Morgunblaðið - 30.01.1994, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30. JANUAR 1994
f
+
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30. JANUAR 1994
27
JMítrgmittMtófl*
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1400 kr. með vsk. á mánuöi
innanlands. í lausasölu 125 kr. með vsk. eintakið.
Prófkjör
Um þessa helgi fara fram
prófkjör á vegum Sjálf-
stæðisflokksins í fímm sveitarfé-
lögum, þ.e. Reykjavík, Hafnar-
firði, ísafírði, Akranesi og í
Njarðvíkum. Gera má ráð fyrir,
að þúsundir kjósenda taki þátt
í þessum prófkjörum og þar með
í vali frambjóðenda á framboðs-
listum Sjálfstæðisflokksins í
þessum sveitarfélögum.
Athyglin hefur fyrst og fremst
beinzt að prófkjörsbaráttunni í
Reykjavík og að nokkru leyti í
Hafnarfirði. Átök hafa oft verið
hörð á milli frambjóðenda í próf-
kjörum Sjálfstæðismanna eins
og raunar í prófkjörum á vegum
stjórnmálaflokka yfírleitt. Að
þessu sinni má segja, að próf-
kjörsbaráttan hafí farið nokkuð
rólega fram. Það er styrkur fyr-
ir Sjálfstæðisflokkinn vegna
þess, að oft hafa atvik í próf-
kjörsbaráttu valdið sárindum,
sem seint hafa gróið.
Hins vegar má merkja það,
að sumum almennum stuðnings-
mönnum Sjálfstæðisflokksins,
fínnst nóg um þau umsvif, sem
einstakir frambjóðendur í próf-
kjöri hafa haft og þann kostnað,
sem lagður hefur verið í próf-
kjörsbaráttuna. í þeim efnum er
ekki sízt vísað til þess, að tíðar-
andinn á krepputímum sé með
þeim hætti, að ekki sé við hæfí
að eyða miklum peningum í
kosningabaráttu af þessu tagi.
Þessar ' athugasemdir eru um-
hugsunarverðar fyrir stjórn-
málaflokkana, þegar kemur að
kosningunum sjálfum í vor.
Ætla má, að margt af því, sem
peningum er varið til vegna
kosninga sé einfaldlega óþarfí.
Það á ekki sízt við um bækl-
ingaútgáfu, sem í langflestum
tilvikum lendir í ruslakörfum og
ólíklegt er að hafí mikil áhrif á
kjósendur.
Prófkjörin verða alltaf um-
deild. En ætla verður að með
kostum þeirra og göllum séu þau
orðin nokkuð fastur þáttur í
starfí stjórnmálaflokka og að
tæpast verði snúið til baka af
þeirri braut. Þau valda því hins
vegar, að fjölmargir þeirra, sem
ella mundu gefa kost á sér til
þátttöku í stjórnmálum gera það
ekki, þar sem þeir vilja ekki
kalla yfír sig og fjölskyldur sínar
allt það, sem prófkjörum fylgir.
Of mörg dæmi eru um það,
að menn þekki ekki sinn vitjun-
artíma og átti sig ekki á því,
hvenær tímabært er að hætta
þátttöku í stjómmálum en fái í
þess stað upplýsingar um það í
niðurstöðu prófkjörs. Slík niður-
staða stjórnmálaferils veldur
miklum sársauka, sem menn í
sumum tilfellum komast aldrei
yfír. Raunar er það undantekn-
ing en ekki regla, að menn kom-
ist sæmilega sáttir frá afskiptum
af stjórnmálum.
En hvað sem því líður er
ástæða til að hvetja kjósendur
til að nota atkvæðisrétt sinn í
prófkjörum. Þetta er ekki galla-
laus aðferð til þess að velja fram-
bjóðendur en þetta er lýðræðis-
leg aðferð. Enginn getur haldið
því fram með rökum, að stjóm-
málaflokkur, sem velur fram-
bjóðendur í almennu prókjöri,
lúti stjóm og yfírráðum fámenns
hóps manna. Hér koma svo
margir við sögu hinnar endan-
iegu ákvörðunar um val á fram-
boðslista að lengra verður varla
komizt í þeim efnum.
HELGI
3EINSOG BIBUAN ER
• spegill, þannig er góð
skáldsaga einnig spegill ein-
sog segir raunar í sögu
• >i Stendahls, Rauðum og svört-
SPJdU um. Hún endurspeglar eðlis-
þætti okkar og umhverfi.
Stendahl lýsir hégómanum ekkisízt í umhverfisgreiningu
sinni á frönsku þjóðfélagi eftir byltinguna og fallvaltan
keisaratíma; sýnir okkur öðrum betur hvemig takmarka-
laus hégómagimd leiðir hetjuna ungu í bithvassa gildru
grimmilegrar niðurlægingar. Hamskipti bíða hetjunnar og
andhetja brennur í eigin loga. Svo nútímaleg er þessi
saga sem fjallar um öll hugsanleg vandamál sem enn er
glímt við; bresti og breyskleika; freistingu, eigingimi og
fordild. Madame Bovaiy er ekkisíður spegill en saga Stend-
hals en hún er þó umfram aUt sterkara safngler. í henni
verður ástin einsog geislar í miðju gieri og undan þeim
brennur í sterkri sól. En stundum er ástin sólin sjálf. Um
það er minna fjallað og frekar í ljóðum en prósa.
Það er svo einnig umhugsunarefni fyrir okkur að af-
höggvinn haus Julien Sorels verður sérstakt viðfangsefni
í sögulok og minnir sá hryliingur á saltan haus Grettis
sem var jafnósýnt um að lifa með öðru fólki og Frakkan-
um unga í sögu Stendhals. En hvaðsem því líður em
þessar mannlífssögur snerting liðinnar aldar við aðra og
þannig mikilvæg reynsla og jafnvel ómetanleg tU skilnings
á mannfólki allra tima. Og raunar em þær svo magnaðar
og raunsæjar lýsingar á mannlífinu að aðrar yngri sögur
svipaðs eðlis em nánast óþarfar. Og oftarenekki einungis
léleg eftirlíking þessara snilldarverka.
4SAMT MUNDUM VIÐ EKKI VIUa VERA ÁN
•jafneftirminnilegra skáldsagna og ástarrómana
Sigrid Undsets í upphafi aldarinnar. Slíkar „kvennabók-
menntir", eða sálfræðileg greining á umhverfi og til-
finningum konunnar sem einstaklings en ekki tegund-
ar ef svo mætti segja hefur ekki verið betur gerð í
öðmm ritum nútímalegri, enda rís Undset úr skáldskap-
arlegu umhverfi sfnu einsog fjall af fiatneskju og skrif-
aði hún þó snilldarverk sín löngu fyrir alla „kvennabar-
áttu“. En í verkum hennar er konan einstaklingur og
hreyfiafl í umhverfi sínu einsog oftast er í íslendinga
sögum en ekkert sjálfgefið félagslegt vandamál, eða
ósjálfbjarga fómarlamb. Hún er frjáls. En hún lýtur
þá einnig frelsinu og örlögum sínum rétteinsog karlper-
sónur skáldsagnanna. Allt er þetta fólk leiksoppar eig-
in tilfinninga — eins og við öll.
Qulie
Marta Qulie í samnefndri skáldsögu
Sigp-id Undsets var Ottó manni sínum ótrú
og elskaði hann samt og eignaði
honum bam bezta vinar hans, Henrys. Að
Ottó látnum hafnar Marta Henry en Henry segir Ottó
sé hvergi til nema í minningu þeirra. Sumir halda víst
að slík afstaða sé kristin, að látinn lifi
einungis í minningu þeirra
sem eftir lifa
en fyrirheit Krists em ekki hugar-
burður Henrys, heldur eilíft líf í samfélagi þeirra
sem trúa.
Ó, við sem lifum með Henry í hjarta okkar
kristslausu hjarta okkar
Marta.
Konan í daglegu lífi og leit hennar að hamingju er
leiðsögustefið í skáldsögum Sigrid Undsets. En hver
höndlar hamingjuna þegar rök og tilfinningar rekast
á? Um þetta fjallar skáldkonan m.a. í fyrstu sögum
sínum, Frú Marta Qulie (1907) og Jenný (1911). En
hún sótti einnig söguefni í íslenzka skáldskaparhefð
og kannaði undirdjúpin í miðaldasögu sinni Víga-Ljót-
ur og Vigdís sem Heinrich Böll sagði mér að hefði
haft mikil áhrif á sig og vegna þessarar sögu komst
hann í kynni við íslenzkar fornbókmenntir. Þannig
kallast skáldin á og öld bregður við aðra einsog segir
í Velleklu.
5ÉG GET SOFIÐ ÞEGAR ÉG ER DAUÐUR,
• sagði Fassbinder sem var ákafamaður í öllu sem
hann tók sér fyrir hendur, hvortsem það var kvik-
myndastjóm eða fíkniefnaneyzla. Paul Johnson segir
hann hafi í verkum sínum gengizt upp við ofbeldi, fíkni-
efnum, og hedónisma eða trúlausri lífsnautnastefnu.
Hann reykti hundrað vindlinga á dag. Þegar hann lézt
þurfti þýzka lögreglan að rannsaka líkið betur en venja
er til og því var kistan tóm við útförina. Mér skilst
af Johnson að Fassbinder hafí svo verið jarðsettur eft-
ir útförina. Þá var tekin af honum dauðagríma einsog
jötnum þýzkrar menningar, Goethe og Beethoven.
6JOHNSON MINNIST Á ANNAN MENNINGAR-
•vita sem einnig varð fómardýr viðtekins ofbeldis
einsog hann kemst að orði, James Baldwin, sem var
einn frægasti rithöfundur Bandaríkjanna af svörtum
kynstofni. Ég sé nú ekki það hatur sem Johnson lýsir
í því verki Baldwins sem mér er einna eftirminnileg-
ast, Another Country, enda var hann afar viðfelldinn
maður og minnisstætt að hafa kynnzt honum í Kaup-
mannahöfn uppúr 1960. Þá flutti hann á rithöfundaráð-
stefnu einlægari og skáldlegri ræðu en ég hafði áður
heyrt. Hann gekk aðminnstakosti ekki með þá grillu
sem einkennir afstöðu margra öfgamanna, að hug-
myndir eða kenningar skipti meira máii en fólk. Baldw-
in var ekki vinstrisinnaður á okkar mælikvarða. Hann
var andófsmaður og gagnrýnandi bandarísks þjóðfé-
lags þar vestra. Og hann hlífir þá ekkertfrekar svörtum
mönnum en hvítum, ef því er að skipta, þótt viðfangs-
efni hans sé einkum kynþáttamisrétti.
M
(meira næsta sunnudag)
UTGÁFA BREZKA
dagblaðsins The Inde-
pendent þótti tíðind-
um sæta á sínum
tíma. Bæði vegna
þess, að í fyrsta skipti
í áratugi var gerð tii-
raun til að koma á fót
nýju dagblaði í Bretlandi til þess að keppa
við gamalkunnug blöð á borð við The Tim-
es og Daily Telegraph en einnig vegna
hins, að þrír blaðamenn stóðu að stofnun
blaðsins og grundvallarhugmyndin var sú,
að það yrði óháð ekki bara flokkum og
hagsmunasamtökum heldur líka blaðaút-
gáfusamsteypum og þar með fjölmiðla-
kóngum. Það er svo önnur saga, sem ekki
verður rakin hér, að þessi tilraun er þessa
dagana að mistakast endanlega að því leyti
til, að blaðið er að komast í eigu þriggja
blaðavelda í Evrópu.
Á síðasta ári kom svo út bók eftir einn
af stofnendum blaðsins, Stephen Glover,
þar sem hann rekur aðdragandann að
stofnun The Independent og átökin á milli
stofnenda, sem leiddu til þess, að hann
hrökklaðist frá blaðinu. Bókin hefst með
lýsingu á hádegisverði hóps blaðamanna
á sunnudagsblaði Independent með John
Major, forsætisráðherra Breta, og er sú
lýsing svohljóðandi:
„Miðvikudaginn 20. marz 1991 snæddi
John Major hádegisverð með nokkrum
blaðamönnum Independent on Sunday.
Slík heimsókn átti sér ekki fordæmi, hvorki
á Independent né hinu unga systurblaði.
Independent hafði gert harða hríð að
Margaret Thatcher svo að segja allt frá
því fyrsta tölublaðið kom út í október
1986 og ekki var líklegt að hún vildi koma
og matast með þeim, sem hún taldi meðal
þeirra sem legðu hana í einelti. Major, sem
hafði verið forsætisráðherra í fíóra mán-
uði, hafði enga ástæðu til þess að gera
sér slíkar hugmyndir og þáði snarlega boð
það sem Don Macintyre, stjórnmálarit-
stjóri okkar, hafði sent fyrir mína hönd.
Heimsókn hans átti eftir að marka
þáttaskil í samskiptum blaðanna, en litlu
munaði að hann léti ekki sjá sig. Mánudag-
inn 18. marz tilkynnti Major fyrir milli-
göngu blaðafulltrúa síns, Gus O’Donnells,
að hann mundi ekki koma til hádegisverð-
arins, þar sem hann væri óánægður með
frétt, sem hafði birzt á forsíðu Independ-
ent on Sunday daginn áður. Hermt hafði
verið í þessari frétt, sem Don Macintyre
skrifaði, að þegar forsætisráðherrann hefði
komið til Bermuda til leiðtogafundar
Bandaríkjamanna og Breta hefði hann
„verið svo þreytulegur að Bush forseti
hefði orðið áhyggjufullur og spurzt fyrir
um þetta“. Orðrétt var haft eftir Bush
„Hvernig líður þreytta ferðalanginum?"
og „Ertu útkeyrður?“. Að sögn O’Donnells
taldi Major fréttina ekki ranga, einungis
að athyglinni væri beint að léttvægum
orðaskiptum. O’Donnell hélt því fram, að
ef ég segði sem ritstjóri Independent on
Sunday að okkur þætti þetta miður kynni
Major að samþykkja að koma. Ég sagði
að ég gæti varla beðizt afsökunar, ef ekki
hefði verið farið rangt með staðreyndir,
en ég vonaði eindregið að við mundum
hitta hann á miðvikudaginn. Á þriðjudag-
inn hringdi O’Donnell aftur síðla dags til
þess að segja mér að forsætisráðherrann
hefði ákveðið að koma eftir allt saman
„þótt þú kunnir að komast að því að hann
sé ekki eins hress og hann er venjulega".
Ég sagði Andreas Whittam Smith, rit-
stjóra Independent og aðalframkvæmda-
stjóra Newspaper Publishing, móðurfyrir-
tækis blaðanna beggja, frá þessari tilraun
minni til þess að koma stefnumóti í kring
og öllum málaflækjunum. Honum virtist
skemmt. Andreas hafði vitað um þennan
fyrirhugaða hádegisverð í nokkrar vikur,
en ég hafði ákveðið að bjóða hvorki honum
né nokkrum öðrum frá Independent.
Hádegisverðurinn var ánægjulegur og
fræðandi, þótt Major væri hörundsár í
fyrstu. Þegar hann kom í matsalinn fór
ég með hann út að glugganum, sem gefur
vítt útsýni yfir fjármáia- og viðskipta-
hverfi Lundúna.
„En hvað þetta er leiðinlegt útsýni,“
sagði hann.
„Og þarna," sagði ég, og benti niður
níu hæðir á kirkjugarðinn, sem bygging
okkar gnæfir yfír, „er Bunhill Fields."
„Nú, er það?“
„Já. Þarna hvíla menn eins og William
Blake og Daniel Defoe og John Bunyan
og sálmaskáldið Isaac Watts ... Einu sinni
var þetta grafreitur utankirkjumanna.“
„Ég held að ég hefði getað gizkað á
það,“ sagði hann hvass.
Ástandið batnaði, þótt aftur sækti í
sama farið þegar Major vakti máls á „þess-
ari illkvittnu frétt“, sem hann kallaði svo.
„Hún var ekki illkvittin," sagði ég.
„Jú, hún var það. Þetta var hrein ill-
kvittni.“
„Jæja, hún kann að hafa verið hrekkj-
ótt“, sagði ég og við sættumst á það.“
Fjölmiðlar
og ráða-
menn
ÞESSI FRÁSÖGN
Stephens Glovers,
þáverandi ritstjóra
Independent on
Sunday, hefði getað
verið skrifuð af rit-
stjóra dagblaðs, hvar sem er á Vesturlönd-
um a.m.k., hvort sem er í Bretlandi, Banda-
ríkjunum, á íslandi eða annars staðar. Hún
lýsir því vel, hvernig innri samskipti íjöl-
miðla og stjórnmálamanna eða forsvars-
manna hagsmunasamtaka eða stórfyrir-
tækja geta verið og eru, oftar en menn
grunar.
í hita augnabliksins geta þeir, sem
starfa í stöðugu sviðsljósi fíölmiðla, verið
ótrúlega hörundsárir. Þegar tilvik, sem
valda miklu uppnámi á milli forsvarsmanna
fíölmiðla og ráðamanna, eru skoðuð nokkr-
um árum síðar eru þau yfirleitt svo lítil-
væg, að furðu gegnir, að nokkur maður
hafi nokkru sinni haft orð á þeim. Fréttin
í Independent þar sem vikið er að þreytu
Johns Majors, skipti engu máli, hvorki
fyrir störf hans sem forsætisráðherra né
stjómmálaferil hans yfirleitt. Engu að síð-
ur varð hún til þess að hann hugleiddi að
afþakka hádegisverðarboð ritstjóra eins
áhrifamesta dagblaðs í Bretlandi um þær
mundir. Þeir sem utan við standa mundu
ætla, að leiðtogi íhaldsflokksins hefði kom-
ið sér upp svo harðri skel, að hann kippti
sér ekki upp við slíka smámuni en þeir sem
til þekkja innan dyra í heimi stjómmála
og raunar atvinnu- og menningarlífs einn-
ig vita, að slíkir smámunir geta orðið að
stóru máli í samskiptum fjölmiðla og við-
komandi ráðamanna.
Þeir sem starfa ámm saman í sviðsljósi
fjölmiðla starfa undir gríðarlegu álagi.
Þeir geta ekki um frjálst höfuð strokið.
Fjölskyldur þeirra eiga sér lítið einkalíf.
Viðkvæmni þeirra er skiljanleg að því leyti
til, að álagið getur sjálfsagt verið óbæri-
legt á stundum. Á hinn bóginn hafa þeir
kosið sér þetta hlutskipti. Enginn hefur
þvingað þá til þess að leita í sviðsljósið.
Þeir sækja í það með kostum þess og göll-
um og hljota þá að taka því, sem að þeim
snýr, innan hóflegra marka að sjálfsögðu.
Stjómmálamenn, sem komist hafa til
hinna æðstu valda eða í námunda við þau,
sjá oft samsæri í hverju horni. Fyrir nokkr-
um dögum tilkynnti væntanlegur varnar-
málaráðherra Bandaríkjanna, að hann
hefði ákveðið að taka ekki við starfinu,
sem forsetinn hafði boðið honum og hann
samþykkt að taka, vegna þess að hann
vildi ekki starfa í því sviðsljósi, sem beið
hans. Ein skýringin, sem hann gaf, var
sú, að honum væri kunnugt um samsæri
á milli eins helzta dálkahöfundar New
York Times og leiðtoga repúblikana í öld-
ungadeild Bandaríkjaþings um að bregða
fæti fyrir tilnefningu hans, þegar hún
kæmi til kasta þingsins. Bæði öldunga-
deildarmaðurinn og dálkahöfundurinn
hafa borið af sér sakir.
Þótt sjálfsagt séu þess einhver dæmi
að samsæri hafi verið gerð af hálfu fjöl-
miðla gegn stjórnmálamönnum eða á milli
fjölmiðla og stjórnmálamanna gegn öðrum
REYKJAVÍKURBREF
Laugardagur 29. janúar
f -' * Si i'h
W3M
stjórnmálamönnum eru þau tilvik áreiðan-
lega tiltölulega fá. Fjölmiðlaheimurinn er
einfaldlega svo opinn, að menn kæmust
ekki upp með slík samsæri nú á tímum,
þótt það kunni að hafa verið auðveldara
á árum áður. John Major hefur vafalaust
talið, að fréttin í Independent um þreytu
hans væri úthugsuð tilraun forráðamanna
blaðsins til þess að koma á hann höggi
eða veikja stöðu hans. Hins vegar eru yfír-
gnæfandi' líkur á því, að blaðamaðurinn,
sem skrifaði fréttina, hafí einfaldlega tal-
ið, að þama væru á ferðinni forvitnileg
og persónuleg orðaskipti, sem ættu erindi
inn í frétt hans um fund Bush og Majors,
fréttastjóri sem væntanlega hefur lesið
fréttina yfír, hefur ekki séð neitt athuga-
vert við hana og ritstjórar Independent
ekki komið nærri afgreiðslu málsins.
Hægt væri að rekja mörg tilvik í sam-
skiptum íslenzkra fjölmiðla og þá ekki sízt
Morgunblaðsins, við stjómmálamenn og
forystumenn í atvinnulífí og jafnvel menn-
ingarlífi, þar sem smámunir hafa orðið að
stórmáli vegna tortryggni og samsæris-
kenninga af ýmsu tagi. í langflestum til-
vikum kemur forráðamönnum fjölmiðla
gersamlega á óvart hvað það er, sem kem-
ur svo illa við hömndsára ráðamenn. Frá
sjónarhóli þeirra, sem stýra fjölmiðlum,
getur verið skiljanlegt að átök og skoðana-
munur um meginmál valdi hnökrum í sam-
starfi þeirra, sem í raun og veru eiga
jafnra hagsmuna að gæta, að samskipti
séu í starfhæfum farvegi. En þeir hætta
aldrei að verða hissa á því, hvaða smámun-
ir það eru, sem valda mestu uppnámi.
Þótt þessi mál hafí verið reifuð hér í
tilefni af frásögn hins brezka blaðamanns
og sjónarmiðum lýst, má ganga út frá því
sem vísu, að engin breyting verði á þessum
samskiptum fjölmiðla og ráðamanna.
Stundum liggja leiðir fjölmiðla og stjórn-
málamanna eða forráðamanna atvinnu-
og menningarlífs saman og þá fer vel á
með þeim. Stundum verða árekstrar á
milli ólíkra hagsmuna og þá hljóta fjölmiðl-
ar að líta á það sem skyldu sína að sinna
hlutverki sínu í samfélaginu án tillits til
stundarhagsmuna ráðamanna. Stjóm-
málamenn koma og fara, stjómendur at-
vinnufyrirtækja koma og fara, stjómendur
fjölmiðla koma og fara en dagblöð, sem
sum hver eiga sér langa sögu — Times í
London er yfir 200 ára gamalt, Morgun-
blaðið er 80 ára — halda sínu striki, hvað
sem líður smávægilegum gámm á yfir-
borðinu.
Hið íslenzka
rekstrarfé-
EIMSKIPAFELAG
íslands átti 80 ára
afmæli fyrr í þess-
um mánuði. Af því
tilefni birtist hér í
® blaðinu samtal við
Hörð Sigurgestsson, forstjóra félagsins,
þar sem hann vék að rekstri íslenzka þjóð-
arbúsins í ljósi þess, hvemig unnið hefur
verið að umbótum í rekstri Eimskips og
annarra fyrirtækja á undanförnum ámm.
Forstjóri Eimskipafélagsins sagði m.a.:
„Mér fínnst það vera markmið, að hér
sé hagvöxtur til jafns við eða betri en er
í okkar nágrannalöndum. Annars tekst
okkur ekki að halda uppi því velferðarsam-
félagi, sem hér er og menn em í aðalatrið-
um sammála um, þótt þá greini á um
áherzlur. Við þurfum að gera hlutina bet-
ur. Ég held, að þetta íslenzka rekstrarfé-
lag þurfí, líkt og við hjá Eimskip og fleiri
hafa þurft að gera, að lækka kostnað og
auka hagkvæmni. í því tel ég að séu feyki-
lega miklir möguleikar enn, maður horfir
þar til ríkisrekstrarins, þótt menn séu byij-
aðir þar að taka á hlutum. Einnig er þetta
spurning um að auka verðmætin og auka
tekjur.
I mínum huga er það engum vafa undir-
orpið, að sjávarafli er ennþá okkar grunn-
undirstaða og verður mjög lengi. Eg tel
líka áhugavert og nauðsynlegt að þróa
aðra hluti. Til lengri tíma litið horfum við
þar til stóriðju að einhveiju marki, en líka
til ýmissa minni þátta. Auðvitað þurfum
við að endurskipuleggja okkar landbúnað
og gera hann hagkvæman. Ferðamanna-
þjónusta er vaxtargrein, sem við verðum
að þróa. Þekking er líka eitthvað, sem við
getum flutt út. Við þurfum í vaxandi
mæli a.ð horfa lengra fram í tímann, gera
hlutina af meiri yfirvegun og nota betur
þá þekkingu, sem við ráðum yfir. Allir
þessir möguleikar eru fyrir hendi. Þá er
það spurning um kerfín, sem ráða því að
hvaða marki þetta tekst.
Það skiptir afskaplega miklu máli að
eiga góða og heilsteypta stjómmálamenn.
Það er mfn persónulega skoðun, að það
þurfí að breyta kjördæmaskipaninni og fá
fram meiri virkni og yfirsýn.“
Það er mikið til í þessum orðum Harðar
Sigurgestssonar. Engin spurning er lengur
um það, að atvinnufyrirtæki í einkageiran-
um hafa á undanfömum ámm lyft grettis-
taki í því að draga úr kostnaði og aðlaga
rekstur sinn gjörbreyttum aðstæðum. Þeg-
ar ný uppsveifla kemur í íslenzku atvinnu-
lífi verða þessi fyrirtæki vel undir það
búin að nýta sér hana til hins ýtrasta. En
það fer tæpast á milli mála, að rekstur
hins íslenzka rekstrarfélags, eins og for-
stjóri Eimskips kemst að orði, hefur ekki
verið tekinn sömu tökum, nema að mjög
takmörkuðu leyti. Hvað veldur? Er það
vegna þess, að það skortir hæfa stjómend-
ur meðal stjórnmálamanna? Er það kjör-
dæmaskipunin, sem Hörður Sigurgestsson
víkur að, sem veldur því að misgengi er í
stjómkerfí landsins, sem gerir ókleift að
takast á við niðurskurð í útgjöldum rekstr-
arfélags þjóðarbúsins að nokkm marki?
Þetta er ekki lengur umhugsunarefni
heldur er brýnt að takast á við þetta vanda-
mál. Vel má vera, að tímabært sé orðið
að kalla til starfa í opinbera geiranum
menn, sem hafa langa reynslu í viðamikl-
um atvinnurekstri og láta á það reyna,
hvort þeir nái meiri árangri en stjómmála
mennirnir. Slíkt fyrirkomulag tíðkast víða,
ekki sízt í Bandaríkjunum, og hefur gefið
góða raun.
Morgunblaðið/Kristinn
„Stundum verða
árekstrar á milli
ólíkra hagsmuna
og þá hljóta fjöl-
miðlar að líta á
það sem skyldu
sína að sinna hlut-
verki sínu í sam-
félaginu án tillits
til stundarhags-
muna ráðamanna.
Stjórnmálamenn
koma og fara,
stjórnendur at-
vinnufyrirtækja
koma og fara,
stjórnendur fjöl-
miðla koma og
fara en dagblöð,
sem sum hver
eiga sér langa
sögu— Timesí
London er yfir
200 ára gamalt,
Morgunblaðið er
80 ára — halda
sínu striki, hvað
sem líður smá-
vægilegum gár-
um á yfirborðinu.
+