag
ríkissjóðs hafa orðið þau að á árinu
1992 námu útgjöld sjúkratrygg-
inga vegna lyfjakostnaðar sömu
fjárhæð í krónutölu og tveimur
árum áður, árið 1990. A árunum
áður hafði vöxtur útgjalda sjúkra-
trygginga vegna lyfjakostnaðar
numið að meðaltali á ári 12,5-
13,0% sem þýðir að hefði ekkert
verið að gert hefði kostnaðurinn
frá miðju ári 1991 til ársloka 1992
orðið 1300 m.kr. meiri en reyndin
varð.
Að stinga höfðinu í sandinn
Vissulega hafa þessar aðgerðir
verið gagnrýndar, en gagnrýnin
hefur verið af undarlegum toga.
Þar hafa menn skipst á um að
halda því fram annars vegar að
árangur þessara aðgerða hafi eng-
inn orðið og hins vegar að með
þessum aðgerðum sé svo hart
kreppt að landsfólki að heilsufari
sé stefnt í hættu og greiðslugetu
ofboðið. Þá hafa menn gjarnan
rætt um þessar aðgerðir eins og
væru þær gerðar af mannvonsku
einni saman og ættu sér engin
fordæmi í gervallri heimsbyggð-
inni.
Staðreyndin er hins vegar sú að
allar nálægar þjóðir eiga við sömu
vandamál að etja; mikinn vöxt
kostnaðar í heilbrigðisþjónustu; og
eru að beijast við hann með sömu
úrræðum og beitt er á íslandi. Ef
við hættum að stiga höfðinu í
sandinn og lítum til nálægari landa
er þaðan m.a. þetta að frétta.
Frá Danmörku
Frá og með 1. júlí 1992 hafa
Danir tekið upp þá reglu gagnvart
flestöllum lyfjum að skrifi læknir
bókstafinn „G“ við lyf á lyfseðli
er lyfjaverslun skylt að afhenda
sjúklingi ódýrasta samheitalyfið -
þ.e.a.s. það lyf sem inniheldur
sömu virku efnin og lyfið sem
læknirinn ávísar á en kostar
minnst fé. Þetta fyrirkomulag gild-
ir um flestöll lyf sem ávísað er á.
Notkun á ódýrustu samheitalyfjum
nam á 3. ársfjórðungi 1992 58%
af heildarneyslu lyfja í viðkomandi
lyfjaflokkum. Þá er hluti sjúklinga
í lyfjakostnaði í Danmörku 58% á
móti 31-32% hér á landi.
Frá Finnlandi
í ársbyijun 1992 var greiðslu-
hlutfall ríkisins í lyfjakostnaði
lækkað, en greiðsluhlutfall sjúkl-
inga hækkað að sama skapi. Þar
sem ríkið hafði greitt 90% af verði
lyfja var greiðsluhlutdeild ríkisins
lækkuð í 80%, en hlutdeild sjúkl-
inga hækkuð úr 10% í 20%. Jafn-
framt var afgreiðslugjald hækkað
úr 35 finnskum mörkum í 45
finnsk mörk. í september 1992 var
greiðsluhlutdeild ríkisins á þeim
lyfjum, þar sem ríkið hafði greitt
50% af kostnaði, lækkuð niður í
40% og hlutur sjúklinga aukinn
að sama skapi úr 50% í 60%. Þá
voru felld niður ákvæði úr skatta-
lögum í Finnlandi þess efnis að
skattgreiðendur gætu reiknað há-
an lyfjakostnað til frádráttar á
skattframtali sínu og var þar um
niðurfellingu á skattafrádrætti
vegna mikils lyfjakostnaðar að
fjárhæð 600 milljónir finnskra
marka á ári. Þá hefur lyfjum einn-
ig verið fjölgað verulega í þeim
lyíjaflokki sem sjúklingar þurfa
alfarið að greiða sjálfir. Einnig
hafa verið gerðar tillögur um að
greiðsluþátttaka finnska ríkisins
miðist í öllum tilvikum við tiltekið
hlutfall af ódýrasta lyfi í hveijum
lyfjaflokki, þannig að sé um dýrari
lyf að ræða þarf sjúklingur að
greiða mismuninn. Þá voru einnig
tillögur gerðar í Finnlandi um að
tekin yrði upp sama regla og á
íslandi og í Danmörku um skyldu-
afgreiðslu á ódýrustu lyfjum í
hveijum lyfjaflokki nema annað
sé sérstaklega fram tekið af lækni.
Frá Noregi
Í Noregi hefur læknum verið uppá-
lagt frá og með 1. apríl l991 að
ávísa alltaf ódýrasta samheitalyfi
nema ríkar faglegar ástæður
standi til annars. Heilbrigðisyfir-
völd senda læknum ávallt lista yfir
ódýrustu lyfin (sambærilegar upj>-
lýsingar eru einnig gefnar á Is-
landi). Sala á ódýrustu samheita-
lyfjum hefur þannig aukist úr 30%
af ávísuðum lyfjum árið 1990 í 40%
árið 1991. Frá og með 1. júlí 1992
hefur hlutdeild sjúklinga í lyfja-
kostnaði verið aukinn úr 20% í 30%
og gert er ráð fyrir því að frá 1.
júlí 1993 taki gildi ákvæði um að
kostnaðarþátttaka ríkisins í lyfja-
kostnaði skuli ávallt miðast við
ákveðinn hundraðshluta af ódýr-
asta lyfi í samheitalyfjaflokki og
sé notað dýrara lyf þurfi sjúklingur
að bera mismuninn sjálfur.
Frá Svíþjóð
Frá og með 1. júlí 1992 hefur
fastagjald á lyfjum í Svíþjóð verið
hækkað úr 90 sænskum krónum í
120 sænskar krónur fyrir hvem
lyfseðil auk þess sem greitt er 10
kr. viðbótargjald fyrir hvert lyf
umfram eitt á lyfseðlinum. Sjúk-
lingar þurfa ávallt að borga að
fullu sjálfir öll lausasölulyf (lyf sem
hægt er að fá án lyfseðils) og rík-
ið tekur engan þátt í kostnaði
vegna slíkra lyfja nema um lang-
Sighvatur Björgvinsson
yÞað er nauðsynlegt að
Islendingar geri sér
grein fyrir því að við
erum að berjast við
sömu vandamál hvað
varðar ört vaxandi út-
gjöld í heilbrigðisþjón-
ustu og allar nágranna-
þjóðir okkar eru að fást
við. Þær aðgerðir, sem
gripið er til á íslandi,
eru alls ekki frábrugðn-
ar því sem verið er að
gera í ýmsum nálægum
löndum.“
varandi sjúkdóma sé að ræða. Frá
og með 1. janúar 1993 gengur í
gildi það kerfi að greiðsluhlutur
ríkisins í lyfjum tekur mið af ódýr-
asta samheitalyfi og sjúklingur
nýtur aðeins greiðsluþátttöku rík-
isins sé um að ræða lyf sem ekki
er dýrara en sem nemur 10% um-
fram ódýrasta lyf í samheita-
flokki. Að öðrum kosti verður hann
að bera viðbótarkostnaðinn sjálfur.
Hver er svo árangurinn?
Alls staðar hefur náðst nokkur
árangur með þessum aðgerðum.
ísland sker sig þó úr að því leytinu
til að það er eina landið þar sem
tekist hefur að stöðva vöxt lyfjaút-
gjalda í tvö ár. Á öllum hinum
Norðurlöndunum hafa lyfjaútgjöld
trygginganna aukist bæði árið
1991 og einnig árið 1992 þrátt
fyrir þær aðgerðir sem gripið hefur
verið til.
Það er nauðsynlegt að íslending-
ar geri sér grein fyrir því að við
erum að beijast við sömu vanda-
mál hvað varðar ört vaxandi út-
gjöld í heilbrigðisþjónustu og allar
nágrannaþjóðir okkar eru að fást
við. Þær aðgerðir, sem gripið er
til á íslandi, eru alls ekki frá-
brugðnar því sem verið er að gera
í ýmsum nálægum löndum. Enginn
eðlismunur er á þessum aðgerðum.
í öðru lagi er það einnig áhuga-
vert að Island er eina landið á
Norðurlöndunum fimm þar sem
tekist hefur að stöðva vöxt lyfjaút-
gjalda í tvö ár. Hinar þjóðimar
hafa náð árangri, en ekki jafn
miklum árangri og íslendingar.
Höfundur er heilbrigðisráðherra.
íslandsmeistarakeppni í gömlu dönsunum
og Rork'n'roll 1993
veróurhaldin sunnudaginn 31. janúarííþróttahúsi Hafnafjaröar vió Strandgötu.
Keppnin hefstkl. 11.00. -Mióasalahefstkl. 9.30. - Húsió opnaó kl. 10.00.
Allir velkomnir
Dansráð íslands