Morgunblaðið - 10.04.1994, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. APRÍL 1994
Sigurvegarinn
Nýr og breyttur; Spielberg með þremur aðalleikurum Lista Schindl-
ers, Ralph Fiennes, Ben Kingsley og Liam Neeson.
eftir Arnald Indriðason
ÞAÐ LÁ allan tímann í loftinu
og þegar það gerðist hefur það
varla komið mörgum á óvart.
Gulldrengurinn í kvikmynda-
borginni Hollywood, Steven
Spielberg, hlaut þá viðurkenn-
ingu á síðustu óskarsverð-
launahátíð sem lengi hefur
verið talað um að honum bæri.
Bandaríska kvikmyndaaka-
demían gat ekki litið framhjá
bestu listrænu mynd hans til
þessa og það sem kannski
meira var, gat ekki litið fram-
hjá helförinni, sem hann hafði
endurskapað með stórkostleg-
um hætti í Lista Schindlers.
Með nokkrum sanni má segja
að Spielberg hafi endurskapað
sjálfan sig í Ieiðinni. Hann seg-
ist standa á tímamótum því
hann eigi erfitt með að snúa
héðan aftur til ævintýramynd-
anna sem gert hafa hann einn
áhrifamesta og örugglega vin-
sælasta kvikmyndaleikstjóra
samtímans.
egar hann tók á móti
verðlaununum fyrir
bestu myndina og
bestu leikstjórnina var
langri bið lokið sem
hann sagð að væri
„mesta þurrkatímabil
lífs míns“. Það var
löngu frægt hvemig
viðskipti hans og akademíunnar
höfðu verið í gegnum árin. Gull-
drengurinn átt greinilega ekki uppá
pallborðið hjá henni. Skemmst er að
minnast Purpuralitarins sem hlaut
11 útnefningar til Oskarsins en
hreppti engin verðlaun. Eða mynd-
anna hans sem útnefndar hafa verið
til allra helstu verðlaunanna en hans
að engu getið sem leikstjóra. Þannig
hefur Spielberg átt í einhverskonar
ástar/haturs-sambandi við kvik-
myndaakademíuna. Hann hefur, eins
og á við um flesta kvikmyndagerðar-
menn Bandaríkjanna, alla tíð þráð
viðurkenningu hennar, hún hefur
aldrei tekið hann á löpp. Listi
Schindlers breytti því eftirminnilega.
Og myndin hefur kannski breytt
Spielberg til frambúðar.
Ekkert sem Spielberg hefur gert
hingað til hefur búið mann undir
Lista Schindlers. Hún er engin ævin-
týrasaga, engin Indiana Jones og
síðasta krossferðin eða Náin kynni
af þriðju gráðu. Það ber vitni um
hver staða hans er í dag að hann
gerði vinsælustu mynd allra tíma,
Júragarðinn, næstum því á sama
tíma og Lista Schindlers. Báðar voru
þær frumsýndar á síðasta ári og
hrepptu samanlagt tíu Óskara og
þær segja best söguna um tvíeðli
hans sem kvikmyndahöfundar og
stríðið sem hann hefur löngum þurft
að heyja við sjálfan sig. Annars veg-
ar er gamli góði Spielberg með enn
eina metsöiumyndina (hann á þegar
fjórar af tíu mestsóttu) fyrir börn,
ekki síst þessi fullorðnu, hins vegar
nýr og þroskaðri Spielberg með
ógleymanlega mynd fyrir veröld sem
fljót er að gleyma. Er hann aðeins
flinkasti töframaður afþreyingar-
iðnaðarins eða kvikmyndagerðar-
tnaður sem ber að taka alvarlega?
Sjálfur segist hann hafa gengið í
gegnum heilmikið breytingarskeið á
undanförnum árum. „Eg hafði ekki
viljann í mér til að gera þessa mynd
fyrir tíu árum,“ er haft eftir honum
um Lista Schindlers. „Kannski var
ég ekki nógu þroskaður, ég var ekki
tilbúinn að sinna helförinni, ég var
ekki tilbúinn að líta á mig sem gyð-
ing.“
Spielberg hefur sagt að allar
myndir sínar hafi hann gert í blindri
þjónkun við áhorfendur. Enginn veit
betur hveiju áhorfendur upp til hópa
sækjast eftir. Þeir þurfa hraða,
spennu og helst stanslausa skemmt-
un. Allir þurfa sitt þijúbíó og Spiel-
berg er snillingur í að kvikmynda
það. „Ég lét vinsældir mínar leiða
mig í gönur. Ég hafði alltaf reynt
að höfða til áhorfenda sem gátu
minnst sinnar eigin æsku og notið
ævintýramyndanna með börnunum
sínum,“ segir hann. „En þegar ég
reyndi að höfða beint til barna missti
ég fótanna. Þá rann það upp fyrir
mér að þegar maður gerir bíómyndir
getur maður verið of meðvitaður um
hlutina."
Með Lista Schindlers kom nýtt
markmið. í fyrsta sinn hugsaði hann
ekki um vinsældir fyrst og fremst.
En það tók tíma að koma myndinni
í verk. „Ég ýtti henni alltaf á undan
mér í brennandi þrá minni til að
skemmta fólki.“ Hann reyndi að
koma henni af sér og í hendur leik-
stjóra á borð við Martin Scorsese en
Schindler sótti á hann og á endanum
hættu vinsældirnar og áhorfendurnir
að skipta höfuðmáli og hann gerði
myndina fyrir sjálfan sig. Hún þurfti
á vinsælasta kvikmyndagerðarmanni
samtímans að halda, án hans hefði
hún sjálfsagt aldrei verið gerð. Ekk-
ert kvikmyndaver í Hollywood hefði
litið við svart/hvítri, rúmlega þriggja
tíma langri mynd um eins niðurdrep-
andi efni og útrýmingu gyðinga
nema maðurinn á bak við hana væri
Steven Spielberg. Hann kærði sig
kollóttan um sitt helsta áhugamál
fram til þessa, að skemmta áhorfend-
um. Ævintýraheimurinn hvarf og
með honum hvarf liturinn, kranatök-
umar, rennibrautirnar undir mynda-
vélarnar, loftmyndirnar. Hann vildi
ekki hafa myndina smarta og auð-
melta, nokkuð sem verið hefur hans
vörumerki hingað til. Hann vildi ekki
Hollywoodútlitið og hélt einfaldlega
aftur af tækniþekkingunni sem gert
hefur hann vinsælasta leikstjóra
heimsins. „Ég vildi ekki láta hana
líta út eins og allar hinar myndirnar
mínar. Ég vildi ekki gera svart/hvít-
an Indiana Jones.“
Hann hafði heldur engu að tapa,
segir hann. „í Bandaríkjunum höfðu
gagnrýnendur tekið mig til bæna
fyrir flestar þær myndir sem ég gerði
eftir E.T. Ég var álitin einskonar
hetja fyrir fyrstu fímm myndimar
mínar og eftir að E.T. varð svona
vinsæl var ekki að neinu að stefna
nema helling af góðri gagnrýni. Ég
kom mér upp þykkum skráp í Banda-
ríkjunum og brátt hætti ég að hugsa
um hvað fólki fannst. Það var mjög
mikilvægt fyrir mig. Mér varð Ijóst
að ég gæti gert Lista Schindlers án
þess að hafa áhyggjur af því hvort
henni yrði tekið fagnandi eða henni
yrði hafnað. Ég varð að gera hana
fyrir sjálfan mig. Á þeim tímapunkti
fór ég í gang ..."
Markar Listi Schindlers þau
stefnumót sem löngum hefur verið
rætt um að nú hafí þijúbíóleikstjór-
inn loksins fullorðnast sem kvik-
myndagerðarmaður? „Ég lít á Veldi
sólarinnar og Purpuralitinn sem
„fullorðinsmyndir" en það sem ég
held að hafi komið fólki á óvart var
að ég skyldi fara aftur í þijúbíóform-
ið með Króki og Indiana Jones og
síðustu krossferðinni. Ég fullorðnað-
ist löngu áður en Listi Schindlers var
gerð. Ég fullorðnaðist 1985 þegar
fyrsta barnið mitt fæddist en það
kom ekki endilega fram í myndunum
mínum.“ Listi Schindlers snerti hann
djúpt persónulega. Hann hefur sagt
að áður hafi hann skammast sín fyr-
ir að vera gyðingur en núna sé hann
stoltur af því. „Ég veit ekki hvenær
sú breyting átti sér stað,“ segir hann.
Og annars staðar: „Ég hafði sam-
viskubit árum saman af þvi' ég var
ekki farinn að gera Lista Schindlers.
Þegar ég loksins var bytjaður á henni
fann ég stórkostlega þörf til að segja
þessa sögu og mér fannst hún eiga
erindi til allra. Þetta er ekki aðeins
gyðingasaga, þetta er mannleg saga.
Það var fargi af mér létt því þetta
var mynd þar sem ég sýndi á minn
hátt hversu vænt mér þykir um að
vera gyðingur og hversu stoltur ég
er af því og hversu stoltur ég er af
foreldrum mínum fyrir að hafa alið
mig þannig upp.“
Margir velta því fyrir sér hvað
taki við hjá Spielberg nú þegar hann
■hefur hlotið sína eftirminnilegu við-
urkenningu. Mun hann halda áfram
á sömu braut og hann hefur markað
með Lista Schindlers eða hverfur
hann aftur til ævintýramyndanna?
Gerir hann hvort tveggja? „Það er
orðið svo að ég finn mig ekki knúinn
til að takast á við neitt sem stendur.
Ég hef ekki fundið nýja mynd til að
leikstýra. Venjulega er ég með margt
í takinu en ég er ennþá að átta mig
á hlutunum." Hann segist ætla að
taka sér frí á þessu ári en hann von-
ar að myndin um útrýmingu gyðinga
eigi eftir að leiða hann inná nýjar
brautir. Hann hefur þegar ákveðið
að stofna nýtt framleiðslufyrirtæki
meðfram Amblin Entertainment fyr-
irtækinu, sem framleitt hefur ævin-
týramyndir hans. Nýja fyrirtækið á
að einbeita sér að alvarlegri, list-
rænni myndum. „Það væri ekki heið-
arlegt af mér að fást einungis við
þjóðfélagslega mikilvægar myndir
héðan í frá. Ég vona svo sannarlega
að næsta verkefni muni orka á mig
sjálfan sem manneskju frekar en að
ég sjái í því tækifæri til að gera
góða söluvöru eða að það höfði til
barnsins í mér. En ef eitthvað skýtur
upp kollinum sem höfðar til barnsins
væri óheiðarlegt af mér að hafna því
bara vegna þess að allir yrðu fyrir
vonbrigðum vegna þess að ég hélt
ekki áfram að þroskast eftir Lista
Schindlers."
Hann neitar því að hann muni Ieik-
stýra framhaldsmynd Júragarðsins.
Hann mun framleiða hana. Hvað þá
með Indiana Jones 4? „Ég hefði ekki
áhuga á að gera Indiana Jones 4 ef
hún væri eins og númer 2 og 3. Ef
hún væri gersamlega ólík þeim og
hreinlega ný upplifun mundi ég íhuga
það en ég hef ekki áhuga á að endur-
taka mig.“
Það verður a.m.k. fróðlegt að sjá
hvað Spielberg tekur sér fyrir hendur
næst. Hann hefur brotið óskarsálög-
in og heldur opinni gömlu gættinni
inn í ævintýraheiminn um leið og
hann hefur opnað nýja leið til fram-
tíðar. Sem stendur er hann í raun-
inni óskrifað blað.
FUNDIR - MANNFA GNAÐUR
Aðalfundur
Ljósmæðra-
félags íslands
verður haldinn laugardaginn 7. maí 1994
kl. 13.30 í húsi BSRB, Grettisgötu 89, 4. hæð.
Venjuleg aðalfundarstörf. Stjórnin.
Aðalfundur
Aðalfundur Sparisjóðs vélstjóra verður hald-
inn laugardaginn 16. apríl nk. kl. 15.00 í
Borgartúni 18.
Dagskrá:
1. Skýrsla stjórnar um starfsemi liðins árs.
2. Staðfesting á endurskoðuðum ársreikn-
ingi og ráðstöfun tekjuafgangs.
3. Kosning sparisjóðsstjórnar og endur-
skoðanda.
4. Tillaga um þóknun til stjórnarmanna.
5. Nýjar samþykktir fyrir sparisjóðinn í sam-
ræmi við lög nr. 43/1993.
6. Önnur mál.
Aðgöngumiðar verða afhentir stofnfjáreig-
endum fimmtudaginn 14. apríl og föstudag-
inn 15. apríl svo og við innganginn.
Garðbæingar
í tíiefni af ári fjölskyldunnar verður haldinn
fræðslufundur í Kirkjuhvoli mánudaginn 11.
apríl kl. 20.30.
Nanna K. Sigurðardóttir heldur erindi um fjöl-
skylduna er nefnist: Lífsskeið og fjölskyldu-
bönd.
Aðgangur ókeypis.
Fjölskyldunefnd Garðabæjar.
Vélbátatrygging Reykjaness
Fundarboð
Fundur er boðaður eigendum báta sem eru
í tryggingu hjá Vélbátatryggingu Reykjaness,
miðvikudaginn 13. apríl nk. Fundurinn verður
á Glóðinni í Keflavík og hefst kl. 15.00.
Til umræðu verður framtíð félagsins eftir
breytingar á tryggingaskyldu í félaginu sem
taka fullt gildi um næstu áramót. A fundinn
mæta menn frá Samábyrgð íslands.
Stjórnin.

Stjórnin.
YBarnaheiIl
Framhaldsstofnfundur
Vesturlandsdeildar Barnaheilla verður hald-
inn í D-álmu Grundaskóla á Akranesi þriðju-
daginn 12. apríl kl. 20.30.
Félagar Barnaheilla mætum öll.
Undirbúningsnefndin.
HÍBarnaheiIl
Undirbúningsfundur
að stofnun Vestfjarðadeildar Barnaheilla
verður haldinn í Grunnskólanum á ísafirði
fimmtudaginn 14. apríl kl. 20.30.
Félagar Barnaheilla mætum öll.
Undirbúningsnefnd.
Aðalfundur
Þormóðs Ramma hf., Siglufirði,
verður haldinn föstudaginn 15. apríl nk.
í Hótel Læk, Siglufirði, kl. 15.00.
Dagskrá:
Venjuleg aðalfundarstörf.
Önnur mál. Stjórnin.