Morgunblaðið - 01.04.1993, Qupperneq 26

26
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 1. APRÍL 1993
50 millj.
í þróun og
kyimingu
vegna til-
komu EES
FJÁRVEITING til vöruþró-
unar og kynningarstarfa
vegna tilkomu Evrópska
efnahagssvæðisins hefur
verið staðfest af ríkisstjórn
en 50 milljónir króna eru
ætlaðar til þessa verkefnis á
fjárlögum. Starfshópur á
vegum utanríkisráðuneytis-
ins mun auglýsa styrki til
fyrirtækja sem hafa nýjar
hugmyndir um markaðs-
sókn í Evrópu og leggja mat
á umsóknir.
Fyrirtæki studd
„Þessi fjárveiting er hugsuð til
að styðja við bakið á fyrirtækjum
sem hyggjast nýta sér þau tæki-
færi sem fylgja EES-samningn-
um,“ sagði Gunnar Snorri Gunn-
arsson, skrifstofustjóri viðskipta-
skrifstofu utanríkisráðuneytisins.
Gunnar Snorri sagði að hluti
fjárveitingarinnar yrði þó nýttur
til almennrar kynningarstarfsemi
sem nýtast myndi bæði fyrirtækj-
um og einstaklingum. Gunnar
sagði að þó nokkur óvissa væri
um gildistöku EES stefndu öll
aðildarríkin enn að því að samn-
ingurinn tæki gildi 1. júlí eða 1.
ágúst og yrðu fyrirtæki hérlendis
að búa sig undir það.
Styrkir auglýstir
Starfshópur á vegum utanríkis-
ráðuneytis mun auglýsa styrki til
einstakra fyrirtækja og leggja mat
á þær umsóknir sem berast. Styrk-
ir munu fyrst og fremst verða
veittir til að framkvæma hug-
myndir sem tengjast nýjum tæki-
færum en ekki starfsemi sem þeg-
ar er í gangi.
Ekkert verkefni verður fjár-
magnað að fullu og styrkur aðeins
veittur fyrirtækjum sem leggja
eigið fé í viðkomandi verkefni.
Gunnar sagði að fyrirtæki væru
hvött til að sameinast um umsókn-
ir.
Um 800 manna félagsfundur Dagsbrúnar í Bíóborginni í gær
Verkfallsheim-
ildin samþykkt
Samþykkja
FUNDARMENN
greiða atkvæði með
tillögu um verkfalls-
heimild. Á innfelldu
myndinni er formað-
ur félagsins, Guð-
mundur J. Guð-
mundsson.
FÆRRI fengu sæti en vildu á um 800 manna félagsfundi Dags-
brúnar sem haldinn var í Bíóborginni í gærdag. Fundarmenn
samþykktu með yfirgnæfandi meirihluta atkvæða að veita
stjórn og trúnaðarmannaráði félagsins verkfallsheimild. Aðeins
20 mótatkvæði voru gegn heimildinni og af þeim tíu mönnum
sem tóku til máls á fundinum skoruðu allir nema einn á félags-
menn að samþykkja heimildina. Fundinum bárust baráttukveðj-
ur frá fjölda annarra verkalýðsfélaga víðsvegar af landinu og
voru þær lesnar upp í upphafi fundarins.
Eina mál fundarins var verk-
fallsheimild til handa stjóm og
trúnaðarmannaráði og mælti Guð-
mundur J. Guðmundsson formaður
Dagsbrúnar fyrir tillögu þess efnis.
í máli Guðmundar kom m.a. fram
að hann hefði viljað sjá steypiflóð
verkfallsheimilda og vinnustöðv-
ana yfir allt land í kjölfar þeirrar
stöðu sem nú er komin upp í kjara:
viðræðum. Sterk samstaða á fund-
inum um verkfallsheimild til handa
stjórn og trúnaðarmannaráði væru
ákveðin skilaboð til viðsemjenda
félagsins um að félagsmenn væru
orðnir þreyttir á biðstöðu í kjara-
samningum og aðgerðarleysi ríkis-
stjórnarinnar í atvinnumálum. Nú
væri svo komið að yfir 500 félags-
menn. Dagsbrúnar, eða um 15%
þeirra, væru atvinnulausir og at-
vinnuleysi færi vaxandi. Sumir
væru búnir að vera ár á atvinnu-
leysisbótum og hjá þeim tæki nú
við 12 vikna tímabil án nokkurra
bóta af neinu tagi.
„Ef við göngum aftur til samn-
ingafunda nú án þess að hafa verk-
fallsheimild frá fundarmönnum er
það veikleikamerki," sagði Guð-
mundur. „Verkfall er engin leikur
og ákvörðun um það verður ekki
tekin nema að vandlega undirbúnu
máli."
Hvatt til samþykktar
Eftir málflutning Guðmundar
tóku nokkrir fundarmenn til máls
og allir þeirra utan einn hvöttu
fundarmenn til að samþykkja verk-
fallsheimildina. Jóhannes Guðna-
son sagðist vera ósáttur við að
hafa ekki heyrt neinar hugmyndir
frá formanni um hvemig félagið
ætlaði að bregðast við í stöðunni.
Það hefði hinsvegar sýnt sig að
ekki væri hægt að treysta ríkis-
stjóminni, hún hefði svikið öll lof-
orð sín og því styddi hann tillöguna.
Guðbrandur. Valdimarsson sagði
að hann vildi ekki fara í verkfall
en hinsvegar gæti það reynst nauð-
synlegt ef engar breytingar yrðu á
þeirri biðstöðu sem nú væri í kjara-
og atvinnumálum. Því skoraði hann
á alla að samþykkja tillöguna.
Gylfí Páll Hersir sagði að at-
vinnurekendur væm nú í auknum
mæli að notfæra sér kreppuástand-
ið til að lækka launin og það væri
ljóst að Dagsbrúnarmenn yrðu að
berjast fyrir sínum kjömm sjálfír
annars gerðist ekki neitt.
Svanasöngur Guðmundar
Sturla Frostason var sá eini af
ræðumönnum sem mælti gegn til-
lögunni um verkfallsheimildina.
Sturla sagði að hann gæti ekki séð
að Dagsbrún gæti ein og sér knúið
fram kjarabætur og ljóst að aðrir
ætluðu ekki að hjálpa félaginu við
slíkt. Þá væri kominn tími til fyrir
forystu félagsins að hvíla sig á
byltingarrómantíkinni og snúa sér
að jarðbundnari verkefnum. „Ég
óttast að forystan sé ekki í tengsl-
um við raunvemleikann og ég hef
ekki áhuga á að fjármagna svana-
söng Guðmundar J. úr eigin lau-
naumslagi," sagði Sturla og lagði
til að tillagan yrði felld.
Jóhannes Siguijónsson sagði að
sér fyndist ekki trúverðugt að
Ieggja til að tillagan yrði felld því
slíkt myndi veilq'a félagið vemlega.
Hvatti hann því fundarmenn til að
samþykkja tillöguna einróma.
í lokin tók Guðmundur J. Guð-
mundsson aftur til máls og sagði
að málið snérist ekki um hvort
þetta væri svanasöngur sinn eða
ekki. Skilaboðin yrðu að vera skýr
til atvinnurekenda og ríkisstjómar.
Að því búnu var gengið til atkvæða
og tillagan samþykkt með yfír-
gnæfandi meirihluta atkvæða.
Lagt var hart að heilbrigðisyfirvöldum að kaupa óskimað blóðefni frá Frakkiandi
Ódýru blóðefni hafnað árið 1985
LYFJAINNFLYTJENDUR og heild-
salar lögðu hart að heilbrigðisyfir-
völdum að kaupa blóðefni frá Frakk-
landi sem ekki hafði verið prófað
gegn eyðniveirunni árið 1985, en
vegna andstöðu Þórarins Ólafssonar,
yfirlæknis á svæfingardeild Land-
spítalans, var horfið frá því og þess
í stað keypt dýrara blóðefni frá
Norðurlöndum.
„Okkur var boðið ódýrara blóðefni frá
Frakklandi en við bitum ekki á agnið þrátt
fyrir spamaðaraðgerðir. Innflytjendur og
heildsalar lyfya lögðu að okkur að kaupa þetta
og þeir buðu það á lægra verði en blóðefni
frá Norðurlöndunum. Þetta leit Ijómandi vel
út í byijun eða allt þar til við komumst að
því að mismunurinn lá í því að þetta blóðefni
var ekki skimað," sagði Þórarinn Ólafsson,
yfírlæknir á svæfíngardeild Landspítalans.
5.000 Frakkar smitaðir
„Lærdómurinn sem draga má af þessu er
sá að maður gerir ekki alltaf best í því að
kaupa ódýmstu vömna. Það var mikið hringt
í mig og þrýst á að ég keypti þetta. Að lokum
sagði ég að ef þeir kæmu með ábyrgð frá
Lyfjaverslun ríkisins og landlækni þá skyldi
ég gera það á þeirra ábyrgð," sagði Þórarinn.
Víðast hvar var byijað að skima blóð 1985,
en Frakkar töldu hættuna af alnæmi hverf-
andi. Þar var 1.200 dreyrasjúklingum gefið
alnæmissmitað blóð eftir að vitneskja var
komin um hvemig ætti að skima blóðið. Þrír
fyrrverandi embættismenn í frönsku heil-
brigðisþjónustunni vom á síðasta ári dæmdir
í fangelsi vegna þáttar síns í þessu máli.
Þeir vom sakaðir um að leyfa að blóð sem
þeir vissu að var alnæmissmitað væri notað
til blóðgjafar. Yfír 250 dreyrasjúklingar hafa
látist í kjölfar blóðgjafanna og læknar áætla
að um 5.000 til viðbótar hafi smitast. Þetta
er mesta hneykslismál sem komið hefur- upp
í franska heilbrigðiskerfínu á seinni ámm.
Storkuþáttur frá Finnlandi
Ólafur Jensson, forstöðumaður Blóðbank-
ans, sagði að engin blóðefni hefðu verið flutt
til landsins, nema að fram til ársins
1988/1989 hefði verið fluttur inn svonefndur
storkuþáttur 8 fyrir dreyrasjúka frá Finn-
landi. „Við höfum hins vegar flutt út blóðefni
til Norðurlanda í hálfan annan áratug," sagði
Ólafur.
Hann sagði að sú staðreynd að blóðefnið
hefði komið frá Finnlandi hefði valdið því að
enginn dreyrasjúklingur á íslandi hefði orðið
fyrir alnæmissmiti líkt og varð raunin á öðrum
Norðurlöndum, í Evrópu og víðar. Ólafur
sagði að 1985 hefði verið þróað próf til að
skima blóð. Fram að þeim tíma hefðu þeir
sem þegið höfðu blóðafurðir verið í smit-
hættu. T.a.m. hefði uppundir þriðjungur allra
dreyrasjúklinga í Danmörku smitast af
storkuþætti 8 sem var fluttur inn. Sýktur
storkuþáttur 8 hefði einnig verið á markaðn-
um í Þýskalandi og Englandi.
Hætta á ferðum
„Önnur efni sem unnin era úr blóði í blóð-
vatnsvinnslustöðvum erlendis era dauðhreins-
uð. Storkuþátturinn sem við keyptum frá
Finnlandi var hálfhreinsaður en við vomm svo
heppnir að á þeim tíma sem við keyptum
storkuþátt á tímabilinu 1979-1989 voru svo
góðir blóðgjafar þar að við sluppum við sýk-
ingu,“ sagði Ólafur. Ekki var byijað að skima
það blóðefni fyrr en 1985.
Ólafur sagði að ef flutt hefði verið inn
storkuefni frá Frakklandi hefði verið hætta
á ferðinni hér á landi. „Þá hefðum við lent í
sömu súpunni og franskir læknar vom lög-
sóttir fyrir á siðasta ári. Önnur blóðefni væru
hins vegar það mikið hituð og sóttvarin að
ekki er víst að hætta hefði verið á ferðum.
Storkuþáttur 8 er ekki dauðhreinsaður því
hann þolir ekki þá meðferð,“ sagði Ólafur.
Kaupum aðeins gefið blóð
Ólafur Ólafsson landlæknir sagði að vorið
1985 hefði hann gefíð fyrirmæli um að allt
blóð hér á landi yrði skimað. „Ég var staddur
í Kaupmannahöfn í apríl 1985 í erindum fyr-
ir Alþjóðaheilbrigðisstofnunina þegar ég hafði
samband við Guðjón Magnússon og sagði
honum að við yrðum að taka upp þennan
hátt hér heima. Haustið 1985 byijaði Blóð-
bankinn að skima allt blóð og við vomm með
þeim fyrstu sem byijuðu á því,“ sagði Ólaf-
ur. Hann sagði að heilbrigðisyfirvöldum hefði
á sínum tíma boðist ódýrt blóðefni frá Banda-
ríkjunum á ámnum 1970-1989. „Við studd-
um Ólaf Jensson, yfírlækni í Blóðbankanum,
í því að kaupa efnið heldur frá Finnum. Það
var þó ekki vegna alnæmis heldur fremur lifr-
arbólgunnar. Við höfum alltaf verið á verði
gegn því að kaupa blóðefni frá löndum þar
sem blóðbankamir greiða gjöfurum fyrir blóð-
ið. í Bandaríkjunum og víðast á meginlandi
Evrópu er sá háttur hafður á og við vitum
að það kemur oft úr óheppilegum hópum þjóð-
félagsins. Við höfum haft það fyrir stefnu
að kaupa blóð þar sem það er gefið af gjöfur-
unum,“ sagði Ólafur.