Morgunblaðið - 01.04.1993, Síða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 1. APRÍL 1993

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Italía nálgast
hættumörkin
Sú spilling í stjómmálum, sem
nú er venð að draga fram í
dagsljósið á Ítalíu, er farin að
ógna ítölsku stjórnkerfi alvarlega
og verður uppstokkun þess ekki
umflúin.
Á þriðjudag sagði Franco Rev-
iglio fjármálaráðherra af sér eftir
að hafa fengið viðvörun frá sak-
sóknara um að hafin væri rann-
sókn á meintri aðild að fjármála-
hneyksli í tíð hans sem stjórnar-
formaður orkufyrirtækisins ENI,
sem er í ríkiseigu, á árunum
1983-1989. Forstjóri og helstu
framkvæmdastjórar ENI sitja nú
í fangelsi.
Reviglio er fimmti ráðherrann
í ríkisstjórn Giulianos Amatos
forsætisráðherra, sem segir af sér
vegna gruns um aðild að spill-
ingu. Þekktasti stjórnmálamaður
eftirstríðsáranna á Italíu, Giul-
iano Andreotti, sem gegnt hefur
embætti forsætisráðherra sjö
sinnum, liggur einnig undir grun.
Mun öldungadeild ítalska þingsins
í næstu viku leggja til að hann
verði sviptur þinghelgi svo að
hægt verði að sækja hann til saka.
Rannsóknir saksóknara í borginni
Palermo hafa leitt til ásakana um
að Andreotti og menn hans hafí
tengst mafíunni.
Fjölmargir þingmenn og sveit-
arstjórnarmenn liggja einnig und-
ir grun og víða um landið hefur
starfsemi hins opinbera lamast
þar sem meirihluti embættis-
manna sætir annað hvort rann-
sókn eða er bak við lás og slá.
Yfirvöld í borginni Napólí gáfu á
þriðjudag út handtökuskipanir á
hendur 116 einstaklingum.
Þegar hafa þúsundir ákæra
verið gefnar út og daglega berast
fregnir af nýium uppgötvunum
saksóknara um alla Italíu. For-
arpytturinn virðist vera botnlaus.
Málið er í raun hætt að snúast
um siðferði í ítölskum stjórnmál-
um. Það er farið að snúast um
trúverðugleika ítalsks þjóðfélags.
ítalskur almenningur hefur þegar
misst alla trú á stjórnmálamönn-
um sínum og stjórnkerfi og við-
brögð á peningamörkuðum und-
anfarna daga benda til að gengi
ítalsks þjóðfélags sé ekki hátt um
þessar mundir. í Evrópu velta
menn nú fyrir sér hvort spillingin
í ítalska stjórnkerfínu hafi þegar
náð að festa rætur í stjórnarstofn-
unum Evrópubandalagsins. Líta
menn ekki síst til landbúnaðar-
mála í því sambandi en þar veltir
EB hátt i þtjú þúsund miiljörðum
króna á ári.
í flestum vestrænum ríkjum
hefur umræða um siðferði stjórn-
málamanna aukist til muna á síð-
ustu árum. í flestum nágranna-
ríkjum okkar hafa við og við kom-
ið upp spillingarmál sem stjórn-
málamenn hafa átt aðild að. ít-
alska dæmið er hins vegar um
margt einstætt. Þar er ekki um
að ræða að siðferðiskennd nokk-
urra einstaklinga sé ábótavant
heldur er stjórnkerfið sem slíkt
rotið og spillt. Segja má að tvær
fylkingar, kristilegir demókratar
og sósíalistar, hafi skipt með sér
völdum á Ítalíu allt frá því að
síðari heimsstyijöldinni lauk.
Þetta má annars vegar rekja til
kosningakerfisins, sem gerir einni
fylkingu nánast ókleift að mynda
meirihlutastjórn, og hins vegar
kalda stríðsins. Kommúnista-
flokkur Ítalíu var til skamms tíma
einn sá öflugasti í Vestur-Evrópu
og tóku aðrir flokkar höndum
saman til að halda honum frá
völdum.
í bandalaginu fólst, hins vegar,
ekki eingöngu að menn skiptu
með sér ráðherrastólum. Hefð er
fyrir því að skipta öllum embætt-
um, allt niður í ómerkilegustu
stöðuveitingar á vegum hins opin-
bera, samkvæmt sérstöku kvóta-
kerfi flokkanna. Ríkisafskipti á
Ítalíu hafa líka verið með því
mesta sem þekkist í hinum vest-
ræna heimi og teygðu anga sína
næstum um þjóðfélagið allt.
Útkoman var mjög dýrt og
spillt kerfi, sem hamlaði vexti
efnahagslífsins en var hvati á
skuldasöfnun hins opinbera. Hrun
kerfísins, sem við horfum nú upp
á, er ekki hægt að rekja til þess
að stjórnmálamenn hafi allt í einu
gert strangari kröfur til sjálfra
sín. Ástæðan er miklu frekar sú
að kerfið var orðið of þungur
baggi á ítölsku þjóðfélagi, efna-
hagslega. Það var farið að stefna
þeim ásetningi ítala, að skipa sér
sess meðal hinna efnuðu þjóða
norðurhluta Evrópu, í voða. Þegar
kommúnistar voru ekki lengur
taldir hættulegir hættu menn líka
að sætta sig við ýmislegt, sem
,gert hafði verið undir því yfir-
skini að halda þeim frá völdum.
Ekki er öll von úti á Ítalíu.
Aftur á móti er ljóst að ekki verð-
ur áfram haldið á sömu braut.
Grundvallarumskipti verða að
eiga sér stað jafnt hvað varðar
sjálft stjórnkerfið og þá sem þar
eru í forsvari. Gömlu þekktu and-
litin í stjórnmálum Ítalíu eru rúin
trausti, jafnt innanlands sem ut-
an. Miskunnarlausar uppljóstran-
ir saksóknara frá Mílanó í norðri
til Palermo í suðri benda til að
ítalir séu ágætlega í stakk búnir
til að moka eigin flór. Nóg er líka
til af óflekkuðum stjórnmála-
mönnum, sem gegna forystuhlut-
verki í baráttunni gegn spillingu.
Hinn 18. apríl stefnir Amato
forsætisráðherra að þvf að halda
þjóðaratkvæðagreiðslu um breyt-
ingar á kosningalöggjöfinni. Nái
þær fram að ganga verður það
fyrsta skrefið í þeirri kerfisbreyt-
ingu sem nauðsynleg er til að
bijóta spillinguna á bak aftur.
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 1. APRÍL 1993
33
Erlendar skuldir
við hættumörk?
eftirÞórð Friðjónsson
Erlendar skuldir þjóðarinnar hafa
verið fyrirferðarmiklar í umræðum
um efnahags- og þjóðmál að undan-
fömu. Er það að vonum því skuldir
okkar í útlöndum, sem hafa aukist
ár frá ári um langt skeið, eru nú
með því mesta sem þekkist í vestræn-
um ríkjum. Sumir telja því helsta
verkefni hagstjórnar að stöðva
skuldasöfnunina. Bent er á að áfram-
haldandi skuldasöfnun tefli efna-
hagslegu sjálfstæði þjóðarinnar í tví-
sýnu. I því sambandi er meðal ann-
ars skírskotað til reynslu Færeyinga.
Aðrir telja of mikið gert úr 'skulda-
vandanum og halda því fram að
biýnna sé að auka atvinnu og umsvif
í þjóðarbúskapnum en hemja skulda-
söfnunina. Tekist hefur verið á um
þessi tvö andstæðu sjónarmið.
Ég var beðinn um að koma á þenn-
an fund og fjalla um þetta efni með
hliðsjón af reynslu Færeyinga og
annarra þjóða. Fyrst mun ég ræða
um mælikvarða á erlendar skuldir
og greiðslubyrði af erlendum lánum
og rekja skuldasöfnun íslendinga,
Færeyinga og annarra þjóða. I lokin
fjalla ég um efnahagsstefnuna í ljósi
skuldastöðunnar og þeirra horfa sem
við blasa í þjóðarbúskapnum.
Mælikvarði á erlendar skuldir
Það er flóknara en virðist við
fyrstu sýn að mæla skuldastöðu
gagnvart útlöndum og greiðslubyrði
af erlendum lánum. Og það er enn
flóknara að bera saman slíkar mæl-
ingar fyrir einstök lönd. Þetta stafar
meðal annars af því að margir mæli-
kvarðar eru notaðir í þessu skyni og
oft liggja að baki mismunandi skil-
greiningar á hugtökum sem í fljótu
bragði virðast þau sömu. Sem dæmi
um þetta má annars vegar nefna
heildarskuldir og hins vegar hreinar
skuldir, þ.e.a.s. nettóstöðu gagnvart
útlöndum. Einnig má nefna að stund-
um eru einungis gefnar upp opinber-
ar skuldir í útlöndum en í öðrum til-
vikum nær talnaefni bæði til skulda
opinberra aðila og skulda einkaaðila.
Við þetta bætist að þeir mælikvarðar
sem mestan svip setja á umræðuna
um erlendar skuldir eru í raun aðeins
eitt sjónarhorn á skuldastöðuna en
gefa ekki fulla mynd af henni. Aðgát
skal því höfð við talnaefni af þessu
• tagi.
Algengustu mælikvarðamir era
mismunandi hlutföll af landsfram-
leiðslu og útflutningstekjum. Skulda-
staðan er oftast mæid sem hlutfall
af landsframleiðslu, en þó stundum
einnig sem hlutfall af útflutningstekj-
um. Greiðslubyrðin er hins vegar
venjulega mæld sem hlutfall milli
vaxtagreiðslna og afborgana annars
vegar og útflutningstekna hins veg-
ar.
Slík hlutföll geta auðvitað breyst
jafnt vegna breytinga í teljara sem
nefnara. Skuldastaðan getur því
bæði breyst vegna breytinga á er-
lendum skuldum og landsframleiðslu
og jafnvel haldist óbreytt þótt hvort
tveggja breytist. Sömu sögu er að
sjálfsögðu að segja um hlutfall er-
lendra skulda af útflutningstekjum.
Auk þess era erlendar skuldir stöðu-
stærð en landsframleiðslan og út:
flutningstekjur eru flæðistærðir. í
þessu felst meðal annars að raun-
gengi krónunnar getur haft afger-
andi áhrif á skuldastöðuna eins og
hún er mæld í þessum mælikvörðum.
Hvað varðar hlutfall greiðslubyrði af
útflutningstekjum er einnig rétt að
vekja athygli á því að það getur
sveiflast þótt ekki breytist annað en
lánstími eða verðbólga í öðrum lönd-
um. Það er því fjarri lagi að þetta
hlutfall mæli kostnaðinn af því að
skulda fé í öðram löndum. Kostn-
aðurinn svarar auðvitað til raunvaxt-
anna en ekki nafnvaxta eða afborg-
ana.
Til þess að fá fyllri mynd af skulda-
stöðunni en þessir algengustu mæli-
kvarðar gefa er því nauðsynlegt að
hafa einnig auga á þróun erlendra
skulda í erlendum gjaldmiðli, bæði
að nafnvirði og að raungildi. Sérstak-
lega er mikilvægt að líta til raun-
breytinga á erlendum skuldum,
þ.e.a.s. hvernig höfuðstóli skuldanna
breytist að teknu tilliti til verðbólgu
erlendis. Það er ekki síst mikilvægt
að líta til þess mælikvarða við stefnu-
mörkun í efnahagsmálum.
Skuldasöfnun Islendinga
í þessu ljósi er rétt að rekja í stuttu
máli skuldasöfnun íslendinga á síð-
ustu 10-15 árum. Mynd 1 sýnir
hvemig erlendar skuldir hafa þróast
sem hlutfall af landsframleiðslu og
útflutningstekjum frá árinu 1980 og
mynd 2 sýnir vaxta- og greiðslubyrð-
ina af erlendum Iánum á sama tíma.
Þessi hlutföll þróast öll með áþekkúm
hætti. Á fyrri hluta níunda áratugar-
ins hækka þau stórlega, lækka um
og upp úr miðjum áratugnum en
hækka síðan jafnt og þétt frá árinu
1987. Almenn hagþróun og breyting-
ar á raungengi krónunnar skýra að
mestu þessa þróun. Aflabrestur á
áranum 1982 og 1983 setti svip sinn
á hagþróunina framan af áratugnum
og lágt raungengi fylgir jafnan erfið-
leikum í þjóðarbúskapnum. Þjóð-
hagsleg skilyrði voru hins vegar afar
Þórður Friðjónsson
„Skuldir í erlendri mynt
(SDR) hafa tæplega fjór-
faldast frá árinu 1980
og að raungildi nemur
aukningin um 120%.“
hagstæð á áranum 1986 og 1987 en
síðan hefur verið á brattann að
sækja. En athyglisverðast er hins
vegar stórfelld hækkun umræddra
hlutfalla þegar litið er á tímabilið í
heild. Þróun skuldanna í erlendum
gjaldmiðli sýnir þetta enn betur
(mynd 3).
Skuldir í erlendri mynt (SDR) hafa
tæplega fjórfaldast frá árinu 1980
og að raungildi nemur aukningin um
120%. Öll árin hefur raungildi skuld-
anna aukist nema árið 1986 enda
var það eina árið á umræddu tíma-
bili sem skartar afgangi á viðskipta-
jöfnuði. Að meðaltali var hallinn á
viðskiptum við önnur lönd um 3'/2%
á þessu tímabili. Þetta skýrir að sjálf-
sögðu skuldaaukninguna. Til saman-
burðar við raunaukningu erlendra
skulda um 120% frá árinu 1980 jókst
landsframleiðslan aðeins um 30%.
Þetta er auðvitað óhagstæð þróun
því að mörgu leyti væri skynsamlegt
að miða við að erlendar skuldir ykj-
ust ekki meira en hagvöxturinn.
Samanburður við Færeyjar
I umræðum um erlendar skuldir
íslendinga er oft vitnað til reynslu
Færeyinga. Vandi Færeyinga er hins
vegar marfalt meiri en okkar. Hér á
eftir fylgir yfírlit um nokkrar mikil-
vægar hagstærðir á íslandi annars
vegar og í Færeyjum hins vegar.
-Mynd 2-
Vaxta- og greiðslubyrði af erlendum lánum
Hlutfall af útflutningstekjum
Greidslubyrdi
Vaxtabyrdi
_l-----------1---------->----------1-----------f—
H-----1-----H
Áætl.
%
30
25
20
15
10
5
0
1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993
--Mynd 3-
3500
Erlendar skuldir (nettó) 1980-1993
í milljónum SDR
Súlurnar tákna breytingu milli ára
0
-5
1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993
3000
2500
2000
1500
1000
500
25 e
-«
20 =
E
15 .=
Ir
io =
3
■
5 *
-Mynd 4
Hrein erlend skuldastaða í nokkrum löndum
Hlutfall af landsframleiðslu
Sviss
^lgía/Lúx.
hýskaland
Holland
Japan
Brctland
Frakkland
landaríkin
Ítalía
Norcgur
Spánn
Astralia
Finnland
Svíþjóð
Kananda
Danmörk
ísland
1T
Samanburður á
nokkrum hagstærðum ísl. l.Erlendar skuldir á Fær.
mann, þúsundir króna 2.Erlendar skuldir sem hlutf. 850 1.800
af landsf. árið ’93 (spá) 3. Samdráttur! landsfram. 57 150
á síðustu 4-5 árum, % 4. Samdráttur í útflutn. 4 25
á síðustu 4-5 árum, % 5 Atvinnuleysi sem hlutf. 8 30
af mannafla 5 10-20
Þessi samanburður sýnir vel
hversu alvarleg efnahagskreppan er
í Færeyjum. Vandi okkar virðist ekki
stór í samanburði við þeirra. Hins
vegar er vafasamt fyrir okkur að
draga miklar ályktanir af þessum
samanburði því Færeyingar hafa
auðvitað lifað í skjóli Dana. Nærtæk-
ara virðist að bera ísland saman við
aðildarríki OECD.
Samanburður við aðrar þjóðir
Samanburður á erlendum skuldum
íslendinga og annarra þjóða innan
OECD leiðir í ljós að skuldir íslend-
inga era afar miklar. Á mynd 4 er
sýnd hrein erlend skuldastaða í hlut-
falli af landsframleiðslu í 17 af 24
aðildarríkjum OECD. Þar kemur
fram að skuldir íslendinga eru meiri
en í þeim löndum sem þessi saman-
burður nær til. Þannig er þetta
skuldahlutfall um 57% á íslandi en
næst á eftir okkur koma Danir með
38%. Á hinum endanum tróna Sviss-
lendingar sem eiga eignir í öðrum
löndum sem svara til landsframleiðsl-
unnar.
í sambandi við þetta efni um er-
lendar skuldir, sem ættað er frá
OECD, er rétt að ítreka að fyrirvara
verður að hafa á um nákvæmni þess.
Þá eru tölurnar sem myndin byggir
á frá mismunandi tímum. Elstu töl-
urnar eru frá 1990. Þetta breytir
hins vegar ekki meginboðskap mynd-
arinnar: íslendingar skulda afar mik-
ið í útlöndum í samanburði við aðrar
þjóðir. Við þetta má bæta að flestar
— ef ekki allar — þjóðirnar sem hafa
verið nálægt okkur í erlendum skuld-
um hafa tekið sér tak og stöðvað
skuldasöfnun sína í útlöndum. Þann-
ig hafa til dæmis Danir, írar og
Nýsjálendingar lækkað skuldir sínar
undanfarin misseri.
Efnahagsstefnan og
skuldastaðan
En hvað segir þetta efni okkur um
skynsamlega hagstjómarstefnu hér á
landi á næstu misserum? Á að leggja
áherslu á að stöðva skuldasöfnunina?
Eða á að draga úr efnahagserfiðleik-
unum sem nú steðja að þjóðarbú-
skapnum með því að auka erlendar
lántökur?
Svarið við þessum spurningum
hlýtur fyrst og fremst að ráðast af
því hvernig menn meta efnahags-
horfumar á næstu árum. Ef snögg
umskipti til hins betra væra í augsýn
mætti rökstyðja auknar erlendar lán-
tökur. Hófleg skuldasöfnun til
sveiflujöfnunar getur átt rétt á sér.
Einnig geta erlendar lántökur gert
gagn ef lánsféð rennur til arðbærra
framkvæmda sem leiða til þess að
útflutningstekjur og landsframleiðsla
aukast þannig að skulda- og greiðslu-
byrðin þyngist ekki þegar til lengri
tíma er litið. Ef þessum skilyrðum
er á hinn bóginn ekki fullnægt eru
menn að tefla efnahagslegu sjálf-
stæði þjóðarinnar í tvísýnu með því
að fresta erfiðum ákvörðunum í skjóli
aukinna erlendra lántaka.
Efnahagshorfurnar era eðli máls-
ins samkvæmt óvissar. Auðvitað get-
ur jafnt eitthvað dásamlegt gerst sem
eithvað skelfilegt. Slíkar framtíðar-
myndir era hins vegar ekki til um-
ræðu hér. Það er hins vegar nauðsyn-
legt að reyna að draga upp raunsæja
mynd af næstu framtíð. Enginn vafí
leikur á að grunndrættir þeirrar
myndar mótast af horfunum um út-
flutning. Þessir grunndrættir eru að
nokkru þekktir þótt þeir dofni eftir
því sem menn skyggnast lengra fram
í tímann.
Horfur um útflutning á næstu
misserum era ekki uppgörvandi. í
ví sambandi nægir að nefna fernt.
fyrsta lagi er ólíklegt að fiskafli
aukist. Þetta stafar fyrst og fremst
af lélegu ástandi þorskstofnsins.
Síðastliðið sumar lagði Hafrannsókn-
arstofnun til að árlegur þorskafli
næstu þijú árin yrði takmarkaður
við 175 þúsund tonn. Stofnunin kann
auðvitað að endurskoða ráðgjöf sína
í vor í ljósi nýjustu upplýsinga en sé
miðað við óbreytta ráðgjöf — og að
eftir henni verði farið — dregst þorsk-
afli saman um 55 þúsund tonn milli
áranna 1993 og 1994. Þetta leiddi
sennilega til þess að landsframleiðsl-
an yrði minni á næsta ári en á þessu
ári. I öðra lagi eru blikur á lofti um
verðþróun á sjávarafurðum. Eins og
fram hefur komið í fréttum að undan-
förnu bendir margt til þess að meðal-
verð á sjávarafurðum verði töluvert
lægra á næstunni en reiknað hefur
verið með. í þriðja lagi á álfram-
leiðsla og kísilframleiðsla undir högg
að sækja um þessar mundir og því
hefur verð á þessum afurðum verið
lágt og nýtt álver horfið af sjóndeild-
arhringnum. í ijórða lagi hefur óneit-
anlega gengið illa í flestum öðrum
útflutningsgreinum undanfarin miss-
eri — þó með nokkrum mikilvægum
undantekningum — og ekki er hægt
að festa hönd á neinu sem líklegt er
til að valda straumhvörfum í þessum
greinum í bráð.
Af þessu öllu má sjá að líklegt er
að næstu tvö árin verði okkur erfíð
í efnahagslegu tilliti. Um framhaldið
er fátt að segja að svo stöddu, bæði
vegna óvissu um þjóðhagsleg skilyrði
og svo er auðvitað árangurinn þá að
hluta kominn undir okkur sjálfum
nú og á næstu árum. Við höfum að
sjálfsögðu ýmsa möguleika til að búa
í haginn fýrir okkur.
íslendingar njóta ágætra lánskjara
hjá erlendum lánastofnunum. Fram-
hald skuldasöfnunar gæti hins vegar
fyrr en síðar rýrt lánstraust þjóðar-
innar, sérstaklega í ljósi þeirra horfa
sem við blasa í þjóðarbúskapnum.
Fyrir vikið færu lánskjör versnandi
og erfiðleikar kæmu fram við útveg-
un nýrra lána. Þetta gæti orðið mjög
bagalegt því stöðugt þarf að taka
ný lán til greiðslu eldri lána þótt
heildarskuldir séu ekki auknar. Áuk
þess gæti slík staða takmarkað
möguleika okkar til að fjármagna
arðvænlegar framkvæmdir þegar
réttar aðstæður myndast. Rétt er að
taka fram að einnig skiptir máli hver
tekur lánin. Erlendar iántökur einka-
aðila era að sjálfsögðu ekki jafn mik-
ið áhyggjuefni og erlendar lántökur
sem hið opinbera stendur á bak við.
í þessu sambandi má benda á að
erlendar stofnanir sem sérhæfa sig
í að meta lánstraust þjóða hafa ný-
lega endurmetið lástraust Finnlands
og Svíþjóðar til lækkunar í ljósi þeirri
efnahagserfiðleika sem þessar þjóðir
glíma við um þessar mundir. Lánst-
raust Finna og Svía var að vísu fyr-
ir með því besta sem þekkist í heimin-
um og þrátt fyrir lækkun njóta þess-
ar þjóðir mjög góðra lánskjara.
Áð öllu samanlögðu er varhuga-
vert við núverandi aðstæður að auka
erlendar lántökur á vegum hins opin-
bera og víkja sér þannig um sinn
undan vanda sem óhjákvæmilegt er
að taka á fyrr en síðar. Þótt lánst-
raust þjóðarinnar sé naumast í hættu
í bráð er einfaldlega óskynsamlegt
að tefla á tæpara vað í þessum efnum
en gert hefur verið. Það er reyndar
íhugunarefni að öllu óbreyttu hvort
skynsamlegt væri að stöðva skulda-
söfnun hins opibera í útlöndum fyrr
en nú er stefnt að. Hins vegar er
minni átæða til að hafa áhyggjur af
erlendum lántökum sem ekki eru með
ríkisábyrgð.
Greinin er að meginefni erindi sem
flutt var íRotaryklúbbi Reykjavík-
ur.
Höfundur er forsijóri
Þjóðhagsstofunar.
Hugsanlegt endurvarp erlends gervihnattasjónvarps með óþýddu efni
Búið að sækja um allar rásir
Fjarskiptaeftirlitinu hafa þegar borist umsóknir um leyfi til að
endurvarpa óþýddu erlendu sjónvarpsefni frá gervihnattastöðvum á
fleiri rásum á örbylgjusviði en til ráðstöfunar eru ef til þess kemur
að slík endurvörpun verði gerð heimil með breytingum á útvarpslög-
um. Guðmundur Ólafsson, forstöðumaður fjarskiptaeftirlitsins, stað-
festi að þrír aðilar hefðu lagt inn umsóknir með fyrirvara um veit-
ingu útvarpsrekstrarleyfis en vildi ekki upplýsa hverjir þeir væru.
Hann sagði að þessi áhugi kæmi á
óvart ef haft væri í huga að engar
ákvarðanir hefðu verið teknar um að
leyfa slíka endurvörpun á örbylgju-
tiðnisviði 2,5 - 2,6 GHz, þótt slíkt
væri vel framkvæmanlegt. Til þessa
hefði verið gengið út frá því að hér,
eins og víðast í Evrópu, væri það tíðni-
svið ætlað undir annars konar fjar-
skiptasamskipti. Fjarskiptaeftirlitið
mælir ekki með að leyfi af þessu tagi
verði veitt fyrr en málið hafi fengið
ítarlegri kynningu og umræðu.
Bannað skv. núgildandi lögum
Hjá Guðmundi Ólafssyni kom fram
að samkvæmt núgildandi útvarpslög-
um væri skýlaust bannað að taka á
móti erlendum óþýddum sjónvarps-
sendingum og endurvarpa þeim en í
upphaflegu framvarpi sem væri nú til
meðferðar í þingnefnd væri gert ráð
fyrir breytingum á þessu, og væri þar
m.a. um að ræða kröfur frá væntan-
legu Evrópsku efnahagssvæði.
Guðmundur sagði að ekki yrði unnt
að senda þetta efni á hinuin hefð-
bundnu VHF- eða UHF-sjónvarpsrás-
um með móttöku á venjulegum loft-
netum vegna þess að því væru tak-
mörk sett á hve mörgum rásum væri
unnt að senda út á tilteknu tíðnisviði
og sjónvarpsefni á íslensku hefði for-
gang að hefðbundnum tíðnisviðum.
Minni og ódýrari
móttökubúnaður
I nágrannalöndunum séu endur-
varpssendingar af þessu tagi gjarnan
sendar um kapalsjónvarp en það sé
ekki nægilega útbreitt hér. Verði leyfi
til þessara örbylgjusendinga veitt,
þyrftu viðskiptavinir gervihnatta-
stöðvanna að kaupa mótttökubúnað,
sem yrði væntanlega margfalt ódýrari
og minni umfangs en sá búnaður sem
nú þarf til að veita slíkum sendingum
viðtöku beint frá gervihnetti. Ör-
bylgjusendingar af þessu tagi eru
nokkuð tíðkaðar í Bandaríkjunum en
aðeins á írlandi og í Gíbraltar í Evr-
ópu, að því er Guðmundur taldi.
Hann sagði að í þeim þremur um-
sóknum sem fyrir lægju væri sótt um
leyfi fyrir allt að 35 rásum. Af 23
rásum sem tíðnisviðið byði upp á
væri hugsanlegt að 13-15 yrðu iagð-
ar undir þessa starfsemi og ef til vill
2-3 að auki, um skamman tíma. Að
öðru leyti væri tíðnisviðið notað til
svokallaðra fastasambanda og til þess
gæti komið að ráðstafa þyrfti 2-3
rásum á næstu árum til að fylgjast
með þróun í alþjóðlegum gervihnatta-
fjarskiptum.
Morgunblaðið/Kristinn
Áskorun afhent
FRÁ afhendingu áskorunar um að rekstur Fæðingarheimilisins verði tekinn upp á ný.
Talið frá vinstri: Magdalena Ingimundardóttir vararitari Bandalags kvenna, Þórunn
Sveinbjörnsdóttir meðstjórnandi, Markús Örn Antonsson borgarstjóri, Bergrós Jóhannes-
dóttir meðstjórnandi, Sjöfn Sigurbjörnsdóttir formaður og Aslaug Brynjólfsdóttir ritari.
Bandalag kvenna í Reykjavík
Askorunum
að opna Fæð-
ingarheimiiið
STJÓRN Bandalags kvenna í Reykjavík hefur skorað
á Markús Örn Antonsson borgarstjóra að taka upp
rekstur á Fæðingarheimili Reykjavíkur á ný.
í áskoruninni segir: „Vegna þess ófremdarástands sem
ríkir í fæðingarmálum hér í Reykjavíkurborg, sem m.a.
kemur fram í því að konur hafa að undanförnu þurft að
fæða böm sín á göngum, baðherbergjum og öðrum áþekkt-
um stöðum, fer Bandalag kvenna í Reykjavík þess vinsam-
legast á leit við borgarstjórann í Reykjavík, Markús Öm
Antonsson, að tekinn verði upp rekstur á Fæðingarheimili
Reykjavíkur eins og áður, en þó í samvinnu við Landspítala.
Reynslan hefur sýnt, að enn í dag er full þörf fyrir giftu-
dijúga starfsemi Fæðingarheimilisins."