Morgunblaðið - 07.11.1993, Page 12

12
MORGUNBLAÐI'Ð SUNNUDAGUR 7. NÓVEMBER 1993
eftir Steingrím Sigurgeirsson
GAGNRÝNI á stjórnendur sænska bifreiðafyrirtækisins Volvo
vegna fyrirhugaðs samruna fyrirtækisins við franska fyrirtækið
Renault hefur farið vaxandi á undanförnum dögum. Ekki síst
hefur stjórnarformaður fyrirtækisins, Pehr G. Gyllenhammar,
verið gagnrýndur og hann jafnvel sakaður að hafa látið eigin
hagsmuni en ekki hagsmuni Volvo ráða ferðinni í samningaviðræð-
unum við Renault. Til stóð að halda hluthafafund þann 9. nóvem-
ber til að taka ákvörðun um samrunann og höfðu nokkrir stórir
hluthafar þegar lýst því yfir að þeir hygðust leggjast gegn honum.
I þessari viku ákvað hins vegar stjórn Volvo að fresta hluthafafund-
inum fram að 7. desember, að sögn til að fá betra tækifæri til
að miðla úpplýsingum til hluthafa. Samkvæmt skoðanakönnun sem
framkvæmd var af Sifo-stofnuninni eru 59% Svía þeirrar skoðun-
ar að hinn áætlaði samruni sé óæskilegur.
egar fyrst var tilkynnt um sam-
eininguna voru viðbrögðin al-
mennt mjög jákvæð í Svíþjóð.
Flestir töldu ljóst að Volvo
gæti ekki staðið undir einka-
bílaframleiðslu sinni til lengdar
vegna mikils kostnaðar fyrst og
fremst við hönnun. Eftir því sem
meiri upplýsingar bárust um samn-
inginn við Renault urðu gagnrýnis-
raddirnar aftur á móti fleiri.
Bent var á að verðmæti Volvo
væri vanmetið vegna lágs gengis
krónunnar og mikils kostnaðar sem
nýlega hefði verið lagt út í við hönn-
un á jafnt einkabílum sem vörubílum
en ætti eftir að skila sér í hagnaði
á næstu árum. Hvað Renault varð-
aði væri dæminu hins vegar þveröf-
ugt háttað. Gengi frankans væri of
hátt og fyrirtækið yrði brátt að
leggja út í mikinn hönnunarkostnað.
Þá töldu margir að halda hefði
átt vörubíladeild Volvo fyrir utan
samrunann. Volvo væri kannski of
lítið fyrirtæki á einkabílamarkaðin-
um en ekki vörubílamarkaðinum.
Þegar General Motors keypti 50%
hlut í Saab var hinu arðbæra vöru-
bílafyrirtæki Seania haldið þar fyrir
utan.
Því hefur jafnvel verið haidið fram
að samruninn sé óþarfur. Öll sú
hagræðing sem til stæði að ná fram
með henni hafi þegar náðst með
núverandi samstarfi við Renault.
Fullyrðingar Volvo um að samruninn
muni þýða 40 milljarða sænskra
króna sparnað fram að áramótum
eru sagðar miðast við óraunhæfar
sölutölur. Yfirlýsingar stjórnenda
Volvo í þessum efnum hafa einnig
verið nokkuð misvísandi. Til dæmis
sagði fjármálastjórinn Jan Engs-
tröm, þegar á hann var gengið í sjón-
varpsviðtali, að líklega mætti ná öll-
um þeim sparnaði sem ætti að ná
með samrunanum innan ramma nú-
verandi samstarfs.
Áhrif Volvo í nýju samsteypunni
verða líka minni en hinn 35% hlutur
fyrirtækisins gefur til kynna. Volvo
mun einungis verða með hreinan
18% hlut en Renault 47%. Hin 35%
verða í eigu eignarhaldsfyrirtækisins
RVC þar sem Volvo á 49% en Ren-
ault 51%. 17% af hlut Volvo verða
því í raun undir franskri stjórn.
Uppbygging fyrirtækjanna er
gjörólík. Það er í raun ekki til neinn
„eigandi" Volvo vegna þess hve
dreifð hlutabréfin eru og það eru
því fyrst og fremst stjórnendur fyr-
irtækisins sem ráða þar ferðinni.
Renault er hins vegar ríkisfyrirtæki
sem oft á tíðum er stjórnað beint
frá franska iðnaðarráðuneytinu. Því
gæti komið til harðra árekstra milli
franskra „þjóðarhagsmuna" og sæn-
skra fyrirtækishagsmuna.
Og þó að franska ríkisstjórnin
hafi lofað að einkavæða Renault, lík-
lega árið 1995, telja margir í Svíþjóð
að fyrir því séu ekki nægilegar
tryggingar. Á meðan Renault hefur
ekki verið einkavætt og er þar með
ekki skráð á hlutabréfamarkaði er
mjög erfitt að meta raunverulegt
verðmæti fyrirtækisins. Og þrátt
fyrir að fyrirtækið verði einkavætt
er ætlunin að selja stærstu hlutina
í fyrirtækinu til franskra stofnana-
íjárfesta, sem oft á tíðum eru meira
og minna í ríkiseign.
„Það hefur frá upphafi legið ljóst
fyrir að frönsk meirihlutaeign sé
forsenda einkavæðingar. Það er
varla hægt að segja á skýrari hátt
að þjóðerni eigendanna skipti meg-
inrnáli," segir Mats Svegfors, aðal-
ritstjóri Svenska Dagbladet í grein
í blaði sínu.
Dolfallnir Frakkar
Fyrir um hálfum mánuði birti
franska vikuritið Le Nouvel Observ-
ateur frétt af því hvernig lokavið-
ræðurnar milli Gyllenhammars, Lou-
is Schweitzer, forstjóra Renault, og
Gérard Longuet, iðnaðarráðfcerra
Frakklands; gengu fyrir sig þann
15. júli sl: „Longuet var ágengur.
Eftir hverja nýja kröfu taldi Schwe-
itzer víst að nú myndu Svíarnir segja
honum að fara í rass og rófu.
Rangt.“ Tímaritið segir Frakkanna
hafa verið dolfallna yfir því að
Gyllenhammar hafi samþykkt allar
kröfur þeirra átakalaust: „Enginn
fékk sig þennan dag til að segja
sannleikann. Það að menn vissu að
á þremur árum hefði Renault sölsað
undir sig Volvo án þess að þurfa að
leggja út eina einustu krónu og ná
þar með til sín um sex milljörðum
franka."
Á mánudag birti svo Svenska
Dagbladet frétt um að sterkir aðilar
innan stjórnar Volvo væru þeirrar
skoðunar að víkja bæri Gyllenhamm-
ar úr embætti. Ástæðan var sögð
vera sérstakt sérréttindahlutabréf
franska ríkisins, sem stjórnarform-
aðurinn hefði fallist á án þess að
hafa til þess umboð frá stjóminni.
Segist blaðið hafa fengið þetta stað-
fest af heimildarmanni í allra æðstu
stjórn fyrirtækisins.
„Gyllenhammar fór til Parísar
með einungis eitt að markmiði: Að
verða stjórnarformaður nýju sam-
steypunnar. Sama hvað það kynni
að kosta,“ segir einn af heimildar-
mönnum blaðsins. „Nú getur hann
ekki átt afturkvæmt. Hann verður
að fara frá fyrirtækinu, stór hluti
stjórnarinnar og stjórnenda bera
ekki lengur traust til hans.“
Fyrir liggur að Gyllenhammar
verður stjórnarformaður nýja fyrir-
tækisins fyrstu sjö árin sem það
starfar.
Það sem fyrst og fremst reiddi
stjórnarmenn var að á fundinum var
í fyrsta skipti greint nákvæmiega
frá því hvað skilyrði væru bundin
við „sérréttindahlutabréfið" sem
áfram verður í ríkiseign eftir einka-
væðinguna. Fram til þessa höfðu
menn talið að með þessu „gullna
bréfi“ væru frönsk stjórnvöld að
tryggja sér áhrif á stærri eigenda-
breytingar hjá Renault, eftir að fyr-
irtækið hefði verið einkavætt. Nú
hefur hins vegar verið upplýst að
undir ákveðnum kringumstæðum
geti franska ríkið krafist þess að
Volvo selji 15% af hlut sínum í Ren-
ault-Volvo. Þar með væri eignarhlut-
ur Volvo kominn undir 20%. Þá get-
ur Volvo ekki heldur selt stærri hlut
en 10% í fyrirtækinu til eins aðila
án þess að til komi samþykki frönsku
stjórnarinnar.
Andstaða hluthafa
Erfitt er að spá fyrir um að hvað
muni gerast á hluthafafundinum
þann 7. desember en helsta ástæða
þess að fundinum var frestað er tal-
in sú að stjórn Volvo taldi Ijóst að
samrunanum yrði hafnað. Það eru
samtök lítilla hluthafa í Svíþjóð,
„Aktiespararna", sem hafa haft
frumkvæði að því að vinna að því
að fella samrunatillöguna. Gífurleg-
ur fjöldi lítilla hluthafa hefur að
undanförnu veitt þeim umboð til að
fara með hlut sinn á fundinum og
er talið að samtökin muni ráða yfir
allt að 10% atkvæða þegar kemur
að fundinum. Þá hafa stórir stofnan-
aíjárfestar á borð við sjóðina Fond
92-94, SPP, Öresund og Trygg
Hansa Liv lagst gegn samruna en
þeir ráða yfir töluverðu magni at-
kvæða. Aðrir stórir sjóðir hafa
ákveðið að gefa ekki upp afstöðu
sína fyrr en á fundinum sjálfum. Þar
sem Renault hefur lýst því yfir að
ekki komi til greina að semja upp á
nýtt bendir fátt til að stuðningur við
samrunann muni fara vaxandi.
Nýtt tilvitnanasafn Penguin komið út
„Ég var ekki að kyssa hana,
ég var að hvísla í munn henni"
„BESTA leiðin til að hafa mann að fífli
er að vitna til orða hans,“ sagði ónefndur
gáfumaður einhverju sinni. Mark Cohen,
einn útgáfustjóra Gu/nness-útgáfufyrir-
tækisins hefur á undanförnum áratugum
haft það starf með höndum að safna fleyg-
um setningum og misgáfulegum ummæl-
um til útgáfu í „Ummælasafn 20. aldar“
sem Penguin gefur út. í nýjasta safninu
sem kom út á dögunum er að finna 25.000
tilvitnanir og það tók Cohen tíu ár að
ganga frá verkinu.
0^ líkt því sem við á um Oxford-tilvitnana-
safnið hefur Cohen einn unnið að
þessu verki. Hann segir að af þessum
sökum þurfi hann nokkuð að reiða
sig á setningar sem hann fær sendar frá
áhugamönnum á' þessu sviði auk þess sem
hann fylgist grannt með því sem haft er eft-
ir nafngreindum mönnum í fjölmiðlum. „Nýja
bókin er frábrugðin eldra safninu að því leyti
að ekki er stuðst jafn mikið við hið ritaða
mál og áður,“ segir Cohen og bætir við að
það sé í samræmi við tíðarandann að mönnum
séu einkum minnisstæð ummæli sem látin
eru falla í sjónvarpi eða útvarpi.
Afturför stjórnmálamanna
Cohen kveður það einnig eiga við um nýju
bókina að í henni sé að finna mun færri fleyg
ummæli stjórnmálamanna en í fyrri útgáf-
unni. Tími ræðuskörunga og málsnillinga
virðist liðinn á þeim vettvangi. John Major
verði tæpast borinn saman við Churchill,
Asquith eða Lloyd George hvað þetta varðar
og ef til vill sé í bókinni enn að fmna of
margar gullnar setningar gáfumenna á borð
við Kipling og Shaw. Þá kvartar Cohen und-
an því að minnistsæðum ummælum á vett-
vangi vísindanna hafi sýnilega fækkað.
Cohen kveðst hafa þá vinnureglu að taka
hvaða ummæli sem er til athugunar óháð
því hver lét þau falla. Það sé hugsunin en
ekki persónan sem mestu máli skiptir. Þessu
til sannindamerkis vitnar hann til ummæla
sem hann fékk send en eru úr leikriti eftir
Jack Popplewell. Kona sem fær lánaðan
refapels hjá ástkonu eiginmanns síns: „Við
deildum plebbanum, því ekki rebbanum."
Vegna þess að bókin er hugsuð sem
skemmtun er aðeins að finna eina tilvitnun
Leyndarmál
Ronald Reagan hefur ævinlega þótt sér-
lega orðheppinn maður. Hér hvíslar hann
einhverju í munn eiginkonu sinni, Nancy.
í John Major („ég ræð mér sjálfur") og Elísa-
betu drottningu („Eiginmaður minn og ég“)
en þær eru á hinn bóginn í tugatali sem
hafðar eru eftir Churchill, Dorothy Parker,
Marx-bræðrum og Woody Alllen. Margar eru
þegar orðnar klassískar t.a.m. þessi sem
höfð var eftir Chico Marx er eiginkona hans
kom að honum er hann var að kyssa dömu
eina: „Ég var ekki að kyssa hana, ég var
að hvísla í munn henni.“
Hásæti Jeltsíns
Nýrri ummæli er vitanlega einnig að finna
í bókinni og á óvart kemur að Borís Jeltsín
Rússlandsforseti virðist efnilegur: „Menn
geta hæglega búið sér til hásæti úr byssu-
stingjum en þá er þaulseta óhugsandi.“
Drottningarmóðirin breska þykir einnig hafa
prýðilega hæfileika á þessum vettvangi. Ein-
hveiju sinni heyrði hún þjóðsönginn leikinn
er verið var að sýna knattspyrnuleik í beinni
sjónvarpsútsendingu: „Æ slökkvið á þessu,
þetta er svo vandræðalegt þegar maður er
fjarstaddur - líkast því að hlýða á Faðir vor
á meðan maður er að spila kanöstu."
Ronald Reagan Bandaríkjaforseti lét mörg
merkileg ummæli falla en þau sem hér fara
á eftir þóttu lýsa mjög vel því hvernig hann
-nálgaðist starf sitt: „Sagt er að mikil vinna
hafi aldrei orðið neinum að fjörtjóni en mér
finnst ástæðulaust að taka áhættuna." Aðrar
tilvitnanif eru sláandi í heimspekilegri dýpt
sinni og hamslausri andagift: „Lífið er eins
og sardínudós - við erum öll í leit að lyklin-
um.“ Og hvað finnst mönnum þá um þessa?:
„Lífið er sem holræsi - það sem þú færð út
úr því fer eftir því hvað þú setur i það.“ Við
þetta má kannski bæta: „Það er aðeins eitt
sem er verra en gaspur heimskingjans og
það er þögn gáfumennisins."