Morgunblaðið - 20.06.1993, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20. JÚNÍ 1993
11
Bjami vera þeirrar skoðunar að iðn-
greinin sem siík geti átt framtíð
fyrir sér hér á landi. „íslenskur
skinnaiðnaður átti ekki framtíð fyr-
ir sér, með allar sínar skuldir, það
lá alveg ljóst fyrir þegar síðastliðið
haust, að þetta félag myndi lenda
í veralegum rekstrarörðugleikum. í
upphafi þessa árs mögnuðust svo
vandræðin í rekstri hjá okkur, vegna
þess sem gerðist í Ítalíu, og því
varð ástandið miklu verra, fyrr en
menn áttu von á. Framan af árinu
vorum við að vona að Ítalíumarkað-
urinn myndi glæðast á nýjan leik
og að magnpantanir þaðan bærust
í apríl, maí, en því miður varð raun-
in önnur. Frekar en taka á okkur
enn frekari skuldbindingar, án þess
að sjá hvernig staðið yrði við þær,
þá ákvað stjórnin að fara þessa
gjaldþrotaleið,“ segir Bjarni.
Framtíð skinnaiðnaðar
„Atvinnugreinin sem slík, hún á
að mínu mati möguleika á því að
lifa. Á þeim þremur mánuðum sem
framundan eru vil ég sjá að það
svigrúm sem nú myndast, verði
notað til ákvarðanatöku um framtíð
þessarar starfsemi, enda hafa Höml-
ur hf. eignarhaldsfélag Landsbank-
ans gefið út yfirlýsingu um að félag-
ið vilji með því að annast rekstur
fyrirtækisins næstu þrjá mánuðina
skapa slíkt svigrúm. Ég lít á þá
yfirlýsingu sem ákveðin skilaboð til
þeirra aðila sem telja rétt að það
sé skinnaðiðnaður hér á landi, að
þeir reyni að fínna fyrirtækinu
rekstrarlegar forsendur og snúi bök-
um saman til að svo megi verða.
Verði það niðurstaðan, geri ég mér
vonir um að stofnað verði félag um
slíkan rekstur, sem taki þá við að
þremur mánuðum liðnum. En þá
þarf einnig að liggja fyrir ákvörðun
um að leggja greininni til aukið fjár-
magn, því hér er um fjárfrekan iðn-
að að ræða,“ segir Bjarai.
Skuldastaða íslensks skinnaðiðn-
aðar var skelfíleg, þegar stjórn fyr-
irtækisins tók þá ákvörðun að óska
eftir því að félagið yrði tekið til
gjaldþrotaskipta, eða liðlega 900
milljónir króna. Landsbankinn er
langstærsti lánadrottinn ÍSI, með
504 milljónir króna í lánum. Þar af
á bankinn veð í tækjum, vélum og
húsnæði upp á 136 milljónir króna,
en 368 milljónir króna eru að megn-
inu til í afurðalánum. Það var því
fyrst og fremst til þess að tryggja
eigin hagsmuni, sem bankinn tók
þá ákvörðun að reka fyrirtækið um
þriggja mánaða skeið, jafnframt því
sem bankinn mun hafa viljað gefa
mönnum kost á því að reyna að finna
flöt á framhaldi á rekstri fyrirtækis-
ins. Naeststærsti kröfuhafinn í
þrotabú ÍSI er Framkvæmdasjóður
og auk þess eru ýmsir smærri kröfu-
hafar.
Skammur tími til stefnu
Bjarni leggur áherslu á að
skammur tími sé til stefnu, til þess
að taka ákvörðun um framhaldið.
Sláturleyfishafar þurfi að gera sínar
ráðstafanir og ákvörðun um hvað
tekur við að loknu þriggja mánaða
rekstrartímabili hins nýja félags,
þyrfti að liggja fyrir helst í lok þessa
mánaðar og eigi síðar en í lok júlí-
mánaðar. „Ef menn bíða, þá missa
þeir einfaldlega af lestinni. Þetta
er það fjárfrekur rekstur og áhættu-
mikill að það hlýtur að koma í hlut
opinberra og hálfopinberra aðila að
taka ákvörðun um það hvort iðn-
greinin skinnaðiðnaður lifir áfram
hér á landi, því miður. En það næg-
ir ekki að tryggja aukið fjármagn
í þennan rekstur. Hráefnið, íslensk-
ar gærur eru jú undirstaða þess að
þessi iðnaður geti gengið, og tryggt
framboð hráefnis verður því að vera
fyrir hendi, enda er það grundvöllur
starfseminnar. Ef slíkt liggur ekki
fyrir, þá er tómnt mál að tala um
að leggja aukna fjármuni í þennan
rekstur," segir Bjarni.
Þegar jafnilla árar í atvinnulífi
og nú gerir á Akureyri, er kannski
ekki að undra að menn horfi með
eftirvæntjngu í huga til starfsemi
félags eins og Iðnþróunarfélags
Eyjafjarðar, sem er hlutafélag í eigu
sveitarfélaganna á Eyjafjarðar-
svæðinu. Við stjómvölinn þar er
Ásgeir Magnússon. Ég sótti hann
heim á skrifstofu félagsins og spurði
hann hvað þeir hjá Iðnþróunarfélag-
inu sæju fyrir sér að hægt væri að
gera varðandi uppbyggingu at-
vinnulífsins og þróun nýrra atvinnu-
tækifæra: „Það verður að segjast
eins' og er, þegar svona erfiðleikar
skella á, að það er mjög eðlilegt að
horft sé til þeirrar starfsemi sem
sett hefur verið á fót til þess að
taka á svona vanda. Iðnþróunarfé-
lagi Eyjafjarðar er ætlað að stuðla
að‘ eflingu atvinnulífsins og reyna
að leysa þann vanda sem upp kann
að koma.
Auðvitað er það svo, að atvinnu-
iíf okkar er allt svo samtengt, að
þegar erfiðlega gengur í okkar und-
irstöðuatvinnuvegum, þá er miklu
erfíðara að koma hreyfingu á aðra
þætti. Við finnum afskaplega vel
fyrir þeim þrýstingi sem er á okkur
nú og væntingum sem bundnar eru
við starfsemi okkar, en því miður
finnum við á sama tíma fyrir van-
mætti til þess að leysa þennan
vanda. Ef lausnin væri einföld og i
sjónmáli, þá væri vandinn ekki þessi
sem við erum að glíma við,“ segir
Ásgeir.
„Ég er sannfærður um að íslensk-
ur skinnaiðnaður er gott fyrirtæki,
þar sem tekið hefur verið mjög
myndarlega á flest öllum málum í
rekstri og stjórnun. Framleiðsla fyr-
irtækisins er hágæðavara, þar sem
vöruvöndun og gæðastýring er til
Sigurður J. Sigurðsson, forseti
bæjarstjórnar Akureyrar segir
að það sé löngu liðin tíð að sveit-
arstjórnir eigi að vera þátttak-
endur í atvinnulifi, heldur eigi
þær að búa í haginn fyrir at-
vinnulífið og umhverfi þess,
þannig að það geti haft eðlileg
vaxtarskilyrði.
fyrirmyndar. Ég er því sannfærður
um að það eru ekki þessir þættir
sem hafa orðið þess valdandi að
fyrirtækið er komið í gjaldþrot, held-
ur erfið skuldastaða og geysilega
óhagstæð þróun á erlendum mörk-
uðum og samdráttur, einkum ítal-
íu,“ segir Ásgeir.
Engar töfralausnir fyrir hendi
Aðspurður hvað hann sjái fram-
undan í skinnaiðnaði Akureyringa,
segir Ásgeir: „Við teljum að lang-
nærtækast sé að reyna að skoða
hvort ekki sé með einhveijum hætti
möguleiki á að halda í, þó ekki
væri nema hluta af þeirri starfsemi
sem nú er í gangi í fyrirtækinu.
Þetta gerðum við í hitteðfyrra, þeg-
ar Álafoss varð gjaldþrota. Þá unn-
um við að því að endurreisa ullariðn-
aðinn að hluta í Foldu, til þess að
taka við þeim þætti starfseminnar
sem við töldum eiga framtíð fyrir
sér. Ég reikna fastlega með því að
við munum með sama hætti koma
að málum skinnaiðnaðarins, þannig
að við munum í samvinnu við þá
sem best þekkja til, reyna að skoða
livort ekki verður hægt að halda
áfram rekstrinum, þótt í eitthvað
minna mæli verði.“
Ásgeir segir engar töfralausnir
vera fyrir hendi, eins og staðan er
nú á Akureyri. Hann tekur undir
það sjónarmið að mikið vonleysi og
doði setji svip sinn á bæjarlíf Akur-
eyringa um þessar mundir. Segir
raunar að miðað við aðstæður í
dag, væri annað óeðlilegt. „Þú ferð
inn á vinnustað eins og íslenskan
skinnaiðnað, þar sem um 250 manns
unnu fyrir um ári síðan, og er nú
kominn niður í 115 starfsmenn, þá
hlýtur maður að verða þess áskynja
að vonleysi og öryggisleysi hefur
gripið um sig meðal starfsmann-
anna sem enn halda vinnu sinni.
Annað væri ekki eðlilegt," segir
Ásgeir.
Ásgeir segir að Iðnþróunarfélagið
hafi í samvinnu við atvinnumála-
nefnd Akureyrar, félagsmálastofn-
un og verkalýðsfélögin verið að
skoða með hvaða hætti væri hægt
að taka á því erfiða atvinnuástandi,
sem virðist nú vera orðið viðvarandi
á Akureyri. „Það verður að segjast
eins og er að við kunnum ekki að
lifa með svona atvinnuleysi. Þetta
er algjörlega nýtt fyrir okkur og við
þekkjum það ekki. Hingað til höfum
við verið að tala um atvinnuleysi,
sem í raun og veru hefur ekki verið
neitt atvinnuleysi. En nú er öldin
önnur, því allir þeir sem bætast á
atvinnuleysisskrá, eru fullfrískir,
vinnufærir einstaklingar, sem vilja
og geta unnið, en fá ekkert að gera,“
segir Ásgeir.
Iðnþróunarfélag Eyjafjarðar hef-
ur ekki fjárhagslega burði til þess
Ásgeir Magnússon, fram-
kvæmdastjóri Iðnþróunarfélags
Eyjafjarðar segir að það séu eng-
ar töfralausnir til. Félagið hafi
ekki fjárhagslega burði til þess
að koma inn í stórt rekstrardæmi
eins og skinnaiðnaðinn. Ásgeir
segir að þeirra hlutverk sé frem-
ur það að veita ráðgjöf.
að koma inn í stórt rekstrardæmi
eins og skinnaiðnaðinn. Ásgeir segir
að þeirra hlutverk sé fremur það
að veita ráðgjöf. „Eins og þegar við
stóðum fyrir því að endurreisa ullar-
dæmið hér í hitteðfyrra, þá kom það
í okkar hlut að safna saman upplýs-
ingum, stilla upp dæmum, reikna
út hvað svona rekstur gæti borið
og leggja síðan tillögur okkar fyrir
sveitarstjómarmenn, lífeyrissjóði,
verkalýðsfélög, stærri fyrirtæki og
aðra. Þannig var reynt að safna
saman þeim aðilum sem hugsanlega
voru tilbúnir til þess að taka í sam-
einingu á þessum vanda. Ég geri
ráð fyrir að við munum sinna þessu
máli rneð nákvæmlega sama hætti,“
segir Ásgeir.
Erfitt atvinnuástand
Forseti bæjarstjómar Akureyrar
er Sigurður J. Sigurðsson. Hann
segir að vissulega sé atvinnuástand
á Akureyri erfítt og atvinnuleysis-
tölur orðnar mjög háar. Ljóst sé að
iðnaður um allt land hafi um nokk-
urt skeið átt í vök að veijast, en
vegna þess hversu fjölmennar at-
vinnugreinar ullar- og skinnaiðn-
aðurinn hafi verið á Akureyri, þá
verði áfallið fyrir Akureyringa hlut-
fallslega miklu meira en annars
staðar, þegar greinarnar komist í
þrot.
„Sumarið er venjulega sá árs-
tími, þegar atvinnuleysisskráning
er hvað minnst, stundum er hún
nánast engin. Það er því spurning
hvemig ástandið verður hér á Akur-
eyri þegar líða tekur á haustið,"
segir Sigurður.
Sigurður segist telja að umhverfi
það sem nú blasi við í atvinnumálum
á Akureyri og víðar sé með þeim
hætti, að sveitarsjóðir hrökkvi mjög
skammt til þess að bæta slíkt
ástand. Jafnframt sé enginn liður í
tekjustofnum sveitarfélaga, sem
hugsaður sé á þann veg að þar sé
um fjármuni að ræða sem ráðstafað
verði út í atvinnulífið á nýjan leik.
„Það er löngu liðin tíð að sveitar-
stjómir eigi að vera þátttakendur í
atvinnulífi, heldur eiga þær að búa
í haginn fyrir atvinnulífíð og um-
hverfi þess, þannig að það geti haft
eðlileg vaxtarskilyrði," segir Sigurð-
ur.
Sigurður segir bæjarstjórnar-
menn á Akureyri hafa gagnrýnt það
þegar sveitarstjómir hafi verið að
ganga í ábyrgðir fyrir fyrirtæki,
þótt Akureyrarbær hafi sannarlega
gert það, þegar slíkt hefur verið
talið óumflýjanlegt. „Við teljum að
það hafi lítið hjálpað atvinnulífí, en
veikt stöðu sveitarsjóða. Það er okk-
ar mat að það sé löngu tímabært
að afnema heimild til ábyrgða sveit-
arfélaga úr sveitarstjórnarlögum,"
segir Sigurður.
Bjarni Jónasson, framkvæmda-
sljóri Rekstrarfélags íslensks
skinnaiðnaðar segir að tíminn til
þess að taka ákvörðun um fram-
tið skinnaiðnaðar á Islandi sé
naumur og ákvörðun verði að
liggja fyrir, eigi síðar en í júlilok.
Bankar vísa vandanum á
' sveitarfélögin
Sigurður kveðst hafa haft það á
tilfinningunni í seinni tíð, að bankar
og lánastofnanir hafi vísað vanda-
málum af sjálfum sér yfír á sveitar-
félögin, með þeim hætti að skilyrði
fyrir áframhaldandi lánafyrirgre-
iðslu væru þau að viðkomandi sveit-
arfélag gengist í ábyrgðir fyrir lán-
unum.
„Þegar það gerist, þá leggja menn
mat á starfsemina, ekki út frá arðse-
missjónarmiðunum, heldur hrein-
lega út frá því hvort hún skapi at-
vinnu eða ekki. Þá horfa þeir oft
til tryggingá sem eiga að vera skil-
yrði fyrir slíkri ábyrgð, á allt öðrum
nótum, heldur en gert væri ef um
kalda fjármálastarfsemi væri að
ræða,“ segir Sigurður.
Sigurður segir að spumingin sem
blasi við nú, eftir þessa kollsteypu
iðnaðarins á Akureyri, sé sú hvort
hægt sé að finna rekstrargrundvöll
fyrir starfsemina, áður en ákvörðun
verður tekin um að setja í hana fjár-
muni.
- En hvar er hægt að leita eftir
nýju fjármagni?
„Ég vildi að ég kynni svar við
því. Þessi úttekt sem nú fer fram á
vegum forsætisráðuneytisins, á
skinnaiðnaðinum í landinu og mögu-
leikum hans, sem unnin er af Jóni
Steingrímssyni, mun væntanlega
leiða í ljós hvort raunhæft er að
ætla að skinnaiðnaðurinn eigi fram-
tíð fyrir sér og þar hljóta að verða
dregnar fram einhveijar meginlínur.
Það er augljóst að verksmiðjan á
Akureyri getur auðveldlega unnið
úr öllu því hráefni sem fellur til á
landinu, en hún vinnur samt sem
áður einungis úr 75% gæranna, þar
sem 25% þeirra em unnar á Sauðár-
króki. En íbúar á Sauðárkróki hafa
náttúrlega einnig sína atvinnu af
æssum iðnaði, þannig að það er lík-
ast til engin lausn í því fólgin að
segja að verksmiðjunni á Sauðár-
króki eigi að loka, þar sem ég hygg
að atvinnuástand þar sé á engan
hátt betra en hér.
Ég heid í sjálfu sér að það séu
til fjármunir í landinu, til þess að
fara af stað með skinnastarfsemina
á nýjan leik hér í haust, ef hægt
verður að setja upp þannig grunn,
að menn hafi trú á framhaldinu,“
segir Sigurður.
Tryggingar miðaðar við
uppboðsverð
Ég spurði Sigurð hvort það
væri bæjarstjórninni áhyggjuefni,
hversu umfangsmikill atvinnurek-
andi Landsbankinn er orðinn á Ak-
ureyri. Hann kvað svo ekki vera.
Það væru fremur samkeppnisaðilar
fyrirtækjanna, sem Landsbankinn
ætti eða væri meðeigandi í, sem
óttuðust um sinn hag. Sigurður seg-
ir að ljóst sé að bankar og Iánastofn-
anir séu mun varkárari í útlána-
starfsemi sinni og fyrirgreiðslu, eft-
ir það hversu illa hefur farið hjá
mörgum fyrirtækjum. „Bankar em
famir að meta allar tryggingar með
allt öðmm hætti en áður var gert.
Nú meta bankar þær eignir sem
fyrirtækin geta veðsett miklu frem-
ur á uppboðsverðum, en raunvem-
legu söluverði eða fasteignamati.
Þetta hefur orðið til þess að veð-
hæfni fyrirtækja hefur lækkað gríð-
arlega mikið. Það færir okkur aftur
að því vandamáli, að trú manna á
framtíðarmöguleika og viðgang
þessara fyrirtækja er mjög tak-
mörkuð,“ segir Sigurður.
Þeir sem ekki vilja einvörðungu
leita til opinberra aðila í von um
nýtt fjármagn í atvinnurekstur á
Akureyri velta því jafnvel fyrir sér
hvort öflugir aðilar eins og Sam-
heiji vilji leggja meiri fjármuni í
aðrar atvinnugreinar en sjávarút-
veg. Auk þess að reka frystitogara
sína sex á Samheiji eins og áður
getur stóran hlut í Strýtu, Oddeyri
hf. á fyrirtækið alfarið og 67% í
Söltunarfélagi Dalvíkur. Kristján
Vilhelmsson segir að hugur Sam-
heijamanna standi ekki til þess að
færa út kvíamar í öðmm atvinnu-
rekstri. „Við þekkjum þennan
bransa, sjávarútveginn og viljum
halda okkur þar. Það hefur vissu-
lega verið leitað til okkar að undan-
förnu af ýmsum aðilum, en eins og
ég segi, við eigum nóg með okkar,"
segir Kristján.
Lifum á fiski
Þótt ástandið á Akureyri sé um
þessar mundir jafndökkt og raun
ber vitni, er ekki þar með sagt að
allir trúi því að Akureyri verði í við-
varandi efnahagslegum öldudal.
Raunar er fólksfjölgun á Akureyri
talsvert fyrir ofan landsmeðaltal og
liggja skýringar þess líklega í því
að Háskólinn á Akureyri hefur laðað
til sín fólk, Verkmenntaskólinn á
Akureyri sömuleiðis, en hann er nú
með um 1000 nemendur. En þótt
velmenntað fólk hafi kosið sér bú-
setu á Akureyri að undanfömu, og
fengið störf í opinberri þjónustu, í
mennta- og heilbrigðisgeiranum, þá
hefur verðmætasköpun í bæjar-
félaginu dregist saman, með því að
ullar- og skinnaiðnaðurinn hafa svo
gott sem hmnið, og fljótt á litið
verður ekki séð á hvaða hátt Akur-
eyringar ætla að laða fram vaxtar-
brodd í framleiðslugreinunum á ný.
Verði aflaverðmæti úr sjó meiri á
næstunni, en þau hafa verið undan-
farið, getur hagur Akureyringa, sem
annarra landsmanna fyi-st farið að
vænkast á nýjan leik. Því eins og
Kristján Vilhelmsson, útgerðarstjóri
Samhetja sagði, þegar ég heimsótti
hann í Samheija: „Hér á landi höf-
um við lifað á fiski og engu öðru.“
Iðnaður á Akureyri kominn í þrot. Landsbanki Islands
orðinn einn helsti atvinnurekandinn á Akureyri.
Atvinnuhorfur iðnverkafólks hverfandi