Morgunblaðið - 20.06.1993, Blaðsíða 4

4 FRÉTTIR/YFIRUT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20. JÚNÍ 1993
ERLEINIT
INNLENT
Símabílun
TRUFLANIR og sambandsleysi
voru í rúmlega 20 þúsund síma-
númerum sl. mánudag og þriðju-
dag í Reykjavík. Bilun varð þegar
nýju stýrkerfi var komið upp og
fannst orsök hennar ekki fyrr en
á þriðja degi truflana. Mikil vand-
ræði urðu vegna bilunarinnar,
sérstaklega í viðskiptalífínu. Ekki
er vitað um nein slys sem rekja
má til bilunarinnar.
Rekstur íslensks
skinnaiðnaðar
REKSTRARFÉLAG ÍSI tók _ á
mánudag við rekstri þrotabús ís-
lensks skinnaiðnaðar. Um 115
stöðugildi verða hjá hinu nýja fé-
lagi og er það fækkun um 50
stöðugildi.
Mikligarður gjaldþrota
MIKLIGARÐUR hf. var lýstur
gjaldþrota sl. þriðjudag og var þá
öllum verslunum hans lokað. Þær
verða þó opnaðar aftur í þessari
viku til að selja lager. Skuldir
félagsins umfram eignir nema um
600 milljónum króna og er Lands-
bankinn stærsti kröfuhafínn. Um
190 af um 480 starfsmönnum
Miklagarðs eru í óvissu um störf
sín.
Atvinnuleysi minnkar
í MAÍ sl. voru nálægt 4% vinnu-
færra manna á íslandi atvinnu-
laus að meðaltali. Það samsvarar
til þess að_5.200 manns hafi verið
án vinnu. í apríl var atvinnuleysið
að meðaltali 4,6% og minnkaði
því milli mánaða. í maí í fyrra
voru 2,5% vinnufærra íslendinga
atvinnulaus.
ísland sigrar Ungveijaland
ÍSLENSKA landsliðið í knatt-
spymu sigraði það ungverska 2:0
sl. miðvikudag. Með sigrinum eiga
íslendingar möguleika á að færast
ERLENT
Sveitir SÞ
leita Aideeds
í Mogadishu
SVEITIR friðargæsluliða Samein-
uðu þjóðanna (SÞ) í Sómalíu hafa
haldið uppi árásum á vopnabúr
Mohammeds Farah Aideeds,
helsta stríðsherrans í Mogadishu,
höfuðborg Sómalíu, nær alla vik-
una. Tilgangurinn hefur m.a. ann-
ars verið að refsa sveitum Aideeds
fyrir að fella 23 pakistanska frið-
argæsluliða 5. júní sl. og uppræta
vopnabúr hans sem eru mun
stærri en leyfílegt er samkvæmt
ákvæðum samkomulags sem
stríðsherrarnir í Sómalíu gerðu
með sér í vor. Á fímmtudag náðu
sveitirnar höfuðstöðvum Aideeds
og hafa síðustu daga freistað þess
að hafa upp á stríðsherranum
sjálfum. Bill Clinton Bandaríkja-
forseti sagði á föstudag að að-
gerðirnar í Mogadishu hefðu dreg-
ið allan mátt úr sveitum Aideeds
en þær hafa jafnframt kostað
tugi manns lífíð. Alþjóðlegar
hjálparstofnanir hafa fordæmt
árásimar og sagt að með þeim
væri verið að gera alit hjálpar-
starf í landinu ómögulegt og snúa
fólkinu til liðs við stríðsherrana.
Deilu Dana og Norðmanna
um Jan Mayen lokið
EFTIR 13 ára deilur Norðmanna
og Dana um hvar draga skuli
mörkin milli Grænlands og norsku
eyjunnar Jan Mayen kvað alþjóða-
dómstóllinn í Haag upp dóm sl.
mánudag sem felur í sér mála-
miðlun milli danskra og norskra
sjónarmiða. Efnahagslegum rök-
um Dana var hafnað en heldur
ekki tekið að fullt tillit til körfu
Norðmanna um Jan Mayen. Nið-
upp um einn styrkleikaflokk. Eyj-
ólfur Sverrisson og Amór Guðjo-
hnsen skoruðu fyrir ísland.
Hætt að sigla til
Bandaríkjanna
SAMSKIP hættu í vikunni flutn-
ingum á eigin skipum til Banda-
ríkjanna og gerðu samning við
Eimskip um beina flutninga milli
íslands og Bandaríkjanna. í kjöl-
far þessa eru Eimskip líklega með
75% almennra flutninga á Amer-
íkuleiðinni. Tap Samskipa á þess-
ari siglingaleið var vemlegt en
heildartap fyrirtækisins var 489
milljónir króna á síðasta ári.
Lítill áhugi á norrænu
samstarfi
í KÖNNUN, sem gerð hefur ver-
ið, kemur í ljós að íslendingar
sýna norrænu samstarfí minni
áhuga en hinar Norðurlandaþjóð-
imar. íslendingar leggja samt
mesta áherslu af Norðurlöndunum
á fijálsan búsetu- og atvinnurétt
og fijálsan aðgang að skólum.
Aðeins 66% Islendinga höfðu
heyrt minnst á Norðurlandaráð.
íslenska úrtakið í könnuninni var
900 manns.
17. júní
SKÁTARNIR fagna á þjóðhá-
tíðardaginn.
Þj óðhátí ðar dagur
GOTT veður gladdi um allt land
17. júní. Lögreglan áætlar að um
40 þúsund manns hafí verið niðri
í miðbæ Reykjavíkur þegar mest
var. Hátíðarhöldin fóru vel fram
um allt land.
♦
urstaðan var sú að markalínan
var dregin milli miðlínu og 200
sjómflna frá Grænlandsströndum.
Af því 65 þúsund ferkílómetra
svæði sem þar er að fínna hlutu
Danir 30 þúsund ferkílómetra en
Norðmenn 35 þúsund.
Norðmenn veiða fyrstu
hvalina
NORSKU hvalbátamir, 28 að
tölu, veiddu fyrstu hvalina í vik-
unni og höfðu náð sex dýrum í
fyrradag. Nokkur evrópsk fyrir-
tæki hafa látið undan þrýstingi
grænfriðunga og hætt kaupum á
norskum vömm. Norsk yfírvöld
hafa gert lítið úr því og bentu á
í vikunni að sala á norskum laxi
hefði verið aukast að undanförnu.
Jan Henry Olsen sjávarútvegsráð-
herra sagði á þriðjudag að Norð-
menn myndu aldrei beygja sig
fyrir hótunum eða þrýstingi og
hætta hvalveiðum af þeim sökum.
Aliyev forseti í
Azerbajdzhan?
í framhaldi af hörðum bardögum
í Azerbajdzhan undanfarna daga
milli stjórnarhersins og uppreisn-
armanna flýði Abulfaz Elchibey
forseti höfuðborgina Bakú aðfara-
nótt föstudags. Uppreisnarmenn
hafa sótt mjög að Bakú og sagði
fréttastofan Interfax frá því í
fyrradag að Geidar Aliyev nýkjör-
inn þingforseti væri tekinn við af
Elchibey.
Einræði Banda á enda í
Malaví
ÞRJÁTÍU ára einræði Hastings
Banda, mannsins sem sagður er
hafa stjórnað Malaví líkt og hann
ætti það sjálfur, er á enda. Lýð-
ræðissinnar báru sigurorð af
flokki „svarta hanans“, flokki
stjórnarinnar í þjóðaratkvæða-
greiðslu sl. mánudag, hlutu um
2/3 atkvæða.
Reuter
Nú er hún Snorrabúð stekkur
ALLT er í heiminum hverfult og það sannast best á þessari mynd. Hér bíður hópur manna eftir að komast á
almenningssalerni í Sofia, höfuðborg Búlgaríu, en byggingin er grafhýsi, sem áður geymdi smurt lík Georgis
Dímítrovs, eins af dýrlingum búlgarsks kommúnisma. Mennimir á myndinni höfðu verið að mótmæla stefnu
núverandi valdahafa en að því loknu notfærðu þeir sér þetta nýja hlutverk hússins.
Læknar í Danmörku
kanna sölu á líffærum
Kaupmannahöfn. Frá Sigrúnu Davíðsdóttur, fréttaritara Morgiinblaðsins.
ÞRÁLÁTUR orðrómur um morð og limlestingar á bömum í
þriðja heiminum til að fjarlægja úr þeim líffæri og selja í þró-
uðu löndunum hefur fengið danska lækna og læknanema til að
hefjast handa við að rannsaka málið. Læknarnir hafa stofnað
miðstöð við endurhæfingarstöð fyrir fórnarlömb ofbeldis á Ríkis-
spítalanum tU að safna upplýsingum um ólöglega sölu á barna-
líffærum. Danskur þingmaður og fulltrúi á mannréttindaráð-
stefnunni, sem haldin er í Vín um þessar mundir, hefur hvatt
dönsku sljórnina til að taka málið upp á þeim vettvangi.
Ole Vedel Rasmussen læknir og
meðlimur í læknahópi Amnesty
International sagði í viðtali við
danska blaðið Politiken að óstað-
festar fréttir víða að úr Suður-
Ameríku og Asíu væru kveikjan
að átakinu.
Læknirinn er nýkominn frá
Hondúras, en orðrómurinn beinist
einkum að því landi, Guatamala,
Bangladesh og Indlandi.
Líffærasala býður upp á
glæpastarfsemi
Glæpastarfsemi í kringum líf-
færasölu er freistandi, því í Vestur-
Evrópu, Bandaríkjunum og Japan
er stöðugur skortur á líffærum og
oft óljóst hvaðan þau koma. A
Norðurlöndunum tíðkast að hópar
á þeim spítölum, sem fást við líf-
færaflutninga sjái sjálfír um að
útvega og sækja líffærin undir
ströngu eftirliti, svo nánast er úti-
lokað að það gangi fyrir sig á glæp-
samlegan hátt. A Norðurlöndunum
tíðkast ekki að greiða fyrir líffær-
in, svo ekki er um kaup og sölu
og ræða og þar með minnka líkur
á glæpastarfsemi í kringum líf-
færaflutninga. Mest er eftirspumin
eftir nýrum, hjörtum og homhimn-
um.
í Pakistan er vitað með vissu
að föngum er heitin sakaruppgjöf,
ef þeir fallasU á að gefa annað
nýrað úr sér. I öðrum löndum er
vitað til að læknar fjarlægja líffæri
úr föngum, sem teknir em af lífí.
Gmnur leikur á að glæpasamtök
taki líffæri úr bömum, ýmist með
skurðaðgerðum eða með því að
taka þau af lífi. Börnin eru ýmis
vegalaus götuböm eða börn, sem
foreldrarnir selja í þeirri trú áð þau
verði ættleidd. í Bretlandi er einnig
starfandi hópur, sem vinnur að því
að safna sönnunum um glæpi af
þessu tagi.
Vilja málið tekið upp í Vín
Viggo Fischer þingmaður íhalds-
flokksins og fulltrúi í dönsku sendi-
Fiskur, sem dreginn er úr sjó,
hefur raunar minnkað meira en
þessar tölur gefa til kynna. Á síð-
asta ári var sjávaraflinn um 80
millj. tonna en var 86 millj. tonna
1989. Veiði í vötnum hefur hins
vegar aukist úr 14 millj. tonna
1989 í 17 millj. á síðasta ári.
„Það er kreppa í fiskveiðum í
heiminum,“ segir Robert
Welcomme, sérfræðingur hjá FAO.
„Allir helstu fískstofnar eru full-
nýttir og margir ofnýttir."
Takmörkuð auðlind
FAO segir, að fiskstofnar hafí
verið nýttir í þeirri trú, að þeir
væru óþijótandi og ofveiðin stafí
af allt of mikilli sókn. „Þegar menn
sjá aðra hagnast á fiskveiðum er
rokið til og fjárfest í bátum og
búnaði,“ segir John Caddy, yfír-
maður hjá FAO. „Framan leiðir
aukin fjárfesting til aukins afla en
síðan hrapar allt niður.“
nefndinni á alþjóðaráðstefnunni í
Vín um mannréttindi hefur hvatt
dönsku stjórnina til að fá líffæra-
sölu og misþyrmingar á börnum
vegna hennar tekna upp á ráðstefn-
unni. Málið hefur vakið athygli
danskra fjölmiðla undanfarið, með-
al annars vegna þess að nýlega
hafa verið sýndir í danska sjónvarp-
inu ítalskir spennuþættir.sem fjalla
um sölu bama í ættleiðingarskyni,
meðal annars með líffærasölu í
huga.
Margar þróunarþjóðir hafa fjár-
fest mikið í fiskveiðum á síðustu
árum og hleypt stórum verksmiðju-
skipum og svokölluðum „ryksug-
um“ inn á grunnið. Árangurinn er
sá, að búið er að eyðileggja físk-
stofnana og afkomu mikils fjölda
manna, sem stundað hefur veiðar
á litlum bátum. í Suður-Asíu hefur
ásóknin í rækjuna verið svo mikil,
að menn hafa eyðilagt fenjaskóg-
ana með ströndum fram en þar sem
þeir eru mikilvæg uppeldisstöð fyr-
ir rækjuna, líða ekki nema tvö ár
þar til stofninn hrynur.
Rányrkja er nú talin mest í norð-
anverðu Miðjarðarhafi, í Tælands-
flóa, suðurhluta Norðursjávar og
við Suðaustur-Asíu. „Vandamálið
er, að í þeim ríkjum þar sem menn
búa yfír mestri þekkingu, i Evrópu-
bandalagsríkjunum, er ekkert gert
til að stöðva rányrkjuna," segir
einn sérfræðinga FAO.
Heimsaflinn að
dragast saman
Astæðan er allt of mikil sókn
FISKAFLI í heiminum minnkaði í fyrra, þriðja árið í röð, og
er það samdóma álit sérfræðinga, að ofveiði og rányrkja séu
að eyðileggja möguleika á auknum afla. Samkvæmt nýjustu
upplýsingum frá Matvæla- og Iandbúnaðarstofnun Sameinuðu
þjóðanna, FAO, var heildaraflinn á síðasta ári rétt undir 97
miiyónum tonna en var 100 millj. tonna 1989. Til þess tíma
hafði aflinn aukist stöðugt úr rúmlega 20 milljónum tonna
snemma á sjötta áratugnum.