Morgunblaðið - 07.11.1993, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7. NOVEMBER 1993
b
sloppinn, en ég er góða stund að
troða mér í íslensku leppana.
Hefðarkonan bregður sér frá,
en kemur aftur í þann mund sem
ég hef lokið við að klæða mig.
Hún er með fimmtíu peseda seðil
brotinn eins og skutlur, sem börn
leika sér að; heldur á honum milli
vísifingurs og löngutangar — og
ætlar að fá mér hann. Ég hristi
höfuðið og afþakka seðilinn, en
satt að segja sá ég eftir því síðar,
því að þetta var mikið fé.
Að svo búnu stingur hún hönd
sinni undir arm mér og fer með
mig sömu leið til baka. Fyrir utan
bíður vagnstjórinn, og síðan er
mér ekið niður á höfn. Við erum
komnir þangað eftir örskamma
stund, svo að ég verð þess fullviss
að á leiðinni uppeftir hafi verið
reynt að villa um fyrir mér með
ótal útúrkrókum.
Litlu síðar riíjast það upp fyrir
mér að ég hafði lesið sjóferðasög-
ur Sveinbjarnar Egilsonar. Hann
segir frá því á einum stað að al-
gengt hafi verið í Brasilíu, Ítalíu,
Spáni og Portúgal að hefðarkonur
sendu ökumenn sína niður að
ókunnum skipum sem lágu í höfn.
Hlutverk þeirra var að finna unga
og myndarlega sjómenn, grípa þá
glóðvolga — og færa þeim þá.
Þegar ég las þetta, hugsaði ég
með mér:
„Nei, þessu lýgur Sveinbjörn!"
Nú vissi ég að hann hafði sagt
satt.
Heiðursfylking á Ilúsavík
Sumarið 1931 er ég skipstjóri á
Mið-Þór. Til þess er ætlast að jafn-
framt gæslunni séum við síldveiði-
flotanum fyrir norðan til trausts
og halds, svo að annríki okkar er
óvenju mikið. Og dag nokkurn fæ
ég tilmæli um að flytja danska
landmælingamenn úr Flatey og
Flateyjardal og skila þeim upp á
sandinn við mynni Skjálfanda-
fljóts.
Fyrst tökum við hóp manna um
borð í Flatey, en sendum um leið
boð til þeirra, sem í Flateyjardaln-
um eru, og biðjum þá að vera til-
búna með tjöld sín og farangur
niðri í fjörunni eftir þijár klukku-
stundir.
Við erum á leið með fyrri hóp-
inn í land, þegar við rekumst á
breskan togara grunnt inni á
Skjálfandaflóa langt innan við lög-
lega þriggja mílna landhelgi.
Getur verið að hann sé að veið-
um svona innarlega, hugsa ég með
mér. Nei, varla; þarna er aðeins
sjö til átta faðma dýpi. Til öryggis
gæti ég samt að því. Og viti menn:
Hann er með vörpuna úti, sá
skratti.
Ég bregð skjótt við, en hann
er fyrri til; hífir inn vörpuna í log-
andi hvelli, og þýtur af stað á
undan okkur austur með landi.
Við förum á eftir honum, en Mið-
Þór gengur ekki nema um ellefu
mílur, eða með svipaðri ferð og
togarinn, svo að lítið dregur saman
með skipunum.
Við eltum hann næstum austur
undir Húsavík og skjótum að hon-
um kúluskotum aftur og aftur, en
ekkert dugar. Mannfjöldi hefur
safnast saman á Héðinshöfða til
þess að fylgjast með eltingaleikn-
um og hlusta á skothríðina.
Ég læt skjóta á þijótinn átján
sinnum, og eftir síðasta skotið
gefst hann loksins upp.
Síðar fréttum við að átjánda
skotið hafi riðið baggamuninn og
gert það að verkum að skipstjórinn
lagði upp Iaupana, en hann hafði
sagt við áhöfn sína að hann mundi
aldrei nema staðar á hveiju sem
gengi.
Við ætlum að hæfa skorstein
togarans, en skotið geigar. Hins
vegar hittist svo á að það þýtur
rétt fyrir ofan hausinn á skipstjór-
anum þar sem hann er að ganga
úr brúnni og ætlar aftur á til að
fá sér tesopa.
Þegar hann heyrir hvininn í
kúlunni, verður honum svo mikið
um það að hann hleypur upp í
brúna og lætur stöðva vélina á
Kaflar úr viðtalsbók við Eirík Kristó-
fersson skipherra eftir Gylfa Gröndal
en bókin er að koma út hjá Forlaginu
Forlagið sendir frá sér um þessar mundir viðtalsbók við Eirík Kristó-
fersson skipherra eftir Gylfa Gröndal. Eiríkur er tvímælalaust í hópi
merkustu sægarpa á þessari öld. Hann er nú orðinn 101 árs gamall,
og fyrir ævistarf sitt hefur honum hlotnast margvíslegur heiður.
Fjórtán vetra gerðist hann skútukarl, nam í Stýrimannaskólanum,
var farmaður um skeið, en starfaði síðan hjá Landhelgisgæslunni
frá upphafí. í þorskastríðinu fyrsta varð hann þjóðhetja vegna fram-
göngu sinnar og hygginda í viðureign við breska sjóherinn.
Hér á eftir fara tveir kaflar úr
bókinni.
Úr pelli og purpura
Haustið 1919 leggst Haukur að
bryggju í hafnarborginni Cadiz á
Spáni. Það er morgunn. Ég er á
vakt og sé um að gera allt klárt
til losunar fljótlega eftir hádegið.
Þegar liðið er nærri miðaftni
og uppskipun hefur gengið að ósk-
um, sé ég hvar hestvagn kemur
og stansar skammt frá skipinu.
Þetta er skrautvagn með skjaldar-
merki á báðum hliðum. Fremst
situr ekill klæddur einkennisföt-
um, með svartan pípuhatt á höfði
og litríkur fjaðraskúfur á hægri
hlið hattsins.
Ég veiti því eftirtekt að hann
er sýknt og heilagt að gjóa augum
á skipið, en ef ég beini að honum
sjónum, lítur hann til hliðar eða
niður fyrir sig.
Haldið er áfram að hífa með
handafli hvert saltfiskknippið á
fætur öðru í um það bil tvo klukku-
tíma. Og allan þann tíma stendur
hestvagninn á sama stað; ekillinn
jitur hreyfíngarlaus og bíður.
Ég hef lokið vakt minni, bý mig
upp á og ákveð að ganga í bæinn,
skoða mig um og njóta lífsins. Þá
ekur vagninn í veg fyrir mig. Ekill-
inn tekur ofan pípuhattinn og
ávarpar mig á bjagaðri ensku.
„Eg er að liðka hestana," segir
hann og brosir tilgerðarlega. „Má
ekki bjóða yður að koma í ökuferð
með mér?“
Ég er svo hrekklaus og heimsk-
ur að ég þigg boðið samstundis,
án þess að gera mér grein fyrir,
hveijar afleiðingar það kunni að
hafa. Um leið og ég hef sest inn
í vagninn og ekillinn hottar á hest-
ana, geri ég mér strax grein fyrir
að það hljóti að vera lygi hjá hon-
um að hann sé að liðka hestana;
þeir höfðu beðið í sömu sporum
meira en tvo klukkutíma. En þama
sit ég innilokaður í ókunnum vagni
og verð að taka því sem að hönd-
um ber úr því sem komið er.
Vagninn ekur um borgina. Mér
fínnst hann vera óralengi á leið-
inni og fara ýmsar krókaleiðir.
Um síðir veiti ég því eftirtekt að
við hljótum að vera komnir út fyr-
ir borgina, því að ég sé hálfgert
heiðaland út um gluggann.
Loks stefnir vagninn að gríðar-
stóru húsi, en umhverfis það er
þriggja metra hár veggur með
gaddavír efst. Við innganginn er
járnhlið, sem ekillinn opnar, og
síðan ekur hann upp að hellu við
dyr. Hvergi sést nokkur hræða.
Ég ímynda mér að hér sé um bak-
hlið þessarar hallar að ræða, og
aðalinngangurinn í hana sé hinum
megin.
Bersýnilega hefur verið fylgst
með ferðum okkar gegnum gægju-
gat, því að við erum ekki fyrr
komnir upp á dyrahelluna en stór-
ar vængjahurðir opnast boga-
dregnar að ofan.
Ut gengur forkunnarfögur
kona. Ég held að ég hafí aldrei á
Eiríkur Kristófersson 100 ára.
ævinni séð fallegri konu; hárið er
sítt og liðað, húðin sólbrún og
varirnar eldrauðar.
Hún lítur á mig andartak, tekur
mig undir arminn, leiðir mig inn
um dyrnar og lokar þeim í skyndi.
Við göngum um sal, þar sem
hátt er til lofts og vítt til veggja.
Slík húsakynni hafði ég aldrei séð,
en lesið um í dönskum og enskum
blöðum og nefndust riddarasalir.
Hér er um tvær hæðir að ræða,
og efst eru svalir allt um kring. Á
veggjum hanga málverk af tigin-
bornum höfðingjum, vopnaskaki
og skylmingum.
Hefðarkonan leiðir mig rakleitt
um salinn, opnar dyr á herbergi,
vísar mér þar inn og lokar. Fyrr
en varir erum við stödd í glæsileg-
asta svefnherbergi sem ég hef
augum litið; allt er þar úr pelli og
purpura.
Rúmið er stórt; mér sýnist það
breiðara en það er langt, og við
fótagaflinn er rautt dúnteppi upp-
rúllað.
Hún leiðir mig að rúminu, án
þess að segja aukatekið orð; þess
gerist ekki þörf. Hún klæðist bród-
eruðum sloppi gullbryddum, og
skyndilega lætur hún hann falla
út af öxlunum. Hún stendur fyrir
framan mig alstrípuð. Það er eng-
inn þráður á hennar kroppi, og
hún snýr sér hægt í hring, svo að
ég geti séð hana frá öllum hliðum.
Að svo búnu smeygir hún sér
upp í rúmið, leggst á bakið, hefur
ekki augun af mér og bendir mér
að fara úr görmunum.
Ég verð að hlýða henni í einu
og öllu, hugsa ég með mér. Ég
slepp best þannig.
Svo að ég fer að bauka við að
tína af mér spjarirnir. Ég er
snöggtum lengur að því en hún,
en að lokum er ég búinn, og þá
gefur hún mér merki um að koma
upp í rúmið.
Ég er hinn hæverskasti og
leggst við hliðina á henni. En ég
hef ekkert þar að gera að hennar
dómi; hún sýnir mér, hvar ég eigi
að liggja og hvernig ég eigi að
bera mig að.
Ekki veit ég, hve langur tími
líður. En skyndilega er öllu lokið.
Við klæðum okkur aftur. Hún
er enga stund að smeygja sér í
Eiríkur á stjórnpalli.
Eldhress í
heila öld