Morgunblaðið - 04.05.1993, Blaðsíða 53

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 4. MAÍ 1993
53
r 14-
VK> HOFíJM
pRáeÆRn
6TDÐNIN6S
MENN
TPEIR ERU
GLflOVÆRIR - o »
OPIN&K&IR.
' r&UMQ
%
U' v
Í*JC>OHOLl_rf2ooo
4
WRQM-CLTIR.I
Oimav'Trin
e.'r stðn^blínd]
fyiirtvtta
OGx íxT€?HST EN
EWKI SlST GÆDOIR
ÓDREPQNDI aiGöR-
VILJR
Að þekkja stjörnumerkin
Frá Þorsteini Sæmundssyni:
I Morgunblaðinu 18. apríl birtist
grein með fyrirsögninni „Segulsvið
og hreyfing vetrarbrauta". í grein-
inni er villa sem mig langar til að
gera athugasemd við, ekki vegna
þess að hún sé svo stórvægileg,
heldur vegna þess að hliðstæðar
villur hafa hvað eftir annað birst á
síðum dagblaða. í greininni er talað
um „hreyfingu vetrarbrauta innan
vetrarbrautahópsins Coma Berenic-
es“ og að efnismassi sé falinn „inn-
an Coma Berenices og annarra vetr-
arbrautakerfa“. Greinarhöfundur
er sennilega að þýða það sem á
ensku er kallað „The Coma Berenic-
es cluster of galaxies". Eins og fleiri
þýðendur er hann ókunnugur
stjörnuhimninum og veit ekki að
Coma Berenices er nafn á stjörnu-
merki, sem liggur norðan meyjar-
merkisins, milli ljónsmerkis og
hjarðmanns. Umrædd þyrping vetr-
arbrauta er í þessu merki. Þess
vegna hefði verið réttara að tala
um vetrarbrautahópinn í Coma Ber-
enices eða „Bemikkuhaddi“, svo að
notuð sé skáldleg þýðing Jónasar
Hallgrímssonar. A sama hátt veldur
ókunnugleiki því að menn tala um
„stjörnuþokuna Andrómedu" þegar
þeir eiga við þekkta stjörnuþoku
(vetrarbraut) í stjörnumerkinu
Andrómedu. Áhugamenn um
stjörnuskoðun myndu aldrei gera
sig seka um slíka villu.
í þessu sambandi vaknar sú
spurning, hvers vegna skólabömum
sé ekki kennt að þekkja stjörnu-
merkin á himinhvolfinu. Stjörnu-
himinninn er hluti af daglegu um-
hverfi okkar, ekkert síður en fjalla-
hringurinn sem hver og einn hefur
daglega fyrir augunum. Sá Reyk-
víkingur þætti víst ófróður, sem
kynni ekki nafn á Esjunni, svo að
dæmi sé tekið. Sá er þó munurinn,
að fjöllin em fljótlega úr augsýn,
þegar ferðast er til fjarlægra staða,
en stjörnumerkin halda áfram að
gleðja augað, þótt sum kunni að
hverfa og önnur að koma í ljós
þegar langt er farið suður á bóg-
inn. „Landslag yrði / lítils virði /
ef það héti ekki neitt“ kvað Tómas,
í nokkru gamni að vísu, en hið sama
gildir um stjörnuhiminninn, að
menn skynja betur fegurð hans, ef
þeir kunna skil á nöfnum helstu
stjarna og stjörnumerkja. Vert er
líka að minnast þess, að stjörnu-
merkin eru hluti af menningararfi
mannkynsins og nöfn þeirra og
saga veita fróðlega innsýn í hugar-
heim manna fyrr á tímum. „Coma“
merkir hár á latínu, og Bereníka
eða Bernikka var drottning í
Egyptalandi, en hvernig hár hennar
komst upp á himinfestinguna er
saga sem ekki verður rakin hér.
ÞORSTEINN SÆMUNDSSON,
Raunvísindastofnun
Háskóla íslands.
Pennavinir
Frá Norður-írlandi skrifar 29 ára
karlmaður með ódrepandi áhuga á
knattspyrnu. Uppáhaldsliðið er
Tottenham Hotspur og vill hann
helst skrifast á við íslenska áhang-
endur liðsins:
Derek Ilanna,
70 Belmont Church Road,
Belfast BT4 3FG,
North Ireland.
Um ótrúverðugleika
Frá Birni Th. Björnssyni:
Herra ritstjóri.
í BLAÐI yðar síðastliðinn föstudag,
30. apríl, setur Þorsteinn Thorarens-
en á langa raunatölu út af því að
ég hafí misskilið eða mistúlkað orð
sín í Listasögu Fjölva (2. b., bls.
348), þar sem segir: „Árið 1401 efndi
Flórensborg til samkeppni um lág-
myndir í Skímhúsdyr, og þar með
hófst Endurreisnaröld." Taldi ég
þetta heldur ógrundaða fullyrðingu.
Það er svo í tungu okkar, að
ákveðin menningarskeið em oft köll-
uð „aldir": „Sturlungaöld", „Upplýs-
ingaröld", „Endurreisnaröld". Er þá
ekki um að ræða 100 almanaksár,
heldur samfélags- eða menningar-
skeið sem getur varað skemur eða
GÆLUDYR
Vill einhver gefa mér
páfagauk?
ÞÓRÐ ANDRA langar til að
eignast páfagauk í búri. Síminn
hjá honum er 656336.
lengur. Þar sem segir að Endurreisn-
aröld hafi hafizt með samkeppninni
1401, stríðir það því bæði gegn sögu-
legri og málfræðilegri vitund minni.
Þetta sama finnur Þorsteinn sjálfur,
því nokkru síðar segir hann í grein-
inni: „Það sem ég var einfaldlega
að segja í þessari upphafsklausu
minni var, að 15. öldin hafi byijað
árið 1401, sem er almanaks-stað-
reynd.“ Sem sé: Það var þá alls ekki
Endurreisnaröld sem byijaði 1401,
heldur 15. öld. Með þessari leiðrétt-
ingu hans sjálfs á sjálfum sér má
ljóst vera, að hér var á flot dreginn
langur en kjallaus dreki.
Með þökk fyrir væntanlega birt-
ingu,
Handbolti 1941
ÍSLANDSMÓT, 2. flokkur
karla, IR. Vantar upplýsingar
um hver var í marki hjá IR.
Upplýsingar í síma 40418.
LEIÐRETTIN G AR
Árétting
VEGNA greinar um 35 ára starfs-
afmæli Islenskra ungtemplara í
Morgunblaðinu 30. apríl sl. vill höf-
undur árétta eftirfarandi: „íslenskir
ungtemplarar hafa skipulagt og
rekið Bindinsmótin í Galtarlækjar-
skógi ásamt Umdæmisstúku nr. 1
á Suðurlandi síðan 1967.“.
Guðni R. Björnsson,
verkefnastjóri
í grunnvörnum.
BJÖRN TH. BJÖRNSSON.
VELVAKANDI
Vegna sameiningar Vélalands hf. — Þ. Jóns-
son & co og H.P.H. dieselvélaþjónustu er
H.P.H. dieselvélaþjónsuta flutt í Skeifuna 1 7,
símar 81451 5 og 814516.
Síðustu daear
vorútsölunnar
á sturtuklefum, babkarshuröum,
hreinlœtistœkjum og innihurbum.
20 - 50% afsláttur
Raðgreiðslur allt upp í 18 mánuði.
BYGGINGAVÖRUR
SKEIFUNNI IIB - SÍMI 681570.