Morgunblaðið - 30.01.1994, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30. JANUAR 1994
11
Morgunblaðið/Árni Sæberg
GAUMGÆFILEG athugun lagafrumvarpa hvílir fyrst og fremst á
herðum nefnda Alþingis. Myndin er tekin af aukafundi ailsherjar-
nefndar nú í vikunni en þess má geta að einungis hluti nefndar-
manna var á fundinum. Frá vinstri: Elín Biöndal nefndarritari, Jón
Helgason, Anna Ólafsdóttir Björnsson, Sóiveig Pétursdóttir for-
maður, Jóhann Ársælsson og Gísli S. Einarsson.
er einkum bagalegt þegar um er
að ræða viðkvæm deilumál er
snerta stjórnarskrá íslands, mann-
réttindamál og alþjóðlegar skuld-
bindingar og þegar gæta þarf laga-
samræmis. Við síðustu endurskoð-
un þingskapalaga var rædd sú hug-
mynd að setja á stofn sérstaka
stjórnlaganefnd, skipaða Alþingis-
mönnum. Sú hugmynd hlaut ekki
byr að því sinni. Alþingismenn geta
leitað ráðgjafar hjá skrifstofu Al-
þingis og enn fremur geta þing-
flokkarnir leitað sér lögfræðilegrar
ráðgjafar hjá starfsmönnum eða
annars staðar. Lxjks hafa ráðuneyt-
in á sínum snærum lögfræðinga
og leita einnig ráðgjafar annars
staðar. Þetta er þó ekki nægilegt
þegar um viðkvæm og flókin úr-
lausnarefni er að ræða. Enginn
óháður aðili er til staðar til að fást
við slík mál. Að sjálfsögðu eru
starfsmenn þingflokka háðir sínum
flokkum og starfsmenn ráðuneyta
lúta húsbóndavaldi ráðherra sinna.
Sama kann að gilda þegar ráðherra
velur tiltekna lögfræðinga til að
kanna ákveðin mál. Að sjálfsögðu
kemur til tortryggni hjá stjórnar-
andstöðu varðandi álit frá mönnum
ráðherra og þingmenn annarra
flokka kunna að rengja niðurstöður
frá starfsmönnum þingflokks." Til-
Iagan var afgreidd til nefndar.
Aðhald í nágrannaríkjunum
Það er fróðlegt að huga að því
hvernig nágrannalöndin reyna að
tryggja gæði löggjafar. Um það
er ijallað í danskri skýrslu sem birt
er sem fylgiskjal með þingsályktun-
artillögu Páls Péturssonar: I Nor-
egi, Finnlandi, Bretlandi og Þýska-
landi eru stjórnarfrumvörp skoðuð
á sérstökum stjórnarskrifstofum,
oftast á vegum dómsmálaráðuneyt-
isins, áður en þau eru lögð fram
með tilliti til þess hvort þau brjóta
í bága við stjórnarskrána og hvort
þau séu lagatæknilega rétt. í Sví-
þjóð, Finnlandi og Frakklandi get-
ur, eða á, ríkisstjórnin að kalla eft-
ir umsögn ráðs sem er sjálfstætt
að einhverju leyti (Lagaráðs, Con-
seil d’Etat) áður en frumvarpið er
lagt fram.
{ öllum þessum löndum virðist
hvíla sú skylda á þingforseta að
sjá til þess að lagafrumvörp, sem
lögð eru fram, samræmist stjórnar-
skrá.
Komi upp vafi meðan frumvarp
er til meðferðar á þingi um að það
samræmist stjórnarskrá er í Sví-
þjóð hægt að leita til Lagaráðsins.
I Noregi geta viðkomandi nefndir,
með samþykki forsætisnefndar, og
í Finnlandi stjórnarskrárnefndin
leitað eftir lögfræðiaðstoð og ráð-
gjöf um málið utan þingsins. í
Frakklandi og Þýskalandi getur
stjórnarskrárráð/dómstóll gert
endanlega út um málið og þá án
þess að um dómsmál í hefðbundn-
um skilningi sé að ræða.
í Danmörku hafa gæði löggjafar
verið mjög til umræðu undanfarin
ár. Þar í landi fer lagaskrifstofa
dómsmálaráðuneytisins yfir frum-
vörp og athugar hvort orðalag sé
lagatæknilega tilhlýðilegt, hvort
um óhæfilegt valdframsal til fram-
kvæmdavaldsins sé að ræða og
hvort frumvarpið samrýmist stjórn-
arskránni, öðrum lögum og megin-
reglum laga. Sú leið hefur þann
annmarka að sögn hins virta
danska lögfræðings W.E. von Ey-
bens sem skrifaði um þetta-efni í
Politiken 8. apríl 1992 að það hef-
ur reynst erfiðleikum bundið að
leggja öll lagafrumvörp fyrir ráðu-
neytið einkum þegar liggur á, sem
ekki er sjaldan. Upp á síðkastið
hefur ráðuneytið einnig fengið á
sig nokkurt óorð vegna Tamíla-
málsins. Þar hafa lengi verið hug-
myndir um að setja á stofn Lagar-
áð að sænskri fyrirmynd. Frumvarp
um það efni kom fram fyrir nokkr-
um árum en hlaut dræmar undir-
tektir. Fulltrúar dómstóla lýstu sig
mótfallna því að taka þátt í störfum
Lagaráðs enda er spurning hvort
það samrýmist hugmyndum um
aðskilnað dómsvalds og löggjafar-
valds. Ríkisstjórn Pouls Nyrups
Rasmussens hafði stofnun Lagar-
áðs á stefnuskrá sinni. En nú hefur
forseti danska þingsins brugðist
þannig við að frábiðja sér afskipti
framkvæmdavaldsins og segir
hann þingið einfært um að sjá til
þess að lagasetning sé sómasam-
leg.
Von Eyben hefur sjálfur lagt til
að stutt verði frekar við bakið á
nefndarriturunum. Þeir séu undir
það miklu álagi að ekki vinnist tími
til að fara í saumana á frumvörpum
af þeirra hálfu. En eigi gagnrýnin
yfirferð frumvarpa að hafa ein-
hveija þýðingu þá sé um slítandi
starf að ræða sem úrvalsfólk ynni
af hendi og geri þá ekkert annað
á meðan.
Kostar sitt
Sigurður Líndal prófessor telur
mikið á vanta að löggjafarstarfið
sé nógu vandað hérlendis. Það verði
að leggja meiri áherslu á lögfræði-
lega yfirferð frumvarpa áður en
þau eru afgreidd. Og þótt það kosti
auðvitað sitt þá megi ekki gleyma
kostnaði þjóðfélagsins við öll mála-
ferlin sem spinnast út af ófullkomn-
um lögum.
Um þá gagmýni að þingmenn
hafi lítinn áhuga á stefnumótun í
löggjöf segir Sólveig Pétursdóttir,
formaður allsheijarnefndar, að þar
sé um misskilning að ræða. Til
dæmis hljóti málefni fjölskyldunnar
svo sem varðandi barnalög og rétt-
arstöðu fólks mun meiri umfjöllun
á Alþingi nú en áður fyrr. „Yfir-
leitt er vel staðið að þeim stjórnar-
frumvörpum sem koma inn í alls-
heijarnefnd. Mörg þeirra hafa verið
samin af réttarfarsnefnd eða siija-
laganefnd þar sem sérfræðingar á
þessu sviði eiga sæti. Almennt tel
ég vel staðið að löggjafarstarfinu.
Hins vegar væri bót að því að þing-
nefndir hefðu greiðari aðgang að
sérfræðiaðstoð, en nú er verið að
semja ákveðnari reglur þess efnis.
Þá þarf að huga sérstaklega að
lögskýringargögnum eins og
nefndarálitum og framsöguræðum.
Þau endurspegla oft þær umræður
og athugasemdir sem fram koma
við meðferð lagafrumvarpa í þing-
nefndum og varpa þannig skýrara
ljósi á löggjafarviljann.“ Sólveig
segir að það geti þó verið óheppi-
legt þegar aðeins gefst takmarkað-
ur tími við meðferð mála eins og
rétt fyrir þinghlé.
Vilhjálmur Egilsson segir mestu
hættuna á mistökum fólgna í því
þegar menn vinni undir pressu og
breytingartillögur komi fram á síð-
ustu stundu. Mjög erfitt sé hins
vegar að fyrirbyggja slíkt til dæm-
is með því að setja skilafrest á
breytingartillögur. Vilhjálmur telur
ekki að þingið skorti lögfræðiað-
stoð. Mesti vandinn sem nú blasi
við Alþingi sé að tryggja þátttöku
löggjafans í undirbúningi lagasetn-
ingar á Evrópska efnahagssvæð-
inu. Bæði þurfi að standa vörð um
áhrif íslendinga og fyrirbyggja að
allt verði í uppnámi þegar fullfrá-
gengnar reglur taki að berast Al-
þingi til samþykktar.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
þingkona Kvennalista segir ófor-
svaranlegt þegar lagafrumvörp
komi fram á síðustu stundu og
ætlast sé til þess að þau fari mjög
hratt í gegnum nefndir þingsins.
„Mér finnst það ganga kraftaverki
næst þegar ekki verða mistök við
I slíka lagasetningu,“ segir hún.
I dag er sunnudagur og prófkjörsdagur. Við kjósum snemma á þessum degi
Sterkur listi sjálfstæðismanna sigrar í komandi borgarstjórnarkosningum.
Ég hvet sem flesta til að taka þátt í prófkjörinu og óska eftir stuðningi ykkar
í 2. sætið. Ég færi stuðningsmönnum mínum þakkir fyrir fórnfúst starf
og mikla hvatningu á undanförnum vikum.
Árni Sigfússon