Morgunblaðið - 26.05.1993, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 26. MAI 1993
29
KAUPMANNAHAFNARBRÉF
KERFISÁST OG BLINDA
Kaupmannahöfn. Frá Sigrúnu Davíðsdóttur fréttamanni Morgunblaðsins.
MEÐAN við sátum og biðum þess að
forsætisráðherrann Ijáði erlendum
blaðamönnum í blaðamannamiðstöðinni
í Kristjánsborg gleði sína yfir úrslitum
þjóðaratkvæðagreiðslunnar rabbaði ég
við tvo enska starfsbræður mína. Þeir
höfðu lesið nafnið mitt á merkimiðanum,
sem allir voru skyldugir að bera til merk-
is um að þeir væru þarna með leyfi og
sáu að þetta væri íslenskt nafni. Þeir
vildu gjarnan heyra hvort niðurstaðan
hefði einhver áhrif á íslandi. Nei, því
dönsku undanþágurnar skipta okkur
engu máli meðan fiskurinn er ekki ein-
hvern veginn undanþeginn.
Hvort ég væri staðsett í Brussel eða byggi
á íslandi? Nei, hér. Um leið luku þeir upp
einum munni um hve heppin ég væri. Þeir
höfðu ekki komið til Kaupmannahafnar áð-
ur. í fyrra hafði verið litið á þjóðaratkvæða-
greiðsluna sem hreina afgreiðslu og því
höfðu þeir ekki verið sendir hingað þá. Nú
voru úrslitin hins vegar spennandi og þeir
því mættir á staðinn. Þeir voru alveg heillað-
ir af borginni. Með augum Lundúnabúa var
allt svo hreint hér, allt gekk eins og klukka
og andrúmsloftið yndislegt. Hvort það væri
ekki frábært að búa hér? Jú, eiginlega, ekki
síst núna að vori til. Vorið er uppáhaldsárs-
tíðin mín hér.
Ég gat líka sagt þeim að ég hefði verið
alveg heilluð af London eftir ferð þangað í
haust, þó ég kæmist ekki hjá að sjá hvað
allt væri niðurnítt og sjúskað. í London er
allt slitið, niðurnítt og skítugt, sögðu þeir
og ekkert virkaði. Nú, nú. Er það þá eins
og á Ítalíu. Nei alls ekki, því á Ítalíu er öll
óreiðan með stæl, sem ekki er í Englandi
og því er hún bara óþolandi hjá okkur. Síð-
an vildu þeir gjarnan heyra hvort þessi
fyrstu áhrif væri rétt, hvort þjóðfélagið
gengi svona slétt og fellt fyrir sig eins og
þeim sýndist við fyrstu sýn. En þá birtist
forsætisráðherrann sigurhreyfur og ég náði
ekki að svara.
Síðan var ekkert annað en að segja bæ,
bæ um leið og við æddum af stað út í bygg-
inguna til að ná í síðustu tilsvör stjórnmála-
manna og fá tilfinningu fyrir niðurstöðunum
áður en það væri of seint að senda fréttairn-
ar; Nokkur oddhvöss ummæli frá Uffe Elle-
mann-Jensen (sem sagði í lyftuni að stjórn-
in dygði til einskis, bara'piss), tilraunir hins
landsföðurlega en milda forsætisráðherra
til að vera hvass líka, þjökuð gleði Holgers
K. Nielsens, formanns Sósíalíska þjóðar-
flokksins, sem sagði nei í fýrra en já núna
og tókst ekki að sannfæra nema nokkra
flokksmenn til að gera það sama, vonbrigð-
isorð Drude Dahlerup, eins og formælendur
Júníhreyfingarinnar, sem var á móti. A
meðan hélt ég áfram samtali mínu við Eng-
lendingana tvo í huganum.
Ég segi gjarnan með bros á vör að Dan-
ir hafi skipt út kristindómi og kærleikanum
til Guðs og í staðinn beint trúnni og kærleik-
anum að velferðarkerfinu. í nýrri danskri
bók eftir Morten Thing um menningu kom-
múnismans 1918-1960, sem sagt hefur
verið frá í Morgunblaðinu, því þar fjallar
hann meðal annars um áhrif Halldórs Lax-
ness á danska umræðu, fæst ákveðin sögu-
leg sýn á nútímann. Hann bendir meðal
annars á að ýmis af þeim gildum, sem
kommúnistar börðust fyrir á sínum tíma
hafi verið tekin inn í hugmyndafræði vel-
ferðarkerfisins, þangað komin með komm-
únistum sem yfirgáfu flokkinn og gengu í
Jafnaðarflokkinn, þar sem þessar hugmynd-
ir urðu grunnurinn að velferðarkerfínu.
Skattakerfið: Risavaxið
útjöfnunarkerfi
Thing bendir ennfremur á að kommúnist-
ar hafí litið á Sovétríkin sem nsastóra fé-
lagslega tilraun, þó þeir yrðu síðan að horf-
ast í augu við að þessi fagri, nýi heimur
þeirra breyttist í anstæðu þess sem þeir
vildu trúa. En með uppbyggingu velferðar-
kerfisins danska var líka lagt í heljarmikla
tilraun, sem ekki á sér hliðstæðu nema i
Svíþjóð. Undirstaðan er skattakerfið, sem
er risavaxið útjöfnunarkerfí, er deilir út
peningum eftir þeim félagslegu gildum sem
kerfið er byggt á. Enskur rithöfundur sagði
eitt sinn að sænska velferðarkerfið væri
sósíalismi með bros á vör og sama mætti
örugglega segja um það danska.
Þegar ég flutti hingað áleit ég að ég
væri bara að flytjast frá einu velferðarkerf-
inu til annars, en það leið ekki á löngu
áður en ég komst að annarri niðurstöðu og
að hér væri ég komin á eitthvað æðra plan.
Hér kostar ekkert að fara til læknis, hvorki
heimilislæknis né sérfræðings eða fá nætur-
lækni, bókasöfnin eru ókeypis, engin papp-
írsgjöld í skólum, svo eitthvað af því smáa
sé nefnt. Og íslenska félagsmálakerfið er
ekki nema svipur hjá sjón miðað við það
danska. Listir eru að miklu leyti ríkisstyrkt-
ar, þó vafalaust segi einhveijir að þar sé
ekki nóg að gert. Munurinn er kannski í
grófum dráttum sá að meðan íslenska vel-
ferðarkerfið á að aðstoða fólk íjárhagslega
þá borgar það danska fyrir fólk.
Þessi risavaxna félagslega tilraun, sem
kallast danska velferðarkerfíð, er þróað eft-
ir stríð, fram eftir sjöunda áratugnum, þeg-
ar efnahagslegur framgangur virtist enda-
laus. Kerfið byggði á að laga mætti alla
galla þess og vankanta með meiri pening-
um. Þegar fór að blása óbyrlega í efnahags-
lífinu átti að leggja eyðsluklóna til hliðar,
en þá kom í ljós að hún var eins og gróin
föst og erfítt að losna við hana.
Með aukinni fýrirferð kerfísins ýttist
kristindómurinn út og í staðinn kom trúin
á kerfið. í þetta skiptið var trúin ekki bund-
in við lítinn hóp, heldur varð almennings-
eign. Og það lítur næstum út eins og ná-
ungakærleikanum hafi verið beint inn í kerf-
ið líka. Einstaklingurinn þarf ekki að taka
sérstakt tillit til náunga síns, því til þess
er kerfíð.
Hin útbreidda samstaða
Það þarf ekki að ræða lengi við Dani eða
hlusta á danska stjómmálamenn til að átta
sig á að það er útbreidd samstaða um að
velferðarkerfi þeirra sé að mestu leyti gott.
Auðvitað ekki gallalaust, en þó ekki þaijnig
að ástæða sé til að endurskoða það. Kannski
eins gott, því það er orðið risavaxið fýrir-
bæri, sem lifir eigin lífi og varla er hægt
að hreyfa mikið til. Ekki þarf lengur að
þróa þjóðfélagið, bara halda því við. Enda-
punkti sögunnar hefur verið náð, nú er
bara að halda ástandinu við. Ég fæ heldur
ekki séð að í þessu þjóðfélagi, sem einu sinni
var frægt fyrir þjóðfélagsgagnrýni og gagn-
rýna hugsun yfirleitt, sé nokkur einasta
umræða í þá átt. þess er væntanlega heldur
ekki þörf í fræðilega séð fullkomnu þjóðfé-
lagi.
Þetta með kerfistrúna hafði ég þó sumsé
alltaf nefnt svona svolítið upp á grín. Ég
átti því ekki von á að heyra ástaijátningu
til kerfisins af munni forsætisráðherra. Vís-
ast hafa ensku blaðamennirnir og aðrir
starfsbræður ekki tekið eftir að í inngangs-
orðum hans á blaðamannafundi að morgni
19. maí talaði hann um að nú ætlaði stjórn-
in að koma með efnahagsráðstafanir til að
styrkja danska velferðarkerfið, „sem við
elskum öll svo innilega".
Ég gat ekki látið vera að velta fyrir mér
hvort einmitt þessi ást á kerfinu væri ekki
dragbítur fyrir Dani, því hún ýtir til hliðar
heilbrigðri skynsemi og gagniýnni hugsun,
rétt eins og Sovéttrúin á sínum tíma. Og
ég velti því líka fýrir mér hvort þessi ást
hefði ekki leitt til þess að flokkur forsætis-
ráðherra, Jafnaðarmannaflokkurinn, hefði
lagt til hliðar hlutverkið sem uppbyggjandi
og tekið að sér hlutverk varðhundsins, sem
varla getur verið uppbyggilegt til lengdar.
Ili11 ILJBI II II ATVINNULEYSI
: /: < , 11 ^ •» 1 i "U b-Víiú er iil 1'U.oe:
Aðhald og sparnaður
NÚ ÞEGAR kreppir að í þjóðfé-
laginu, atvinnuleysið eykst og
tekjur dragast saman, íhuga
margir hvernig best verði staðið
að sparnaði og aðhaldi í heimilis-
haldi. Mörg góð og gagnleg ráð
hafa verið gefin í gegnum árin
í sparnaði, en oft hefur þeim
verið ýtt til hliðar í góðu árunum,
þessvegna verða mörg þeirra
sem ný opinberun þegar þau eru
rifjuð upp á ný.
Matarinnkaup hafa ætíð vegið
þungt í pyngju tekjuminni fjöl-
skyldna, jafnvel þó að reynt sé að
gæta aðhalds í innkaupum. Þess-
vegna hafa mörg ráð til sparnaðar
einmitt beinst að matarinnkaupum.
Hér skulu nokkur rifjuð upp
nokkur sígild ráð:
,1. Farið ekki í matvöruverslun
nema eiga þangað erindi.
2. Farið aldrei svöng til inn-
kaupa'. Fólk hefur tilhneigingu til
að kaupa annars konar matvöru
þegar það það finnur til svengdar,
en það annars myndi gera við eðli-
legar aðstæður. Ein brauðsneið með
osti fyrir innkaupaferð slær á
óþarfa freistingar.
3. Skráið á innkaupalista allt það
sem vantar til heimilishaldsins og
haldið ykkur við hann. Oft bjóða
verslanir upp á sértilboð á ákveðn-
um vörum. Þessi tilboð geta verið
hagstæð, en þau eru það ekki allt-
af. Stunduin getur samskonar vöru-
tegund undir öðru vörumerki verið
ódýrari jafnvel í sömu verslun, eða
að hægt er að fá hana á lægra
verði annars staðar.
4. Er varan nauðsynleg? Þegar
meta á hvað kaupa á inn til heimil-
isins er oft ágætt að spyija sjálfan
sig: Hef ég þörf fyrir þessa vöru?
Er hún nauðsynlega? Ér hægt að
vera án hennar? og haga síðan inn-
kaupum í samræmi við það.
5. Við matarinnkaup þarf að
meta hagkvæmni og nýtingu. Fisk-
ur er sennilega oftar á diskum
landsmanna en aðrar matartegund-
ir, bæði vegna þess að að hann er
hollur og þægilegra að búa til úr
honum ódýra, fljótlegri málsverði
en úr öðru hráefni.
Til þess að spamaður i nýtist að
fullu er hagstætt að kaupa 2-3
kíló af ferskum fiskflökum, roð-
fletta og beinhreinsa, skera í bita
og setja í plastpoka nákvæmlega
það magn sem nægir í máltíð fyrir
LANDSINS BESTA VERÐ!
Vorum að taka upp nýja sendingu af peysum,
bolum, pilsum og jökkum. Sama lága verðið!
Póstval,
Vt*** Skútuvogi 1, s. 68-44-22
fjölskylduna og setja í fi-ysti. Á
þennan hátt er oft hægt að nýta
fiskinn betur og koma í veg fyrir
að afskorningar eða afgangar fari
fyrir lítið eins og oft á sér stað
þegar keypt eru heil flök í máltíð.
Ath. Éf frystur fiskur er ekki
látinn þiðna alveg áður en hann er
matreiddur, þá missir hann mjög
lítinn vökva þegar hann hefur verið
eldaður.
6. Þegar keypt er kjöt er nauð-
synlegt að meta nýtinguna. Oft
getur verið drýgra að kaupa bein-
laust kjöt en kjöt með beini, jafnvel
þó að beinlausa kjötið sé á hærra
kílóverði. Það er því nauðsynlegt
að reyna að áætla þyngd beina og
fitu, sem annars er fleygt, þegar
borið er saman kílóverð á hinum
ýmsu kjöttegundum.
7. Undir kjötmeti fellur álegg og
við kaup á því getur umtalsverður
peningur farið fyrir lítið. Ástand
þess áleggs sem hér er á boðstólum
hefur oft verið lélegt, það hefur lít-
ið geymsluþol og er stundum farið
að skemmast áður en það hefur náð
síðasta söludegi, eins og höfundur
þessa pistils hefur haft reynslu af
að undanförnu.
Áleggið er dýrt og ef það er ekki
notað um leið og umbúðimar hafa
verið opnaðar getur þurft að fleygja
því. Það getur verið dýrt að henda
hálfum pakka af dýru áleggi, pen-
ingum sem þannig er kastað á glæ
eru ótrúlega fljótir 'að safnast upp
í dágóðar íjárhæðir.
8. Brauð er nauðsynlegur þáttur
í okkar daglega mataræði. Góð
brauð eru ekki ódýr, því er nauðsyn-
legt fylgjast vel með nýtingunni á
þeim og gæta þess að afföll verði
ekki of mikil. Það getur því tals-
verður peningur legið í brauðendun-
um sem orðið hafa of gamlir og því
verið hent. Það gæti því verið fróð-
legt fyrir fjölskyldur að taka saman
hjá sér, hversu miklar fjárhæðir
fara í súginn á heimilinu, ekki að-
eins með gömlu brauði sem hefur
verið fleygt, heldur einnig ýmsu
öðru sem keypt hefur verið til heim-
ilisins og ekki hefur nýst sem skyldi.
FYRIR GARÐA
OG SUMARHÚS
MR búðin*Laugavegi 164
sími 11125 • 24355
HÁSKÓLANÁM í KERFISFRÆÐI
Innritun ó haustönn 1993 stendur nú
yfir í Tölvuháskóla VÍ. Markmið kerfis-
fræðinámsins er að gera nemendur
hæfa til að vinna við öll stig hugbúnað-
argerðar, skipuleggja og annast tölvu-
væðingu hjá fyrirtækjum og sjá um
kennslu og þjálfun starfsfólks. Námið
tekur tvö ár og eru inntökuskilyrði stúd-
entspróf eða sambærileg menntun.
Tölvubúnaður skólans er sambærilegur við það besta
sem er á vinnumarkaðinum og saman stendur af Vict-
or 386MX vélum, IBM PS/2 90 vélum með 80486 SX
örgjörva, IBM RS/6000 340 og IBM AS/400 B45.
Nemendur viö Tölvuháskóla VI verða að leggja á sig
mikla vinnu til þess að ná árangri. Þeir, sem vilja und-
irþúa sig í sumar, geta fengið ráðgjöf í skólanum.
Mikil áhersla er lögð á forritun og er gagnlegt ef nem-
endur hafa kynnst henni áður.
Eftirtaldar greinar verða kenndar:
Fyrsta önn:
Forritun í Pascal
Kerfisgreining og hönnun
Stýrikerfi
Fjárhagsbókhald
Önnur önn:
Fjölnotendaumhverfi og RPG
Gagnasafnsfræði
Gagnaskipan með C++
Rekstrarbókhald
Þriðja önn:
Gluggakerfi
Kerfisforritun
Hlutbundin forritun
Fyrirlestrar um valin efni
Fjórða önn:
Staðbundin net
Tölvugrafík
Hugbúnaðargerð
Raunhæf verkefni eru í lok hverrar annar eftir að hefðbundinni kennslu lýkur. Lokaverkefni á
4. önn er gjarnan unnið í samráði við fyrirtæki, sem leita til skólans.
Umsóknarfrestur fyrir haustönn 1993 er til 18. júní. Umsóknir, sem berast eftir þann tíma, verða
afgreiddar eftir því sem pláss leyfir. Kennsla hefst 31. ágúst.
Umsóknareyðublöð og frekari upplýsingar fást á skrifstofu TVÍ frá kl. 8-16 og í síma 688400.
. I
TÖLVUHÁSKÓLI YÍ,
Ofanleiti 1,
103 Reykjavík.