Morgunblaðið - 10.04.1994, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. APRIL 1994
eftir Guðrúnu Guðlaúgsdóttur
ÉG KEM að morgni dags á
móttökudeild Unglingaheimilis
ríkisins. Reisulegt húsið í vina-
legu umhverfi virðist bjóða mig
velkomna í morgunsólinni. —
Bráðum kemur vor, hugsa ég
og hringi dyrabjöllunni. Lávax-
in, dökkhærð kona situr með
stóra blokk á hnjánum inni í
stofu, í marglitum hringsófa
sitja þrír drengir — vormenn
íslands, hugsa ég, ofurlítið til-
finningasöm af vorstemmning-
unni. Tveir starfsmenn sitja
VmUMUSTAÐUR
miklu leiðinlegra,“ svarar viðmæl-
andi minn súr á svip. „Það var svo
sem ekkert að heima, ég byrjaði
bara að vera með eldri strákum, fór
að slaka á í skólanum og varð svo
alveg sama um hann. Ég hugsa að
veran hérna hjálpi mér að laga þetta
með skólann, en ég hætti ekkert að
vera með vinum mínum. Mig langar
samt að hætta þessu veseni, það tek-
ur bara smá tíma að venja sig af
því. Stundum spáir maður í framtíð-
ina, mig langar helst að verða vél-
virki,“ segir hann að lokum.
Ég spyr hina tvo strákana hvort
þeir vilji tala við mig. Annar þeirra
neitar en hinn fylgir mér inn í her-
bergið. „Ég losna bráðum út,“ segir
hann um leið og hann sest á stól á
móti mér. „Af hverju varstu sendur
hingað,“ spyr ég. „Ég var bara erfið-
ur heima og var að ræna.“ — „Hveiju
svo sem,“ spyr ég. „Peningum og
svoleiðis drasli, keypti mér svo sígar-
ettur en þá fattaðist þetta ogpening-
arnir voru teknir af mér.“ Ég spyr
hvoit ræningjaferðinni hafi ekki
fylgt mikil spenna. „Nei, nei, ég er
vanur,“ segir viðmælandinn og gerir
sig veraldarvanan á svip. „Byrjaði í
búðum, en nú ætla ég að reyna að
hætta. Ég ætla líka að reyna að
mæta betur skólann." Ég spyr hvern-
ig' honum líki á Unglingaheimilinu.
„Eina sem maður gerir er að éta,
sofa, laga til og gera verkefnablöð,"
segir hann svolítið þreytulega. En
af hvetju skyldi hann hafa lent í
þessum kringumstæðum. „Mamma
hlustar aldrei á mig, hún er alltaf
að horfa á sjónvarpið," svarar hann.
„Hér eru aftur á móti allir mjög af-
skiptasamir, ef maður fer út að
reykja vilja þeir meira að segja vita
hvað maður talar um.“
Þegar við komum aftur út úr her-
berginu' er unga stúlkan, sem von
var á, komin. Hún býður af sér góð-
an þokka og ég sé að strákarnir
gefa henni laumulega auga. Ég spyr
hana hvernig henni lítist á sig á
nýja staðnum. „Skárra en ég hélt,
hér eru í það minnsta engir hlekkir
eða neitt svoleiðis kjaftæði," segir
hún. — „Hlekkir?" segi ég hissa.
„Já, mér var sagt að fólk væri hér
með hlekki á fótunum, kannski er
það í lokaða kjallaranum," segir hún.
Ég hlæ. „Ég sá ekkert slíkt þegar
ég skoðaði mig um þar áðan,“ segi
ég svo. „Nei, auðvitað er þetta vit-
leysa, ég trúði þessu heldur ekki í
alvöru,“ segir hún og hlær líka.
„Mér líst annars bara ágætlega á
mig,“ bætir hún svo við.
Kolbrún Baldursdóttir deildarstjóri
og yfirsálfræðingur er nú komin á
vettvang og gefur sér tíma til að
spjalla við mig aðeins um starfsemi
Morgunblaðið/Kristinn
MBWUfiHt
þennan morgunfund að auki.
Strákarnir þrír eru einu ungl-
ingarnir á heimilinu þessa
stundina. Þeir eru allir hver
öðrum mannvænlegri og næsta
ótrúlegt að þeir skuli eiga í
einhveijum vandræðum með
sjálfa sig. Svo hlýtur samt að
vera, þarna vistast enginn
unglingur nema að beiðni
barnaverndarnefnda og/eða fé-
lagsmálastofnana einhvers
staðar á íslandi. í mörgum til-
vikum er þó rót vandræðanna
að leita í fjölskyldu eða um-
hverfi unglinganna, sem hegð-
unarerfiðleiklar þeirra eru rök-
rétt afleiðing af. A móttöku-
deildinni er unnið mikið með-
ferðar- og greiningarstarf og
ég er hingað komin til þess að
fræðast um það.
egar morgunfundinum er lok-
ið og línumar fyrir daginn
hafa verið lagðar standa við-
staddir upp og teygja úr sér. Strák-
amir þrír fara að sinna húsverkunum
en ég fæ að skoða húsakynnin í fylgd
með Sigríði Bjömsdóttur aðstoðar-
deildarstjóra. Hún strýkur dökkt
hárið bak við eyrun og skundar svo
með mig inn í herbergi þar sem tvö
rúm eru. Allt er með fábrotnara
móti, greinilegt er að svefnherbergin
eru ekki íverustaðir til langs tíma.
Ekki er heldur gert ráð fyrir lengri
vistun hér en til fjögurra vikna, á
þeim tíma er reynt aðgreina vanda
unglingsins og koma með tillögur til
úrbóta. Þótt enginn íburður sé í húsa-
kynnunum er allt bjart, hreint og
vinalegt. „Við reynum að hafa þetta
allt sem heimilislegast, vinna öll vel
saman,“ segir Sigríður. Eftir að hafa
gaumgæft herbergi, stofu, eldhús og
ganga fylgi ég Sigríði niður á neðri
hæðina. Einn strákurinn er að ryk-
suga stigann og færir sig hæversk-
lega til meðan við mismunum okkur
framhjá honum. Hinir strákarnir
tveir eru að laga til í herbergi sem
tiheyrir efri hæðinni. Kannski eru
Móttökudeild
Unglingaheimilis
ríksins vistar
unglinga sem
eiga i vandrϗ-
um í skiptum
sinum viö sam-
fferóaffólkió
þeir pínulítið spenntir, það er nefni-
lega von á ungri stúlku til vistar
þennan sama morgun, hún á að fá
herbergi á neðri hæð hússins. Bak
við læstar dyr, sem Sigríður opnar,
er nánast önnur deild. Þar er stofa,
tvö hurðarlaus herbergi, fátt hús-
gagna og engar myndir á veggjum.
I þessum hluta kjallarans er tekið á
móti unglingum tíl skammtímavist-
unar. Rannsóknarlögreglan getur
vistað þar unglinga í einn sólarhring
og barnaverndarnefndir og félags-
málastofnanir í allt að tvær vikur.
Ekki eru allir sáttir við að gista þess-
ar vistarverur, um það vitnar milli-
hurðin, sem greinilega hefur fengið
á sig högg um dagana. „Hér eru
stundum vistaðir unglingar í slæmu
ásigkomulagi, þess vegna gætum við
þess að hér sé ekkert sem þeir geti
skaðað sig á,“ segi Sigríður um leið
og við göngum aftur fram á ganginn.
Þegar ég kem upp eru strákarnir
að setjast við stóra eldhúsborðið, von
er á kennara úr Einholtsskóla, sem
kennir þeim og metur námsstöðu
þeirra og annarra unglinga sem
þarna eru vistaðir. Ég bið einn strák-
inn að tala við mig. Hann eltir mig
inn í herbergi: „Hvernig líst þér á
að vera hér,“ spyr ég. „Það er svo
sem ágætt, en ekki skemmtilegt,"
segir hann. „Af hverju ertu hér,“
spyr ég. „Það var vesen á mér, ég
var að stela og svoleiðis, bæði frá
fjölskyldunni og fieirum, ég var líka
oft með vinum mínum, sem eru eldri
en ég og lét þá ekkert vita af mér.
Hér fær maður bara að sofa fram
eftir á helgum, annars förum við
snemma á fætur og svo er fundur
eftir morgunmat. Á laugardögum
verslum við.“
„Er þetta ekki bara heilbrigðara
líf en þú lifðir,“ spyr ég. „Jú, en
móttökudeildar Unglingaheimilis
ríksins. „Markmið heimilisins er að
við sem vinnum hér, ég sem er sál-
fræðingur, Sigríður aðstoðardeildar-
stjóri, sem er félagsfræðingur og
uppeldisfulltrúarnir átta, sem eru vel
menntaðir og reyndir í sínu fagi,
sameinumst um, hvert út frá sínu
starfi, að skoða faglega, vitsmuna-
lega og tilfínningalega, félagslega
stöðu unglinganna. Eg geri allar
sálfræðiathuganir hér, fyrir utan að
sjá um almenn stjórnunarstörf og
bera ábyrgð á rekstri deildarinnar.
Ég m.a. greindarprófa unglingana,
geri fjölskyldutengslapróf og per-
sónuleikapróf. Ég legg einnig spurn-
ingalista fyrir foreldra, þar sem þau
lýsa sínu bami. Niðurstaða þessara
prófa, viðtöl við fjölskyldu og ungl-
inginn, eru svo uppistaðan í lokasál-
fræðiskýrslu minni. í þeirri skýrslu
eru síðan alltaf einhveijar tillögur til
frekari úrræða. Við skiljum ekki vist-
unaraðila bara eftir með upplýsingar
heldur líka tillögur um hvað viðkom-
andi barn gæti notið góðs af.
Þegar unglingur vistast hér eru
foreldrarnir oftast mjög fúsir til sam-
vinnu við okkur. Allir eru yfirleitt