Morgunblaðið - 09.01.1994, Blaðsíða 32

MORGUNBLAÐIÐ MINNINGAR SUNNUDAGUR 9. JANÚAR 1994
32
Minning
Oddgeir Hjartar-
son verslunarmaður
Fæddur 3. nóvember 1900
Dáinn 30. desember 1993
Á morgun, mánudaginn 10. jan-
úar, kl. 13.30, verður jarðsunginn
frá Bústaðakirkju Oddgeir Hjartar-
son verslunarmaður, en hann lést í
Borgarspítalanum 30. desember
síðastliðinn, 93 ára að aldri.
Oddgeir afí fæddist í Reykjavík
3. nóvember 1900. Hann var sonur
hjónanna Margrétar Sveinsdóttur
(1861-1940) og Hjartar Jónssonar
(1863-1940) sjómanns og stein-
smiðs. Þau hjónin Margrét og Hjört-
ur byggðu steinbæinn Reymimel
sem lengi stóð þar sem nú er
Bræðraborgarstígur 22 í Reykjavík.
í þessum litla steinbæ, sem byggður
var úr höggna grjótinu sem eftir
varð þegar smíði Alþingishússins
var lokið, er afí fæddur sem og flest
hans systkini. Systkini afa voru
mörg og var hann sjötti í röðinni
af níu bömum langömmu og lang-
afa sem upp komust. Systkini hans
voru: Sveinn (1885-1940) bakari,
Jón (1888-1948) lengi kaupmaður
í Hafnarstræti 4, Ingibjörg (1890-
1970) húsfreyja, Liija (1895-1925)
húsfreyja, Olafur Ágúst (1898-
1989) í mörg ár verksmiðjustjóri
Kaffibrennslu Johnsons & Kaaber,
Hjörtur (1902-1985) kaupmaður í
rúmlega hálfa öld að Bræðraborg-
arstíg 1. Jafet Egill (1906-1992)
vélstjóri, og Sigríður Guðmundína
(1908-1980) húsfreyja. Eins og sjá
má náðu nokkur systkini afa háum
aldri, en afí lifði þó öll systkini sín.
Hann er því síðastur þessarar kyn-
slóðar í okkar íjölskyldu sem lifað
hefur tímana tvenna, þar á meðal
tvær heimsstyijaldir, kreppuna og
allar þær öru framfarir sem orðið
hafa í íslensku samfélagi á þessari
öld.
Ungur að árum tók afi auðvitað
Fæddur 11. janúar 1917
Dáinn 2. janúar 1994
Við fráfall föður okkar Trausta
Jónassonar horfum við systkinin um
öxl og rifjum upp minningar frá
æskuheimilinu. Við eigum af miklu
að taka og verður fátt eitt upp tal-
ið hér. Pabbi var fæddur í Norður-
Hvammi í Mýrdal 11. janúar 1917
sonur hjónanna Steinunnar Áma-
dóttur og Jóns Tómassonar og var
hánn elstur sex systkina. Þau eru
Guðrún Ása, búsett í Vestmanna-
eyjum, Margrét, sem er látin,
Tryggvi, búsettur í Vestmannaeyj-
um, Bragi búsettur í Vestmannaeyj-
um, og Tómas, sem lést á unglings-
aldri. Til Vestmannaeyja fluttist
hann ásamt foreldrum sínum
tveggja ára að aldri en dvaldist í
Hvammi og Vík hjá öfum sínum
og ömmum meira og minna til 14
ára aldurs og þaðan átti hann góð-
ar minningar þó að lífsbaráttan
hafí verið hörð á þessum árum.
Pabbi hóf verslunarstörf hjá
Gunnari Ólafssyni hf. á Tanganum
aðeins 14 ára að aldri og starfaði
þar uns hann ásamt félögum sínum
hóf verslunarekstur og ráku þeir
saman verslunina Bæjarbúðina
ásamt kjötvinnslu á árunum 1945-
1959. Við systkinin eigum margar
minningar frá þeim árum, einkum
þó þau eldri. Oft fengum við að
aðstoða pabba við afgreiðslustörf
og annað sem til féll í svo stórri
versiun og fannst okkur við gegna
mikilvægu hlutverki er við fengum
að hjálpa til við að vigta og pakka
vörum sem í dag koma pakkaðar
úr vélum. Þeir félagar lögðu sig
alla fram í rekstrinum og vöktu
jólaútstillingar þeirra alltaf sér-
staka athygli og vorum við systkin-
in afar stolt af þeim.
til hendinni á heimili sínu að Reyni-
mel eins og hin systkinin. Faðirinn
löngum á sjónum og nóg að gera
á stóru heimili. En hann var ekki
gamall þegar hann fór að sumri til
í sveit í Borgarfjörðinn. Fyrst var
hann þrjú sumur á Hreðavatni í
Norðurárdal og síðan eitt sumar í
Svignaskarði. Við minnumst þess
að afa var tíðrætt um þessi ár sín
að Hreðavatni og sagði oft frá því
þegar hann var strákur þar í sveit.
Árið 1914 þegar afí er aðeins 14
ára kynnist hann því starfssviði sem
síðan átti fyrir honum að liggja.
Það sumar byijar hann sem sendill
í versluninni Liverpool að Vestur-
götu 3. Fljótlega varð afí afgreiðslu-
maður í þessari sömu verslun og
vann þar samtals í 12 ár. Hann
réði sig síðan til Biering sem rak
jámvöruverslun að Laugavegi 3.
Það var svo árið 1930 að afí hóf
störf hjá Heildverslun Garðars
Gíslasonar þar sem hann starfaði
samfleytt í 41 ár sem sölustjóri eða
til ársins 1971. Verslunarstörf áttu
vel við afa eins og fleiri bræður
hans, lipurð og þjónusta var þeim
í blóð borin.
Árið 1923 kemur til íslands ung
þýsk hárgreiðslukona Alma Helene
Kummer aðeins 22 ára gömul. Þessi
unga kona kynnist fljótt kunningja-
hópi afa og þar sem afi var að
læra þýsku var hann auðvitað feng-
inn til að túlka innan hópsins. Síðan
leiðir eitt af öðru og afí stígur það
gæfuspor að eiga þessa ungu konu
árið 1927. Afí og amma eignuðust
þrjú böm: Sveinn Ragnar, fæddur
21. maí 1927, dáinn 23. september
1958, hann kvæntist Markúsínu
Guðnadóttur hárgreiðslumeistara
og eignuðust þau tvö börn; Lilja
Margrét, fædd 6. júní 1928, hár-
greiðslumeistari; Paul, fæddur 22.
júlí 1932, gullsmiður, kvæntur Gis-
Þegar faðir okkar hætti verslun-
arrekstri hóf hann störf sem kirkju-
garðsvörður og meðfram því rak
hann útgerð og hænsnarækt eða
allt til ársins 1973 er gosið hófst í
Eyjum.
Pabbi var mikill Eyjamaður og
gat hvergi hugsað sér að vera ann-
arsstaðar. í gosinu keypti hann
ásamt Haraldi elsta syni sínum
vörubifreið og tóku þeir félagar
þátt í hreinsun eyjanna. Hann tók
svo við rekstri vörubílsins og vann
hjá Vörubifreiðastöð Vestmanna-
eyja allt til haustsins 1989 er hann
hætti störfum.
Á árunum sem pabbi vann á
Tanganum kynntist hann mömmu
okkar, Ágústu Haraldsdóttur frá
Garðshorni, og giftu þau sig 14.
október 1939. Fæddumst við systk-
inin hvert af öðru, fystur Haraldur
22. nóvember 1939, d. 13. júní
1993, kvæntur Eddu Tedeger og
eignuðust þau fjögur börn; Jón
Steinar, f. 3. desember 1941,
ókvæntur og barnlaus; Ágústa f.
12. febrúar 1943, gift Guðmundi
Birni Sigurgeirssyni og eiga þau
þijú börn; Brynja, f. 27. ágúst 1944,
hennar maður var Guðmundur Kr.
Stefánsson og eiga þau fímm böm;
Óli ísfeld, f. 6. október 1945,
kvæntur Bonnie Harvey, eiga þau
tvær dætur; Steinunn, f. 14. desem-
ber 1948, á hún þijú börn og henn-
ar maður var Skarphéðinn Einars-
son; Ásta, f. 26. október 1950, gift
Sigurði Stefánssyni, eiga þau eina
dóttur; yngstur var Trausti Ágúst,
f. 19. mars 1952, en hann lést að-
eins 17-ára að aldri og var það
okkur öllum mikið áfall, ekki síst
foreldrum okkar.
Pabbi og mamma bjuggu allan
sinn búskap á Hásteinsvegi 9 þar
sem þau bjuggu okkur systkinunum
elu Herbertsdóttur og eiga þau þijú
börn.
Árið 1946 tóku afi og amma
einnig að sér tvö bróðurbörn ömmu
og ólu upp, þau Giselu og Reinhold
Herbertsbörn, en foreldrar þeirra
voru látnir.
Afí og amma voru mjög samhent
hjón og ferðuðust mikið innanlands
sem utan. Þá kom glöggt fram að
afí unni náttúru íslands, ótal ljós-
myndir og kvikmyndir átti hann úr
slíkum ferðalögum. Það lýsir einnig
öðrum áhugamálum afa, það er að
segja ljósmyndum og kvikmyndum.
Ekki var nóg fýrir hann að taka
aðeins myndirnar, því hann sá sjálf-
ur einnig um framköllun á myndum
sínum. Það var forvitnilegt fyrir
okkur sem lítil böm þegar við fyrst
sáum þessi forláta tæki sem afí
átti, kvikmyndavél og framköllun-
artæki. Afí kom okkur fyrir sjónir
sem einn af þeim mönnum sem var
mjög jákvæður gagnvart flestum
tækninýjungum. Það lék allt í hönd-
unum á honum, hann var hagleiks-
maður.
Eitt af hugðarefnum afa sem
stóð öðmm framar var tónlistin.
Það var skömmu fyrir 1920 að
hann gekk til liðs við Lúðrasveitina
Hörpu sem var fyrirrennari Lúðra-
kærleiksríkt og gott skjól og þaðan
eigum við margar góðar minningar
sem gott er að ylja sér við nú þeg-
ar þau em bæði látin. Um sama
leyti og pabbi hætti störfum lést
mamma eða 27. des. 1989 og var
þetta honum afar þungbært. Sl.
sumar var pabba mjög erfítt þar
sem hann missti Harald elsta son
sinn en í gegnum hann fylgdist
hann með atvinnulífínu og öllu sem
að útgerð sneri, en hún var honum
hugleikin. Við systkinin viljum sér-
staklega þakka mágkonu okkar,
Eddu, og hennar fjölskyldu og
Braga bróður hans fyrir hve vel þau
reyndust honum á erfíðum tímum.
Elsku pabbi, nú er við kveðjum
þig er gott að orna sér við góðu
minningamar sem við eigum um
þig en af þeim eigum við nóg. Við
erum fullviss um að þú hefur feng-
ið góðar móttökur hjá ástvinum
þínum sem á undan eru farnir.
Hafðu þökk fyrir allt og allt.
Hvíl þú í friði.
Jón Steinar, Ágústa,
Brynja, Steinunn og Ásta.
ELskulegur afí okkar er dáinn.
Hann dó að kvöldi annars janúar.
Eftir stutt en erfíð veikindi fékk
hann loksins að fara og hitta ömmu,
ömmu sem hann hafði saknað svo
óskaplega mikið síðan að hún bless-
unin dó fyrir fjórum árum, sem var
langur saknaðartími.
Afí var elstur sex systkina, barna
Jóns Tómassonar og Steinunnar
Árnadóttur frá Mörk í Vestmanna-
eyjum, og hann lifði tvö systkina
sinna, þau Tómas sem lést aðeins
þrettán ára að aldri og Margréti
sem lést fyrir ári 69 ára að aldri.
Okkur systkinin langar að kveðja
afa okkar hinstu kveðju með nokkr-
um orðum, en hvers eru orðin megn-
ug þegar svo góð og mikil mann-
eskja sem afí hafði að geyma er
farin.
Afí kynntist ömmu Gógó þegar
þau voru á unglingsárum sínum og
hófu þau búskap ung eins og þá
sveitar Reykjavíkur. Áhugi afa á
flautuleik hafði vaknað, en í þá
daga reyndist ekki auðvelt að verða
sér úti um slíkt hljóðfæri og þaðan
af síður að fá tilsögn í flautuleik.
Það var því hvalreki á fjörur afa
þegar helmingur Fílharmoníuhljóm-
sveitar Hamborgar kom hingað til
lands árið 1926. Þetta voru alls 40
hljóðfæraleikarar og í þeirra hópi
tveir flautuleikarar og var annar
þeirra aðalkennari við tónlistarskól-
ann i Hamborg. Þessir tveir menn
kenndu afa öll kvöld þann tíma sem
þeir voru staddir hér. Þessi heim-
sókn var afa því mikil hvatning og
gat hann fyrir tilstilli þessara
manna keypt fullkomnari flautu en
hann átti og haldið áfram sínu
sjálfsnámi.
Afí var einn af stofnfélögum
Lúðrasveitar Reykjavíkur og síðast-
ur þeirra að hverfa á vit feðra sinna.
Með Lúðrasveitinni lék hann allt til
ársins 1958. Hann lék einnig í
Hljómsveit Reykjavíkur í mörg ár,
en sú hljómsveit var fyrirrennari
Sinfóníuhljómsveitar íslands. Eins
og títt er um tónlistarmenn lék afi
í ýmsum öðrum hljómsveitum, en
jafnframt spilamennskunni og
verslunarstörfunum stundaði hann
einnig kennslu í flautuleik í mörg
ár. Tónlist var ætíð ríkur þáttur í
héimilislífí afa, ömmu og barna
þeirra og veitti þeim mikla lífsfyll-
ingu.
Hjónaband ömmu og afa var
ákaflega farsælt og voru þau sér-
staklega glæsilegt par, þá ekki síð-
ur því eldri sem þau urðu. En þó
hjónabandið væri farsælt knúði
sorgin dyra hjá þeim, elsti sonur
þeirra deyr árið 1958 eftir veik-
indi. Þetta sama ár var amma mik-
ið veik og gekkst undir uppskurð.
Amma náði sér sæmilega vel eftir
veikindin, þó hún yrði ekki eins lík-
amlega sterk eftir sem áður þá
kvartaði hún aldrei. Sonarmissirinn
hefur hins vegar skilið eftir stórt ör
í hjörtum þeirra beggja.
Fyrir um það bil tuttugu árum
fór sjón afa að hraka og hefur hann
verið alveg blindur síðustu 17-18
árin. Það var erfítt fyrir hann í
fyrstu en hann trúði ætíð á framfar-
ir læknavísindanna og gerði sér
tíðkaðist og varð þeim átta barna
auðið á meðan á jarðvist þeirra stóð,
en misstu yngsta barnið sitt Trausta
Ágúst á átjánda aldursári, og það
hafði mikil áhrif á þau, ekki síst
ömmu Gógó. 14. október 1939 var
mikill hamingjudagur í lífi þeirra
því þá gengu þau í hjónaband, og
stuttu síðar fæddist þeim frumburð-
urinn Haraldur, og þegar yfír lauk
voru börnin á Hásteinsvegi 9 orðin
átta að tölu, og eins og geta má
var þar oft mikið líf og fjör innan
veggja.
Afkomendur afa i þijá ættliði eru
38, og var hann alltaf mjög áhuga-
samur um þennan hóp sinn og
fylgdist vel með þó að hann færi
leynt með.
Trausti afi, en það vorum við
krakkarnir vön að kalla hann, var
maður athafna og fátt var það sem
hann ekki tók þátt í og starfaði við
með mjög miklum sóma því stjórnun
og rekstur var eins og honum í blóð
borin.
Fram á fjórtánda ár ólst hann
svo að segja upp á æskustöðvum
sjálfsagt lengi vonir um að fá sjón-
ina aftur, en svo varð ekþj. Þó svo
sjónin hafí gefíð sig gat afí stundað
tónlistarkennsluna áfram i nokkum
tíma. Við þökkum fyrir að afí hélt
heyrninni og gat notið tónlistarinn-
ar sem véitti honum svo mikla
ánægju. Afa var einnig mikill styrk-
ur að hafa ömmu sér við hlið, sem
hugsaði um hann af alúð eins lengi
og heilsa hennar leyfði, en hún lést
12. september 1987.
Okkur systkinunum er minnis-
stæður bókaskápur afa og ömmu
sem við grúskuðum oft í þegar við
komum í Hólmgarðinn og þó afí
gæti aldrei lesið allar bækurnar sín-
ar las hann margar bækur af hljóð-
snældum, þó úr því hafí dregið hina
allra síðustu mánuði. Við minnumst
afa eins og hann alltaf var síðustu
árin þegar við komum í heimsókn,
sitjandi, nýrakaður og snyrtilegur
í herbergi sínu í þægilegum stól
með útvarpið sér við hlið og klukk-
una þar sem hann gat þreifað á
vísunum. Afi vildi alltaf fylgjast
með, hvort sem það var tíminn,
þjóðfélagsmál, veðrið eða þá hvern-
ig barnabörnum og barnabarna-
bömum vegnaði. Hann kunni skil á
öllum barnabarnabörnunum með
nafni þó hann hefði aldrei séð þau.
En hann sá þau á sinn hátt. Hann
stóð ætíð upp úr stólnum til að taka
á móti okkur og faðmaði og klapp-
aði okkur öllum. Það var ekki
ósjaldan að þá fengi éinhver at-
hugasemd um að hafa ekki borðað
nóg eða að hafa lengst mikið frá
því síðast, allt eftir því hvern um
var að ræða. Þannig sá afi barna-
barnabörnin sín og þekkti okkur öll.
Nú að nýafstaðinni jólahátíð eru
okkur systkinunum í fersku minni
jól með ömmu, afa og Lillý föður-
systur okkar. Þegar við vorum yngri
voru engin jól nema við væmm hjá
þeim í Hólmgarðinum, en þar
bjuggu amma og afí frá því við
munum fyrst eftir okkur. Það var
einnig upplifun fyrir okkur sem
börn þegar amma og afí fengu
hund sem þau nefndu Spora. Við
borgarbörnin höfðum lítið kynnst
dýrum, en með lagni afa og ömmu
tókst okkur að yfirvinna hræðsluna
við hvolpinn og hættum smám sam-
Steinunnar móður sinnar á Norður-
Hvammi í Mýrdal og hjá föð-
urömmu sinni og afa í Vík í Mýr-
dal og án efa hefur það haft sitt
að segja í mótun þess einstaklings
sem seinna gerðist svo góð mann-
eskja sem hann alltaf sýndi okkur
hinum sem áttum samleið með hon-
um. Það var svipað ástand á heim-
ili foreldra hans í Vestmannaeyjum
og hjá svo mörgum heimiium í
Eyjum á unglingsárum afa þar sem
allar vinnufærar hendur voru nýttar
til þess að skaffa til heimilisins. Það
sýndi sig best á því að fljótlega
eftir komuna til Vestmannaeyja
réðst hann til starfa hjá Gunnari
Ólafssyni á Tanganum sem lærling-
ur í verslun, þá enn á unglingsaldri.
Það reyndist honum seinna mjög
dýrmæt reynsla, því að hann fór
snemma að starfa sjálfstætt við
útgerð í félagi við aðra þar sem
hann sá um reksturinn í landi vegna
þess að á sjó gat hann ekki verið,
og samhliða útgerðinni rak hann
verslunina Vöruhúsið.
Seinna á ævinni, rak hann
hænsnabú og starfaði jafnhliða því
sem kirkjugarðsvörður. Eftir að
gosið hófst í Vestmannaeyjum lagð-
ist sú starfsemi niður og hann
keypti í félagi við Harald son sinn
vörubifreið sem þeir skiptust á að
keyra til þess að hreinsa bæinn.
Þessi fáu orð eru lýsandi fyrir
athafnamanninn sem hapn hafði
að geyma. Það er alltaf erfitt að
sætta sig við fráfall fólks sem er
jafn stór hluti af tilveru manns og
hann var, en þegar ferðin yfír móð-
una miklu er hafin og við tekur
nýtt líf þá er það viss léttir að vita
að hans er beðið, og við sættum
okkur við að horfa á éftir þessum
góða og mikla manni.
Elsku afi, kveðjustundin er erfíð,
en minningin um þig lifír í bijóstum
okkar og hún mun ekki frá okkur
hverfa.
Hvíl þú í friði.
Stefán, Ágústa, Lóa,
Tinna og Brynja Dís.
Minning
Traustí Jónsson