Morgunblaðið - 04.05.1993, Blaðsíða 40

40
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 4. MAÍ 1993
ÞJOÐMAL
STEFÁN FRIÐBJARNARSON
Níutíu ár frá norska „sfldar-
land-náminu“ í Siglufirði
Lífskjör sótt í síld og þorsk
Frá vissum sjónarhóli séð
námu Norðmenn Island ððru
sinni síðla 19. aldar, þegar þeir
hófu síldveiðar hér við land.
Fyrst segir af síldveiðum þeirra
árið 1868 við Austfirði. Árið
1880 eru höfuðstöðvar þeirra
við Eyjafjörð nyrðra. Þá vóru
íslendingar farnir að horfa til
vinnubragða þeirra, veiða og
vinnslu. A þessu ári eru níutíu
ár liðin síðan Norðmenn hófu
síldarsöltun norður í Siglufirði.
I — Fyrsta stóriðja íslendinga
Að sumri komandi (1. til 4.
júlí) verður þess minnst á norrænu
vinabæjamóti norður í Siglufirði
að níutíu ár eru liðin frá því að
Norðmenn hófu síldarsöltun þar í
bæ. Þess verður trúlega einnig
minnst á árlegri síldarhátíð Sigl-
firðinga, „síldarævintýrinu", um
verzlunarmannahelgina.
Norðmenn höfðu frumkvæði að
síldveiðum og síldarsöltun hér á
landi síðla á 19. öld. Þeir reistu
og fyrstu síldarbræðslurnar hér
1905-1910. Að þeirra frumkvæði
urðu síldveiðar og síldariðnaður
að stóriðju hér á landi. Hún var
fyrst í stað nær alfarið í eigu út-
lendra en færðist smám saman á
hendur heimamanna.
Norðmenn hófu síldveiðar við
Austfirði árið 1868 en færðu sig
fljótlega norður fyrir land. Fyrst
var veitt í landnætur og lagnet
og síldin söltuð. Talið er að 75
síldveiðiskip hafi verið hér við land
um 1880.
Með minnkandi síldveiði upp
úr 1880 hurfu Norðmenn að
mestu burt um sinn en hófu veið-
ar á ný af kappi upp úr aldmót-
um. Það var um 1903 að veruleg-
ur skriður komst á síldveiðar
þeirra hér við land. Þá hófu þeir
veiðar á hafi úti bæði með reknet-
um og herpinót, en landnótaveiði
lagðist af.
II — Silfursegull í Siglufirði
Árið 1901 vóru Siglfirðingar
aðeins 146 talsins. Skömmu síðar
tók síldin, silfursegull hafsins, að
soga til sín fólk hvaðanæva að
af landinu, auk þess sem norskir
ný-landnámsmenn settust þar að
til frambúðar. Siglufjörður varð
fljótlega miðstöð veiða og vinnslu
síldarinnar. Árið 1920 búa þar
2.500 manns. Árið 1948 fer íbúa-
talan í hámarkið, rétt yfir 3.100.
Síldin var eitt og allt í atvinnu-
lífi og vexti staðarins. Á henni
byggðust störf og afkoma fólks-
ins, fyrirtækjanna og kaupstaðar-
ins. Með hruni norsk-íslenzka síld-
arstofnsins hrundi síldariðnaður-
inn, atvinnuleg og efnahagsleg
undirstaða síldarplássanna. I
Siglufirði búa nú rúmlega 1.700
manns, svipað margir og fyrir
70-80 árum. Þar er tiltölulega
gott atvinnuástand miðað við
stöðu íslenzks atvinnulífs á heild-
ina litið.
Nú er undirstaðan þorskur í
stað síldar. Það skiptir höfuðmáli
fyrir íslenzk sjávarpláss eins og
Siglufjörð að þorskurinn fari ekki
sömu leið ofveiði og síldin!
m — Uppurinn silfursjóður!
Þessu greinarkorni fýlgir súlu-
rit byggt á upplýsingum úr bók
Benedikts Sigurðssonar,
„Brauðstrit og barátta, úr sögu
byggðar og verkalýðshreyfingar í
Siglufirði" og Tölfræðihandbók
Hagstofu íslands 1984. Því er
ætlað að sýna hve þung sílarlóðin
vóru á vogarskál íslenzks þjóðar-
búskaðar fyrr á tíð. „Síldarafurðir
námu 21-45,6% af árlegum út-
flutningstekjum þjóðarinnar á ár-
unum 1961-1968“, segir í
Síldin skilaði miklu!
Hundraðshluti síldarafurða annarra en lag
metis í verðmæti útfiutnings frá Íslandi1941
Hetmild: Benedikt Sigurðsson. Brauðstrit og barátta, Seinna bindi, s. 137.
Skjaldarmerki
síldarbæjarins
Slglufjarðar
Brauðstriti og baráttu.
Silfur hafsins rann áratugum
saman í stríðum straumum um
æðar þjóðarbúskaparins. Drjúgur
hluti þess fór í landssjóðinn og
samneyzluna. Það var að stórum
hluta kostnaðarleg undirstaða
framfara og lífskjara í landinu á
20. öldinni, eða þar til að norsk,
íslenzk og rússnesk ofveiði eyddi
norsk-íslenzka síldarstofninum,
e.t.v. með og ásamt hugsanlegum
breytingum á lífríki sjávar á upp-
runa-, göngu- og veiðislóðum
Norðurlandssfldarinnar.
Það var þungt höggið, sem
greitt var þjóðarhag og lífskjörum
fólks, þegar Norðurlandssíldar-
stofninn hrundi niður að núlli.
Þyngst var höggið þeim sjávar-
plássum sem áttu öll sín egg í
síldarkörfunni.
IV — Síldin og þorskurinn
Árið 1954 veiddust 547.000
þorsklestir á íslandsmiðum. Þrátt
fýrir útfærslur fiskveiðilandhelg-
innar, vísindalega verndun fiski-
miðanna og veiðistýringu, svokall-
aða, er nú talað um 175.000
borskveiðitonn sem hámarksafla
'iskveiðiárið 1993-94; einn þriðja
iflans eins og hann var 1954!
3töku rödd heyrist jafnvel um
íauðsyn algjörs þorskveiðibanns
nokkur ár, til að byggja upp
Dorskstofninn, sem þyngst vegur
'iytjafiska í þjóðarbúskap íslend-
inga — ennþá.
Efnahagslegt fullveldi þjóð.ar-
innar, framfarir og lífskjör, hafa
hvílt á síld og þorski, öðrum fyrir-
bærum fremur, það sem af er öld-
inni. Síldarævintýrið endaði út 1
mýri ofveiðinnar. En hvað um
þann gula, þorskinn? Berum við
gæfu til að umgangast hann af
meiri fyrirhyggju? Beizlum við
veiðikappið nægilegri forsjá
næstu árin? Ekki er ráð í þessum
efnum fremur en öðrum nema í
tíma sé tekið.
€
«
«
«
3M Nylon límband

Brids
Ný gerð bamabílstóla
* Fyrir böm frá fæðingu
til 5 ára aldurs.
* Þægilegar 5 punkta fest-
ingar með axlapúðum.
* Stillanlegur.
* Stólnum má snúa með
bakið fram (->9kg.) eða
aftur (9-18kg.).
* Má hafa frístandandi.
* Vasi á hlið, fyrir leikföng
eða annað.
* Auðvelt að taka áklæðið
af og þvo það.
* Viðurkenndur.
* Verðkr. 10.998,-
Borgartúni 26
Sími: (91) 62 22 62
Mynds.:(91) 62 22 03

ELFA V0RTICEI
VIFTUR
TIL ALLRANOTA!
Spaðaviftur
hv.-kopar-stál
Fjarstýringar
fyrir spaðaviftur
O
Borðviftur
margar gerðir
Gólfviftur
Baðviftur Gluggaviftur
með tímarofa Inn- og útblástur
Umsjón Arnór G. Ragnarsson
Bridsfélag Siglufjarðar
Hraðsveitakepþni
Nú stendur yfir 3ja kvölda hraðsvei-
takeppni með þátttöku 12 sveita. Eft-
ir fyrsta kvöldið er röð efstu sveita
þessi:
Sigurður - Sigfús/Júiía - Sólrún
Ásgrímur - Jón/Jakobína - Kristrún
Rögnvaldur - Þorst./Guðm. - Haraldur
Inga Jóna - Stefán/Reynir - Þórleifur
Birgir - Þorsteinn/Birkir - Ingvar
Grunnskólamót
6 pör tóku þátt í tvímenningsmóti
og varð röð efstu para þessi:
Birkir — Ingvar — Ari 130
Ásbjöm-Pálmi 103
Hafliði - Sigriður 102
Uppskeruhátíð
19. maí lýkur vetrarstarfínu með
verðlaunaafhendingu, kaffi og með-
læti. Þá verður spilaður mitchell-tví-
menningur og spilarar dregnir sam-
an. Aðalfundur félagsins er alltaf í
byijun október og mun stjómin sitja
sem fastast fram að þeim degi.
Bridsdeild
Húnvetningafélagsins
Spilaður var eins kvölds tvímenn-
451 ingur sl. miðvikudag og mættu 12 pör.
423 Lokastaðan:
421 Kári Siguijónsson - Eysteinn Einarsson 179
414 Rúnar Hauksson - Páll Siguijónsson 173
407 Cesil Haraldsson - Zarioh Hamadi 171
Þorsteinn Erlingsson - Sæbjörg Jónsdóttir 171
Röraviftur Reykháfsviftur
margar gerðir fyrir kamínur
Iðnaðarviftur Þakviftur
Ótrúlegt úrval - hagstætt verð!
Einar Farestveit & Co.hf.
Borgartúni 28 — S 622901 og 622900

l([
Forysta í faxtækjum
FYRR EN SEINNA
VELUR ÞÚ
FAXFRÁRICOH I
fW
SKIPHOLTI 17 ■ 105 REYKJAVlK ,—,,—„_____
SfMI: 91-627333 ■ FAX: 91-628622 Cj(_<(__)
Meðalskor 165
Næsta miðvikudagskvöld verður
einnig spilaður eins kvölds tvímenn-
ingur. Spilað er í Skeifunni 17 kiukk-
an 19.30.
Bridsfélag Kópavogs
Ragnar Jónsson og Þröstur Ingi-
marsson sigruðu í Butlertvímenningn-
um.
Lokastaðan:
RagnarJónsson/Þrösturlngimareson 183
Jón Steinar Ingólfsson/Sigurður ívarsson 143
JensJensson/ErlendurJónsson 143
Elín Jóhannsdóttir/Herta Þorsteinsdóttir 137
Guðbjöm Þórðarsson/Stefán R. Jónsson 135
Inga Lára Guðmundsdóttir/Unnur Sveinsdóttir 133
Hæsta kvöldskor:
IngaLára/Unnur 55
Elín/Herta 51
Síðasta keppni vetrarins er þriggja
kvölda vortvímenningur.
Bridsfélag Breiðfirðinga
Hjördís Sigurjónsdóttir og Sævin
Bjarnason voru öruggir sigurvegar-
ar í aðaltvímenningskeppni félags-
ins sem nú er lokið. Spilaður var
barometer og spiluðu 34 pör.
Lokastaðan:
Sævin - Hjördís 270
Sveinn R. Þorvaldsson - Páll Þór Bergsson 221
Guðlaugur Karlsson - Óskar Þráinsson 199
ÓskarKarlsson-GuðlaugurNielsen 179
Ólafur Jónsson - Halldór Jóhannsson 163
HaukurHarðarson-VignirHauksson 160
Hæsta skor síðasta spilakvöld:
Elís Helgason - Jörgen Halldórsson 122
Guðlaugur Karlsson - Óskar Þráinsson 80
HaukurHarðarson-VignirHauksson 75
Næstu fimm fímmtudaga verður
spilaður eins kvölds tvímenningur.
6 ^nr
dúkar
X
HARÐVIÐARVAL HF.
KRÓKHÁLSI 4 R. SÍMI 671010
VZterkurog
k-/ hagkvæmur
auglýsingamióill!
MAMMA/PABBI
Allt fyrir minnsta barnabarnið
ÞUMALÍNA
Fjárstoð hf.
Endurskipulagning fjármála, skuldbreytingar,
samningaumleitanir við kröfuhafa, aðstoð á greiðslu-
stöðvunartíma, nauðasamningar, lögfræðiráðgjöf,
Borgartúni 18, sími 629091
«
«
«
«
«
"f