Morgunblaðið - 29.01.1993, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 29. JANÚAR 1993
Florence Nightingale og fórn-
arhlutverk heilbrigðisstétta
eftirÁrna Björnsson
Þegar heilbrigðisstéttir þurfa
að bæta kjör sín, er það mikill
plagsiður þeirra, sem stjórna fjár-
málum þjóðarinnar, að höfða til
fórnarhlutverks þeirra, sem hafa
gert umönnun sjúkra að ævistarfi.
Oftast er þá vitnað til ensku aðals-
konunnar Florence Nightingale,
þegar hjúkrunarfræðingar eiga í
hlut, og orgelleikarans og trúboð-
ans Alberts Sweitzers, þegar feng-
ist er við lækna. Þeir sem nota
þessi nöfn, hafa þó sjaldnast
minnstu hugmynd um sögu eða
starf þessara einstaklinga, annað
en það, að þau líknuðu sjúkum og
særðum ókeypis, og þessvegna
hvíli sú skylda á sporgenglum
þeirra í nútímanum, að gera slíkt
hið sama.
Áður en lengra er haldið, finnst
mér rétt, að rifja upp örfáar sögu-
legar staðreyndir um þau tvö, sem
ég nefndi hér á undan. Florence
Nightingale var af breskum há-
aðli, og menntuð eins og konur í
því standi voru á þeim tíma. Hún
gerði uppreisn, gegn þeirri skoðun
herstjóra allra tíma, að hermenn
séu fallbyssufóður, sem að hlut-
verki sínu loknu, séu einskisvert
úrkast. Hún hóf upp og hélt á lofti
hugsjóninni um, að sjúkir og særð-
ir, í stríði og friði, skuli eiga rétt
á þeirri umönnun, sem stendur til
boða á hveijum stað og tíma. Eld-
ur þessarar hugsjónar, sem hún
kveikti á blóðvöllum Krímskagans,
logar enn glatt, og dæmin sanna,
að þar sem svipaðar aðstæður
skapast, er fjöldí fólks, alls staðar
í heiminum reiðubúinn til hjálpar,
og þá er ekki spurt um tímakaup.
Álbert Sweitzer var tónlistar-
maður, einn fremsti orgelleikari
síns tíma og lærður læknir, hann
var sömuleiðis heittrúaður og trúði
því í einlægni, að í því að gera
alla menn að lærisveinum Krists,
væri frelsun mannkynsins fólgin.
Hans skerfur til þess, var að reisa
sjúkrahús, fyrir ágóðann af tón-
listarflutningi, inni í svörtustu
Afríku, lækna sjúka blökkumenn
og boða þeim um leið trú á Jesúm
Krist, svo þeir mættu verða hólpn-
ir um alla eilífð.
Hann og samstarfsmenn hans
voru ekki ríkisstarfsmenn, en þeg-
ar fé skorti til að reka sjúkrahús-
ið, lagði Sweitzer af stað í tón-
leikaferðir um heiminn, til að afla
Ú’ár. Það væri ekki ónýtt fyrir
Ríkisspítalana, að hafa, þó ekki
væri nema einn slíkan yfirlækni.
Draga má það, sem hér hefur
verið sagt saman, á eftirfarandi
hátt. Báðir einstaklingamir, sem
hér hefur verið rætt um, og ráða-
mönnum velferðarríkisins Islands
er svo tamt að vitna til í kjaradeil-
um við heilbrigðisstéttir, voru
ógiftir, hvorugt þeirra var ein-
stætt foreldri, og þess er ekki
getið í sögum, að þau hafi borið
á herðum sér byggingarlán á okur-
vöxtum. Aðstæður þær, sem þau
unnu við, voru svo langt frá því
að líkjast neinu, sem þekkist nú,
að samanburður er út í hött.
Umönnun sjúkra í menningar-
þjóðfélagi er fólgin í störfum, sem
stétta mismunað, er eðlilegt að
heilbrigðisstarfsmenn, bregðist við
á sama hátt og aðrar stéttir,
þ.e.a.s. fari framá leiðréttingu.
Fáist sú leiðrétting ekki í eðlileg-
um samningum, hljóta þeir, að
nota sömu aðferðir og aðrir, til
að rétta sinn hlut. Heilbrigðisstétt-
um er nefnilega ekki umbunað á
neinn hátt fyrir að hafa tekið að
sér margnefnt fórnarhlutverk.
Læknirinn, hjúkrunarfræðingur-
inn og sjúkraþjálfarinn greiða
sömu skattprósentu af launum sín-
um eins og aðrir þjóðfélagsþegn-
ar, þeir greiða sömu vexti af hús-
næðislánum sínum, og standi þeir
ekki skil á sköttunum sínum eða
húsnæðislánunum, er ekki sagt:
Við hlífum honum, vegna þess að
hann er að vinna líknarstörf. Nei,
nafnið hans kemur í Lögbirtingi,
eins og annarra.
Þetta er orðinn nokkuð langur
formáli og stuttur eftirmáli um
það ástand, sem nú er að skapast
á stærstu heilbrigðisstofnun lands-
ins, Ríkisspítulunum. Allt bendir
til, að starfsemi þeirra lamist um
m.m. jafn.-feb., vegna þess að
hjúkrunarfræðingar stofnunarinn-
ar, sætta sig ekki við að hafa lak-
ari kjör, en gerast á öðrum sjúkra-
stofnunum. Um þá staðreynd, að
kjörin eru lakari, er ekki deilt,
heldur það, hvernig hægt sé að
fresta því, að umræddur starfs-
hópur, fái leiðréttingu. Enginn
efast um það eitt augnablik, að
hjúkrunarfræðingar Ríkisspítal-
anna, muni fá kröfur sínar upp-
fylltar að lokum, en vorir vísu
„Enginn efast um það
eitt augnablik, að
hj úkrunarfræðingar
Ríkisspítalanna muni
fá kröfur sínar upp-
fylltar að lokum, en
vorir vísu landsfeður
vilja að starfsemi spítal-
anna lamist um sinn, til
þess að hægt sé að
skella skuldinni á
hjúkrunarfræðingana
fyrir óbilgirni og frá-
hvarf frá mannúðar-
stefnu. Það skiptir að
sjálfsögðu engu máli þó
herkostnaðurinn fyrir
slaginn verði meiri,
þegar upp er staðið, en
kostnaðurinn við að
uppfylla réttmætar
kröfur þeirra.“
krefjast menntunar og reynslu.
Fyrir þau störf er greitt eftir
ákveðnu launakerfi, sem í grund-
vallaratriðum miðast við þann
tíma og kostnað, sem farið hefur
í að afla starfsréttinda, og megin-
reglan er, sömu laun fyrir sömu
vinnu. Þegar sú regla er brotin,
og einstaklingum innan starfs-
Yfirlýsing frá mótanefnd HSÍ
VEGNA þeirrar ósanngirni og
óbilgirni sem fram hefur komið
undanfarið af hálfu forráða-
manna handknattleiksdeilda
FH og Vals í tengslum við þátt-
töku þessara liða í Evrópu-
keppninni í handknattleik vill
mótanefnd greina frá því hvað
gerðist í þessu máli.
1. Þegar ljóst varð að FH og
Valur komust í 3. umferð Evrópu-
keppninnar var leikjum liðanna í
15. umferð íslandsmótsins sem
fara áttu fram 8. og 10. janúar
frestað til 20. janúar.
2. Óskum FH og Vals um frest-
un á leikjum þeirra í 16. umferð
miðvikudaginn 13. janúar hafnaði
mótanefnd, og hafði til þess gildar
ástæður.
* Vegna landsliðsprógrammsins
eru afar þröngir möguleikar á
að flytja leiki á þessum tíma,
og var forráðamönnum FH og
Vals sýnt fram á þessi vand-
kvæði. Þessi rök höfðu þeir að
engu og héldu málinu áfram.
Var fjallað um málið í fram-
kvæmdastjórn HSÍ og var hún
sammála niðurstöðu mótanefnd-
ar.
* Félögin fullyrtu við mótanefnd
að mótheijar þeirra í Evrópu-
keppninni þyrftu ekki að spila
á milli Evrópuleikjanna. Móta-
nefnd staðreyndi að þýsku lið-
in léku milli Evrópuleikjanna,
og mun hafa verið vitneskja
um það allan tímann í herbúð-
um FH og Vals. Því var ljóst
að félögin lugu vísvitandi að
mótanefnd.
* Þegar ofangreind rök stóðust
ekki, komu félögin með kröfu
um frestun vegna mikils álags
á leikmenn. Allir sem þekkja
til, vita að oft hefur meira álag
verið á leikmenn en í þessu til-
felli þar sem 3 dagar liðu milli
leikja. (Landsliðið leikur nú í
Noregi 5 leiki á 5 dögum). Þátt-
taka tiltekinna leikmanna Vals
í leik heimsliðsins í desember
og Evrópuúrvals í janúar og
þreyta leikmanna eftir þau átök
virtist ekki valda áhyggjum í
herbúðum Vals.
* Skilaboð komu frá félögunum
til mótanefndar gegnum fram-
kvæmdastjóra HSÍ mánudaginn
11. janúar, þar sem flugi frá
Lúxemborg til landsins var
frestað vegna óveðurs. Nefndin
fékk þau skilaboð frá félögun-
um, að þau myndu ekki leika
á miðvikudag eða fimmtudag.
Þótti nefndarmönnum skilaboð-
in undarleg, og sína þau þann
hroka og drambsemi sem ríkir
meðal forráðamanna FH og
Vals. Þeir telja sig geta sett sér
sjálfdæmi í þessu máli sem öðr-
um. Leikmenn höfðu nægan
tíma til að hvílast einn sólar-
hring í Lúx, fram á þriðjudag
og vegna erfiðleika við að finna
hentugan leikdag, var beiðninni
því enn hafnað.
* Hins vegar var mótanefnd
ekki kunnugt um þá seinkun
sem varð á flugi til Islands á
þriðjudaginn 12. janúar, en
þá mun hafa orðið 5-6 klst.
seinkun á brottför frá Lúx.
Mótanefnd barst ekki beiðni um
frestun frá félögunum vegna
þessarar seinkunar.
3. Leikjaprógramm 1. deildar
er rýrt í janúar, og aðspurð var
Stjarnan alfarið á móti breytingum
á leikjaplani sínu í janúar. HK
átti leik gegn Val en viðbrögðin
bárust ekki frá þeim vegna hugs-
anlegrar frestunar.
4. Hinn ll.júní 1992 var leikja-
tilhögun íslandsmótsins rædd á
fundi með 1. deildarfélögunum, en
þar sáu fulltrúar handknattleiks-
deildar Vals ekki ástæðu til að
mæta. Fengu félögin áætlun um
fyrirkomulag keppninnar til um-
sagnar. Þar komu ekki fram at-
hugasemdir vegna niðurröðunar
leikja milli Evrópuleikja, en rætt
var þar um að flytja þyrfti leiki
15. umferðar, ef liðin kæmust í
3. umferð, enda var það gert (sbr.
1 hér að ofan).
5. Eins og 1. deild karla hefur
spilast í vetur er mikilvægt að
staðan í deildinni sé ljós eftir
hverja umferð. Hlutverk móta-
nefndar er að sjá um að mótið
gangi snurðulaust fyrir sig, og að
leikjum sé ekki frestað nema brýn-
ar ástæður liggi að baki. Gæta
verður hagsmuna allra þeirra fé-
laga, sem leika í deildinni. Nefna
má sem dæmi, að Selfyssingar
komust ekki til Eyja fyrr en í 3ju
tilraun, en mótanefnd barst ekki
kvörtun vegna þessa. Nefndin hef-
ur í starfi sínu reynt að taka tillit
til þarfa félaganna, landsliðsins
og þeirra aðstæðna sem eru á
hveijum tíma. Þau lið sem léku í
Evrópukeppninni njóta og nutu
skilnings nefndarinnar, og tillit var
tekið til óska þeirra, eftir því sem
hægt var. Svo mun enn verða,
þrátt fyrir þau brigsl, sem á móta-
nefnd eru borin.
Þau gífuryrði sem viðhöfð eru
í yfirlýsingu stjórna handknatt-
leiksdeilda FH og Vals frá 20.
janúar sl. dæma sig sjálf. Slík
ummæli eru ekki svaraverð. Móta-
nefnd lætur sér í léttu rúmi liggja
skoðanir forráðamanna hand-
knattleiksdeilda FH og Vals um
það að nefndin sé ekki starfi sínu
vaxin. Hins vegar vill mótanefnd
ekki sitja undir þeim ósannindum
og rangfærslum, sem hafa komið
fram um þetta mál undanfarna
daga. Því er nefndin knúin til að
segja frá því um hvað málið sner-
ist.
Frekja og yfirgangur FH og
Vals í þessu máli hefur skaðað
handknattleikinn á íslandi, og
framferði þeirra sýnir að þá varð-
ar lítt um orðspor landsliðsnefndar
og landsliðsþjálfara íslands er-
lendis. Með framkomu sinni gagn-
vart HSÍ, landsliðsnefnd og landsl-
iðsþjálfara, álitu þeir, að tilgang-
urinn helgaði meðalið. Umhyggja
fyrir mannorði og drengskap virt-
ist ekki ræna þá svefni. Landsliðs-
nefnd var alsaklaus í þessari deilu.
Stóryrði forráðamanna fé|aganna
Bergur Guðnason, hdl. - Skattaþjónustan sf.
tilkynnir flutning
Undirritaður hefir flutt skrifstofu sína frá Langholtsvegi
115 til Suðurlandsbrautar 52 við Faxafen.
Viðskiptavinir athugið að staðfesta framtalstíma í nýju
símanúmeri 682828.
Bergur Guðnason, hdl.,
Skattaþjónustan s/f - Lögskipti,
Suðurlandsbraut 52 v/Faxafen.
Sími: 682828 - Fax: 682808.
Árni Björnsson
landsfeður vilja að starfsemi spít-
alanna lamist um sinn, til þess að
hægt sé að skella skuldinni á
hjúkrunarfræðingana fyrir óbil-
girni og fráhvarf frá mannúðar-
stefnu. Það skiptir að sjálfsögðu
engu máli þó herkostnaðurinn fyr-
ir slaginn, verði meiri, þegar upp
er staðið, en kostnaðurinn við að
uppfylla réttmætar kröfur þeirra.
Ekki er heldur nein ástæða til
að gráta yfir því þó fáeinir sjúk-
lingar lendi milli stafs og hurðar.
Þeir hafa þegar verið kramdir svo,
að varla munar um dálítið meiri
pressu.
Nú þegar hefur verið rótað svo
upp í heilbrigðiskerfinu, að þeir
sem í því starfa, vita ekki sitt ijúk-
andi ráð, hvað þá þeir sem þurfa
á þjónustu þess að halda. Þó er
grunur minn sá, að þeir, sem
stjórnað hafa rótinu, viti minnst.
Er ekki kominn tími til, að heil-
brigðisstéttir og almenningur í
landinu, komi þessum auðskildu
skilaboðum til hlutaðeigandi aðila.
Ekki róta meir! Ekki róta meir!
Höfundur er læknir.
komu þeim í vandræði, sem þeir
lentu í erfiðleikum við að koma
sér úr aftur. Þeir máluðu sig ein-
faldlega út í horn.
Hápunkturinn í máli þessu var
síðan sá, að berserkirnir neyddu
formann HSÍ á næturfund til
að biðjast „formlega velvirðing-
ar á því óréttlæti“ sem FH og
Val var sýnt af hálfu móta-
nefndar og framkvæmdastjórn-
ar HSI. Til þess gjörnings hafði
formaður HSI ekki heimildir
frá mótanefnd og framkvæmda-
sljórn. Jón Ásgeirsson má biðjast
afsökunar fyrir sjálfs síns hönd
og þeirra sem gefa honum heimild
til þess, nefndinni að meinalausu.
Mótanefnd ítrekar, að hún telur
sig hafa breytt rétt í þessu máli
og mun ekki biðjast afsökunar eða
segja af sér vegna þessa máls. Til
þess hníga engin rök. Hins vegar
mættu formenn handknattleiks-
deilda FH og Vals sér að skað-
lausu líta í spegil. Mótanefnd HSÍ
á þá ósk til handa réttlætisriddur-
um FH og Vals, að þeir hugsi .
næst áður en þeir tala, og minnir
þá á ummæli Biblíunnar um flísina
og bjálkann.
Mótanefnd HSÍ.
-----♦ ♦ ♦----
Fleiri utan
trúfélaga
ÞEIM fer fjölgandi sem standa
utan trúfélaga samkvæmt sam-
antekt Hagstofu Islands um ára-
mót. 3.586 eru nú utan trúfélaga
hér á landi og hefur fjölgað um >
741 á síðustu 10 árum.
í Þjóðkirkjunni eru nú 241.634
manns. Önnur trúfélög hafa unnið
nokkuð á og munar mest um Ka-
þólsku kirkjuna en henni tilheyra
nú 2.492 manns hér á Iandi, 723
fleiri en fyrir 10 árum.
Þá hefur fjölgun orðið í flestum
sértrúarsöfnuðum á þessu tímabili
og nokkrir nýir verið stofnaðir.