Morgunblaðið - 09.01.1994, Page 10

1Ó
MÖkGÓN;BlíXÐÍÐ SÍítóiuDAGUR 9. jAÍitóAk'1994
Morgunblaðið/Árni Sæberg
í þyrlubjörgun-
arsveit varnar-
liðsins eru fjór-
ar Sikorsky HH-
60 G-björgunar-
þyrlur og á
myndinni svífur
ein þeirra yfir
íslenskri
strönd. Ef við-
ræður við
Bandaríkja-
menn leiða til
þess að íslend-
ingar taka við
rekstri björgun-
arsveitarinnar
verða áhafnir
þyrlanna,
starfsfólk sem
sér um viðhald
vélanna og
stjórnendur ís-
lenskir.
eftir Ragnhildi Sverrisdóttur
INNAN tveggja ára hefjast við-
ræður Islands og Bandaríkjanna
„til að kanna möguleika á að Is-
land axli aukna ábyrgð á sviði -
þyrlubjörgunarstarfa“, eins og
segir í sameiginlegri bókun utan-
ríkisráðherra íslands og vara-
varnarmálaráðherra Bandaríkj-
anna. Of snemmt er að fullyrða
hvað felst í þessu, en utanríkis-
ráðherra setti fram hugmyndir
um að Islendingar yrðu eins kon-
ar verktakar hjá Bandaríkjaher,
sem legði fram tæki og þjálfun
starfsmanna. Margir viðmæl-
enda Morgunblaðsins hafa líka
viljað túlka bókunina á þennan
veg og jjóst er að margir líta á
Ratsjárstofnun sem fyrirmynd
slíkrar verktöku, enda þykir þar
hafa vel til tekist. Stofnunin tók
við rekstri tveggja ratsjárstöðva
hersins og byggði tvær nýjar og
starfa nú 62 íslendingar á vegum
hennar. Starf þyrlusveitarinnar
er hins vegar annars eðlis, því
sá möguleiki er alltaf fyrir hendi
að þær verði notaðar á ófriðar-
tímum. Ekki fínnst mönnum lík-
legt að íslendingar verði þá við
stjórnvölinn, heldur taki her-
menn við. Þær raddir eru einnig
háværar, sem segja að íslending-
ar eigi ekki að koma nálægt þess-
ari starfsemi, enda henti þyrlur
hersins alls ekki tíl þeirra björg-
unarstarfa, sem íslendingar
þurfi að geta leyst af hendi. Það
þurfi eftir sem áður að kaupa
stóra björgunarþyrlu fyrir Land-
helgisgæsluna.
egar fréttir bárust af hug-
myndum bandarískra ráða-
manna um verulegan nið-
urskurð á Keflavíkurflugvelli brá
mörgum illa í brún. Ekki höfðu
menn eingöngu áhyggjur af fjár-
hagslegu tapi sem því myndi fylgja
eða atvinnuástandinu á Suðurnesj-
um, heldur og brotthvarfi björgun-
arþyrlanna. Björgunarsveit hersins
hefur oft verið kölluð til þegar slys
hafa orðið hér á landi eða sjó og
hefur sveitin bjargað mörgu manns-
lífinu. Bandaríkjamenn vissu því að
þeir höfðuðu til viðkvæmra tilfinn-
inga þegar þeir sögðu að þyrlumar
yrðu áfram hér og kanna ætti mögu-
leika á að íslendingar öxluðu aukna
ábyrgð á sviði þyrlubjörgunarstarfa.
„Þetta er ekki ákvörðun og ekki
skuldbinding, en er þáttur í hug-
myndum um að auka hlut íslendinga
að þessu leyti,“ sagði Jón Baldvin
Hannibalsson, utanríkisráðherra,
þegar bókun ráðherranna var kynnt.
Hann sagði einnig, að ef niðurstað-
an yrði sú að íslendingar tækju að
sér rekstur þyrluflugbjörgunarsveit-
arinnar, á grundvelli verktöku, þar
sem Bandaríkjamenn legðu til
tækjakost og þjálfun, gætu skapast
um 100 ný atvinnutækifæri fyrir
Islendinga.
Gömul hugmynd skýtur upp
kollinum
Þetta er ekki í fyrsta sinn sem
sú hugmynd kemur upp að íslend-
ingar taki virkari þátt í starfi sveit-
arinnar eða taki jafnvel að sér starf-
rækslu hennar. Bandaríkjamenn
hafa að öllum líkindum sótt hug-
myndina, sem fram kemur í bókun
ráðherranna, til nefndar undir for-
sæti Bjöms Bjarnasonar alþingis-
manns. Nefndin, sem flallaði um
fyrirhuguð þyrlukaup, skilaði áliti
sínu í október 1991. Þar sagði að
kaupa yrði öflugri þyrlu fyrir Land-
helgisgæsluna, en taka ætti upp
formlegar viðræður við bandarísk
stjómvöld um framtíðarskipan
björgunarstarfsemi fyrir vamarlið-
ið, með það fyrir augum að íslend-
ingar tækju að sér þessa þjónustu
eða samstarf við varnarliðið yrði
stóraukið.
Þessar formlegu viðræður fóm
fram skömmu síðar og vom það
ráðuneytisstjórar utanríkis- og
dómsmálaráðuneytis sem önnuðust
þær fýrir hönd íslenskra stjómvalda,
en sendiherra Bandaríkjanna fyrir
hönd Bandaríkjastjórnar. Niðurstað-
an úr þessum viðræðum varð sú, að
mjög góður gmndvöllur væri fyrir
nánu og umfangsmiklu samstarfi.
Þorsteinn Pálsson dómsmálaráð-
herra sagði hins vegar að viðræðum
loknum í febrúar 1992 að miklir
annmarkar hefðu verið taldir á því
að íslendingar tækju yfír . rekstur
þyrlusveitarinnar og ekki yrði unnið
að því frekar. Lá sú hugmynd svo
niðri þar til á þriðjudagsmorgun, að
varavarnarmálaráðherra Bandaríkj-
anna dustaði af henni rykið.
Viðmælendur Morgunblaðsins
segja ástæðu þess að ekki gekk
saman með íslendingum og Banda-
ríkjamönnum fyrir tæpum tveimur
ámm vera þá, að ekki lá pólitískur
þungi að baki viðræðunum. Emb-
ættismennimir þrír, ráðuneytisstjór-
amir og sendiherrann, höfðu ekki
yfirlýstan pólitískan vilja ríkis-
stjóma sinna til að styðjast við og
var því nokkum veginn sjálfgefið
að viðræðurnar sigldu í strand. Nú
er hins vegar allt annað upp á ten-
ingnum, því sameiginleg bókun
varavamarmálaráðherra Bandaríkj-
anna og íslenska utanríkisráðherr-
ans er sá grunnur sem embættis-
mennina skorti á sínum tíma til að
koma málinu í höfn.
100 manns með fjórar þyrlur
En hver er sá rekstur sem talað
er um að íslendingar taki hugsanlega
við? Bandaríkjamenn em með fjórar
Sikorsky HH-60 G-þyrlur, sem em
staðsettar hér á landi. Þyrlumar
kosta sitt, eða um 10 milljónir
Bandaríkjadali hver, sem er um 730
milljónir króna. Áhafnir, starfsmenn
í viðhaldi og stjórnun telja samtals
um 100 manns og það er sú tala sem
utanríkisráðherra vísaði til þegar
hann talaði um atvinnutækifærin
sem skapast gætu fyrir íslendinga.
Auk þessara Qögurra þyrla skiptast
Hercules-björgunarvélar á um að
koma hingað frá Bandaríkjunum.
Hver vél er staðsett hér í 1-2 vikur
og er áhöfn hennar 10 manns. Þar
við bætist ein Hereules-eldsneytis-
flutningavél, en þyrlumar geta tekið
eldsneyti á flugi ef nauðsyn krefur.
Helst er horft til þess að íslendingar
taki við þyrlunum sjálfum, en færri
velta fyrir sér Hercules-vélunum.
Björgunarvélina kæmi vart til greina
að Islendingar fæm að eiga við,
enda er oft skipt um þær vélar, eins
og áður var sagt.
Þyrlubjörgunarsveitin hefur fyrst
og fremst það markmið að bjarga
flugmönnum ormstuflugvéla og
kafbátaleitarvéla ef vélar þeirra
brotlenda eða steypast í hafið. Þjálf-
un flugmannanna er mjög dýr og
þeir teljast því mjög dýrmætir
starfskraftar, svo ávallt hefur verið
lögð áhersla á góðan björgunarbún-
að. Ef íslendingar taka við rekstrin-
um er talið að þjálfun til þessara
björgunarstarfa og almennra björg-
unarstarfa geti farið vel saman.
Þjálfunartími flugmanna til þessara
starfa er talinn a.m.k. eitt ár og
eins og áður er komið fram myndu
Bandaríkjamenn sjá um þá þjálfun,
sem og þjálfun starfsmanna við við-
hald og stjómun. Sveitin yrði að
sinna upphaflegu hlutverki áfram
og yrði það forsenda þess að íslend-
ingar fengju búnað og þjálfun frá
Bandaríkjamönnum. Hins vegar era
flestir sammála um að íslensku
starfsmennimir myndu draga sig í
hlé á ófriðartímum, því þeir væm
jú ekki hermenn Bandaríkjastjórnar.
Ef Bandaríkjamenn hefðu forgang
að sveitinni væri einnig ljóst að
þeir myndu taka að sér að greiða
allan kostnað henni samfara. Þó er
það ekki talið víst, því hugsanlega
tækju íslendingar að sér hluta
kostnaðarins. Þarna er auðvitað
aðeins verið að velta upp ýmsum
hugmyndum og engar tölur hægt
að nefna í þessu sambandi, enda
ekkert fast í hendi enn.
Sérstakt fyrirtæki eða LHG?
Þó að komist verði að þeirri niður-
stöðu að íslendingar geti með tím-