Morgunblaðið - 19.06.1993, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. JÚNÍ 1993

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
SigtryggQr Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1200 kr. á mánuði innan-
lands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Velferðarútgjöld o g
vinstristi ómarleiðir
Utgjöld skattgreiðenda til al-
mannatrygginga og velferð-
armála jukust úr 58 þúsund krón-
um á mann í 100 þúsund krónur
á tímabilinu 1980 - 1992, eða um
72%, miðað við verðlag ársins
1991. Velferðarútgjöldin hafa
aukizt úr 15% af útgjöldum ríkis-
ins í 18% og eru nú rúmlega 7%
af landsframleiðslu í stað 4,8%
árið 1980. Þetta kemur fram í
riti Þjóðhagsstofnunar um búskap
hins opinbera, sem Morgunblaðið
vitnaði til í frétt síðastliðinn mið-
vikudag. Um þrír fjórðu hlutar
útgjalda til þessa málaflokks eru
alls konar tekjutilfærslur til ein-
staklinga og samtaka, til dæmis
elli-, örorku- og sjúkralífeyrir,
fæðingarorlof og atvinnuleysis-
bætur.
í riti Þjóðhagsstofnunar kemur
fram að útgjöld til heilbrigðismála
jukust á árunum 1980-1992 úr
17,6% af útgjöldum hins opinbera
í 18,5%, og sem hlutfall af þjóðar-
framleiðslu hafa þau aukizt úr
5,63% í 7,28%. Heilbrigðisútgjöld
skattgreiðenda hafa aukizt úr 67
þúsund krónum á mann í um 103
þúsund krónur, eða um 54%.
Þessar töiur tala sínu máli um
vöxt velferðarkerfisins síðastliðin
tólf ár. Séu þær settar í samhengi
við vöxt landsframleiðslu á sama
tímabili, er samanburðurinn slá-
andi. Landsframleiðsla á mann
árin 1980-1992 hefur aukizt um
11,2%, á sama tíma og velferðar-
útgjöld hvers skattgreiðanda hafa
hækkað um 72% og heilbrigðisút-
gjöldin um 54%! Landsframleiðsl-
an á mann er nú um 8% lægri en
þegar hún varð mest árið 1987,
en hlutfall velferðar- og heilbrigð-
isútgjalda hefur hækkað talsvert
frá þeim tíma. Það blasir við að
tekjur þjóðarinnar standa ekki
lengur undir hinu viðamikla vel-
ferðarkerfi.
Sjálfvirk útgjaldaaukning ríkis-
sjóðs er að miklu leyti til komin
vegna þessara málaflokka. Aður
hefur verið vikið að því hér á þess-
um vettvangi hvernig sífellt fleiri
lagafrumvörp um velferðarþjón-
ustu hafa hlotið samþykki Alþing-
is án þess að fjármögnun sé
tryggð eða reynt að sjá fyrir,
hvaða útgjaldaaukningu þau muni
hafa í för með sér í framtíðinni.
Þjóðin eldist og sífellt fleiri eiga
rétt á þeim bótum, sem velferðar-
kerfið úthlutar. Verði ekkert að
gert, má gera ráð fyrir að útgjöld
ríkisins hækki um milljarð króna
á næsta ári, eingöngu vegna
breyttrar aldurssamsetningar
þjóðarinnar. Verði ekki tekið á
málunum strax, verður hin sjálf-
virka útgjaldaaukning ríkissjóðs
óviðráðanleg.
Halli ríkissjóðs verður ekki
minni en 13 milljarðar króna á
þessu ári og að óbreyttu stefnir í
að hann verði 18 milljarðar á
næsta ári. Ríkisstjórnin hefur nú
sett sér það markmið að ná halla
næsta árs niður um tíu milljarða,
niður í um átta milljarða króna.
Velferðar- og heilbrigðisút-
gjöld, sem falla undir heilbrigðis-
og tryggingaráðuneytið, eru ná-
lega tveir fimmtu hlutar ríkisút-
gjaldanna. Eigi ríkisstjórnin að
geta náð markmiði sínu um út-
gjaldalækkun, verður að taka á
þessum málaflokkum og lækka
útgjöld til þeirra um að minnsta
kosti fjóra milljarða króna á næsta
ári. Auk þess verður að grípa til
ráðstafana til þess að takmarka
vöxt hinna sístækkandi hópa, sem
rétt eiga á velferðarbótum.
Morgunblaðið hefur áður vikið
að nauðsyn tekjutengingar ýmissa
almannatrygginga, svo sem ellilíf-
eyris, sjúkralífeyris, barnabóta og
vaxtagreiðslna. Það er ekki fær
leið að lækka aðeins upphæð þess-
ara trygginga, sama hver í hlut
á. Það verður til þess að þeir, sem
í raun og sann þurfa á þeim að
halda, bera skarðan hlut frá borði.
Aðstoðin á að takmarkast við þá
verst settu, ekki þá sem betur
mega sín. Aukin þátttaka þeirra
betur settu í kostnaði við velferð-
arþjónustu verður einnig að koma
til. Hvað mælir til dæmis á móti
því að þeir, sem leggjast inn á
sjúkrahús, greiði fastagjald sem
gengur að minnsta kosti upp í
fæðiskostnað? Eins og nú háttar
til, greiða menn komugjald á
slysadeild, en ekkert fyrir sjúkra-
húsinnlögn. Kostnaðarþátttaka af
þessu tagi þarf þó einnig að taka
mið af tekjum viðkomandi til þess
að hún nái markmiði sínu, eins
og Morgunblaðið hefur áður fært
rök fyrir.
Nýskipaður heilbrigðisráð-
herra, Guðmundur Ámi Stefáns-
son, hefur sagt að hann eygi
ýmsa möguleika til að lækka út-
gjöld í ráðuneyti sínu, en ekki
greint nánar frá hugmyndum sín-
um. Því miður benda nýleg um-
mæli ráðherrans til að hann hygg-
ist ekki takast á við útgjaldavand-
ann með því hugarfari, sem til
þarf. Á fundi Félags fijálslyndra
jafnaðarmanna síðastliðið mið-
vikudagskvöld sagði ráðherrann
að fyrirsjáanlegt væri að fara yrði
„allar hinar hefðbundnu leiðir" í
ríkisfjármálunum á næsta ári. í
fyrsta lagi þyrfti að lækka út-
gjöld, en í öðru lagi yrði að hækka
skatta, og í þriðja lagi ætti ekki
að útiloka erlendar lántökur.
Þetta þjóðfélag ber ekki hærri
skatta. Erlendar lántökur eru líka
komnar að hættumörkum. Erlend
lán nema nærri 60% af þjóðar-
framleiðslunni. Að fara leiðir
skattahækkana og erlendra lána
eru úrelt vinstristjómarúrræði.
Núverandi ríkisstjórn var ekki
sett á laggirnar til þess að fara
„hefðbundnu" leiðimar í ríkisfjár-
málum, heldur til þess að takast
á við útgjaldavandann. Guðmund-
ur Árni Stefánsson má ekki leggja
á flótta frá verkefni sínu áður en
það er hafið. Menn hljóta að horfa
til hins nýja heilbrigðis- og trygg-
ingaráðherra um raunvemlegar
lausnir á vandanum.
Ástin á íslandi er
innst í hjarta okkar
Þjóðhátíðarræða Davíðs Oddssonar forsætisráðherra
Hér fer á eftir hátíðarræða
Davíðs Oddssonar forsætisráð-
herra flutt á þjóðhátíð í Reykja-
vík 17. júní síðastliðinn:
Við hittutnst hér á hátíðisdegi og
fögnum 49 ára afmæli íslenska Iýð-
veldisins. Þessi dagur er umfram
aðra dag helgaður þjóðinni allri,
hugsjónum hennar, tilfinningum og
sögu. Vart finnst betri staður en
þessi fyrir hátíðardagskrá þjóðhátíð-
ardags. Austurvöllur í hjarta höfuð-
staðar landsins, með alþingishúsið á
aðra hönd og styttu þjóðskörungsins
á hina. Standmynd Jóns forseta
minnir á foiystu hans, festu og
þrautseigju. Obilandi trú Jóns Sig-
urðssonar á málstað þjóðarinnar, trú
sem byggði á traustri þekkingu á
sögu hennar, var vopnið sem dugði
honum og þeim sem í fótspor hans
fylgdu til fullnaðarsigurs. Þess
vegna er flaggið sem svo víða er
við hún á þessari stundu, sigurfáni
og 17. júní sigurdagur íslenskrar
þjóðar.
En þótt baráttu þjóðfrelsismanna,
sem var barátta unnin í umboði sér-
hvers Íslendings, lyki með fullum
sigri, blandaðist þeim ekki hugur
um að sigurgangan sú var ekki end-
ir, heldur miklu fremur úpphaf. Fá-
menn þjóð í harðbýlu landi er örugg
uppskrift að erfiðri glímu, sem eng-
an enda tekur. í þeirri glímu verða
íslendingar að vinna hveija lotu, því
þeir hafa ekki efni á að tapa neinni
þeirra. Þetta eru leikreglurnar, sem
lífsbaráttan á íslandi lýtur, þetta eru
leikreglur sem við þekkjum og hræð-
umst ekki, þó að við hljótum að
sýna þeim hæfilega virðingu.
Eirmynd Jóns Sigurðssonar beinir
steindum sjónum að alþingishúsinu,
húsinu, sem var reist aðeins tveimur
árum eftir lát hans, til þess að vera
vettvangur undirbúnings lokasnerr-
unnar um heimastjórn, fullveldi og
lýðveldi.
En um leið átti þetta hús úr
höggnum steini að vera vinnustaður
lýðræðisins eða fremur verkstæði
þess. Þar skyldi endahnútur hinnar
innlendu dægurbaráttu vera bund-
inn hvetju sinni, hvort sem smíða-
stykkið væri ný löggjöf eða ný ríkis-
stjórn í samræmi við þann þjóðar-
vilja, sem almennum kosningum var
ætlað að mæla. Þeir sem valdir hafa
verið til starfa á Alþingi hafa löngum
búið við þunga gagnrýni, sjálfsagt
misréttláta eins og gengur, en undan
slíkri gagnrýni getur þjóðþingið ekki
beðist og raunar naumast án verið.
Stundum er haft á orði að ekki sé
undarlegt þótt álit Alþingis hljóti
að vera misjafnt alla tíð. Að minnsta
kosti sé ekki nokkurn annan vinnu-
stað að finna í landinu þar sem helft-
in af þeim sem þar starfa í þjóðarum-
boði reynir að sýna fram á að hinn
hlutinn sé oftast á villigötum, ef
ekki illa meinandi, þá fram úr hófi
illa verki famir.
Þeim sem þannig finna að er síð-
an svarað í svipuðum stíl og gjarnan
rifjað upp að síst hafi þeir verið
betri þegar þeir fóru með stjórn
mála. Þess háttar tog eru áratuga
gömul og enn árviss. Víst er að
stjórnmálaumræðan er persónulegri
hér á landi en víðast annars staðar
pg kannski er rétt sem sagt er, að
ísland sé pólitískt veðravíti.
En sem betur fer er sú mynd sem
þannig er upp dregin af hinu ís-
lenska þjóðþingi og þjóðfélagsum-
ræðunni aðeins lítill hluti af veruleik-
anum og sanngjörn skoðun mun
sýna, að innan þykkra veggja al-
þingishússins hafa í áranna rás
fengist niðurstöður, sem þjóðinni
hafa reynst heilladtjúgar. íslending-
ar geta um flest borið sjg stoltir
saman við aðrar þjóðir. í sumum
greinum stöndum við ekki verr en
þær þjóðir sem ágætlega standa og
í allmörgum efnum sitjum við fremst
á þeim bekk, sem best þykir skipað-
ur.
Þessum árangri hefðum við ekki
náð nema sáttarviljinn væri iðulega
sundrungarþörfinni yfirsterkari.
Nýlega urðum við vitni að því, að
sundrungarfjandanum var stjakað
myndarlega til hliðar og öflugar
þjóðlífsfylkingar tóku höndum sam-
an um að marka völl, þar sem vinna
Davíð Oddsson
megi varnarsigur fremur en að efna
til ófriðar, þar sem eyðileggingin
hlaut að verða eini sigurvegarinn.
Hér er ég að sjálfsögðu að ræða um
þá kjarasamninga, sem gerðir voru
fyrir skemmstu. Það er ekki vafi í
mínum huga, að þeir kjarasamning-
ar sem gerðir voru á almennum
vinnumarkaði nú í vor munu teljast
tímamótagjörð, vendipunktur og
upphaf að nýrri sókn til betri kjara
þjóðarinnar. Þessum samningum var
ekki síst ætlað að stemma stigu við
vaxandi atvinnuleysi, þeim bölvaldi,
sem við megum ekki og munum
ekki una í þessu landi.
Það er líka vissulega fallið til
þess að auka okkur bjartsýni að
dregið hefur verulega úr atvinnu-
leysi að undanförnu. Þeir tónar
sátta, sem slegnir voru í kjarasamn-
ingunum og þær aðgerðir sem gerð-
ar voru í tengslum við þá og í nóvem-
ber síðastliðnum hafa því þegar skil-
að mikilvægum árangri. Við vitum
Talsverð eftirspurn eftir lóðum á höfuðborgarsvæðinu
Mun fleiri lóðum úthlut-
að í Reykjavík en í fyrra
MUN FLEIRI lóðum undir íbúðarhúsnæði var úthlutað í Reykjavík
fimm fyrstu mánuði þessa árs en á sama tíma í fyrra. Þannig var til
dæmis á þeim tíma úthlutað 51 einbýlishúsalóð í borginni, að frádregn-
um þeim sem skilað var inn, samanborið við 13 lóðir á síðasta ári.
Að sögn skrifstofustjóra borgarverkfræðings, má ætla að skýringin á
þessari auknu eftirspurn sé sú, að á seinni hluta síðasta árs hafi regl-
ur um greiðslu gatnagerðargjalda verið rýmkaðar þannig að fyrsta
greiðsla hafi verið lækkuð og afborgunum fjölgað. Bæjarsljórinn í
Kópavogi segir að bæjarfélagið virðist hafa sloppið við samdrátt í
byggingariðnaðinum og þar megi frekar tala um þenslu eins og ástand-
ið sé nú. í Garðabæ og Mosfellsbæ segjast menn vissulega vita af sam-
drættinum en þó geti þeir ekki kvartað yfir sínum hlut. í Hafnarfirði
hefur verið úthlutað færri lóðum í ár en í fyrra, en bæjarritari telur
að auk samdráttarins geti það stafað af því að ekki hafi verið boðið
upp á lóðir fyrir einbýlishús á einni hæð í ár, en eftir þeim hafi verið
mikil eftirspurn í fyrra.
Ágúst Jónsson, skrifstofustjóri
borgarverkfræðingsins í Reykjavík,
segir að mun fleiri lóðum hafi verið
úthlutað í borginni frá áramótum en
á sama tíma í fyrra. Þannig hafi á
fimm fyrstu mánuðum ársins verið
úthlutað 51 lóð fyrir einbýlishús, ef
frá sé dreginn fjöldi þeirra sem skil-
að hafi verið inn, 20 lóðum fyrir
rað- og parhús og lóðum fyrir 117
íbúðir í fjölbýli. Á fyrstu fimm mán-
uðum ársins 1992 hafi aðeins verið
úthlutað 13 lóðum fyrir einbýlishús,
tveimur fyrir parhús og skilað hafi
verið inn lóðum fyrir fleiri íbúðir í
fjölbýli en úthlutað hafi verið.
Ágúst tekur fram að þessi saman-
burður segi auðvitað ekki alla sög-
una, því óvenju mörgum lóðum hafí
verið úthlutað á seinni hluta síðasta
árs. Reglum um gatnagerðargjöld
hafi verið breytt 18. ágúst í fyrra
þannig að hlutfall fyrstu greiðslu
hafi lækkað og afborgunum dreift á
lengri tíma. Ljóst sé að þessi breyt-
ing hafi skipt miklu máli. Svo sé
málum þannig háttað, að miklar
sveiflur geti komið í eftirspurn eftir
lóðum og ýmsir þættir haft þar áhrif.
Að sögn Ágústs eru lóðirnar, sem
borgin hefur úthlutað að undan-
förnu, að langmestu leyti í Rima-
hverfi og næstu lóðaúthlutanir verða
einnig þar.
Færri úthlutanir í Hafnarfirði
Gunnar Rafn Sigurbjörnsson, bæj-
arritari í Hafnarfirði, segir að frá
áramótum og fram til 1. júní hafi
verið úthlutað 20 lóðum undir íbúð-
arhús í Hafnarfirði. Þar af hafí verið
11 lóðir fyrir tveggja hæða einbýlis-
hús, 8 undir raðhús og ein undir 24
íbúða fjölbýlishús. Á sama tíma í
fyrra hafi verið úthlutað 53 lóðum
undir íbúðarhúsnæði, þar af 34 und-
ir einbýlishús, 13 raðhúsalóðum og
6 fyrir fjölbýlishús.
Gunnar Rafn segir, að í þessu
komi auðvitað fram áhrif ástandsins
í efnahagsmálum. Hins vegar segi
þessar tölur ekki alla söguna, því
það hafi mikil áhrif á eftirspurnina
hvernig lóðir séu í boði. Þannig hafi
verið mikil eftirspurn eftir lóðum
undir einbýlishús á einni hæð í bæn-
um og hægt hafi verið að mæta því
í fyrra, en í ár hafi slíkar lóðir hins
vegar ekki verið í boði.
Að sögn Gunnars Rafns hefur
Hafnaríjarðarbær nú á boðstólum
lóðir í Mosahlíð í Setbergslandi og
einnig nokkrar á Hvaleyrarholti. Þá
geti verið, að á síðari hluta þessa
árs eða á því næsta verði hægt að
bytja úthlutun á lóðum fyrir 65 íbúð-
ir á svokölluðum Einarsreit í miðjum
gamla bænum, en búast megi við
að þær verði auðseljanlegar vegna
góðrar staðsetningar.
Garðbæingar kvarta ekki
Ingimundur Sigurpálsson, bæjar-
stjóri í Garðabæ, segir að það sé
greinilega einhver samdráttur í eftir-
spurn eftir lóðum á höfuðborgar-
svæðinu, en Garðbæingar þurfi hins
vegar ekki að kvarta yfír sínum hlut.
í bænum hafi framboði lóða verið
stillt í hóf og við það miðað að út-
hluta ekki lóðum fyrir nema milli
60 og 70 íbúðir á ári.
Ingimundur segir, að það sem af
er þessu ári hafi verið úthlutað 20
lóðum í bænum; 18 til byggingar
einbýlis- og parhúsa og tveimur til
byggingar fjölbýlishúsa með alls 34
íbúðum. Alls geti bærinn boðið upp
á milli 50 og 60 lóðir um þessar
mundir, aðallega í Mýrum en einnig
í Hæðahverfi.
Minni og ódýrari hús
Róbert Agnarsson, bæjarstjóri í
Mosfellsbæ, segir að nú séu nær
uppurnar þær lóðir, sem bærinn hafi
úthlutað í ár og í fýrra. Þar hafi
verið um að ræða lóðir fyrir um 90
íbúðir í blandaðri byggð; einbýlishús,
raðhús og lítil fjölbýlishús. Næst
verði boðið upp á lóðir fyrir um 80
íbúðir á Skeljatanga, vestan við nú-
verandi byggð. Því svæði hafi þegar
verið úthlutað til verktaka og megi
vænta þess að framkvæmdir hefjist
innari skamms.
Róbert segir að enn sé gríðarleg
ásókn í lóðir í Mosfellsbæ, en sam-
dráttur í efnahagslífinu lýsi sér
kannski frekar í því, að fólk byggi
minni og ódýrari hús en áður. Hins
vegar séu engin merki sjáanleg um
að áhugi manna á að byggja sér sitt
eigið húsnæði hafi minnkað.
Frekar þensla en samdráttur í
Kópavogi
Sigurður Geirdal, bæjarstjóri í
Kópavogi, segir að á þessu kjörtíma-
bili hafi bærinn úthlutað lóðum fyrir
534 íbúðir í Digraneshlíðum, Kópa-
vogsdal og á Nónhæð. Þær hafi nú
allar gengið út að sex undanskildum.
Sigurður segir að auðvitað hljóti al-
menn efnahagslægð í þjóðfélaginu
að hafa áhrif á húsbyggingar, en sá
samdráttur hafi hins vegar ekki
komið niður á uppbyggingu þessa
nýbyggingarsvæðis. Frekar megi
segja, að um þenslu hafi verið að
ræða í byggingariðnaðinum í Kópa-
vogi. Nú virðist staðan vera sú, að
frekar verði skortur á lóðum fyrir
nýbyggingar á næstunni, til dæmis
fyrir atvinnuhúsnæði.
23
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. JUNI 1993
Snör
handtök
ELDSNEYTI
sett á frönsku
flugvélina á
Reykjavíkur-
flugvelli en við-
dvölin í hnatt-
fluginu var
styttri hér en á
liinum 15 stöð-
unum sem elds-
neyti var tekið
á.
Samskip hætta eigin siglingum til Bandaríkjanna
Eimskip líklega með
75% almennra flutn-
inga á Ameríkuleiðinni
EIMSKIP mun líklega annast um 75% almennra stykkjavöruflutninga á
sjólciðinni milli íslands og Bandaríkjanna frá og með næstu mánaðamót-
um þegar Samskip hættir Ameríkuflutningum á eigin skipum, en Eim-
skip mun framvegis annast þá flutnmga fyrir Samskip. Ekki eru fyrir-
liggjandi nákvæmar tölur um hvernig flutningsmagnið á þessari leið
hefur skipst milli íslensku skipafélaganna, en samkvæmt upplýsingum
Morgunblaðsins þykir sennilegt að Eimskip hafi undanfarið verið með
nálægt 65% flutninganna, Jöklar hf. um 25% og Samskip 10%. Hollenska
félagið Van Ommeren, sem annast hefur 35% flutninganna fyrir Varnar-
Iiðið, hefur verið með óverulegan hluta almennu flutninganna. I þessum
tölum eru ekki teknir með í reikninginn flutningarnir fyrir Varnarliðið
sem Samskip hafa haft með höndum undanfarið ár og Eimskip kemur
til með að annast frá 1. júlí næstkomandi.
Samningarnir sem gerðir hafa ver-
ið við Eimskip um íslenska hluta
flutninganna fyrir Varnarliðið, sem
er 65% heildarflutninganna, hljóða
upp á 230 milljónir króna fyrir um
2.500 gámaeiningar, en Samskip
fengu flutningana fyrir ríflega 150
milljónir króna þegar þeir voru boðn-
ir út í fyrra. Sú breyting var hins
vegar gerð á útboðunum milli ára að
á síðasta ári var um að ræða flutn-
inga frá höfn í Bandaríkjunum til
hafnar á íslandi, en nú er að auki
um að ræða flutninga á landi innan
Bandaríkjanna og frá höfn hér á landi
sem Eimskip tekur einnig að sér.
Eimskip og Jöklar
með jafnan útflutning
Eftir að Samskip hætta beinum
flutningum á eigin skipum til Banda-
ríkjanna verða Eimskip og Jöklar
hf., sem er í eigu Sölumiðstöðvar
hraðfrystihúsanna, einu íslensku
skipafélögin sem annast flutninga á
þessari leið. Áætlað er að hlutur Eim-
skips og Jökla verði nokkuð jafn í
útflutningi eftir að Eimskip tekur að
sér flulningana fyrir Samskip, en hins
vegar 'verði Eimskip með um 75%
heildarflutninganna til og frá Islandi.
Samningur er í gildi milli Samskipa
og íslenskra sjávarafurða hf. um
flutning á freðfiski til Bandaríkjanna,
og kemur Eimskip til með að annast
þá flutninga samkvæmt
samkomulaginu sem gert hefur verið
við Samskip.
Að sögn Benedikts Sveinssonar,
framkvæmdastjóra íslenskra sjávar-
afurða, hafa flutningar á vegum fyr-
irtækisins fram að þessu verið að
langmestu leyti með Samskipum, en
einnig að hluta til með Eimskip. Að-
spurður um hvort til greina kæmi að
bjóða flutningana út sagðist han.n
ekki geta svarað því, en þar væri um
stefnumörkun að ræða sem yrði að
koma frá stjórn fyrirtækisins.
Tapið hátt í 100 milljónir
Samkvæmt heimildum Morgun-
blaðsins nam tap Samskipa á Am-
eríkusiglingum nálægt 100 milljónum
króna á síðasta ári, en sú tala fékkst
hins vegar ekki staðfest hjá Árna
Geir Pálssyni markaðsstjóra
félagsins. Hann sagði tap á
siglingaleiðinni fyrst og fremst hafa
verið á síðasta ári eftir að
flutningarnir fyrir Varnarliðið hófust,
en hann sagði að einhver hagnaður
væri áætlaður á leiðinni á þessu ári
eftir að félagið hættir sjálft
siglingunum.
í byijun þessa árs gerðu Samskip
Jöklum hf. tilboð um samstarf á sigl-
ingaleiðinni milli íslands og Banda-
ríkjanna, og fólst það meðal annars
í því að Jöklar keyptu Jökulfellið af
Samskipum til þess að annast freð-
fiskflutninga til Bandaríkjanna. Að
sögn Birgis Ómars Haraldssonar,
framkvæmdastjóra Jökla, var tilboð-
inu hafnað fyrst og fremst vegna
þess að söluverð skipsins þótti of hátt.
Reuter
Ánægðir fluggarpar
FRÖNSKU flugmennirnir brosmildir á Le
Bourget flugvellinum í París 17. júní að
loknu metflugi umhverfis jörðina.
Franskir fluggarpar settu hnattflugsmet
Afgreiddir á methraða
á Reykj avíkurílugvelli
ÞRÍR franskir flugmenn luku hnaltflugi á lítilli einshreyfils
skrúfuþotu á methraða á 17. júní; flugu 36.789 kílómetra á
innan við 80 klukkustundum. Síðasti viðkomustaður þeirra
var í Reykjavík og þar var viðdvöldin styttri en annars staðar.
Hagfræðingur VSI telur ríkar
forsendur fyrir vaxtalækkun
Litlar vaxtabreyt-
ingar hjá bönkum
SAMKVÆMT drögum að vaxtabreytingum bankanna þann 21. júlí næst-
komandi munu litlar sem engar vaxtabreytingar eiga sér stað. Helstu
vaxtabreytingarnar eru hjá íslandsbanka þar sem vextir óverðtryggðra
skuldabréfa lækka um 0,25% en vextir verðtryggðra skuldabréfa hækka
að sama skapi. Þessi ákvörðun hefur ekki áhrif á heildarvaxtamun bank-
ans. Aðilar vinnumarkaðarins hafa að undanförnu gert kröfu um frek-
ari vaxtalækkanir bankanna og Guðni Níels Aðalsteinsson hagfræðingur
VSÍ segir forsendur vaxtalækkunar enn vera til staðar. „Forsendurnar
eru jafnvel enn ríkari nú eftir að samningar til 19 mánaða hafa verið
undirritaðir og menn geta spáð lengra fram í tímann."
hins vegar öll að fyrirsjáanlegur nið-
urskurður í þorskafla mun kalla á
erfiðar ákvarðanir á næstu vikum.
En þær ákvarðanir munu aðeins
undirstrika þá staðreynd að botni
er náð og ef við hvikum hvergi mun
hagur okkar batna hægt en örugg-
lega á næstu misserum og árum.
Verðbólgan er nú með því lægsta
sem þekkist, vöruskiptajöfnuður
okkar við útlönd er hagstæður,
gjaldeyrisvarasjóður okkar stendur
vel og fyrirtæki og einstaklingar
hafa unnið markvisst að því að gera
rekstur sinn hagkvæmari. Ríkisvald-
ið hefur dregið úr eyðslu sinni og
aukið skiivirkni án þess að draga
úr þjónustu.
Állt eru þetta jákvæð tákn, sem
full ástæða er til að gefa gaum, því
þau eru ótvíræð merki þess, að við
séum á réttri leið. Stundum er gefið
til kynna að við þurfum ekki að lúta
þeim leikreglum sem íslensk lífsbar-
átta setur. Stærsti hluti þjóðarinnar
veit betur. „Vér þykjumst gullknött
grípa, en grípum sápubólu," sagði
fyrsti íslenski ráðherrann, sem fór
svo nærri um að ómerkileg yfirboð
geta engum orðið til góðs. Ur orðum
Jóns Sigurðssonar forseta og úr ljóð-
um Hannesar Hafstein ráðherra má
lesa takmarkalitla trú á möguleikum
Islands þótt fátæktin hafi í þeirra
tíð verið landsins fasta fylgikona.
Okkur nútímamönnum er ekki eins
tamt að fara á slíkt flug, sem þess-
um nafntoguðu foringjum og vel-
gjörðarmönnum okkar. En það má
ekki skilja svo að ást íslendinga á
landi sínu hafi kólnað. Ég heid að
ekki sé margan íslending að finna,
sem ekki vill vera landi sínu og
ættjörð trúr og einmitt á þessum
degi höfðum við til þeirrar stað-
festu, til þess trúnaðar og þeirrar
ástar á íslandi, sem innst í harta
okkar allra býr.
Góðir íslendingar, gleðilegan 17.
júní, gleðilega íslenska afmælishá-
tíð.
Frakkarnir lentu TBM-700
flugvél sinni á Reykjavíkurflug-
velli klukkan 6 mínútur yfir mið-
nætti og hóf flugvélin sig síðan
á loft klukkan 00:18. Viðdvölin
varð því aðeins 12 mínútur og á
þeim tíma var flugvélin tollaf-
greidd og eldsneytistankar henn-
ar fylltir fyrir flugið til Parísar.
í gær barst Sveini Björnssyni
hjá Flugþjónustunni á Reykja-
víkurflugvelli þakkarskeyti þar
sem honum var tjáð að franska
smáflugvélin hefði slegið metið
sem að var stefnt og þjónustán
í Reykjavík slegið öll met. Hefði
viðvölin hér verið sú stysta í öllu
fluginu, aðeins 12 mínútur. í
skeytinu var sagt að frönsku
flugmennirnir hefðu rómað þjón-
ustuna og líkt henni við byssu-
skot, svo fljótt og greiðlega hefði
ailt gengið fyrir sig.
í fréttatilkynningu sem barst frá
íslandsbanka í gær segir að mjög lág
verðbólguspá opinberra aðila gefi til-
efni til lækkunar á vöxtum óverð-
tryggðra skuldabréfa.
Teikn um hækkun raunvaxta
Um ástæður fyrir hækkun vaxta
verðtryggðra skuldabréfa segir m.a.
að ávöxtunarkrafa spariskírteina rík-
issjóðs hafi farið hækkandi á Verð-
bréfaþingi Islands. „Þá eru önnur
teikn um hækkun raunvaxta á mark-
aði og má þar m.a. nefna hækkun
vaxta í útboði Lánasýslu ríkisins fyr-
ir skemmstu. Þessi þróun hefur Ieitt
til þess að mismunur kjörvaxta bank-
ans og ávöxtunar spariskírteina á
eftirmarkaði nálgast 0,5%, en bank-
inn hefur miðað við að þessi mismun-
ur sé jafnan a.m.k. 0,75%. Af þessum
sökum hefur bankinn nú ákveðið
0,25% hækkun vaxta verðtryggðra
skuldabréfa."
I frétt í Morgunblaðinu í sl. mán-
uði sagði hagfræðingur VSÍ að til að
bankarnir næðu jafnvægi í ávöxtun
óverðtryggðra og verðtryggðra út-
lána yrðu þeir að lækka vexti á óverð-
tryggðum skuldabréfum um 2-3%.
Aðspurður um hvers vegna Islands-
banki hefði ekki lækkað vexti óverð-
tryggðra skuldabréfa nema um 0,25%
sagði Björn Björnsson framkvæmda-
stjóri hjá bankanum að mat aðila
vinnumarkaðarins hefði ugglaust
byggt á því að það yrði almennari
lækkun raunvaxta en verið hefur og
þá fyrst og fremst á spariskírteinum.
Hættumerki í efnahagslífi
„Með vaxtabreyti ngu m Islands-
banka minnkar mismunur á ávöxtun
óverðtryggðra og verðtryggðra
skuldabréfa um ‘/2% og er óðum að
nálgast það sem við teljum eðlilegan
mismun. Við höfum hins vegar miðað
við að ávöxtun sé að jafnaði nokkuð
hærri á óverðtryggðum skuldabréfum
þar sem það eru áhættusamari
pappírar en hinir verðtryggðu,“ sagði
Björn.
„Með mismunandi ávöxtun óverð-
tryggðra og verðtryggðra skulda-
bréfa má líka segja að bankarnir séu
að hvetja til að menn fari frekar í
verðtryggða formið þar sem það hef-
ur verið mikill verðtryggingarhalli í
bönkunum, þ.e.a.s. verðtryggðar
skuldbindingar bankanna hafa verið
miklu hærri en verðtryggðar eignir.“
Um hvort mismunur á ávöxtup
óverðtryggðra og verðtryggðra
skuidabréfa gæti lækkað frekar á
næstunni sagðist Björn ekki vilja full-
yrða. „Það er m.a. háð því mati sem
er á verðlagsbreytingum á næstu
mánuðum. Þar erum við annars vegar
með mjög lágar verðbólguspár opin-
berra aðila en ýmis hættumerki eru
í efnahagslífinu sem á skömmum tíma
geta gert þessar spár mjög lítils virði.“