Morgunblaðið - 10.03.1993, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 10. MARZ 1993
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 10. MARZ 1993
23

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Barátta Jeltsíns við
„sovéska“ kerfið
Hatrömm barátta Boris Jelts-
íns Rússlandsforseta og
rússneska þingsins minnir um
margt á síðustu mánuðina, sem
Míkhaíl Gorbatsjov, fyrrum Sov-
étleiðtogi, var við völd. Báðir
hófu þessir leiðtogar feril sinn
fullir baráttuvilja og að því er
virtist staðráðnir í að koma á
víðtækum umbótum. Báðir urðu
þeir hins vegar smám saman að
láta undan vegna harðrar and-
stöðu afturhaldssamra afla við
efnahagslegar og pólitískar um-
bætur. Jafnvel nánustu aðstoðar-
menn Jeltsíns viðurkenna nú op-
inberlega að forsetinn sé orðinn
allt að því áhrifalaus, rétt eins
og Gorbatsjov á sínum tíma.
Rússneska þingið hefur frá
upphafi verið Þrándur í Götu
þeirra efnahagslegu umbóta, sem
Jeltsín hefur barist fyrir og hefur
sótt í sig veðrið í þeirri rimmu
upp á síðkastið. Er þess skemmst
að minnast að Jegor Gajdar, sem
Jeltsín hafði skipað sem forsætis-
ráðherra síðasta sumar, var hafn-
að af þinginu í desember. í hans
stað tók við embættinu Viktor
Tjemómyrdín, sem var þinginu
meira að skapi.
Það er hins vegar hæpið að
líta á deilur Rússlandsforseta við
þingið sem hefðbundnar deilur
framkvæmdavaldsins við löggjaf-
arvaldið líkt og við verðum dag-
lega vitni að á Vesturlöndum.
Jeltsín var kjörinn lýðræðislegri
kosningu á síðasta ári og sækir
því vald sitt til þjóðarinnar.
Rússneska þingið var aftur á
móti kjörið fyrir valdaránið í ág-
úst 1991 samkvæmt þeim gömlu
ólýðræðislegu reglum sem þá
voru í gildi. Þingmenn geta því
ekki gert þá kröfu að litið sé á
þá sem löglega kjörna fulltrúa
fólksins. Þeir eru miklu frekar
fulltrúar hinnar gömlu sovésku
valdastéttar og sinna hagsmuna-
gæslu í hennar þágu.
í því sambandi ber hæst efna-
hagslega valdastétt hins sovéska
áætlanakerfis, forstjóra gömlu
ríkisfyrirtækjanna og fulltrúa
hergagnaiðnaðarins. Þessi öfl
hafa einnig notið óvænts stuðn-
ings frá rússneska seðlabankan-
um sem hefur haldið áfram að
dæla fjármagni til gömlu ríkisfyr-
irtækjanna, sem mörg hver væru
dauðadæmd, næðu efnahagsum-
bæturnar fram að ganga.
Línur munu væntanlega skýr-
ast í þessari valdabaráttu í kjöl-
far neyðarfundar rússneska
þingsins í dag, þar - sem tekin
verður afstaða til þeirrar kröfu
Jeltsíns, að haldin verði ráðgef-
andi þjóðaratkvæðagreiðsla 11.
apríl nk. Vill Jeltsín að þjóðin
segi álit sitt á því, hver eigi að
fara með völdin í Rússlandi, for-
setinn eða þingið.
Nái tillaga Jeltsíns fram að
ganga verður rússneska þjóðin
spurð hvort hún vilji hafa forseta-
vald í Rússlandi, hvort deildaskipt
þing verði æðsta löggjafarsam-
kunda landsins, hvort semja beri
nýja stjórnarskrá og hvort landa-
kaup skuli vera öllum heimil.
Rúslan Khasbúlatov, forseti
þingsins og helsti andstæðingur
Jeltsíns, hefur lýst sig andsnúinn
hugmyndum forsetans um valda-
skiptingu og sagði í gær að hann
teldi að þinginu bæri að hafna
tillögunni um þjóðaratkvæða-
greiðslu. Jeltsín hefur þó áður
lýst því yfir að hann muni hugs-
anlega halda þjóðaratkvæða-
greiðslunni til streitu, jafnvel
þótt þingið hafni tillögunni.
Líklega voru það afdrifarík-
ustu pólitísku mistök Jeltsíns að
mynda ekki flokk í kringum sig
og stefnu sína þegar vinsældir
hans voru sem mestar á síðasta
ári og boða að því búnu til þing-
kosninga. Nú stendur hann í stað-
inn uppi án baklands í þinginu
og án flokks sem gæti aflað
stefnu hans stuðnings í hinu víð-
feðma Rússlandi.
Það er mikið áhyggjuefni
hversu erfiðlega gengur að koma
á umbótum í Rússlandi og hversu
stjórnlaust þetta fyrrum risaveldi
virðist vera. Hjá því verður held-
ur ekki litið að þær efnahagslegu
umbætur, sem Jeltsín hefur verið
talsmaður fyrir, eru eina færa
leiðin til að bæta lífskjör í Rúss-
landi til lengri tíma litið. Við
sjáum það af reynslu annarra
ríkja í austurhluta Evrópu hversu
sársaukafullt það er að koma á
markaðshagkerfi í stað sósíalísks
áætlunarbúskapar. Reynsla Pól-
veija, Tékka og Ungveija, sem
lengst eru komnir á þeirri braut,
er hins vegar ótvíræð sönnun
þess að öðru vísi verður hagvöxt-
ur ekki að raunveruleika. Búlgar-
ar og Rúmenar, sem slegið hafa
óhjákvæmilegum umbótum á
frest, horfa hins vegar upp á
áframhaldandi stöðnun og vax-
andi örbirgð. Það væri mikil
ógæfa og myndi ýta enn frekar
undir óstöðugleika í Evrópu, ef
Rússar ákvæðu að fara rúmensku
leiðina.
Svo gæti farið að Jeltsín
hrökklaðist frá völdum. Þó að sú
verði raunin er þar með ekki út-
séð um hvort umbótunum verður
slegið á frest í lengri eða skemmri
tíma. Rétt eins og áfram var
haldið í átt til markaðshagkerfis
þótt Gorbatsjov færi frá völdum
gæti vel farið svo að umbæturnar
héldu áfram þótt Jeltsín hyrfí af
opinberum vettvangi. Forsenda
þess er hins vegar að endanlega
verði skorið úr um hver fari með
völdin í landinu og að þing jafnt
sem forseti sæki umboð sitt til
kjósenda en ekki hins gamla sov-
éska kerfis.
Yfirlýsing aðila vinnumarkaðarins um markmið í atvinnumálum sem kynntar voru ráðherrum í gær
Lægri raunvextir
forsenda árangurs
í atvinnumálum
Forsætisráðherra segir tillögurnar umfangsmiklar og
spennandi og ætlar ríkisstjórn örfáa daga til að skoða þær
Nesbraut:
Miklabraut-Höfðabakkí
Siglufjarðarvegur.
Siglufjörður - Olafsfjarðarvegur
lusturlandsvegur: —'
Ikógarhlíð -/ Fellabær
Þingvallavegur:
á--—Pingvauavegur
■yL.v / Grafningsvegur efdri-
'(j- Gjábakkavegur
'>XV'Í'Þjórsárdalsvegur:
'— Árhe&ÁsólfsSfaðii
Reykjanesbraut:
\/'''''Vífilsstaðavegur- i
Breiðholtsbraut
Reykjanesbraut: -A
Krisuvík - Grindavík - Njarðvik
■p: <•'
V
!l\
I \A
w ■'V
(• .1"
FULLTRÚAR aðila vinnumarkaðar áttu í gær fund með ráð-
herrum og lögðu fram sameiginlega yfirlýsingu um markmið
í atvinnumálum þar sem dregnar eru saman ítarlegar tillög-
ur þeirra átta umræðuhópa fulltrúa ASÍ og VSÍ sem undan-
farið hafa ræðst við um atvinnumál. í yfirlýsingunni segir
meðal annars að það sé sjálfstætt markmið til atvinnuupp-
byggingar að kjarasamningar náist til allt að tveggja ára
og yfirstandandi samningsgerð miði að því en forsenda þess
sé að full samstaða náist um efnisatriði. Tillögurnar eru
mjög ítarlegar og sagði Davíð Oddsson forsætisráðherra að
hugmyndirnar væru spennandi en umfangsmiklar og menn
þurfi að skoða þær mjög vandlega enda sé mikilvægt að
aðhafast ekkert sem gæti raskað þeim efnahagslegu forsend-
um sem atvinnuvegirnir byggi á. Hann sagði að málið yrði
rætt innan ríkissljórnarinnar í heild og áskildi hún sér örfaa
daga til þess en fara þyrfti fram á ákveðnar viðbótarupplýs-
ingar áður en tillögurnar í heild væru metnar.
Morgunblaðið/Kristinn
Sest við fundarborðið
Á ANNAN tug karla og kvenna frá aðilum vinnumarkaðar og ríkisstjórn
ræddu málin í Ráðherrabústaðnum í gær. Friðrik Sophusson, fjármálaráð-
herra og Davíð Oddsson forsætisráðherra skipa mönnum hér til sætis í
upphafi fundarins. Auk þeirra mættu fyrir hönd ríkissljórnarinnar Jón
Baldvin Hannibalsson og Jóhanna Sigurðardóttir. Lengst til vinstri eru
Björn Grétar Sveinsson og Hervar Gunnarsson sem voru meðal þeirra
sem sátu fundinn fyrir hönd verkalýðshreyfingarinnar.
í hinni sameiginlegu yfirlýsingu
samninganefnda Alþýðusambands Is-
lands, Vinnuveitendasambands ís-
lands og Vinnumálasambands sam-
vinnufélaganna segir að þær hafi á
undangengnum vikum fjallað ítarlega
um áátand og horfur í atvinnumálum.
Starfið hafi tengst þeim samningavið-
ræðum sem nú standa yfir milli sam-
taka atvinnurekenda og launafólks og
sé veigamikill hluti þeirra markmiða
sem aðilarnir hafi orðið ásáttir um að
leggja til grundvallar samningsgerð-
inni.
Grundvallarmarkmið
Þá segir: „Vaxandi atvinnuleysi og
versnandi afkoma heimila og fyrir-
tækja hljóta að ákvarða meginvið-
fangsefni hagstjómar á næstunni.
Þessar aðstæður setja mark sitt á
kjarasamninga, umhverfi þeirra og
forsendur. í þessu felst að efnahags-
stjóm verður að stuðla að auknum
vexti og verðmætasköpun til lengri
tíma með áframhaldandi stöðugleika
og bættri samkeppnisstöðu fyrirtækja.
Jafnframt þarf að skapa ný störf með
markvissum aðgerðum sem skila
árangri á næstu mánuðum og misser-
um. Samningsaðilar hafa því orðið
ásáttir um að leggja eftirgreind
meginmarkmið til grundvallar viðræð-
um sínum á næstö dögum og beita
áhrifum sínum eftir mætti til þess að
þeim verði náð.
Raunvaxtalækkun. Veruleg og
varanleg lækkun raunvaxta er for-
senda þess að úrbætur í atvinnumálum
skili árangri. Hún er þannig stórvirk-
asta breytingin sem stuðlað getur að
auknum fjárfestingum einstaklinga
og fyrirtækja, nýjungum og aukinni
verðmætasköpun, sem fjöigun at-
vinnutækifæra og traust kjör hljóta
að byggjast á.
Stöðugleiki í verðlagsmálum hef-
ur sannað gildi sitt með því að sam-
keppnin hefur orðið virkari, hagræð-
ingartilefni skýrari og kaupmáttur
traustari. Því er stöðugt gengi og
verðlag eitt mikilvægasta markmið
efnahagsstjórnar og forsenda raun-
hæfra kjarasamninga.
Stöðugleiki á vinnumarkaði. Að-
ilar eru samdóma um mikilvægi þess
fyrir efnahagsþróunina að fyrirtæki,
einstaklingar, fjármálakerfi og stjórn-
völd hafi örugga vissu um hvað sé
framundan á vinnumarkaði um nokk-
uð langan tíma. Því er það sjálfstætt
markmið til atvinnuuppbyggingar að
kjarasamningar náist til allt að
tveggja ára. Yfirstandandi samnings-
gerð miðar að því, en forsenda þess
er að full samstaða náist um efnisat-
riði.“
Óásættanlegt atvinnuleysi
Þá segir að þótt ofangreind mark-
mið náist verði atvinnuleysi á þessu
og næsta ári óásættanlegt. Því sé
fjölgun atvinnutækifæra eitt mikil-
vægasta viðfangsefni hagstjómar
næstu mánuði og misseri. Móta þurfi
öfluga atvinnumálastefnu í þríhliða
samstarfi aðila vinnumarkaðarins og
stjórnvalda til að það markmið náist.
í slíkri stefnu þurfi annars vegar
markvissar breytingar á ýmsum
starfsskilyrðum, skipulagi og starfs-
aðferðum sem skila muni árangri til
lengri tíma. Hins vegar þurfi sú stefna
að beinast að aðgerðum sem skilað
geti árangri hratt og geri aðilar sam-
eiginlegar tillögur til stjórnvalda um
þau efni. í ljósi þessara markmiða
vilji samtökin leita samstarfs við
stjórnvöld um sókn í atvinnumálum á
grundvelli þeirra tillagna sem unnar
hafa verið í starfí fjölda þátttakenda
í samtals átta umræðuhópum, sem
fjölluðu um sjávarútvegsmál, verkleg-
ar framkvæmdir, orku og nýtingu
hennar, ferðaþjónustu, fiskeidi, ný-
sköpun, þjónustumiðstöð í Atlantshafi
og erlendar fjárfestingar. Tillögur
þessar voru lagðar fram í ítarlegum
skjölum en hér á eftir er út úr þeim
dregið það sem fram kemur í sameig-
inlegri yfirlýsingu aðila vinnumarkað-
arins, auk nánari útskýringar á nokkr-
um atriðum með tilvísun til álits um-
ræðuhópanna:
Sjávarútvegsmál
Aðilar telja að auka þurfi rannsókn-
ir á möguleikum sjávarútvegs sem
byggi á átaki í rannsóknum á lífríki
sjávar, átaki í framleiðslumálum og
sókn í markaðsmálum. Því eru gerðar
tillögur um að:
a. veitt verði auknum fjármunum
til rannsókna á lífríki fiskveiðilögsög-
unnar og stærð og vexti ýmissa van-
nýttra fisktegunda."
Vannýttar tegundir
I tillögum atvinnumálahóps um
sjávarútvegsmál segir nánar að brýnt
sé að efla rannsóknir á úthafskarfa,
langhala, litla karfa, gulllaxi, búr-
fiski, blálöngu, háffískum, skrápflúru,
sandkola og langlúru. Einnig hrygg-
Ieysingjum, svo sem beitukóng,
tijónukrabba og kúfiski. Jafnframt
verði nýttir frekar vinnslumöguleikar
hörpudisks, ígulkera og kúfisks sem
þegar séu fyrir hendi.
I yfirlýsingu aðilanna segir: ,,[Þ]ró-
unardeild Fiskveiðasjóðs verði efld og
Fiskveiðasjóður heimild til að leggja
1% af eigin fé til deildarinnar. Deildin
fái það hlutverk að styðja verkefni á
sviði vöruþróunar, vinnslutilrauna,
markaðsrannsókna og veiðarfæra-
rannsókna.
Aukin síldveiði og bættar
bræðslur
c. sendiráð íslands fái aukna mögu-
leika til að aðstoða íslensk fyrirtæki
við markaðsleit og markaðssetningu.“
Þá segir að sérstaka áherslu þurfi í
upphafí að leggja á aðstoð við mark-
aðssetningu á síldarafurðum en vænta
megi að síldveiðar hér geti stóraukist
á næstu árum. Einnig segir að mikil-
vægt sé að ljúka endurnýjun loðnu-
verksmiðja og auka rannsóknir á öðr-
um hugsanlegum bræðslufisktegund-
um, svo sem spærlingi, kolmunna og
sandsíli svo að lengja megi árlegan
starfstíma bræðslnanna. Þá er lagt til
að raforka til fiskvinnslu verði lækkuð
í verði um 30% og hafin verði kynning
á nauðsyn þess að veiða sjávarspen-
dýr.
2. Nýting vannýttrar
fjárfestingar
I yfirlýsingunni segir að á meðan
offramboð er á orku hér á landi sé
lagt til að verulegur afsláttur verði
veittur til aðila sem hyggjast taka í
notkun orku eða auka orkunotkun
sína. Tímabundin vildarkjör á slíkum
orkusamningum geta orðið til þess að
ný framleiðsla komist á laggirnar sem
síðar verði fær um að greiða hærra
verð. í niðurstöðum vinnuhóps segir
að Ijóst sé að raforka sé í beinni sam-
keppni við aðra orkumiðla og hækk-
andi verð á raforku hafi þegar valdið
aukinni olíunotkun í iðnaði og sjávar-
útvegi. Eina lausnin sé að stækka
markaðinn fyrir rafmagn, bæði til
skemmri og lengri tíma, í stað þess
að bregðast við eins og orkusölufyrir-
tækin hafa gert hingað til, að hækka
verð á raforku. Setja verði Landsvirkj-
un það takmark að ná fram verulegri
nýrri notkun á raforku í stað olíu,
m.a. eigi það við um rafmagn til skipa
í höfnum sem brenni olíu meðan um-
framorka sé til í raforkukerfinu.
í yfirlýsingu aðila vinnumarkaðarins
segir ennfremur: „Framleiðslugeta
fískeldisstöðva er vannýtt um þessar
mundir og hætta er á að sú þekking
og aðstaða sem þar er fari fyrir lítið.
Brýnt er að fjárfestar og lánardrottnar
viðurkenni að stærstur hluti þessarar
fjárfestingar er í raun tapað fé en eft-
ir standa mannvirkin sem í mörgum
tilvikum geta staðið undir rekstrar-
kostnaði og skilað nokkru fé upp í
fastakostnað. Tekið er undir tillögur
Rannsóknarráðs ríkisins um að veitt
verði samtals 200 m.kr. á ári til físk-
eldisrannsókna á næstu fímm árum.“
I áliti vinnuhópsins segir meðal annars
að hafi yfirleitt verið möguleikar á að
stunda fískeldi hér hafí þeir aldrei ver-
ið meiri en nú og nota eigi lærdóm
þann sem draga þurfí af mistökum
fortíðarinnar til að sækja fram. Mikil-
vægt sé að fískeldi leggist ekki af.
Hin sameiginlega yfirlýsing fjallar
næst um vannýtta fjárfestingu í sjáv-
arútvegi og þar segir: „í sjávarútvegi
er einnig um vannýtta fjárfestingu
að ræða, jafnt í vélum, búnaði sem
skipum, enda hefur afli dregist stór-
lega saman frá því í þessar fjárfesting-
ar var ráðist. Brýnt er að greiða fyrir
endurskipulagningu í greininni og út-
flutningi vinnslubúnaðar og veiði-
skipa, m.a. með fjárfestingum í sjávar-
útvegi annarra þjóða.
d. Mikið vantar á eðlilega nýtingu
gistihúsa og ljóst virðist að samkeppni
um ferðamenn fari harðnandi. Því er
sérstaklega varað við álagningu VSK
á gistingu eins og áformað er frá
næstu áramótum.
3. Átak í markaðsmálum
Breyta þarf skipulagi kynningar-
mála á íslenskri framleiðslu, þjónustu
og möguleikum til fjárfestinga hér á
landi. Lagt er til að þær stofnanir sem
starfa á þessum sviðum verði samein-
aðar og komið verði á fót nýrri, öflugri
stofnun sem auk núverandi verkefna
sinni eftirtöldum málaflokkum:
a. Greiði götu áhugasamra íjárfesta
um sem flesta þætti viðvíkjandi stofn-
un og starfrækslu fyrirtækja hér á
landi ogUyoðið upp á heildarlausnir."
Stefna um hlunnindi
erlendra fjárfesta
Vinnuhópur um erlendar fjárfest-
ingar segir að marka verði skýra
stefnu varðandi erlendar fjárfestingar
og í kjölfarið verði hafíð markvisst
starf til að laða erlenda aðila til at-
vinnurekstrar hér á landi. Tryggja
þurfí að starfsskilyrði fyrirtækja hér-
lendis séu í engu verri en best gerist
annars staðar. Að marka verði stefnu
um hugsanleg hlunnindi til handa er-
lendum fyrirtækjum sem hér hefji
starfsemi. Hlunnindin verði að ákvarð-
ast af þeim þjóðhagslega ávinningi
sem hljótist af starfseminni og megi
ekki bitna á þeirri starfsemi sem fyrir
sé í landinu.
Næst segir í yfirlýsingunni að
kynna þurfi möguleika á notkun jarð-
gufu í iðnaði og einnig samræma starf
þeirra aðila sem vinna að kynningu á
Islandi sem ferðamannalandi. Vinnu-
hópur um ferðaþjónustu gerir tillögu
Um að þess verði farið á leit við Sam-
band íslenskra sveitarfélaga og stjórn
Atvinnuleysistryggingasjóðs að hluta
af þeim 500 milljónum sem fara eiga
til atvinnuskapandi verkefna verði
varið til nauðsynlegra úrbóta á ferða-
mannastöðum en skýrsla um þörfina
liggi fyrir og framkvæmdir strandi
eingöngu á fjárskorti. Þá er bent á
að ferðaþjónusta afli 9,8% gjaldeyris-
tekna en njóti ekki sambærilegra skil-
yrða og aðrar útflutningsgreinar varð-
andi vsk.
Fijáls aðgangur erlendra skipa
að höfnum
Hin sameiginlega yfírlýsing aðila
vinnumarkaðarins fjallar lauslega um
nauðsyn þess að vinna markvisst að
því að greiða fyrir viðskiptum við
erlend skip þannig að Island geti orð-
ið þekkt þjónustumiðstöð í Norður-
Atlantshafi. Lækka þurfi álögur á
olíuvörur til skipa þannig að íslensk
olíufélög geti verið samkeppnishæf
við erlend og afnema takmarkanir á
löndunum úr fískiskipum. Vinnuhóp-
ur um möguleika íslands sem þjón-
ustumiðstöðvar í N-Atlantshafi legg-
ur til að leyfður verði óhindraður
aðgangur erlendra fískiskipa að ís-
lenskum höfnum. Leitað verði leiða
til að lækka olíuverð til að bæta sam-
keppnisstöðu landsins sem olíubirgjar
fiskiskipa. Komið verði á fót frísvæð-
um sem selji skipum vistir og toll-
fijálsar vörur.
I fjórða lið sameiginlegu yfirlýsing-
arinnar er fjallað um nýsköpunarstarf
og samkeppnisstöðu: „a. Lítið eigið
fé íslenskra fyrirtækja stendur ný-
sköpunarstarfi fyrir þrifum. Ein leið
til að bæta eiginfjárstöðu fyrirtækja
er að efla markaðshlutdeild þeirra.
Herferð samtaka iðnaðar og verka-
lýðshreyfingar nýverið skilaði ótví-
ræðum árangri og er brýnt að áfram
verði veitt fjármunum til að efla skiln-
ing almennings á samhengi atvinnu-
stigs og þess að kaupa íslenskar vör-
ur.
b. Áhættufjármagn til nýsköpunar
er af skomum skammti. Ein mikil-
vægasta forsendan fyrir því að fram-
boð aukist er að lífeyrissjóðir og aðr-
ir aðilar færi fjárfestingar í vaxandi
mæli inn á þennan markað.“ í skýrslu
vinnuhóps segir að áhættufjármagn
af stærðargráðunni 400 millj. gæti
hleypt fjölmörgum atvinnuskapandi
og arðvænlegum verkefnum af stað.
Áfram er fjallað um þessi mál í
yfirlýsingu aðilanna og sagt að breyta
þurfi skipulagi þjónustustofnana at-
vinnuveganna þannig að þær sinni
þjónustuhlutverki sínu við minni
framleiðslufyrirtæki betur en nú er
þannig að þau geti sótt upplýsingar,
leiðbeiningar og aðstoð við að hrinda
hugmyndum og áætlunum um ný-
sköpun í framkvæmd.
Mikilvægt sé að stjórnvöld jafni
samkeppnisstöðu þeirra atvinnu-
greina hér á landi sem eru í harðri
samkeppni við styrktar atvinnugrein-
ar í öðrum löndum.
Kavíar, fjallagrös, þurrkuð söl
og fleira
í skýrslu vinnuhóps segir að ætla1
megi að með kaupum á innlendri iðn-
aðarframleiðslu í stað samsvarandi
innflutts iðnvarnings sem unnt sé að
framleiða í landinu megi skapa um
1.800 störf. í skýrslu sinni rekur
vinnuhópurinn einnig eftirfarandi
dæmi um nýsköpun í arðbærum verk-
efnum og atvinnuaukandi: vinnsla og
sala á þorskkavíar; úrvinnsla fjalla-
grasa; vörur úr steinsteypu; fram-
leiðsla á gæludýrafóðri; framleiðsla á
samsetningarhlutum til jeppagerðar;
smyrslagerð úr lýsi; úrvinnsla á þang-
mjöli; þurrkuð söl til útflutnings; úr-
vinnsla margs konar hugmynda um
aukinn tæknibúnað fyrir álfram-
leiðslu; innleiðing nýrrar tækni við
framleiðslu á hlutum úr plasti sem
hiutar í aðra framleiðslu.
Tveggja milljarða fram-
kvæmdir fyrir erlend lán
í lokakafla hinnar sameiginlegu
yfirlýsingar aðila vinnumarkaðarins
um markmið í atvinnumálum er fjall-
að um verklegar framkvæmdir:
„a. Gerð er tillaga um flýtingu til-
tekinna mjög arðbærra fjárfestinga í
vegagerð og samgöngumannvirkjum
á þessu og næsta ári sem nemur sam-
tals 2,2 milljörðum króna. Þessar
framkvæmdir verði fjármagnaðar
með erlendu láni sem endurgreitt
verði af mörkuðum tekjum til vega-
gerðar á árabilinu 1995-2000.
b. Gerð er tillaga um átak í við-
haldi opinberra bygginga sem m.a.
verði fjármagnað með svigrúmi sem
skapast getur með frestun á end-
urnýjun ýmiss konar innfluttra tækja
og búnaðar. Þeim tilmælum er beint
til sveitarstjórna að þær íhugi hvort
ekki sé mögulegt að flýta þegar höfn-
um framkvæmdum sem ætlað er að
dreifa á næstu ár.“ Starfshópur legg-
ur til að frestað verði öllum kaupum
og endurnýjunum á innfluttum tækj-
um og þeim fjármunum sem þannig
sparast verði veitt til viðhalds bygg-
inga viðkomandi stofnana.
Yfirlýsingunni lýkur svo með því
að gerð sé tillaga um tilteknar breyt-
ingar á húsnæðislánakerfinu með það
að markmiði að auka nýbyggingar,
ívilna fyrstu íbúðarkaupum, bæta
nýtingu fjármuna og minnka lánsfjár-
eftirspurn.
Óskað eftír nið-
urfellingu 300
milljóna skulda
Hagrirki-Klettur leitar nauðasamninga
HAGVIRKI-Klettur hf. leggur árdegis í dag fram hjá Héraðs-
dómi Reykjaness beiðni um heimild til nauðasamninga við
kröfuhafa. Boðin er greiðsla á 40% almennra krafna sem,
þýðir að farið er fram á niðurfellingu á tæplega 300 milljón-
um af skuldum félagsins sem eru rúmlega 900 milljónir kr.
Hafa forsvarsmenn félagsins aflað tilskilinna meðmæla
kröfuhafa til að láta reyna á vilja kröfuhafa um nauðasamn-
inga. Náist nauðasamningar eru nýir hluthafar tilbúnir til
að leggja fram 100 til 120 milljónir kr. til að standa við þá,
að sögn Jóhanns Bergþórssonar, forstjóra og aðaleiganda
Hagvirkis-Kletts hf.
Jóhann Bergþórsson sagði í sam-
tali við Morgunblaðið að stjórnendur
fyrirtækisins hafi að undanförnu far-
ið yfir stöðu fyrirtækisins’ og skoðað
afleiðingar kyrrsetningar- og riftun-
armálanna sem bústjóri Fórnar-
lambsins hf. höfðar á hendur fyrir-
tækinu. Sagði Jóhann að fyrirtækið
hefði misst af verkefnum vegna
málaferlanna, verið hindrað frá út-
boðum og þau hefðu truflað lánar-
drottna iyrirtækisins. Hann sagði að
jafnframt hefði verið unnið að endur-
mati eigna og skulda. Niðurstaðan
hafi verið sú að verðmæti eigna
væri nú 785 milljónir og skuldir 915
milljónir kr. Það þýddi að ef ýfir 200
milljóna kr. kröfur Hagvirkis-Kletts
á hendur Fórnarlambinu hf., sem
óvissa væri með, væru ekki taldar
með eignum ætti fyrirtækið 18% upp
í almennar kröfur.
Jóhann sagði að í ljósi þessa hefði
verið sett upp frumvarp að nauða-
samningum þar sem kröfuhöfum
væri boðin greiðsla á 40% krafna
sinna. Gert væri ráð fyrir 10%
greiðslu í peningum strax og 10%
með verðtryggðu skuldabréfí. Þá
væru kröfuhöfum boðin 20% til við-
bótar með skuldabréfi til fimm ára,
en án verðtryggingar og vaxta. Jó-
hann sagði að litið væri á síðari 20%
sem verðmæti sem hægt væri að
halda í með því að halda fyrirtækinu
í rekstri. Jóhann sagði að með tilliti
til endurgreiðslu virðisaukaskatts af
töpuðum kröfum þýddi þetta að
kröfuhafar fengju 52% kraftia sinna.
Þeim kröfuhöfum sem eiga 25 þús-
Islendingur sigrar
danskt skrifræði
Kaupmannahöfn. Frá Sigrúnu Davíðsdóttur, fréttaritara Morgunblaðsins.
í DAGBLAÐINU Politiken í gær var sagt frá sigri íslensks
arkitekts, Hafsteins Óskarssonar, á danska skrifræðinu eftir
níu mánaða glímu við skólamálayfirvöld í Kaupmannahöfn.
Málið snerist um rukkun sem hann fékk fyrir hönd sonar síns
vegna ljósritunarkostnaðar í menntaskólanum er hann var í.
vildi losna við málið var honum gert
að borga sem svarar fimm þúsund
ÍSK, auk fjögur þúsundanna. Tvisvar
skrifaði Hafsteinn yfirborgarstjóra
vegna málsins, en á endanum var
honum stefnt fyrir borgardóm.
Dómarinn ráðlagði bæjarlögfræð-
ingi að láta málið niður falla, en áður
en til þess kom ákvað lögfræðistofan
að láta málið falla niður. Ekki hefur
tekist að fá upplýst hve mörg mál
af þessu tagi liggja fyrir, en Haf-
steinn er aðeins einn af mörgum sem
lent hafa í þessu. Hafsteinn sagði að
fáránlegt væri að kerfíð legði sVo
mikla vinnu í að rukka inn lágar fjár-
hæðir. Hann hefði ekki getað fellt sig
við framgang málsins, en margir
hefðu hins vegar kosið að borga til
að sleppa við umstangið. Nú hefur
hins vegar verið tekin upp sú regla
að ef nemendur undir 18 ára aldri
greiða ekki ljósritunargjöldin, eru for-
eldrarnir rukkaðir, áður en lögfræð-
ingum er sigað á þá.
í samtali við Morgunblaðið í gær
sagði Hafsteinn að menntaskólanem-
um og þar á meðal Stefáni syni sínum
hefi verið gert að greiða ljósritunar-
kostnað upp á sem samsvarar þúsund
íslenkar krónur veturinn 1991-1992.
Samtök danskra menntaskólanema
hvöttu til að greiðslan yrði hundsuð.
Hvernig sem í pottinn var búið virðist
Stefán aldrei hafa fengið rukkun fyr-
ir gjaldinu og vissi Hafsteinn ekki
fyrr en rukkun barst fyrir upphæð-
inni í júní sl. frá lögfræðistofu á veg-
um fræðsluyfirvalda borgarinnar, auk
fjögurþúsund króna innheimtukostn-
aðar.
Hafsteini þótt óeðlilegt að málið
hefði verið sent beint í innheimtu hjá
lögfræðingi, áður en foreldrunum
hefði verið gert viðvart. Hann borg-
aði þúsund krónurnar í júlí, en skrif-
aði jafnframt til yfirborgarstjóra og
skólamálaborgarstjóra að hann hefði
ekki í huga að borga innheimtukostn-
aðinn. Nokkrum vikum seinna kom
svarið. Honum var stefnt og ef hann
und kr. inneign í fyrirtækinu verður
greitt að fullu.
Við þetta bætist, að sögn Jó-
hanns, að ef Fórnarlambið hf. vinnur
þau mál sem gegn því eru rekin fái
kröfuhafar helming peninganna sem
það skilaði til Hagvirkis-Kletts.
Sömuleiðis ef Hagvirki-Klettur ynni
skaðabótamál vegna riftunar- og
kyrrsetningarmálanna.
Með ósk sinni um heimild til
nauðasamninga leggja Hagvirkis-
menn fram meðmæli 40% kröfuhafa
sem eiga yfir 25% krafna í fyrirtæk-
ið. Er það yfir þeim lágmörkum sem
lög áskilja. Ef heimild fæst til samn-
inga þurfa 60% kröfuhafa, bæði að
fjölda og fjárhæðum, að samþykkja
þá.
Nýir hluthafar
Jóhann sagði að ef nauðasamning-
ar næðust væru nýir hluthafar til-
búnir til að leggja fram 100-120
milljónir kr. til að gera fyrirtækinu
kleift að standa við greiðslur sam-
kvæmt samningunum. Jóhann sagði
að þar væri um að ræða starfsfólk
og aðra aðila sem óskuðu nafnleynd-
ar að svo stöddu.
I dag á að taka kyrrsetningarmál
bústjóra Fórnarlambsins fyrir hjá
Héraðsdómi Reykjaness. Jóhann
sagði að ef nauðasamningar fengjust
félli kyrrsetningarmálið niður á með-
an á þeim stæði og bætur sem fyrir-
tækinu yrði hugsanlega gert að
greiða samkvæmt riftunarmálinu
féllu undir nauðasamningana.