Morgunblaðið - 30.09.1993, Blaðsíða 34

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. SEPTEMBER 1993
- u
ÞJÓNUSTA
Viðgerðir og
varahlutir fyrir
allar tegundir
myndbandstækja
gegnt Þjóðleikhúsinu,
101 Reykjavík, sími 28636.
ÞESSAR stúlkur héldu hlutaveltu til styrktar Rauða krossi íslands
og varð ágóðinn 650 krónur. Þær heita Tinna ívarsdóttir, Þórdís
Katla Bjartmarz, Alexandra H. ívarsdóttir, Elísabet E. Arnarsdóttir
og Katrín Pálsdóttir, en hana vantar á myndina.
HEIMILISIÐNAÐARSKOLINN
Laufásvegi 2 - sími 17800
Heimilisiðnaðarskólinn býður upp
á eftirfarandi námskeið í október:
Fatasaumur, blokkprent (tauþrykk), hekl, ásaumur í vél (appli-
kation), ýmsar prjóntegundir og tækni, skuggaleikhús (fyrir
kennara og fóstrur), útskurður. Námskeiðin hér að framan
eruöll kennd 1x íviku í4 vikurog kennslugjalderkr. 5.000.
Þjóðbúningasaumur 6. okt-8. des. Kennslugjald kr. 12.000.
Baldýring 7. okt.-18. nóv. Kennslugjald kr. 7.500.
Skráning á skrifstofu skólans í síma 17800 milli kl. 10-12
og 13-15.
V
:
i
SIEMENS
SMITH&NORLAND
NÓATÚNI 4 SÍMI 628300
ESAB
RÉTTUR
RAFSUÐUVÍR
Eitt mikilvægasta atriði varð-
andi rafsuðu er að velja rétta
gerð rafsuðuvírs. Til að ná
hámarks gæðum við suðu er
nauðsynlegt að velja vírinn
með tilliti til efnis og
aðstæðna.
Við eigum ávallt á lager mikið
úrval rafsuðuvíra, bæði
pinnavíra, gegnheila rúlluvíra
og duftfyllta rúlluvíra fyrir
flesta málma og aðstæður.
= HÉÐiNN =
VERSLUN
SEUAVEGI2 SÍMI 624260
VJterkurog
kJ hagkvæmur
auglýsingamiöill!
Gvöarion
Reykjavíkurvegi 64 - Hafnarfirði - Sími 651147
Vorum að taka upp ull og angórupeys-
ur, heilarog hnepptarásamtgmmósíum
og síðum mynstruðum pilsum í lit við
mikið úrval af ódýrum bómullarpeysum.
Riffluðu leggingsbuxurnar komnar aftur
í 4 litum upp í stærð 48.

Opiðá laugardögumfrá kl. 10-14.
SJONARHORN
Ly fj aiðnaðurinn
„leitar róta“
Á UNDANFÖRNUM árum hef-
ur lyfjaiðnaðurinn i vaxandi
mæli leitað til náttúrunnar eft-
ir efnum í lyf til lækninga.
Kemur það m.a. til af því, að
rækileg könnun lyfjaframleið-
enda á árangri efnafræðiiega
samsettra lyfja leiddi í ljós, að
þau reyndust ekki vera slík
undralyf sem vænst hafði ver-
ið. Bent hefur verið á, að það
megi sjá á því að ekki hafa enn
tekist að framleiða lyf til lækn-
inga á algengum sjúkdómum
eins og t.d. kvefi.
Græna byltingin og áhugi al-
mennings á lyfjum úr náttúruleg-
um efnum eins og jurtum hefur
ýtt undir þessar nýju áherslur í
lyljaiðnaði og sú staðreynd að
fjölmörg lyf sem eru mikilvæg í
baráttu við erfiða sjúkdóma
koma úr jurtaríkinu. Má þar m.a.
nefna lyfið taxol sem notað er
við meðhöndlun á krabbameini í
eggjastokkum, en það var upp-
haflega unnið úr berki fágætrar
yew-tijáa frá Kyrrahafssvæðinu.
I janúarblaði Scientific American
birtist grein undir fyrirsögninni
„Back to Roots“ eða „Aftur að
rótum“. Þar kemur fram að
250.000 plöntur hafi verið kann-
aðar í leit að virkum efnum fyrir
lyfjaiðnaðinn. Komið hefur verið
upp gróðurhúsum með hitabelt-
isplöntum þar sem rannsakaðar
hafa verið þúsundir plantna í leit
að virkum efnum í lyf gegn sjúk-
dómum eins og krabbameini og
eyðni.
Árangurinn hefur verið hæg-
fara og nú eru lyfjaframleiðendur
í auknum mæli farnir að leita
fróðleiks hjá grasalæknum meðal
þjóða þar sem jurtir hafa verið
notaðar til lækninga um aldir. Á
eynni Samoa vísaði innfæddur
grasalæknir ungum prófessor í
plöntulíffræði við Brigham Yo-
ung háskóla, Cox að nafni, á
ákveðna plöntu, Homalanthus
nutans, og tókst honum að ein-
angra efnasamband sem virðist
geta varið ónæmisfrumur gegn
eyðileggingu, eins og á sér stað
í eyðnisjúklingum. Þessa plöntu
höfðu innfæddir notað um aldir
gegn gulusótt og öðrum veiru-
sýkingum. Svipuð dæmi eru fjöl-
mörg og nýlega samþykkti
Fæðu- og lyljaeftirlit Bandaríkj-
anna nýtt lyf til meðhöndlunar á
hrúðri í húð sem er undanfari
húðkrabbameins. Lyfið heitir ac-
inex og er unnið úr ereosote-
runna sem lengi hefur verið
þekktur í lyfjagerð. Nú hafa ver-
ið sett á stofn lyfjafyrirtæki sem
hafa það að markmiði að leita
uppi efnasambönd í náttúrunni
sem bjóða upp á möguleika í
lyfjagerð.
Mönnum er að verða ljóst að
ómetanlegan fróðleik er að finna
innan fornra menningarsamfé-
laga þar sem þekkingu grasa-
lækninga hefur verið viðhaldið
bæði hvað varðar jurtir og notk-
un þeirra, eituráhrif og lækn-
ingamátt. í maíblaði Science
News birtist grein undir fyrir-
sögninni „Fæða, lyf eða eitur?“.
Þar kemur fram lýsing á því
hvernig grasalæknar meðal indí-
ána í Mið- og Suður-Ameríku
hafa notað jurtir til lækninga.
Innfæddir hafa í aldanna rás
lært að meðhöndla villtar jurtir,
sem oft innihalda eitruð efna-
sambönd, á ákveðinn hátt og
bæði getað nýtt sér þær til fæðu
og lækninga. Nú hefur komið í
ljós við hefðbundnar rannsóknir
að margar eitraðar jurtir geta
haft lækningamátt séu þær
notaðar rétt og í litlu magni.
Áhrifamikil lyf hafa verið unn-
in úr jurtum og má þar nefna
„digitalis" sem er hjartastyrkj-
andi lyf og var unnið úr fingur-
bjargarblómi eða foxglove. í bók-
inni Grasalækningar (Herbalist)
segir að flest helstu lyfin sem
framleidd eru í iðnaðarlöndum
hafi upphaflega verið uppgötvuð
í plöntum sem hafi átt sér langa
hefð í lyfjagerð eða voru notuð
við helgiathafnir. Má í því sam-
bandi nefna ópíum poppy eða
valmúa, en úr honum eru unnin
deyfilyfin morfín og kódein, og
rætur indversku plöntunnar
rauwolfia sem notaðar voru gegn
svefnleysi og ákveðnum geðtrufl-
unum, en sem síðan varð hvati
að þróun og framleiðslu á taug-
aróandi lyfjum og lyljum gegn
ofvirkni. Úr suður-ameríska
örvaeitrinu curare var unnið
vöðvaslakandi lyf sem notað er
fyrir uppskurði. Þá voru ýmis
sýklalyf unnin úr myglu. Dæmin
eru ijölmörg.
Hér á landi hafa grasalækn-
ingar oft verið umdeildar, sér-
staklega innan heilbrigðisgeir-
ans. Almenningur hefur að vísu
látið sér fátt um fínnast og leitað
gjarnan til grasalækna þegar
honum hefur fundist ástæða til.
Margir minnast formæðranna
sem notuðu bæði grös og rætur
í seyði til lækninga á algengum
kvillum. Hér á landi fluttist þekk-
ingin frá einni kynslóð til annarr-
ar á sama hátt og gerðist í öðrum
löndum. Margvísleg þekking hef-
ur þó farið forgörðum ekki síst
eftir að læknavísindin fóru að
efast um gagnsemi grasalyfja. í
bókinni „íslenskar lækningajurt-
ir“ má sjá hvernig nota má ís-
lenskar jurtir til lækninga og
einnig hvað ber að forðast í því
sambandi.
Þrátt fyrir andstöðu gegn
grasaseyðum neytum við alls
kyns jurtaseyða nær daglega.
Hvað er te og kaffi annað en
jurtaseyði? ávaxtasafar koma úr
jurtaríkinu svo ekki sé minnst á
öl og vín. Jurtir eru daglega á
borðum flestrá í formi grænmet-
is, ávaxta og krydds. Grænmetið
er hlaðið hollustu en krydd á að
nota í hófi, sumt er aðeins heppi-
legt í smáum skömmtum en ann-
að má nota af meiri rausn. Ekki
er víst að öllum sé ljóst að hið
ómissandi múskat getur, í of
stórum skömmtum, valdið sjón-
truflunum, krampa og ofskynj-
unum. Eða að birkifræ sem notuð
eru í bakstri eru fullþroskuð fræ
ópíum-valmúans. Rabarbari sem
þykir nauðsynlegur á hveiju
heimili er ekki talinn hollur fyrir
fólk sem þjáist af gigt, nýrna-
eða þvagrásarsjúkdómum eða á
meðgöngutíma. Rósmarínkrydd
aftur á móti eykur ekki aðeins
bragð lambakjöts, það slær á
höfuðverk, bætir blóðrásina og
styrkir æðarnar. Kryddið bætir
meltinguna og það gera reyndar
aðrar kryddtegundir líka eins og
maijoram, oregano og blóðberg.
Rósmarínolía inniheldur einnig
bakteríu- og sveppaeyðandi efna-
sambönd. Svo mætti lengi telja.
I þeirri jurtafæðu sem við
neytum daglega eru Ijölmörg
efni og efnasambönd sem nauð-
synlegt er að þekkja. í náttúr-
unni er að finna fjölmargar jurt-
ir sem innihalda mikilvæg efna-
sambönd með læknandi eigin-
leika. Það er því mjög áhugavert
að lyljaframleiðendur sku.li nú
leita uppruna síns í leit nýrra
hugmynda. Endurvakning þekk-
ingar á eiginleikum jurta gæti
hraða þróun nýrra lyfja mann-
kyninu til góðs um leið og það
efldi lyfjaiðnaðinn.
M. Þorv.