Morgunblaðið - 15.06.1993, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. JÚNÍ 1993
Kaffi ekki
sökudólgur
London. Reuter.
ATHUGUN á rannsóknum
sem hafa verið gerðar á und-
anförnum 20 árum á tengsl-
um kaffidrykkju og tíðni
krabbameins í þvagfærum,
þykir hafa leitt í ljós að kaffi-
neysla auki á engan hátt líkur
á krabbameini.
Samkvæmt grein í lækna-
blaðinu Lancet var athugunin
gerð af vísindamönnum við
Yale-háskóla í Bandaríkjunum,
sem skoðuðu niðurstöður 35
rannsókna sem gerðar hafa ver-
ið síðan árið 1971. Við athugun-
ina nú var ekki tekið tillit til
þeirra rannsókna þar sem áhrif
annarra áhættuþátta, eins og
til dæmis reykinga, höfðu ekki
verið tekin með í reikninginn.
„Niðurstöður þeirra sjö rann-
sókna sem stóðust þær aðferða-
fræðilegu kröfur sem við gerð-
um benda ekki til þess að fólki
sem drekkur kaffi að staðaldri
[1 bolla á dag] sé hættara en
öðrum við krabbameini í þvag-
færum,“ segir í greininni. „Né
heldur aukast iíkurnar þótt
drukkið sé mikið magn [4-5
bollar á dag].“
Vatnaskil
TANSU Ciller (í miðjunni) var falin stjórnarmyndun í Tyrklandi í gær eftir að hún hafði sigrað í leið-
togakosningum innan Sannleiksstígsins, flokks Demirels fyrrum forsætisráðherra. Litið er á kjör Ciller
sem viss vatnaskil í tyrkneskum stjórnmálum.
Vatnaskil í tyrkneskum stjórnmálum með leiðtogakjöri Tansu Ciller
Konunni með stálbros-
ið falin stj ómannyndun
Ankara. The Daily Telegraph. Reuter.
SULEYMAN Demirel Tyrklandsforseti fól í
gær Tansu Ciller að mynda nýja ríkisstjórn
og verður hún fyrsta konan til þess að gegna
starfi forsætisráðherra í Tyrklandi og aðeins
þriðja konan sem fær það hlutskipti í ríki
múslima.
Ciller er 47 ára hagfræðingur, menntuð í
Bandaríkjunum. Hún var óvænt kosin eftirmaður
Demirels sem leiðtogi flokksins Sannleiksstígur-
inn á sunnudag. Pyrirfram var hún talin eiga
litla möguleika á flokksþinginu sem nær ein-
göngu var skipað karlmönnum. Bar Ciller sigur-
orð af tveimur karlmönnum, Ismet Sezgin innan-
ríkisráðherra og Koksal Toptan menntamálaráð-
herra, og hlaut fleiri atkvæði en þeir báðir sam-
tals I fyrstu umferð eða 574 af 1.170. Drógu
þeir sig strax í hlé og fékk hún 933 atkvæði í
seinni umferðinni.
Demirel hafði heitið því að blanda sér ekki í
kjör eftirmanns síns en leyndi þó aldrei því að
hann tók Sezgin fram yfir Toptan og Ciller og
vildi síst að hún hefði sigur. Stjómmálaskýrend-
ur sögðu í gær að sigur hennar gæti verið tákn
um að kynslóðaskipti væru að«eiga sér stað í
tyrkneskum stjórnmálum og gætu breytingamar
haft mikla þýðingu fyrir framt(ðarþróun í land-
inu.
Ciller er kunn fyrir aðdáun sína á Margaret
Thatcher fyrrum forsætisráðherra Bretlands og
eru þær miklar vinkonur. Stóð heldur ekki á
Thatcher að hringja til Ankara og óska Ciller
til hamingju. Sem kunnugt er fékk Thatcher
viðumefnið járnfrúin hjá breskum blaðamönnum
en tyrkneskir starfsbræður þeirra hafa um skeið
skrifað um Ciller sem konuna með stálbrosið til
marks um grjótharðann metnað hennar.
Ciller á glæstan feril að baki sem fræðimaður
og kennari en hún sagði starfi sínu sem hag-
fræðiprófessor við Hellusundsháskólann í Istanb-
úl fyrir þremur ámm og gekk til liðs við Sann-
leiksstíginn og reis stjarna hennar fljótt. Hafði
hún reyndar gerst efnahagslegur ráðgjafi Demir-
els á síðasta áratug. Búist er við að Ciller
boði kappsfulla frjálsræðisstefnu í efnahagsmál-
um er hún kynnir nýja stjórn sína. Meðal ann-
ars hefur hún heitið því að draga úr ríkisútgjöld-
um með því að einkavæða ríkisfyrirtæki.
Ciller var efnahagsráðherra í stjórn Demirels
og varð lítt ágengt í baráttunni við verðbólgu
sem nú er talin vera 65%. Reyndar er henni
fundið það til málsbóta að hún hafi lengstum átt
í harðvítugum deilum um minnstu ráðstafanir
við háttsetta embættismenn og kerfískarla.
Meðal þeirra sem Ciller átti einna erfíðast með
var Rusdu Saracoglu seðlabankastjóri sem nú
er talinn eiga uppsögn yfir höfði sér.
Verðbréf hækka
Tyrkneskir fjármálamenn virðast hafa trölla-
trú á Ciller því hlutabréf stórhækkuðu í verði
þegar kauphöllin í Istanbúl opnaði í gærmorgun.
Stjórn Bills Clintons Bandaríkjaforseta hefur
ákveðið, þrátt fyrir slæma frammistöðu Tyrkja
í mannréttindamálum, að selja þeim hergögn
fyrir andvirði 18,5 milljarða króna. Warren Chri-
stopher utanríkisráðherra Bandaríkjanna hvatti
til aukinna samvinnu Bandaríkjamanna og
Tyrkja er hann dvaldist í Ankara fyrir helgi.
Hann sagði að Tyrkir ættu viðsjárverða ná-
granna og verðskulduðu mikla aðstoð á sviði
öryggis- og varnarmála.
Rudolf Scharping valinn formaður þýskra jafnaðarmanna
Gífurleg þátttaka í
fyrsta prófkjörinu
Bonn. Reuter.
RUDOLF Scharping, forsætisráðherra Rheinland-Pfalz, bar sigur úr
býtum í prófkjöri, sem þýskir jafnaðarmenn efndu til á sunnudag um
leiðtoga flokksins og væntanlegt kansiaraefni. Var kosningaþátttakan
í þessu fyrsta prófkjöri í Þýskalandi miklu meiri en nokkurn óraði
fyrir, 56% flokksbundinna jafnaðarmanna komu á kjörstað, og er tal-
ið, að það ýti undir, að prófkjör verði almennt tekin upp hjá flokkunum.
Forystusveit jafnaðarmanna út-
nefndi Scharping strax í gær eina
frambjóðandann í embætti flokks-
formanns en formlega verður um
það kosið á flokksþingi 25. þessa
mánaðar. Talið er víst, að hann verði
einnig valinn kanslarefni jafnaðar-
manna enda hefur hann stefnt að
því síðan Björn Engholm sagði af
sér formennskunni fyrir rúmum
mánuði vegna hneykslismáls.
í prófkjörinu á sunnudag fékk
Scharping um 40% atkvæða en helsti
keppinautur hans, Gerhard Schröd-
er, forsætisráðherra Neðra Sax-
lands, fékk 33,2%. Þingmaðurinn
Heidemarie Wieczorek-Zeul fékk
26,5%.
Lafontaine vill reyna aftur
Scharpings bíður mikið verk við
að rífa upp Jafnaðarmannaflokkinn
og draga úr innbyrðis ágreiningi en
hann hefur staðið heldur illa í skoð-
anakönnunum að undanfömu. Hann
er heldur ekki einn um að hafa áhuga
á að verða kanslaraefni flokksins
því að Oskar Lafontaine, forsætis-
ráðherra í Saarlandi, sem beið sem
mestan ósigur fyrir Helmut Kohl
1990, vill reyna sig í annað sinn.
Hefur kosningastjóri hans hvatt til,
að haldið verði sérstakt prófkjör um
kanslaraefnið.
Viðbrögðin við prófkjöri jafnaðar-
manna og mikilli þátttöku í því hafa
verið mikil meðal þýskra stjómmála-
manna. Er búist við, að það verði
tekið upp í öðrum flokkum einnig
og margir telja það hugsanlegt svar
Skjótur frami
SCHARPING var lítt kunnur þar
til hann vann Rheinland-Pfalz úr
höndum kristilegra demókrata
1991 og nú vill hann fá kanslara-
embættið líka.
við miklum pólitískum leiða.
í Vestur-Þýskalandi hefur lengi
verið andstaða við „beint lýðræði" í
formi þjóðaratkvæðagreiðslu eða
forkosninga og er hún rakin til
reynslunnar af Weimar-lýðveldinu,
sem einkenndist af miklu kosninga-
fargani. Er það meðal annars talið
hafa greitt nasistum leið til valda.
Major
óvinsæl-
astur allra
JOHN Major,
forsætisráð-
herra Bret-
lands, er óvin-
sælastur allra
breskra for-
sætisráðherra
frá stríðslok-
um. Kemur
þetta fram í
skoðanakönn-
un Mori-stofn-
unarinnar fyrir Sunday Times
en aðeins 16% kváðust ánægð
með frammistöðu hans í emb-
ætti. í annarri könnun fyrir In-
dependent on Sunday voru 18%
sátt við Major. í báðum könnun-
unum var Verkamannaflokkur-
inn með 15% meira fylgi en
íhaldsflokkurinn. Major sagði
um helgina, að landsmenn yrðu
þess brátt varir, að efnahagss-
amdrættinum í landinu væri lok-
ið og hét að hækka ekki skatta
á flesta. Hans bíður þó það erf-
iða verk að draga úr fjárlagahal-
lanum, sem er nærri 5.000 millj-
arðar ísl. kr.
Ukraínu-
stjórn í vanda
ÚKRAÍNSKA þingið samþykkti
í gær að taka á dagskrá fyrir
vikulok umræðu um þjóðarat-
kvæðagreiðslu um traust eða
vantraust á Úkraínuforseta og
ríkisstjómina en framtíð hennar
hangir á bláþræði vegna víð-
tækra verkfalla. Hefur vinna
stöðvast í 200 námum og 100
iðnfyrirtækjum í austurhluta
landsins og krefjast verkfalls-
menn hærri launa og aukinnar
sjálfstjómar, einkum í efnahags-
málum, í Donbass-héraði. Þar
em Rússar í meirihluta.
Rafsanjan tap-
aði fylgi en
sigraði samt
FJÖLMIÐLAR og þingfulltrúar
í íran brugðust í gær við endur-
kjöri Akbars Rafsanjani til emb-
ættis forseta landsins, og sögðu
að forsetinn yrði að gera breyt-
ingar á stjórn sinni og takast
alvarlega á við spillingu og skrif-
ræði, auk þess að halda áfram
efnahagsumbótum. Rafsanjani
var endurkjörinn í kosningum á
föstudag, og hlaut 63% atkvæða,
sem telst naumur sigur á íransk-
an mælikvarða. Þegar Rafsanj-
ani var kjörinn forseti árið 1989
fékk hann tæplega 95% at-
kvæða.
Dauðadómar í
Kúvæt
DÓMSTÓLL í Kúvæt hefur
dæmt tíu Jórdani til dauða, fyrir
þær sakir að hafa aðstoðað íraka
við innrásina í landið. Þá var
einn Jórdani dæmdur til fjögurra
ára fangavistar og fjársektar.
Þetta er í annað sinn sem kú-
vætskur dómstóll kveður upp
dauðadóma fyrir glæpi tengda
innrásinni, en í síðustu viku voru
fimm írakar dæmdir fyrir að
hafa reynt að telja Kúvæta á
að ganga í Baath-flokkinn íraska
á meðan hersetunni stóð.
Eftirmanns
Weiszáckers
leitað
AUSTUR-þýski andófsmaðurinn
Jens Reich hefur verið nefndur
til sögunnar sem hugsanlegur
mótframbjóðandi Hans-
Dietrichs Genschers þegar þing-
ið velur forseta landsins á næsta
ári. Núverandi forseti, Richard
von Weizsácker, lýkur kjörtíma-
bili sínu í maí 1994.