Morgunblaðið - 22.01.1994, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 22. JANUAR 1994
27
Saga norðfirskrar
verkalýðshreyfíngar
eftir Hrafnkel A.
Jónsson
í formála Sögu norðfirskrar
verkalýðshreyfingar (fyrra bindi,
útg. Nesprent hf. 1993. 252 bls.)
gerir Sigfinnur Karlsson formaður
Verkalýðsfélags Norðfirðinga grein
fyrir tilefni þess að bókin er skrif-
uð: „Hinn 30. mai 1992 voru liðin
70 ár frá stofnun Verkalýðsfélags
Norðfjarðar en það var stofnað
árið 1922. Verkalýðsfélag Norð-
fjarðar var forveri Verkalýðsfélags
Norðfirðinga sem stofnað var 1942
og sú hefð hefur skapast að líta á
sögu þessara félaga sem eina sam-
fellda heild.“
Þegar bókin er lesin kemur í ljós
að hér er ekki eingöngu rakin saga
norðfirskrar verkalýðshreyfingar
heldur er hér færð til bókar auk
sögu verkalýðsfélaganna norðf-
irsku, saga stjórnmálaþróunar á
Norðíírði frá upphafi þéttbýlis-
myndunar á Nesi við Norðfjörð og
í þessu bindi er sagan rakin til
ársins 1942. Auk þess saga Pönt-
unarfélags alþýðu í Neskaupstað
en saga þeirra samtaka er rakin
frá stofnun þeirra til loka 1960.
Kaflaheiti bókarinnar gefa nokkra
vísbendingu um hversu vítt höf-
undurinn fer yfir í umfjöllun sinni.
Bókin skiptist í 16 kafla sem
heita. Inngangur - Um þéttbýlis-
þróun á Norðfirði og forsendur
skipulagðar verkalýðsstarfsemi.
Pyrstu sporin - Vinnufólksfélag
Norðfjarðar og Verkamannafélagið
Starfandi. Stofnun Verkalýðsfélags
Norðljarðar og upphaf starfsemi
þess. Verkalýðsfélag Norðíjarðar
festist í sessi. Blaðið Jafnaðarmað-
urinn og Verkalýðssamband Aust-
urlands. Fyrstu tilraunir til að
tryggja lágt vöruverð. Kjarabarátt-
an frá 1927 fram að kreppu.
Kreppa og kommúnismi. Sviptingar
á krepputímum. Pólitísk kreppuá-
tök. Pöntunarfélag alþýðu. Árið
1938 - Ár tvennra bæjarstjórnar-
kosninga. Norðfirsku verkalýðs-
samtökin klofna. Kjaramál við upp-
haf síðari heimsstyijaldar. Samein-
ing verkalýðsfélaganna í Neskaup-
stað. Stjórnarmannatal Verkalýðs-
félags Norðfjarðar og nokkrir þætt-
ir um starfssemi félagsins.
Höfundur ritsins, Smári Geirsson
kennari á Neskaupstað, er enginn
nýgræðingur við ritun sagnfræði-
rita. Áður hefur hann ritað sögu
útgerðar og fiskvinnslu á Norðfirði
og þá hefur hann skilað frá sér
fyrra bindi af Iðnsögu Austurlands.
Ég hafði nokkrar efasemdir um
að Smári væri líklegur til að skila
frá sér hlutlægri frásögn af sögu
verkalýðshreyfingar á Norðfirði, til
þess væri hann of tengdur hinu
pólitíska baksviði sem núverandi
pólitískur leiðtogi sósíalista á Nes-
kaupstað og arftaki þeirra þre-
menninganna Lúðvíks, Jóhannesar
og Bjarna sem eru örlagavaldar
þeirrar sögu sem Smári er að segja
í bókinni.
Eftir að hafa lesið þetta fyrra
bindi sögu norðfirskrar verkalýðs-
hreyfingar þá tel ég að þarna hafi
Smára tekist vel og staðist með
prýði það próf að gæta hlutlægni
í frásögninni og þess að draga fram
þau sjónarmið sem tekist var á um.
Þegar rakin er átakasaga
kreppuáranna á milli jafnaðar-
manna innan Alþýðuflokksins og
kommúnista, þá verður ljóst hversu
örlitlu munaði að ísland yrði vett-
vangur blóðugra átaka.
Smári rekur nokkuð hinar harð-
vítugu persónulegu deilur sem
stóðu á Neskaupstað á milli for-
ingja Alþýðuflokksins, Jónasar
Guðmundssonar, og kommúnista
undir forystu þremenninganna sem
ég nefndi fyrr, þeirra Lúðvíks Jós-
epssonar, Jóhannesar Stefánssonar
og Bjarna Þórðarsonar. Þegar þessi
átök eru skoðuð í dag þá virðist
mér að hin styrka staða Alþýðu-
flokksins á Neskaupstað, en hann
hafði um tíma 6 fulltrúa af 9 i
bæjarstjórn Neskaupstaðar, hafi
hrunið vegna óreglu forystumanna
Alþýðuflokksins frekar en af því
að kommúnisminn hefði heillað svo
mjög Norðfirðinga. Það virðist ljóst
að Jónas Guðmundsson, sem hefur
verið mikill foringi, laut í lægra
haldi fyrir Bakkusi frekar en að
hann hafi orðið undir í málefna-
legri baráttu. Það er eftirtektarvert
að áherslan sem samfylkingarmenn
eftir Alfreð
Þorsteinsson
Deila sjálfstæðismanna við vagn-
stjóra SVR hlýtur að vekja starfs-
menn annarra borgarstofnana og
fyrirtækja Reykjavíkurborgar til
umhugsunar um stöðu þeirra sjálfra
í framtíðinni.
Úr því að sjálfstæðismenn
treysta sér til að beita slíkri hörku
rétt fyrir kosningar hvernig munu
þeir þá haga sér eftir kosningar?
Núverandi borgarstjóri Markús
Örn Antonsson hefur lýst því yfir,
að sjálfstæðismenn muni breyta
starfsemi borgarfyrirtækja í hluta-
félög. Þannig er næsta víst, að Hita-
veita, Vatnsveita og Rafmagnsveita
Smári Geirsson
leggja í haustkosningunum 1938
er meðal annars á að á lista þeirra
séu: „Reglumennirnir sem óhikað
„Borgarstarfsmenn
geta því átt von á launa-
lækkun og starfsöryggi
þeirra skerðist verði
sjálfstæðismenn áfram
við völd.“
verða á einkavæðingalista sjálf-
stæðismanna haldi þeir meirihluta
sínum í næstu borgarstjórnarkosn-
ingum. Og fleira mun fylgja á eftir.
Borgarstarfsmenn geta því átt
von á launalækkun og starfsöryggi
þeirra skerðist verði sjálfstæðis-
menn áfram við völd.
Reykvíkingar gætu síðan átt von
á því, að fulltrúar fjölskyldnanna
Hvernig munu
þeir haga sér
eftir kosningar?
þora að beijast gegn áfengisböl-
inu.“
Gildi bókarinnar fellst m.a. í því
að höfundur hefur leitað uppi óbirt-
ar heimildir úr fórum Jónasar Guð-
mundssonar og Hannibals Valdi-
marssonar.
Bókin er prýdd fjölda mynda auk
þess sem birtar eru fjölmargar ,til-
vitnamir í blöð og bækur frá sögu-
tímanum, þessar tilvitnanir 'eru
skýrt afmarkaðar og gera hana
læsilegri. Bókin er Nesprenti hf.
til sóma eins og reyndar öllum að-
standendum hennar.
Ég hvet alla sem áhuga hafa á
íslenskri samtímasögu að lesa
þessa bók. Hér birtist áhugaverður
þáttur hennar, hún verður ekki
skilin rétt nema með því að gefa
honum gaum.
-------------------------------5r
Höfundur er formaður
verkalýðsfélagsins Árvakurs á
Eskifirði.
Alfreð Þorsteinsson
14 ráði verðlagningu á rafmagni
og vatni eftir að hafa eignast orku-
fyrirtæki Reykvíkinga - rétt eins
og SR-mjöl. Pjölskyldurnar 'ÍV
munu minna á sig á ári ljölskyld-
unnar.
Höfundur er varaborgarfulltrúi
Framsóknarflokks.
Kjúklingapottréttur
Ætli sú kynslóð, sem nú er að
alast upp, viti að kjúklingakjöt
var sjaldan á borðum þegar þeirra
foreldrar voru í sömu sporum, og
alls ekki á borðum afa og ömmu.
Að vísu var hænsnakjöt oft notað,
en varphænur hafa verið á Islandi
frá landnámsöld. Yfirleitt var
hænunum ekki slátrað fyrr en þær
voru orðnar gamlar og seigar,
enda var hænsnakjöt ekki í miklu
uppáhaldi. Hönunum var aftur á
móti slátrað snemma til þess að
spara 'fóðrið — áður en þeir urðu
ætir. Það var svo ekki fyrr en á
árunum milli 1950 og 60 að veit-
ingahús í Reykjavík fór að fram-
reiða kjúklingakjöt sem áhugi á
því vaknaði. Tvö kyn eru ræktuð
hér. Létt kyn sem verpir mikið
og þungt kyn, sem er holdakjúkl-
ingar. Nú er mikið borðað af
kjúklingakjöti á íslandi, og er það
uppáhaldsfæða margra, einkum
barna. Hér á landi er kjúklinga-
kjöt dýrt miðað við það sem ger-
ist í nágrannalöndunum, en víða
er það ein ódýrasta fæða sem völ
er á. Þótt kjúklingum sé slátrað
7-9 vikna, er kjötmagnið þá 1
kg eða meira. Sjálfsagt er að
kaupa sem stærsta kjúklinga,
kjötmagnið er tiltölulega meira
og kjötið bragðmeira. Kjúklinga-
kjöt er létt í maga og fitulítið,
nema hamurinn, undir honum
leynist talsverð fita. Þeir sem vilja
forðast feitan mat, ættu því að
fjarlægja haminn áður en kjúkl-
ingurinn er matreiddur. Hann
missir að vísu eitthvað af bragð-
gæðum, en getur samt verið mjög
góður. Hamurinn þarf þó að vera
á grillkjúklingi. Kjúklingur hentar
mjög vel í pottrétti og má setja
alls konar grænmeti og kryddjurt-
ir saman við. Kjúklingapottréttur
er dijúgur og ódýr matur og í
flestum tilfellum mjög góður. Með
kjúklingapottréttum henta hrís-
gijón vel, en þau drýgja matinn
verulega. Áður en við byijum á
Þorramatnum, er gott að borða
léttan mat eins og kjúklinga.
Fljótlegur
kjúklingapottréttur
1 kjúklingur 1.200-1.500 g
1 heildós niðursoðnir tómatar
1 stór laukur
2 hvítlauksgeirar
'h tsk. salt eða meira
nýmalaður pipar
20 g hreinn íjómaostur
sósujafnari eða hveitihristingur
1. Setjið innihald dósarinnar í
pott. Afhýðið lauk og hvítlauk,
saxið og setjið saman við ásamt
salti og pipar.
2. Sundurhlutið kjúklinginn,
takið af honum haminn og fleyg-
ið. Setjið kjúklingabitana í pott-
inn, látið sjóða upp, en minnkið
þá hitann og látið sjóða við hægan
hita í 40-50 mínútur.
3. Takið kjúklingabitana upp
úr pottinum, kælið örlítið, en tak-
ið síðan allt kjöt af beinum.
4. Hrærið ijómaost og nýmal-
aðan pipar út í, setjið siðan sósu-
jafnara eða hveitihristing út í.
Bætið við salti ef með þarf.
5. Setjið kjúklingabitana út í
og látið sjóða við hægan hita í 5
mínútur.
Meðlæti: Soðin hrísgijón og
snittubrauð.
Næsta uppskrift er úr bók
minni „Minna mittismál“.
Karrí/kjúklingaréttur
1 meðalstór kjúklingur
'h sítróna
1 tsk. karrý
1/8 tsk. svartur pipar
'h tsk. salt
1 msk. matarolía
1 sm biti fersk engiferrót (má
sleppa)
1 stór laukur
2 litlir hvítlauksgeirar
2 'h dl vatn
1 tsk. hreinn ijómaostur eða síuð
súrmjólk
1. Hamflettið kjúklinginn.
Skerið það neðsta af legg og
vængjum frá og fleygið, en
skiptið hinu í stóra bita.
Notið fuglaklippur eða
uggaskæri. Beinin eiga
að vera í.
2. Kreistið safann úr
sítrónunni, setjið karrý,
svartan pipar og salt út
í. Penslið alla bitana með
því. Setjið í skál og hellið
því sem eftir er af legin-
um yfir bitana. Látið
standa á eldhúsborðinu í
2 klst. eða í kæliskáp
helmingi lengur.
3. Afhýðið lauk, hvít-
lauk og engiferrót. Saxið laukinn
og hvítlaukinn, en rífið engiferrót-
ina.
4. Hitið matarolíu i litlum potti. ^ (
Hafið hægan hita. Setjið lauk,
hvítlauk og engiferrót út í og sjóð-
ið í 5 mínútur.
5. Setjið kjúklingabitana og
löginn af þeim út í. Hafið miðl-
ungshita og snúið kjúklingabitun-
um eftir þörfum.
6. Setjið vatn út í og sjóðið við
hægan hita í 40 mínútur.
7. Hrærið ijómaost eða síaða
súrmjólk út í.
Síuð súrmjólk
Súrmjólkin er síuð í kaffipapp-
írspoka. Mikill safi rennur úr
henni. Síðan er hún hrærð upp
með örlítilli rnjólk. í þennan rétt
er hæfilegt að nota 2 dl af ós-
íaðri súrmjólk, en hræra hana upp
með 1 msk. af nýjólk eða létt-
mjólk.