Morgunblaðið - 30.09.1993, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. SEPTEMBER 1993
Níræður
Karvel Ogmunds-
son útgerðarmaður
Vinur minn og velgjörðarmaður,
Karvel Ögmundsson, er níræður í
dag. Reyndar er það ákaflega erfitt
að kalla háan aldur fram í hugann,
þegar myndin af Karvel er skoðuð.
Hann er einn þeirra örfáu manna,
sem getur aldrei orðið gamall í vit-
und vina sinna, hvað sem árafjölda
ævinnar líður.
Karvel Ögmundsson er ættaður
af Snæfellsnesi. Hann fæddist á
Hellu í Beruvík í Breiðavíkur-
hreppi. Foreldrar hans voru hjónin
Ögmundur Andrésson, fæddur í
Einarslóni á Snæfellsnesi, og Sól-
veig Guðmundsóttir frá Purkey á
Breiðafirði. Þau voru búendur í
Hellu þegar flest börn þeirra fædd-
ust, en þau urðu 12 talsins. Af
þeim létust tvö í bernsku, en tíu
náðu fullorðinsaldri. Karvel var sá
sjötti í aldursröð systkina sinna.
Hann ólst upp hjá foreldrum sín-
um til 9 ára aldurs. Þá var hann
tekinn í fóstur af móðurbróður sín-
um, Eggerti Guðmundssyni for-
manni á Hellissandi og Ingibjörgu
Pétursdóttur konu hans. Hjá þeim
átti hann heimili upp frá þvi öll sín
uppvaxtarár.
Hugur Karvels hneigðist snemma
að sjónum, enda hóf hann sjósókn
óvenju snemma, svo að ekki sé
meira sagt. Hann var aðeins 11
ára, þegar han ýtti í fyrsta sinn
úr vör sem alvöru sjómaður og 14
ára gamall var hann orðinn formað-
ur á árabátum. Mun slíkt hafa ver-
ið harla fátítt, ef ekki einsdæmi.
Formaður á vetrarskipi varð hann
19 ára gamall og upp frá því var
• hann skipstjóri á mótorbátum frá
ísafirði, Hellissandi og víðar næstu
árin. Hann stundaði nám við Sjó-
mannaskólann á ísafirði á árunum
1926-1927. Útgerð stundaði hann
frá Hellissandi og Vestfjörðum til
ársins 1933. Þá flytur hann suður
í Njarðvík og gerist stórútgerðar-
maður þar. Fyrst var hann í Innri-
Njarðvík, en fluttist árið 1937 í
Ytri-Njarðvík og reisti þar hús er
hann nefndi Bjarg og á Bjargi hef-
ir hann búið allt til þessa dags.
Ásamt Þórarni bróður sínum reisti
hann Hraðfrystihús Ytri-Njarðvíkur
og rak það samhliða útgerðinni.
Í félagsmálum hefur Karvel kom-
ið ótrúlega víða við sögu og oftast
verið í fararbroddi. Það er í raun
og veru alveg óskiljanlegt hvað
hann hefir komist yfir af því að
aldrei voru þau störf, sem hann tók
að sér og fékkst við, tekin vettlinga-
tökum. Heill hefir hann gengið að
hveiju starfi og skilað öllum sínum
mörgu hlutverkum með sæmd. Af
ótalmörgum störfum Karvels að
félagsmálum má nefna það, að hann
átti sæti í hreppsnefnd Keflavíkur-
hrepps 1938-1943 og oddviti var
hnn í Njarðvík frá 1942-1962.
Nefndarstörf eru fleiri en tölu verði
á komið. Og víst er um það, að
mörgum góðum málum hefir hann
barist fyrir og oft átt dijúgan þátt
í því að koma þeim farsællega í
h'öfn.
Karvel kynntist ég fljótlega eftir
að ég gerðist sóknarprestur í Kefla-
vík og Njarðvík árið 1952. M.a.
lágu leiðir okkar saman í Rótarý-
klúbbi Keflavíkur, en þar var hann
mjög virkur í starfi. Mér verður það
minnisstætt, þegar Karvel flutti
erindi á Rótarýfundum, sem kom
>
Hjá okkurgctur þú p intaððllú
eldhúsið. Við fiytjum inh vöndi
Pierre Roblin. Tækin cru stíllm
Þau eru til sýnis í hcimiiisicgu u
þcr alla þá ráðgjöf sem þú þatífm
Beinn innflutningur tffl
EIRVI
Vesturgötu 25,101 Rvk,
ínotkun.
tn við veitum
ústæki.

fHfer rt jf ffillPSll
1 jjj ~2F71 l A\\«\
m[i ■ ifL \™i

talsvert oft fyrir. Oft voru það frá-
sögur af sjómannsferli hans, gjarn-
an með skýrskotun til þess sem
margþætt reynsla hins glögg-
skyggna og gjörhugula skipstjóra
leiddi í ljós. Mál sitt flutti hann jafn-
an blaðalaust, af fljúgandi mælsku
á kjarnyrtu gullaldarmáli. Það var
sannkölluð nautn að hlýða á hann
og dýrmætur skóli fyrir hvern þann,
er sjálfur vildi leggja stund á ræðu-
mennsku, því mikið mátti læra af
honum.
Karvel hefir verið bindindismað-
ur alla sína ævi að því er ég best
veit og starfaði í röðum Góðtempl-
ara. M.a. var hann stofnandi og um
langt skeið gæslumaður barnastúk-
unnar Sumargjafar í Njarðvík. Og
lengi átti hann sæti í áfengisvarna-
nefnd Njarðvíkurhrepps. Fyrir störf
hans að bindindismálum og það
fagra fordæmi, sem hann hefir gef-
ið samferðamönnum sínum á þeim
vettvangi, færi ég honum sérstakar
þakkir Stórstúku íslands.
Hinn 14. apríl árið 1928 gekk
Karvel að eiga unnustu sína, Onnu
Margréti Olgeirsdóttur frá Hellis-
sandi, mikilhæfa og stórvel gefna
dugnaðarkonu. Hjónaband þeirra
var farsælt og hamingjuríkt. Þau
eignuðust 7 börn, sem öll komust
til fullorðinsára, 5 systur og 2 bræð-
ur. Tvö þeirra eru nú látin. Anna
lést hinn 26. apríl árið 1959. Eftir
það bjó Karvel í allmörg ár með
Þórunni Maggý Guðmundsdóttur
og eiga þau einn son.
Mætti hann með hógværð og
yfirlætisleysi hins trúaða manns því
mótlæti sem á veginum varð, bar
hann gæfu til að koma auga á bjart-
ari hliðarnar og jafnvel að spinna
gullþræði úr þeim sorgarskýjum,
sem stundum skyggðu hastarlega
yfir á þeim vegi sem hann hugðist
ganga. Með góðvild sinni, dreng-
skap og eðlislægu göfuglyndi hefir
honum oft tekist þetta, sem er öllu
öðru dýrmætara, betra og blessun-
arríkara, að „skapa gleði úr gráti
og geisla úr skuggum“.
Það kom engum á óvart, sem
hafði heyrt Karvel flytja mál sitt á
mannfundum, að hann reyndist
snjall rithöfundur, þegar hann greip
pennann og fór að skrifa bækur,
þótt kominn væri hann þá nokkuð
á sjötugsaldur. Það er í raun og
veru alveg sama frá hvaða sjónar-
miði er horft á Karvel Ögmunds-
son. Hann er engum öðrum líkur.
Hvað snertir dugnað hans, dreng-
skap og góðvild, þá eru þeir fáir í
okkar samtíð, sem komast með
tærnar þar sem hann hefir hælana.
I mínum huga gætu þau fallið eink-
ar vel að honum þessi fornu og
Ódýrir
dúfe«r
I
HARÐVIÐARVAL
HARÐVIÐARVAL HF,
KRÓKHÁLSI 4 R. SÍMI 671010
fleygu orð: „Þá minnist ég hans,
er ég heyri góðs manns getið.“
Verðug virðing hefir Karvel oft
verið sýnd. Hann var m.a. kjörinn
heiðursborgari Njarðvíkurbæjar ár-
ið 1978. í dag heiðrar bæjarstjórnin
hann með afmælishófi í Safnaðar-
heimilinu í Innri-Njarðvík kl.
17-20.
Til hamingju, vinur, með árin þín
níutíu. Guð blessi þig ríkulega héð-
an í frá sem hingað til, börnin þín
og ástvini þína alla.
Björn Jónsson.
Þótt ótrúlegt megi virðast þá er •
það samt sannleikanum samkvæmt
að Karvel Ögmundsson heiðprs-
borgari Njarðvíkinga er níræður í
dag.
Það er erfitt að átta sig á þessu
eins hress og athugull og hann er
og tilbúinn til allra verka. Á afmæl-
isári Njarðvíkinga í fyrra þá var
hann í fylgdarliði forseta Islands
og tók þátt í dagskránni í 12 tíma
án hvíldar og spurði í lokin hvort
við ættum ekki að skoða einn stað
enn. Slíkur er áhugi Karvels á öllu
sem er að gerast í kringum hann
og að fá að vera með.
Karvel kom til Njarðvíkur árið
1933 frá Hellissandi á Snæfellsnesi
með útgerð sína og settist að á
Bjargi í Ytri Njarðvík. Strax og
Karvel settist hér að varð hann einn
öflugasti talsmaður Njarðvíkinga
og settist í bæjarstjórnina í Kefla-
vík árið 1938 og sat þar til ársins
1942.
Karvel var einn aðal hvatamaður
þess að Njarðvík yrði aftur sérstakt
sveitarfélag og varð það úr með
lögum frá Alþingi árið 1942 að
Njarðvík varð sjálfstætt sveitarfé-
lag og gegndi því starfi óslitið til
ársins 1962 eða í 20 ár.
Það gefur auga leið að miklar
væntingar voru meðal Njarðvíkinga
við stofnun hins nýja sveitarfélags
og því mikið sem hvíldi á aðal hvata-
manninum Karveli Ögmyndssyni.
Hann gekk til þeirra verka af
mikilli elju og sinnti þar þeirri upp-
byggingu sem setið hafði á hakan-
um í Njarðvík og þar fyrir utan kom
hann ásamt öðrum á fót félagsstarf-
semi eins og barnastúkunni Sumar-
gjöf, var einn af stofnendum Ung-
mennafélags Njarðvíkinga og Sjálf-
stæðisfélags Njarðvíkur.
Á þessum árum voru Njarðvík-
ingar aðeins 282 talsins og því ekki
um miklar tekjur að ræða né getu
til þeirra hluta sem þurfti að fram-
kvæma, en það sem ekki vantaði
voru vonirnar og trúin á framtíð
byggðarlagsins.
Ohætt er að segja að sá neisti
sem frumkvöðlarnir að stofnun
Njarðvíkurhrepps kveiktu hafi orðið
að miklu báli sem hefur lýst eftir-
komendum til góðra verka fyrir
hreppinn sem í dag er einn af stærri
kaupstöðum landsins með um 2.600
íbúa og fjölþætta þjónustu.
Á þessum merkisdegi í lífi Kar-
vels Ógmundssonar vill undirritaður
færa honum þakkir fyrir hans mikla
framlag við uppbyggingu Njarðvík-
urbær og þjónustu við íbúana. Þau
störf verða seint metin og munu
lifa með Njarðvíkingum um ókomna
framtíð.
Ingólfur Bárðarson,
forseti bæjarsljórnar Njarð-
víkurbæjar.
Þeir mega muna tvenna tíma sem
fæddust á fyrstu árum þessarar
aldar. Þá voru lífsskilyrði og lífs-
hættir með líku sniði og verið hafði
öldum fyrr. Stundum er sagt að
þetta fólk hafi í raun fæðst á land-
námsöld. Eitthvað kann að vera til
i því. Hitt er vitað að um síðustu
aldamót voru landkostir orðnir
miklu rýrari en við landnám. Bú-
seta hafði gengið mjög nærri land-
inu og fólk víða freistað þess að
hefja búskap þar sem skilyrðin voru
álitleg í fyrstu en þegar til kom
þoldi landið ekki áganginn og gat
ekki gefið af sér það sem þurfti til
að hægt væri að draga fram lífið.
Það mun satt vera að meiri kröfur
voru ekki gerðar og fólk sem nú
er miðaldra eða yngra hlýtur að
eiga erfitt með að skilja hversu
fábrotin veraldargæði það voru sem
flestir máttu bjargast við. Þetta
gilti auðvitað einnig um svæði þar
sem fólk bjó að staðaldri. Já, hart
var lífið víða í upphafi þessarar ald-
ar. Það á ekki síst við um byggðirn-
ar undir Jökli.
Framan undir Jöklinum er Beru-
vík. Þar hefur verið búið strax í
upphafi íslandsbyggðar. Það sést
af fornum minjum. Fróðlegt er að
líta yfir sviðið í Beruvík eins og það
var fyrir tæpri öld. Þar voru fimm
bújarðir allar fremur litlar. Sjósókn
er þarna mjög erfið því að ströndin
er brimasöm og lending ótrygg.
Búfé var fátt og mjög erfitt að
fjölga því. Eldiviðarskorturinn var
örlagavaldur í því efni. Mótekja var
engin fyrr en innan við Ingjaldshól
og þangað eru 16 kílómetrar a.m.k.
Þegar eitthvað þurfti að flytja var
hjóllaus þjóðin í stórvanda. Reyndar
miklu stærri vanda en við getum
skilið. Fólk reyndi eftir mætti að
rífa lyng til eldiviðar en það er léleg-
ur eldsmatur. Sauðataðið fór þá
undir pottinn. Annarra kosta var
ekki völ. Þar með nýttist það ekki
til áburðar á þau örlitlu tún sem
þarna voru og heldur ekki til ný-
ræktar. Svona batt hvað annað.
Reki var ekki nægur til að bæta
þarna úr. Lítill eldiviður þýðir að
hús þurfa að vera lítil enda var all-
víða svo þröngt að fólk sat ekki