Morgunblaðið - 22.01.1994, Blaðsíða 25

24
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 22. JANÚAR 1993
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 22. JANÚAR 1993
25

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1400 kr. með vsk. á mánuði
innanlands. í lausasölu 125 kr. með vsk. eintakið.
Niðurstaða
Hæstaréttar
Hæstiréftur hefur hnekkt nið-
urstöðu héraðsdóms frá
25. október sl. í hinu svonefnda
skinkumáli, sem Hagkaup höfð-
aði á hendur stjórnvöldum vegna
þess, að fyrirtækinu var bannað
að selja soðna skinku og ham-
borgarhrygg, sem fyrirtækið
hafði flutt til landsins. í undir-
rétti var ríkisvaldið sýknað af
kröfum Hagkaupsmanna en
dómur Hæstaréttar var sá, að
Hagkaup hafi átt rétt á að flytja
þessar vörur inn í landið.
Þar með er staðfestur sá skiln-
ingur, sem Hagkaupsmenn
lögðu í ákveðnar lagabreytingar,
sem gerðar voru á Alþingi síðla
árs 1992. í samtali við Morgun-
blaðið í gær sagði Friðrik Soph-
usson, fjármálaráðherra, að
þessi niðurstaða Hæstaréttar
væri í samræmi við álit ríkislög-
manns, sem fjármálaráðherra
hafði undir höndum sl. haust,
þegar mál þetta kom upp en þá
vildi ráðherrann ekki skýra opin-
berlega frá því hver skoðun ríkis-
lögmanns væri í þessu álitamáli.
Óskar Magnússon, forstjóri
Hagkaups, taldi í samtali við
Morgunblaðið í gær, að dómur
Hæstaréttar þýddí, að innflutn-
ingur væri enn heimill á þessum
vörum, þrátt fyrir lagabreyting-
ar á Alþingi í desember, sem
Halldór Blöndal, landbúnaðar-
ráðherra, taldi hins vegar frá-
leitt í samtali við Morgunblaðið
í gær og sagði, að lögin frá því
í desember tækju af allan vafa
í þeim efnum. Af fyrstu við-
brögðum ráðherra að dæma í
fyrradag er skoðanamunur um
þetta atriði á milli ráðherra Sjálf-
stæðisflokks og ráðherra Al-
þýðuflokks, en hinir síðarnefndu
hafa túlkað niðurstöðu Hæsta-
réttar á sama veg og forstjóri
Hagkaups.
Það er af hinu góða, að endan-
leg niðurstaða er fengin í því
deilumáli hvernig túlka beri hin
umdeildu lög, sem svo hart var
deilt um sl. haust. Niðurstaða
Hæstaréttar er auðvitað endan-
ieg, þótt löggjafarvaldið geti að
sjálfsögðu breytt lögum í fram-
haldi af þeirri niðurstöðu. Það
er fagnaðarefni út af fyrir sig,
að starfsemi dómstóla skuli kom-
in í þann farveg hér, að deilu-
mál af þessu tagi, sem upp
koma, fá svo skjóta meðferð
bæði í undirrétti og Hæstarétti.
Þegar mál þetta kom upp sl.
haust voru deilur á milli stjórnar-
flokkanna og einstakra ráðherra
svo harðar, að þær sköðuðu
ríkisstjórnina verulega. Morgun-
blaðið komst að þeirri niðurstöðu
í forystugrein hinn 21. septem-
ber sl. að tímabært væri, að
„ráðherrarnir komi sér annað
hvort saman um hvaða lög og
reglur gildi á þessu sviði eða
beiti sér fyrir úrskurði dómstóla
um það“. Nú skiptir verulegu
máli, að í kjölfar niðurstöðu
Hæstaréttar verði sátt í ríkis-
stjórninni um framhaldið og að
ekki komi til áframhaldandi
deilna um það, hvað sé leyfilegt
og hvað ekki.
Raunar á það við um málefni
landbúnaðarins í heild, að það
er nauðsynlegt að þoka þeim
málum í þann farveg, að sæmi-
leg sátt geti ríkt í landinu um
landbúnaðarstefnuna, bæði að
því er varðar samdrátt og niður-
skurð í landbúnaði, sem er orðinn
verulegur og einnig vegna inn-
flutnings á búvöru erlendis frá,
sem er fyrirsjáanlegur í kjölfar
aðildar okkar að Evrópska efna-
hagssvæðinu og þátttöku í
GATT.
Deilur um landbúnaðinn hafa
staðið ácatugum saman og á
stundum verið mjög hatrammar.
Það þjónar litlum tilgangi að
halda þeim áfram endalaust. Það
er tímabært að þjóðin virði það
við bændur, að þeir hafa sjálfir
staðið að gífurlegum niðurskurði
í landbúnaði, þótt kostnaður við
hann sé enn alltof mikill. Það
er tímabært að bændur horfist
í augu við breytta tíma að því
leyti til, að einhver innflutningur
landbúnaðarvara er augljóslega
á næsta leiti. Það getur ekki leitt
til sáttar um þessa veigamiklu
atvinnugrein að mestu öfga-
menn í hópi bænda ráði ferðinni
og það getur heldur ekki leitt
til sátta, að mestu öfgamenn í
hópi þeirra, sem vilja nánast
óheftan innflutning landbúnað-
arvara ráði ferðinni.
Alþýðuflokksmenn hafa í ára-
tugi verið fremstir í flokki þeirra,
sem krafizt hafa breytinga á
landbúnaðarstefnunni. Þeir hafa
hins vegar orðið að horfast í
augu við það, að eindreginn
stuðningur þeirra við innflutning
þeirra búvara, sem um var deilt
sl. haust hefur bersýnilega ekki
orðið til þess að auka kjósenda-
fylgi flokksins. Sjálfstæðismenn
hafa í áratugi verið helztu mál-
svarar þeirrar stefnu, sem fylgt
hefur verið í landbúnaðarmálum,
ásamt Framsóknarflokknum. En
Sjálfstæðismenn hafa líka orðið
að finna leiðir til þess að sam-
ræma landbúnaðarstefnu flokks-
ins þeim grundvallarþætti Sjálf-
stæðisstefnunnar, sem snýr að
frelsi í viðskiptum þ.á m. í inn-
flutningi.
Af þessum sökum verður að
gera ráð fyrir, að stjórnarflokk-
arnir sameinist um þá lausn, sem
tryggir frið um landbúnaðinn og
samkeppnismál hans enda
skammt í að einhver innflutning-
ur búvara hefjist í samræmi við
þá alþjóðasamninga, sem við
höfum gerzt aðilar að.
Verður engin verðbólga á þessu ári?
Verðstöður eða
kyrrt verðfar
ÍSLENDINGAR þekkja varla það ástand að verðlag sé svo stöðugt
á löngum tíma að verðbólga mælist ekki. Nú spáir Seðlabankinn því
að verðlag á þessu ári verði nánast stöðugt og þegar skrifa átti frétt
um þetta í Morgunblaðið á miðvikudag fannst ekkert orð í íslensku
máli sem lýsti þessu ástandi á sama hátt og verðbólga lýsir verðlags-
hækkun og verðhjöðnun verðlagslækkun. Þegar þetta var rætt á
ritstjórn blaðsins varð til orðið verðstöður sem síðan var notað í frétt
á baksíðu blaðsins á fimmtudaginn.
Orðið verðstöður er í kvenkyni og
fleirtölu og beygist á eftirfarandi
hátt: verðstöður-verðstöður-verð-
stöðum-verðstaðna. Orðið er hlið-
stætt orðinu sólstöður sem lýsir því
þegar sól er í lág- eða hápunkti og
dag tekur aftur að lengja eða stytta.
Orðanefnd hagfræðinga ræddi
þetta mál í vikunni. Að sögn Hall-
gríms Snorrasonar hagstofustjóra og
formanns nefndarinnar lagðist orðið
verðstöður misjafnlega í nefndar-
menn. Sumir hefðu talið það gott
og gilt og líklegt til að festast í
málinu en aðrir hefðu talið að rök
skorti fyrir notkun orðsins. Ef verð-
stöður væru hliðstæðar sólstöðum,
þá leiddi það af sér að verð hlyti að
hækka eða lækka aftur eins og sólin
á lofti en það væri ekki algild regla.
Verðkyrrð og verðfar
Hallgrímur sagði að sér fyndist
orðið verðkyrrð betra; það þýddi að
verðlag væri kyrrt. Hann sagði, að
orðanefnd hagfræðinga hefði búið
til orðið verðfar fyrir tveimur árum,
sem væri hliðstætt orðinu veðurfar.
Þá væri hægt að tala um ókyrrt
verðfar eða kyrrt verðfar eins og nú
ríkti, óhagstætt verðfar og hagstætt
verðfar.
Hailgrímur sagði að í erlendum
málum væri yfirleitt talað um stöð-
ugleika t verði, til dæmis price stabi-
lity á ensku eða stabila priser á
sænsku, en íslenska orðið verðstöð-
ugleiki væri varla nothæft. Sama
gilti um verðstöðnun, sem bæri í sér
neikvæða merkingu og verðstöðvun
fæli í sér valdboð.
Verðbólgan 1993 til 1994
Mánaðarbreyting lánskjaravísitölu
Verðbólgan á heilu ári hér á
landi varð mest 84% árið 1983
VERÐBÓLGA á heilu ári hefur hérlendis mest mælst rúm 84% á
mælikvarða framfærsluvísitölu árið 1983. Síðan hefur dregið jafnt
og þétt úr verðbólgu og nú gerir Seðlabankinn ráð fyrir því að
lánskjaravísitalan í upphafi næsta árs verði nánast sú sama og
nú, ef forsendur um óbreytt laun, óbreytt gengi o.fl. standist.
Hér á landi náði verðbólgan sér
á skrið fyrir um 20 árum og frá
1973 til 1979 varaðjafnaði 30-45%
verðbólga á mælikvarða fram-
færsluvístölu. Hámarki háði verð-
bólgan árið 1983 og hækkaði fram-
færsluvísitalan um 84,3% en láns-
kjarvísitalan hækkaði aðeins minna
eða um 79% Síðan hefur dregið
jafnt og þétt úr verðbólgunni eins
og sést á meðfýlgjandi mynd.
Verðbólgan á síðasta ári var
2,4% að meðaltali á mælikvarða
lánskjaravísitölu. Eins og sést á
meðfylgjandi mynd sveiflaðist
verðlag talsvert í kjölfar tveggja
gengisfellinga, þeirrar fyrri í nóv-
ember 1992 og þeirrar síðari í júní
1993.
í nýrri verðbólguspá Seðla-
bankans er gert ráð fyrir að lán-
skjaravísitala hækki aðeins um
0,33% á næstu 12 mánuðum.
Vagnstjórar vilja vera áfram í Starfsmannaféiagi Reykjavíkur
Möguleikar kannaðir á inn-
göngu vagnstjóra í Dagsbrún
VAGNSTJÓRAR lyá SVR hf. telja það koina skýrt fram í dómi Félags-
dóms, sem dæmt hefur boðaða vinnustöðvun þeirra ólögmæta, að þeir
geti verið áfram félagar í Starfsmannafélagi Reykjavíkurborgar og það
ætla þeir sér að vera, að sögn Bjargar Guðmundsdóttur fyrsta trúnaðar-
manns vagnstjóra. Sjöfn Ingólfsdóttir formaður Starfsmannafélags
Reykjavíkurborgar segir að lagt verði fyrir aðalfund þess í mars að gera
nauðsynlegar breytingar á lögum félagsins til að það geti farið með samn-
ingamál fyrir vagnstjórana, en þessa dagana er þó verið að kanna mögu-
leika á því að þeir geti orðið félagar í Verkamannafélaginu Dagsbrún.
Björg sagði í samtali við Morgun-
blaðið að Félagsdómur hefði alls ekki
dæmt Starfsmannafélag Reykjavíkur-
borgar óhæft til að hafa vagnstjóra
hjá SVR hf. sem félagsmenn þótt fé-
lagið væri á þessu stigi ekki hæft til
að annast kjarasamninga fyrir þá.
„Við erum því félagsmenn innan
starfsmannafélagsins enn þann dag í
dag og ætlum að vera þar áfram. Eins
og staðan er í dag þá erum við að
skoða okkar möguleika og hvað er í
sigtinu hveiju sinni, en hvað mér sjálfri
viðvíkur þá fer ég ekki í Sleipni. Við
höfum gengið fram í þessu máli með
lagalegu hliðina með okkur og ekki
flanað að neinu, þannig að okkur ligg-
ur ekkert á,“ sagði hún.
Sjónir beinast að Dagsbrún
Sjöfn Ingólfsdóttir sagði að með
dómi Félagsdóms væri í raun og veru
búið að taka af Staffsmannafélagi
Reykjavíkurborgar lögformlegan rétt
til að koma fram fyrir hönd vagnstjóra
í kjaramálum, en hins vegar væri
félagið reiðubúið til að aðstoða þá.
Hún sagði að í ljós hefði komið að
sjónarmið Dagsbrúnar í þessu máli
væru ólík þeim sem fram hefðu komið
hjá Alþýðusambandi íslands og því
beindust sjónir manna þangað um
þessar mundir.
Deila milli Dagsbrúnar og ASÍ
Síðastliðinn fimmtudag ræddi Sjöfn
ásamt Ögmundi Jónassyni formanni
BSRB málefni vagnstjóránna við Guð-
mund J. Guðmundsson formann Dags-
brúnar. í samtali við Morgunblaðið
sagði Guðmundur að nokkuð hörð deila
hefði komið upp milli Dagsbrúnar og
ASÍ vegna sameiginlegs undir-
skriftalista frá VSÍ og ASÍ, sem lagður
hefði verið fram áður en mál
vagnstjóranna kom fyrir Félagsdóm.
Þar hefði því verið lýst yfir m.a. í
nafni Dagsbrúnar, sem þó hafi ekki
skrifað undir yfirlýsinguna, að aðilar
væru sammála um að forgangsrétt-
arákvæði í kjarasamningum ASÍ og
aðildarfélaga þess tækju til starfs-
manna SVR með sama hætti og ann-
arra starfsmanna aðildarfyrirtækja
VSÍ.
„Þetta var lagt fyrir Félagsdóm og
þá er eiginlega alþýðusambandið orðið
aðili að þessu máli. Okkar afstaða er
sú að þarna sé deila upp risin, en við
viljum ekki vera aðili með vinnuveit-
endasambandinu í þessu og teljum að
við afsölum okkur engum rétti þó að
við séum þarna ekki aðilar að og þetta
sé annað stéttarfélag. Það hefur aldr'A
verið háttur Dagsbrúnar að reyna að
hagnýta sér einhveija erfiðleika sem
þeir standa í og frekar aðstoða þá.“
Ekki teknir inn með valdboði
Guðmundur sagði ljóst að hugur
væri í mörgum vagnstjórum að ganga
í Dagsbrún en ekki Sleipni, sem sé
lítið og veikt félag.
„Við höfum lýst yfir að við séum
reiðubúnir að ræða við þá, en við tök-
um þá ekki inn með nauðung eða vald-
boði. Mér segir svo hugur að þetta hjá
Dagsbrún, en þarna er verið að ræða
um rösklega 100 manns. Við viljum
ekki gefa þeim nein fyrirmæli um í
hvaða félag þeir eigi að fara, en ef
þeir koma hingað inn þá gerum við
allt mögulegt til að aðstoða þá,“ sagði
Guðmundur.
Ráðstefna verk- o g tæknifræðinga um gerð ganga undir Hvalfjörð
Erlend lán fjármagni 62% af
kostnaði við Hvalfjarðargöng
Morgunblaðið/Júlíus
Hvalfjarðargöng rædd
HALLDÓR Blöndal, samgöngumálaráðherra, ávarpar ráðstefnu Tæknifræðingafélags íslands og Verkfræð-
ingafélags íslands sem haldin var í Rúgbrauðsgerðinni í gær.
ERLENT bankalán sem skiptist
jafnt í bandaríska dali og þýsk
mörk myndi fjármagna stærstan
hluta áætlaðra Hvalfjarðarganga
eða um 62-63% af heildarkostnaði.
Þetta kom fram í máli Erlends
Magnússonar, framkvæmdastjóra
hjá Nomura Bank Int. í Lundúnum,
sem er fjármálaráðgjafi Spalar hf.,
á ráðstefnu um Hvalfjarðargöng
sem haldin var í gær á vegum
Tæknifræðingafélags Islands og
Verkfræðingafélags íslands. Afla á
34% af fjármagni með því að bjóða
út vísitölutryggð víkjandi skulda-
bréf til innlendra stofnfjárfesta og
4% með hlutafé. Beitt er þeirri fjár-
mögnunaraðferð í fyrsta skipti hér-
lendis að stofna sérstakt fyrirtæki
um byggingu og reksturs Hval-
fjarðarganga sem síðan yrði lagt
niður eftir að fjárfestar hafa feng-
ið fé sitt til baka með viðeigandi
vöxtum.
Erlendur sagði að 6-8 bankar muni
taka þátt í láninu og sé gert ráð fyrir
að einn íslenskur banki verði þar á
meðal og verði það í fyrsta skipti sem
hérlendur banki taki þátt í alþjóðlegri
lánveitingu sem nokkrir bankar sam-
einast um. Hann sagði erfitt að fá
erlenda banka til að veita lán til lengri
tíma en 10 ára til íslands, þar sem
auk óvissuþáttar við gerð neðansjáv-
arganga sýni lánsmat banka að landið
er fámennt, atvinnulíf einhæft, sjávar-
útvegur á í erfíðleikum um allan heim
og langtíma lánsmat íslands sé næst-
lægsta lánsmat innan EES. Hann seg-
ir að íslenskar skattareglur séu mjög
óhagstæðar fjármagnsfrekum fjár-
festingum, þar eð fyrirtæki geti ekki
nýtt sér uppsafnað tap til frádráttar
frá tekjuskatti nema í fimm ár. Því
sé brýnt að lánsfé í fjármögnun sé í
hámarki og að teygja lánstímann eins
langt fram á við og unnt er. Komi
víkjandi skuldabréf því að miklu
gagni.
Tryggingar fáanlegar
Guðlaugur Hjörleifsson, verkefna-
stjóri Spalar hf., sagði að athuganir
sem gerðar hafi verið í desember sl.
leiði í ljós að fáanlegar séu tryggingar
á þeim áhættuþáttum sem fjórir verk-
takahópar, sem hafa óskað eftir að
fá útboðsgögn send til sín í febrúar
nk., hafa haft áhyggjur af. Lengd
ganganna á að vera 5,8 km og eigi
þau að liggja 160 m undir yfírborði
sjávar. Gert er ráð fyrir að umsamin
arðsemi verði náð á 18 árum með
vegagjaldi og gangi gögnin þá til ríkis-
ins án nokkurrar greiðslu af hálfu
þess.
I erindi Jóns Rögnvaldssonar, að-
stoðarvegamálastjóra, kom fram að í
lágmarksspá um umferð um hugs-
anleg Hvalfjarðargöng er gert ráð
fyrir að hún aukist úr um 1.250 bílum
á sólarhring árið 1989 í um 1.670
bíla á sólarhring árið 2025, en í há-
marksspá að umferðin árið 2025 gæti
orðið um 3.500 bílar á sólarhring. í
samsvarandi spá norska ráðgjafarfyr-
irtækisms Asplan, sem Spölur hf. fékk
til að áætla umferð og arðsemi fram-
kvæmda, er gert ráð fyrir að árið
2025 muni um 2.150 bílar fara um
Hvalíjarðargöng á sólarhring. Jón
sagði vert að hafa í huga þegar þess-
ar tölur eru skoðaðar, að þróun um-
ferðar um þetta svæði skipti höfuð-
máli fyrir fjárhagslega afkomu fyrir-
tækis sem fá á tekjur sínar með inn-
heimtu vegagjalds.
Jarðgöng í Hvalfirði eru að flestu
leyti miðuð við neðansjávargöng í
Noregi og gerð er krafa um að nota
norska staðla, auk þess sem mestöll
þekking undirbúningsaðila er sótt
þangað, sagði dr. Hreinn Halldórsson,
yfiijarðfræðingur Vegagerðar ríkis-
ins. Kostnaðaráætlun sé þó nokkuð
hærri en fyrir sambærileg göng í
Noregi vegna óvissuþátta og reynslu-
leysis af gerð neðansjvávarganga hér-
lendis. Hann segir bergið sem áætlað
er að göngin myndu liggja gegnum
sé mjög þétt og með tilliti til vatns-
leka ætti bergið að vera mun þéttara
en t.d. í Vestfjarðagöngum.
í erindi Trausta Valssonar, skipu-
lagsfræðings, um líkleg áhrif Hval-
fjarðarganga á byggðaþróun segir að
vegakerfíð stjórni byggðaþróun og
eigi vegakerfið að þjóna framtíð-
arþörfum í byggðaþróun. Trausti
kveðst sjá fyrir sér í náinni framtíð
nýtt búsetuform sem hann kaliar „tvö-
falda búsetu", þar sem fjölskyldur eigi
íbúð í þéttbýli og bústað til dvalar
allt sumarið og stöku sinnum að vetr-
arlagi. í þessum nýju bústaðabyggð-
um, sem hann nefnir dreifbýlisborgir,
myndu tugþúsundir búa og kalla á
víðtæka þjónustu heimamanna. Hann
nefndi sumarbústaðabyggðir í ná-
grenni borgarinnar og fyrir austan
fjall og kvaðst telja að þróunin yrði
sú að samsvarandi byggðir stefni einn-
ig norður á bóginn og sé gerð Hval-
fjarðarganga lykillinn að upphafi
slíkrar þróunar, ásamt lagningu Vest-
urlandsvegar yfir Elliðarárvog, Leiru-
vog og Kollafjörð sem stytti leiðina
norður og vestur í land um 9 km til
viðbótar við þá styttingu sem yrði
með göngum. Göngin eða aðrar vega-
samgöngur sem lægju þvert á Hval-
fjörð eiga að stytta hringveginn um
46 km eða 3,3% kom fram í máli
Péturs Stefánssonar, formanns Rann-
sóknarráðs ríkisins. Hann sagði í er-
indi að ef áætlanir standist og óvænt
atvik setji ekki strik í framkvæmdir
sé „þverun Hvalfjarðar verulega arð-
bær framkvæmd fyrir þjóðarbúið auk
hinna stórfelldu óbeinu áhrifa sem af
slíkri samgöngubót kann að leiða“. Á
ráðstefnunni ræddi Hjörtur Torfason,
hæstaréttarlögmaður, almennt um
áhættuþætt vegna samningagerðar
og Björn Kielland, verkefnastjóri hjá
Selmer Anlegg í Noregi, miðlaði af
reynslu Norðmanna varðandi undir-
búriing og gerð jarðganga.
Um 180 þátttakendur sátu ráð-
stefnuna, aðallega fulltrúar verk-
fræðifyrirtækja, verktaka, Vegagerð-
ar ríkisins, banka og opinberra aðila.
AF INNLENDUM
VETTVANGI
PÁLL ÞÓRHALLSSON
Leitin að vilja löggjafans
ÞAÐ er skýr niðurstaða Hæstaréttar að eins og löggjöf var
háttað síðastliðið haust var heimilt að flytja inn skinku. í
búvörulögunum væri ekki sjálfstæð heimild til að banna inn-
flutning á þeirri landbúnaðarvöru. Síðan gerðist það rétt
fyrir jól að Alþingi samþykkti breytingu á búvörulögunum.
Forsætis- og landbúnaðarráðherra hafa haldið því fram að
sú lagabreyting girði fyrir innflutning á skinku en efasemd-
ir um að lögin haldi heyrast víða meðal lögfræðinga
í 1. mgr. 72. gr. búvörulaganna
segir nú: „Þrátt fyrir önnur ákvæði
þessara laga veitir landbúnaðarráð-
herra heimild til innflutnings á
landbúnaðarvörum í samræmi við
ákvæði í fríverslunar- og milliríkja-
samningum sem ísland er aðili að.“
Svipað ákvæði hafði verið í frum-
varpinu sem lagt var fram sl. vor
en ekki fékkst afgreitt. Þau önnur
ákvæði búvörulaganna sem vísað
er til eru líklega fyrst og fremst
53. gr. laganna um að landbúnað-
arráðherra veiti leyfi til að flytja
inn grænmeti. Þar er sú skylda
lögð ráðherra á herðar að fá um-
sögn sérstakrar nefndar áður en
innflutningur er leyfður. Eins og
menn muna gerði þetta ákvæði það
að verkum að landbúnaðarráðherra
gat í lok október ekki leyft innflutn-
ing á gúrku vegna þess mats nefnd-
arinnar að nóg væri af þeirri mat-
jurt í landinu. Það stangaðist á við
milliríkjasamning íslands og Evr-
ópubandalagsins sem gerður var í
tengslum við samninginn um Evr-
ópska efnahagssvæðið. í ljósi þessa
verður 1. mgr. 72. gr. skiljanleg.
Ráðherrann má heimila grænmet-
isinnflutning i samræmi við samn-
inginn við EB án þess að það þurfi
að fara fyrir umsagnaraðilann.
Enda segir í greinargerð með lög-
unum: „Þetta ákvæði er nýmæli
og er fyrst og fremst tekið mið af
samningnum um Evrópska efna-
hagssvæðið, en er jafnframt nauð-
synlegt til að unnt sé að uppfylla
fríverslunarsamninga sem búið er
að gera eða unnið er að.“ Sam-
kvæmt þessu er 1. mgr. 72. gr.
ekki undantekning frá meginregi-
unni um frjálsan innflutning.
Það kann að vera að einhveijir
vilji telja að einnig sé vísað til hinn-
ar umdeildu 52. gt'. búvörulaganna.
Eins og Hæstiréttur skýrir hana
þá er þar ekki um sjálfstætt bann
að ræða heldur mælir hún fyrir um
framgangsmátann þegar önnur
lagaákvæði áskilja leyfi fyrir inn-
flutningi landbúnaðarvöru. Það er
því harla erfitt að teygja 1. mgr.
72. gr. þannig að um sjálfstætt
bann við innflutningi landbúnaðar-
vöru sé að ræða. Enda er í því vitn-
að til milliríkjasamninga sem í gildi
eru hveiju sinni og þeir taka ekki
á skinkunni.
V erðj öfnunargjald
í 3. mgr. 72. gr. búvörulaganna
segir nú: „Ráðherra ákveður með
reglugerð á hvaða landbúnaðarvör-
ur, þ.m.t. unnar vörur sem inni-
halda landbúnaðarhráefni, sem
jafnframt eru framleiddar hér á
landi, skuli leggja verðjöfnunar-
gjald við innflutning." Þetta
ákvæði verður vart heldur skilið
þannig að um sjálfstæða heimild
sé að ræða til að takmarka inn-
flutning á landbúnaðarvörum nema
í þeim skilningi að ráðherra má
leggja á verðjöfnunargjald.
Lagabreytingarnar í lok des-
ember bera það mér sér að þing-
menn gengu út frá því að í búvöru-
lögunum væri nægileg heimild til
að banna skinkuinnflutning enda
hafði það verið mat undirréttar í
Hagkaupsmálinu. A.m.k. er ekki
að sjá að verið sé að treysta sér-
staklega bann við innflutningi á
landbúnaðarvöru. Það segir meira
að segja í greinargerð að endur-
skoðun innflutningsákvæða muni
verða nauðsynleg árið 1994: „Þar
eð ekki liggur endanlega fyrir
hvaða lagabreytingar eru nauðsyn-
legar til að geta uppfyllt þær skuld-
bindingar sem felast í væntanleg-
um GATT-samningi var ákveðið
að frekari endurskoðun á innflutn-
ingsákvæðum búvörulaganna eigi
sér stað á árinu 1994, með hliðsjón
af þeim samningi.“
Ný sjónarmið
Til eru viðurkenndar aðferðir
fyrir dómstóla að ráða í það hver
vilji löggjafans sé. Greinargerðir
með lagafrumvörpum eru helsta
heimildin í því efni auk nefndará-
lita og umræðna á Alþingi. Hingað
til hafa fræðimenn ekki getið þess
að mælikvarðinn á vilja löggjafans
sé einhver tilfinning dómaranna
byggð á pólitískri umræðu í fjöl-
miðlum. Sjónarmiðið sem kemur
fram í minnihlutaatkvæði Hæsta-
réttar í skinkumálinu er því nýstár-
legt: „Samkvæmt lögskýringar-
reglum víkur greinargerðin að því
leyti, sem hún samrýmist ekki
skýru og afdráttarlausu orðalagi
lagagreinarinnar og ótvíræðum
vilja löggjafans." Minnihlutinn vill
semsagt að greinargerðin, sem
hingað til hefur verið talin helsta
heimildin um löggjafaviljann, víki
fyrir „ótvíræðum vilja löggjafans“.
Og hvar birtist sá vilji nerna í fjöl-
miðlum kannski?
Með þetta nýja viðhorf að leið-
arljósi væri kannski hægt að líta
svo á að lagabreytingin í desember
fæli í sér bann við skinkuinnflutn-
ingi. Alþingi hafi gengið út frá því
að réttarreglur væru með ákveðn-
um hætti og bætt við ákvæði um
annað efni í trausti þess að ekki
þyrfti að taka sérstaklega á skink-
unni og kalkúnunum. Löggjafar-
viljinn væri ótvíræður. En orðalag
lagabreytinganna og greinargerðin
veita lítið hald. Og meirihluti
- Hæstaréttar hefur ekki enn tileink-
að sér þetta lögskýringarviðhorf.
Eins og virtur lögfræðingur
benti á í samtali við Morgunblaðið
í gær er tími til kominn að þing-
menn sjái til þess að lagatextinn
sé jafn ótvíræður og vilji löggjaf-
ans. Og eins og umboðsmaður Al-
þingis sagði í síðustu ársskýrslu
sinni er ástæða til að gera sérstak-
ar kröfur þegar um íþyngjandi
ákvæði fyrir borgarana er að ræða.